Atmanand Prakash Pustak 044 Ank 07

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

૧૩૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
હરાવી સ્યાદ્વાદ દર્શનના મુખ્ય મુખ્ય તની ૧. સમ્મતિ (સન્મતિ) તર્ક પ્રકરણવિશાલ ચર્ચા કરી તેની વિશિષ્ટતા સાબિત ન્યાય તર્ક ગ્રંથમાં આ ગ્રંથ મુખ્ય ગણાય કરી હોય. આવા મહાપુરુષ શ્રી આચારાંગ છે. તેના ત્રણ વિભાગ છે. કર્તાએ એ દરેક સૂત્રના એક અધ્યયનનું વિવરણ કરે, અને વિભાગને કાંડ સંજ્ઞા આપી ઓળખાવ્યા છે. બાકીના અધ્યયનનું વિવરણ ન કરે, એવું કેમ પહેલા કાંડમાં ૫૪ ગાથા, બીજા કાંડમાં ૪૩ બને ? આ બાબતમાં બે વિચારો સંભવે છે. ગાથા, ત્રીજા કાંડમાં ૬૯ ગાથા છે. સર્વ મળી ૧. વિવરણ કરતાં જીવન દેરી ગૂટવાથી કદાચ પ્રાકૃત ૧૬૬ ગાથાઓ ત્રણે કાંડની થાય છે. તે કામ અપૂર્ણ રહ્યું હોય. ૨. અથવા તે જૈન સાહિત્ય સંશોધક વર્ષ પહેલાના ભાગ ૧, વિવરણ સંપૂર્ણ કર્યું હોય, છતાં ભૂતકાલમાં અંક ૨ ના ૧૦૫ મા પાનામાં “બ્રહથ્રિપનિકા” થયેલા અનેક આક્રમણના જુલ્મને લઈને તે નામ પ્રાચીન જૈન ગ્રંથસૂચી આપી છે. તેમાં નાશ પામ્યું હોય. આ બે વિચારમાં સત્ય ૧. અગીઆર અંગ. ૨. બાર ઉપાંગ. ૩. નિર્ણય જ્ઞાની જાણે. શ્રી જેન્દ્ર શાસનમાં આવશ્યક મૂલ-છેદ સૂત્રવૃજ્યાદિ, ૪. આગમેતર થયેલા ધુરંધર અનેક વિદ્વાનેમાં કેટલાએક ચરણકરણનુગાદિ ગ્રંથે. પ. કથાનુયોગ વિદ્વાને ગંધહસ્તિ શબ્દથી “સિદ્ધસેન દિવાકર” ગ્રંથ. ૬. ન્યાયતર્ક થે. ૭. વ્યાકરણ કેશ જણાવે છે. તેમની ગધહસ્તિ નામે પ્રસિદ્ધિ ગ્રંથ. ૮. છંદ સાહિત્ય ગ્રંથ. ૯ ગદ્ય પદ્ય હેવનું કારણ એ જણાય છે કે તેઓશ્રી મહા- કાવ્ય ગ્રંથ. ૧૦. નાટક ગ્રંથ. ૧૧. તિ:સમર્થ વાદી હતા તેથી તેમનું નામ સાંભળીને શકુન વેગાસ્નાય મંત્ર કપ સામુદ્રિક શાસ્ત્રો. ભલભલા વાદીઓ ભાગી જતા હતા. આવા ૧૨. પ્રકીર્ણ ગ્રંથે. આ રીતે બાર વિભાગ આવા અનેક કારણોને લઈને તેમની પાડીને ૬૫૩ ગ્રંથને અંગે ઉપલબ્ધ અનુપગંધહસ્તિ નામે પ્રસિદ્ધિ થઈ હોય, તેમ સંભવે લબ્ધ ટીકાદિ ગ્રંથોના પ્રમાણુકર્તા રચના સંવત છે. આ વિચારનું મૂલ સ્થાન શકતવનું મૂલ વગેરેના લેકેનું પ્રમાણ વગેરે બીને
પુરિવરગંધહાથીણું' આ પદ . તેને ટૂંકામાં છતાં બહુ જ જરૂરી જણાવી છે. તેમાં આ વિવરણમાં ટીકાકાર-શ્રી ધર્મસાગર ઉપાધ્યાય સમ્મતિ પ્રકરણ મૂલની ગાથાઓ ૧૭૦ છે, એમ વગેરે મહાપુરુષોએ જણાવ્યું છે કે-હાથી જણાવ્યું છે. વધુમાં એ પણ જણાવ્યું કેએની જાતિમાં ગંધહસ્તી મહાબલવંત અને પ્રાકૃતભાષાનિબદ્ધ આ પ્રકરણની ઉપર શ્રી ઉત્તમ ગણાય છે. તેની ગંધથી બીજા હાથીઓ પ્રદ્યુમ્નસૂરિના શિષ્ય તર્ક પંચાનન શ્રી અભયભાગી જાય છે, તેથી જેમ તે સર્વે હાથીઓમાં દેવસૂરિ મહારાજે તત્ત્વબોધવિધાયિની નામની શ્રેષ્ઠ ગણાય છે, તેમ પ્રભુ દેવના પસાથે તમામ ૨૫૦૦૦ કલેકપ્રમાણ વિરતૃત ટીકા બનાવી ઉપદ્ર ભાગી જાય છે. (નાશ પામે છે) હતી. તે પુસ્તકાકારે પાંચ વિભાગમાં પુરાતત્વઆ રીતે તમામ શ્રેષ્ઠ પુરુષમાં ગંધહસ્તિ જેવા મંદિર (વિદ્યાપીઠ) તરફથી છપાઈ છે, અને શ્રી અરિહંત પરમાત્માને નમસ્કાર થાઓ. શ્રી ગ્રંથ પ્રકાશક સભા તરફથી પ્રતાકારે એક આ રીતે દિવાકરજી મહારાજના અનુપલબ્ધ ભાગ છપાયે છે, ને બીજા ભાગે છપાય છે. ગ્રંથની બીના જણાવીને હવે ૧. શ્રી સમ્મતિ આ ટીકા કરતાં પણ પ્રાચીન ટીકાઓ બીજી પ્રકરણ ૨. દ્વાત્રિશદ્વત્રિશિકા. ૩. ન્યાયાવતાર. પણ બે ત્રણ છે, એમ તે બૃહથ્રિપનિકામાં ૪. વર્ધમાનદ્વત્રિશિકા. ૫. કલ્યાણમંદિર સ્તોત્ર, જણાવ્યું છે. તેમાં ૧ કેટલાએક ઈતિહાસ૬. સંસ્કૃત શક્રસ્તવ વગેરેની બીના જણાવું છું. વેત્તાઓનું માનવું છે કે-આ ગ્રંથની ઉપર