Atmanand Prakash Pustak 042 Ank 10

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 5

ક્રોધજય.
૧૩૯
જીવના કેવળજ્ઞાન-કેવળદર્શનને સ્વામી નથી તો સ્થિતિ વિચારી સમભાવે ગાળ દેનારની ઉપેક્ષા પછી વિજાતીય જડસ્વરૂપ દેહગેહને સ્વામી કેવી કરવામાં આવે તો આત્માને નુકશાનને બદલે લાભ રીતે હોઈ શકું? પ્રકૃતિમય કે વિકૃતિમય કોઈ પણ જ થાય છે, અશુભ કર્મની નિર્જરા થાય છે અને જડ વસ્તુ મારી નથી, તે પછી મારે કોના માટે સામે માણસ શત્રુ બનતાં અટકે છે અને પરિણામે કોધ કરો. હવે ગાળ શું વસ્તુ છે? કે તેને વાપર- પિતાની અનુચિત પ્રવૃત્તિરૂપ ભૂલની ક્ષમા યાચી લે નારનું વિરૂપ કરવા માટે ક્રોધને આશ્રય લેવો પડે છે માટે ગાળ સાંભળીને ક્રોધ કરે તે ડાહ્યા સમજુ છે. માનવી ક્રોધને આદર કર્યા વગર બીજાનું બુદ્ધિશાળી માણસને ઉચિત નથી. અને બીજી રીતે અનિષ્ટ કરી શકતો નથી. ક્રોધ ઠેષનું અંગ છે અને પણ વિચાર કરીયે તે ગાળ દેનાર આત્માના આશ્રયદૈષાધીન માણસ જેના પ્રતિ દ્વેષ હોય તેનું ભલું ભૂત જડાભક દેહને ઓળખવા રાખેલા બનાવટી કરી શકે નથી, માટે મારે ગાળનું સાચું સ્વરૂપ નામને આશ્રયીને પ્રવૃત્તિ કરે છે કે જેનો આત્માની સમજીને ક્રોધને અવકાશ આપવો નહીં. લોકસંજ્ઞાથી સાથે નામને જ સંબંધ છે. આ દેહ અને તેનું માતા, પુત્રી, સ્ત્રી, ભગિની અથવા તો નજદીકને નામ બંને ક્ષણવિનશ્વર અને છેવટે છૂટી જનારા સંબંધ ધરાવનાર કોઈ પણ સ્ત્રી અર્થાત્ સ્ત્રીવર્ગને છે તે તેના માટે વેસ્તુસ્થિતિનો જાણનાર હું ક્રોધ ઉદ્દેશીને અપકૃત્ય ગર્ભિત અપશબ્દ ઉચ્ચારણ કરીને પિતાનું જીવન અશાંતિમય કેમ બનાવું ? કરવા તે ગાળ કહેવાય છે. વરસ્તુસ્થિતિ વિચારતાં આ પ્રમાણે દેહની સાથે સંબંધ ધરાવનાર આત્મા સ્ત્રી નથી તેમજ પુરુષ પણ નથી પણ સચેતનને આશ્રયીને ક્રોધની ઉત્પત્તિનું નિવારણ આકૃતિ વગરને શુદ્ધ અરૂપી ચૈતન્ય છે, છતાં કર્મના વિચાર્યું. હવે દેહની સાથે સંબંધ ધરાવનાર અચેતન પ્રભાવથી ભિન્ન ભિન્ન આકૃતિને ધારણ કરીને વસ્તુઓનું વિરૂપ કરવાથી માણસને ધાધીન થવું સંસારમાં અનંતકાળથી એકબીજાની સાથે અનેક પડે છે. તેની શાંતિ માટે વિચાર કરીયે છીયે. પ્રકારનાં સંબંધથી જોડાય છે. દરેક ભવમાં એક અચેતન વસ્તુઓ જેવી કે દેલ, વસ્ત્ર, ઘરેણાં, મકાન,
સબ ધ હોતા નથી. ગાળ દેનાર તથા સાભ- ધન વિગેરે આવી જડ વસ્તુઓ કે જેના ઉપર બળનાર અને જેને ઉદ્દેશીને અપશબ્દ બેલવામાં આપણે સ્વામીપણાનો દાવો કરતા હોઈએ તેને કોઈ આવે છે તે પૂર્વના ભવોમાં માતા, સ્ત્રી, પુત્રી, બ્લેન, વિનાશ કરે છે તેના ઉપર કોધ કરતાં વરતુનું પિતા, પુત્ર આદિના સંબધેથી અનેક વખત જોડાયા ક્ષણવિનશ્વર સ્વરૂપ વિચારવું જોઈએ. પૌગલિક હશે તે ગાળ દેનાર તથા ગાળ સાંભળી ક્રોધ કર- ધોથી બનેલી જડ વસ્તુઓ પ્રત્યેક ક્ષણે નાશ નાર બંને અજ્ઞાનતાથી કલેશ કરીને કર્મબંધ કરે થવાવાળી હોય છે. બીજા તે તેમાં એક નિમિત્ત છે, માટે મારે ક્રોધ ન કરવો જોઇએ.
માત્ર જ હોય છે. નાશવાન વસ્તુઓના નાશમાં ગાળ સાંભળવાથી આત્માના શાનાદિ ગુણોનું અંતરંગ નિમિત્ત તે કાળ છે, કે જે નિમિત્ત આપણી કાંઈ પણ નુકશાન થતું નથી, પણ ક્રોધથી ઉશ્કેરાઈને ચર્મચક્ષુથી પર છે. આપણે તેને જોઈ શકતા નથી ગાળની બદલે વાળવા, ગાળ દેનારનું અહિત કરી એટલે આપણને તેના ઉપર ક્રોધ આવતો નથી, પણ અશાતા ઉત્પન્ન કરવા કોઈ પણ પ્રકારની કાયિક, સચેતન અથવા તે અચેતન જે બહિરંગ નિમિત્ત વાચિક તથા માનસિક પ્રવૃતિ કરવામાં આવે તે છે તે આપણને દૃષ્ટિગોચર થવાથી તેના ઉપર ક્રોધ અશુભ કર્મ બંધાય છે કે જે પરિણામે આમાના આવે છે. વસ્તુનો નાશ કરનાર કાળ છે છતાં જ્ઞાનાદિ ગુણોનો ઘાત કરનારાં થઈ પડે છે અને તેથી અજ્ઞાનતાથી માણસ ઉપર નાશ કરવાનો આરોપ આત્માને ઘણું નુકશાન થાય છે. બાકી તે વસ્તુ મુકીને અને ક્રોધ કરીને શત્રુતા ઊભી કરીયે છીયે.