________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્મસન્માન
૧૩૫
જનતાનું સન્માન કરનાર આત્માના અશ્રેયને સન્માન જેટલી મહત્વતા આપે છે. અર્થાત્ આશ્રિત બનીને તેનું અપમાન અવશ્ય કરે જ તેઓ સમ્યગજ્ઞાનને લઈને સાચું-જૂઠું સાચી છે, કારણ કે કાન તથા જીભ આદિ ઇંદ્રિયોના રીતે સમજતા હોવાથી સાચી રીતે જાણે છે કે વિષય પિવાના સાધન મેળવવાને માટે જ પિતાની જ વસ્તુ પિતાને કામ આવે છે અને જનતાના સન્માનની ઈચ્છા ઉદ્દભવે છે અને તેનાથી જ સાચાં સુખ-શાંતિ તથા આનંદ તેથી તે આત્માની અવગણના કરીને દેહ તથા આદિનો લાભ મળી શકે છે, પણ પારકી તેના કૃત્રિમ નામને ઘણી જ મહત્વતા આપે છે વસ્તુથી કાંઈ પણ મળી શકતું જ નથી, અને જેથી આત્માનું અપમાન થયા વગર રહેતું જે મળે છે તે ક્ષણિક છે માટે જ તે મિથ્યા નથી. આત્માના સન્મુખ થયા સિવાય આત્મ- હોય છે. માન અપાતું લેવાતું નથી પણ સન્માન થઈ શકતું જ નથી, માટે જ જનતાના પિતાના જ સદ્દભૂત ગુણેનું પ્રગટ થવું તેને જ સન્માનની ચાહનાવાળા વિષયાસક્ત-પુદગલાનંદી જ્ઞાની પુરુષ માન મેળવવું કહે છે. તે સિવાય જીવો નિરંતર આત્માથી વિમુખ જ રહેવાવાળા- તો જે અપાય છે, લેવાય છે તે સાચી વસ્તુ આત્માને પીઠ કરીને જ પ્રવૃત્તિ કરવાવાળા- હેતી નથી પણ સાચી વસ્તુને ઉપચાર માત્ર હોય છે તેથી અને દેહાધ્યાસ(શરીર તે જ હું કરવામાં આવે છે. જે એટલા માત્રથી જ સંદછું એવી માન્યતા)ને લઈને પિદુગલિક સુખને ભૂત ગુણાને પ્રગટ કર્યા વગર પણ ગાઢતમ જ પ્રધાનતા આપેલી હોવાથી આત્મસન્માન મિથ્યાત્વથી પિતાને તે માનને યોગ્ય માની ' કરી શકતા નથી. આવા જ અજ્ઞાની જનતાના લેવામાં આવે તે મિથ્યાભિમાન બળવત્તર બનસન્માનથી સન્માનિત થઈ શકતા જ નથી; વાથી આત્માનું અપમાન જ થાય છે, અને કારણ કે તેઓ પિતાના જ આત્માથી તિરસ્કૃત તેથી કરીને તે બીજાના સન્માનથી સન્માનિત થયેલા હોય છે. અવળાં કૃત્યોથી અપમાન પામેલો થઈ શકતો જ નથી. પિતાને અમાં જ જેમનો તિરસ્કાર કરતા હોય વિષયાસકિતથી સભૂત ગુણો દબાયેલાતેમની કંઈ પુછપથી પૂજા કરે કે ચરણરજ અપ્રગટ હોવા છતાં અને શુદ્ર વાસનાઓથી માથે ચઢાવે તેથી તેમનું અપમાન જ થાય છે વાસિત હોવા છતાં પણ જેઓ સેનાને પીત્તળ પણ સન્માન થઈ શકતું નથી, કારણ કે જ્યારે અને પીત્તળને સેનું સમજનાર મિથ્યાજ્ઞાનઅજ્ઞાન જનતામાં તેમનાં દુષ્કૃત્યો ઉઘાડાં પડી વાસિત અણુજાણ જીથી અપાયેલા માનને જાય છે ત્યારે તેમનું સન્માન કરનાર જનતા સન્માન માને છે તેમનામાં તાત્વિક બુદ્ધિમત્તા જ તિરસ્કાર કરે છે. સન્માન અપમાનના રૂપમાં દૂર રહો પણ દુનિયામાં નૈતિક જીવનમાં જીવનાર પરિણમે છે તે સાચી રીતે સન્માન કહેવાય જ ડાહ્યા માણસો જેટલું પણ ડહાપણું હોતું નથી. નહિં, છતાં જે તે ગર્વથી ફૂલાતા હોય તે તેઓ ભલે પછી ગમે તેટલી વિદ્વતાને ગર્વે કેમ તેમની ગાઢતમ અજ્ઞાનતા જ કહી શકાય. ન રાખતા હોય તે પણ તે ગાઢતમ અજ્ઞાનતાના
આત્મ સન્મુખ રહીને વિકાસની દિશામાં અંધારામાં આથડનાર જ કહી શકાય. કોલસાનો વિચરનાર મહાપુરુષે તાત્વિક દષ્ટિથી આત્મ- ધંધો કરનાર કે જેનાં કપડાં તથા મેં આદિ સન્માન કરનાર હોવાથી તેમને જનતાના માન- આખુંય શરીર કાળું થઈ ગયું હોય અને તેને અપમાનથી હર્ષ શાક થતા નથી; કારણ કે કઈ હબસી મળી જાય અને તેની સુંદરતાના તેઓ તત્વ હોવાથી આત્મસન્માનને પરમાત્મ- વખાણ કરી રૂપાળાપણાનું માન આપી ખુબ
For Private And Personal Use Only
