________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
सत्यासत्य गवेषणा।
આવી ચર્ચાને પરિણામે હાલના નીતિવેત્તાઓ નિદિત લાગે છે. બીજાને છેટો લાભ લેવાને એવા નિર્ણય ઉપર આવેલ છે કે જે વસ્તુ અસત્ય બોલવું તેમાં પોતાને જ પોતાની જાત અથવા આચરણે આપણે બુદ્ધિપૂર્વક પસંદ ઉપર તિરસ્કાર આવે છે. ગ્યતા વિના ખોટું કરી શકીએ તે શ્રેય છે. That which માન મેળવવાની ખાતર ખોટું બોલવાથી we rationally approve is good, કેઈ સ્વમાનની વૃત્તિને હાનિ પહોંચે છે, અને પણ વસ્તુ અથવા આચરણ આપણે બુદ્ધિ અરસપરસના વ્યવહારમાં સરલતાની જે કિંમત પૂર્વક ત્યારે જ પસંદ કરીએ કે જે ટૂંકા છે તે ન સમજવામાં ભૂલ થાય છે. ખેડું વખત માટે હિતકર્તા ન હોય, પણ લાંબા બોલવાની ટેવ પડવાથી ઘણીવાર ખોટું વખત સુધી હિતકર્તા હોય. જે કૃત્યથી આપ બોલનાર પિતાની જાતને ઠગતા શીખે છે. ણને સંતોષ થાય, જે બીજાને હાનિર્દો ન લાબો વખત છેટું બોલવાની ટેવ પડવાથી તેને હાય. ટૂંકામાં કોઈ વસ્તુ કે આચરણ સારું છે સત્ય-અસત્યનું ભાન રહેતું નથી અને ધીમે કે કેમ તે નક્કી કરવા માટે તે આનંદ આપ- ધીમે તેની નૈતિક અધોગતિ થાય છે. સમાજની નાર છે, ઈચ્છવા ગ્ય છે એટલું જ જોવાનું દષ્ટિએ જોતાં ખોટું બોલવાથી સમાજવ્યવસ્થા બસ નથી પણ જે તેથી આપણને સંતોષ થાય, ટકી શકતી નથી, વ્યાપાર અને વ્યવહાર ચાલી આપણી બુદ્ધિની પ્રસન્નતા મેળવે તે તે સારું શકતા નથી, દેશે અને રાજ્યો વચ્ચેના સંબંધ છે એમ જાણવું જોઈએ.
સ્થાયી રહેતા નથી અને સર્વત્ર અવિશ્વાસની માણસની પ્રવૃત્તિ સુખ મેળવવાને અને લાગણી ઊભી થાય છે. માટે જ શાસ્ત્રમાં અસદુખમાંથી મુક્તિ મેળવવા માટે છે. એટલે ત્યની નિદા કરેલ છે અને સત્યાન્નરિત ઉત્તે માણસ જે આચરણ કરે છે તે સુખ મેળવવાને ઘમૅ I સત્યથી બીજે શ્રેષ્ઠ ધર્મ નથી એવી કરે છે. સત્ય બોલવાથી સુખ મળે છે અને સત્યની પ્રશંસા કરેલ છે. અસત્ય બોલવાથી સુખ મળતું નથી પણ દુઃખ નીતિ અને વ્યવહારની દષ્ટિએ સદાચાર મળે છે; માટે માણસે સત્ય બોલવું અને અસ- પાળવાનું અને સત્ય બોલવાનું બતાવ્યા પછી, ત્યથી વિરમવું એવો નીતિનો નિયમ છે. સત્યા- ધર્મની દષ્ટિએ સદાચાર શા માટે પાળે એ સત્ય બોલવાનો વિચાર સ્વહિતની ખાતરી કરીએ હવે જોવાનું રહે છે. તે જણાય છે કે અસત્ય બોલવાથી અંગત આર્યધર્મમાં ધર્મ, અર્થ, કામ અને મોક્ષ હિત સચવાતું નથી. અસત્ય બોલનારને કઈ એ ચાર પ્રકારના પુરુષાર્થ બતાવ્યા છે. અને વિશ્વાસ કરતું નથી. વિશ્વાસ ઊઠી જાય છે એટલે ચાર પ્રકારના પુરુષાર્થમાં મોક્ષ મેળવીને પુરુસમાજમાં રહીને જે લાભ મળી શકે તે અસત્ય વાર્થ મુખ્ય ગણવામાં આવે છે. મોક્ષ સાધ્ય બોલનારને મળતો નથી. અસત્ય લાબે વખત છે અને ધર્મ, અર્થ, કામને ગોણુ માની ફક્ત છૂપું રહેતું નથી, અને છૂપું રાખવાને અત્યંત સાધન માનવામાં આવ્યા છે. દુઃખમાંથી આત્મકાળજી રાખે તે વખત ને શક્તિને ખોટો તિક મુક્તિ તે મોક્ષ છે. જેના દર્શન પ્રમાણે વ્યય થાય છે. અસત્ય બોલનાર તરફ બીજા મુક્તિ સર્વ દુઃખની ફક્ત અભાવાત્મક અવસ્થા લોકેને તિરસ્કાર થાય છે. અસત્ય બોલવાના નથી, પણ નિરાબાધ સુખની ભાવાત્મક અવસ્થા કારણમાં મુખ્ય કાયરતા (cowardice) હોય છે. પુરુષાર્થનું ધ્યેય મોક્ષપદની પ્રાપ્તિ છે. તે છે. અસત્ય બોલનારને પણ પિતાની કાયરતા પદ પ્રાપ્ત કરવાને સમ્યગજ્ઞાન, સમ્યગદર્શન
For Private And Personal Use Only
