Atmanand Prakash Pustak 041 Ank 12

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 5

આત્મમીમાંસા
લેખક : આ શ્રી વિજયકસ્તૂરસૂરિજી મહુારાજ.
જે કાળે જે ઉદયમાં આવ્યું હાય તે વેદવું જ પડે છે. પછી તે આત્માને ગમે કે ન ગમે પણ લાગવ્યા સિવાય છૂટકે જ નથી. સારાને
સુખ મેળવી શકતા નથી. પુન્યકર્મ તથા પાપકર્મ અને કર્મોના વિકારા દેહમાં થાય છે. જેનુ બીજું નામ વિપાક ઉદય છે. આ બન્ને પ્રકારના ઉદય સઘળાયે વાંછે, છતાં નબળુ ઉદયમાં આવેઉદયમાં ધર્મને ન એળખનાર આત્મા વ્યાકુળ
અને તે અનીચ્છાએ પણ ભાગવવું પડે.
થાય છે.
સુખ તથા દુ:ખના વિકારે! દેહમાં થાય છે. આત્મા તો અવિકારી છે. છતાં અનાદિકાળના કર્મ સંયોગથી આત્મા પેાતાનામાં સુખદુ:ખને આરાપ કરે છે. આ આરાપ્ત કરવાની ટેવને લઇને આત્મા કથી છૂટી શકતા નથી. કર્મ છૂટી જવારૂપ મુક્તિ મેળવવાની ઇચ્છાવાળા આત્માઓએ દેહ તથા આત્માની ભિન્નતારૂપ સમ્યક્ત્વને મેળવી તેને દ્રઢ કરવા નિર ંતર પ્રયત્ન કરવા જોઇએ.
થી
જેમ ખીજાના ઘરમાં આગ લાગે તેા આપણને હર્ષ કે શાક થતા નથી અને ખીજાનું ઘર ખળે છે તેમાં મારે શું? એવી ભાવના તથા શ્રદ્ધા આપણી વૃત્તિમાં શાંતિ જાગ્રત કરે છે, તેવી જ રીતે દેહમાં થવાવાળા વિકારામાં ભેદભાવનાનુ ચિંત્વન આત્મા કરે તે દેહમાં થતા વિકારોની અસર લેશ માત્ર પણ આત્માને થઇ શકતી નથી. આ અવસ્થાનું નામ ધર્મ સ્વરૂપ રમણતા–વિકાસ-જાગૃતિ વગેરે વગેરે કહેવાય છે.
ધર્મ એટલે અન ંત આનંદ, અનંત જીવન, અનંત સુખ દેહમાં થતા કર્મજન્ય વિકારોથી વ્યાકુળ થનાર, અનંત આનંદ, જીવન અને
વ્યાકુળતા–વિષમભાવ, વિભાવ અને અન્યાવિકાસ-આનદ-સુખ. પુન્યક ના વિકારને અનુકુળતા એટલે સમભાવ, સ્વરૂપરમતા અર્થાત્ ફળ માની રાગ કરવા અને પાપકર્મોના વિકારાગદ્વેષથી વ્યાકુળતા થાય છે અને વ્યાકુળતાથી રને પ્રતિકૂળ માની દ્વેષ કરવા તે જ વ્યાકુળતા. રાગદ્વેષ થાય છે.
આત્મા અવિકારી છે અને જડ વિકારી છે. જે આત્મા ઉપર કર્મ જન્મ દેહમાં થતા વિકારાની અસર થાય છે, તે આત્મા ઉપર દેહથી ભિન્ન જડજન્ય જગતમાં થતા વિકારોની અસર થાય છે. અસર થવી એટલે કર્મ જન્મ-જડજન્યવિકારેના પેાતાનામાં આરેાપ કરવા-વિકૃતિ-મારૂં સ્વરૂપ છે. વિકારા મારામાં થાય છેઝુ વિકારી છું એમ માની લેવું.
સ્ફટિક અવિકારી શુદ્ધ છે અને વિવિધ વર્ણ ના તાંતણા વિકારી છે. વિચિત્ર વણુના તાંતણાને યાગ સ્ફટિક સાથે થવાથી સ્ફટિક વિવિધ વણુ - વાળું દેખાય પણ વાસ્તવિકમાં તેમ નથી, વિકારી શુદ્ધ વસ્તુમાં વિકારી અશુદ્ધ મળેતા શુદ્ધ વિકારી અશુદ્ધ બની શકે છે; કારણ કે વિકારી છે. પશુ અવિકારી સ્વભાવથી શુદ્ધ વસ્તુમાં વિકારી સ્વભાવથી અશુદ્ધ ભળે તે અશુદ્ધ થઈ શકતુ