________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૯૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ :
દર્શન થતાં, મન અને ચક્ષુ (ઈન્દ્રિય) બીજી ઉપરના શબ્દો ઘણું જ રહસ્યપૂર્ણ, ભાવવાહક કઈ બાબતમાં રોકાયેલ ન હોય તે મન ચક્ષુ અને અર્થગંભીર જણાતાં હેવાથી તેની સાથે જોડાય છે અને ચક્ષુ દ્રશ્ય વસ્તુ સાથે નિશ્રાએ આપણે આત્મકલ્યાણની સાધનામાં જોડાય છે એટલે તરત જ પ્રથમ ગાયનું દર્શન આગળ વધીએ તે કંઈ ખોટું નથી. ભક્તથાય છે અને પછીથી તેનું વિશેષ જ્ઞાન-લાંબા કવિ નરસિંહ મહેતા પિતાના એક ભજનમાં કે ટૂંકા શીંગડાવાળી, પીળી, ધોળી કે રાતી લલકારી ગયા છે કે: “જ્યાં લગી આતમાતત્ત્વ વગેરે બાબતેનું અને તેના અન્ય ગુણેનું ચિળે નહિ ત્યાં લગી સાધના સર્વ જૂઠી.” જ્ઞાન થાય છે અને તેનું બરાબર અવધારણ આવું અનુપમ સ્કુરણ આપણને પરમ સુષુપ્ત થતાં સ્મરણ શક્તિની તીવ્રતાના તરતમ યેગે દશામાંથી અજાયબી ભરેલી રીતે જાગૃત કરે છે ઈચ્છા થતાં તે જાગ્રત કરી શકાય છે. અને આપણને સર્વાશે માર્ગદર્શક થઈ પડે છે.
આવા શ્રેણીબદ્ધ સર્વ પ્રયાગાની અરૂપી અમુક નિશ્ચિત સ્થાને પહોંચવા માટે જુદે વસ્તુના આંતરદર્શન માટે જરૂરિયાત જણાતી જાદે સ્થળેથી જેમ લાંબા, રંક, સરળ કે કઠિન, નથી. અન્ય કે સામાન્ય વસ્તુ કે પદાર્થ કંટકમય કે કષ્ટ વર્ગના અનેક રસ્તાઓ કરતાં પણ આત્માના આંતરદર્શનની ભાવિક હોય છે તેમ “આત્માને ઓળખવા” માટે હદયના મુમુક્ષુ મનુષ્ય પ્રાણી માટે અનિવાર્ય જુદા જુદા તત્વષ્ટાઓ પિતપોતાની દષ્ટિ આવશ્યકતા માનવામાં આવે છે.
અનુસાર, અધિકારીની સાધનસામગ્રી અને - શાસ્ત્રના અભ્યાસથી અગર તો સત્સંગના શક્તિનો ખ્યાલ રાખીને, શ્રીમાન હરિભદ્રસૂરિ પ્રતાપે જડ અને ચેતન વસ્તુની પરસ્પર ભિન્ન- મહારાજા કહી ગયા છે તેમ અધિકારીવરાતિ પાન-ભેદભાવને યથાર્થ વિવેક પ્રાપ્ત કરવાનું શા ધર્મસાધનરિથતિના સૂત્રને અવસદભાગ્ય પ્રાપ્ત થાય અને ક્રમે ક્રમે આવી લંબીને અનેકાનેક માર્ગ આત્માની ઓળખાણ ઉચ્ચતમ–બરાબર ખીલતી રહે–પૂરતું બળ માટે બતાવી ગયા છે અને તે પ્રત્યેક માર્ગ મેળવતી રહે તે આત્મા જેવી ઉત્તમોત્તમ યાચિત વિચારણું માગી લે છે. વસ્તનું યથાર્થ આંતરદર્શન સુલભ થઈ પડે. પ્રસ્તુત વિષયને અંગે સમજી શકાય તેમ છે
પરમ માનનીય-તત્ત્વદશ-મહાનુભાવ-પર- કે આત્માને ઓળખવાનું કાર્ય સામાન્ય મનુષ્ય મેપકારી ઉપદેષ્ટાઓ વખતોવખત પરમ માટે ઘણું જ મુશ્કેલી ભરેલું છે, છતાં પણ તે કલ્યાણકારી ઉપદેશામૃતનું પાન કરનારા ભવ્ય ત અશક્ય નથી. આત્મદ્રવ્ય અરૂપી હોવાથી પ્રાણીઓને માટે તેમણે સાંભળેલ ઉપદેશનું અન્ય કોઈ સજજન ગમે તેવા મહાન ભરતીય-સારભૂત વસ્તુ (Extract) તારવવામાં પ્રયાસથી પણ આપણને તેની સીધી રીતે આવે એટલે કે ઘણું જ ટૂંકા શબ્દોમાં તેને ઓળખાણ કરાવી શકે તેમ નથી. તેનું સ્વરૂપ નિચોડ કાઢવામાં આવે તો તે અમુક દષ્ટિએ શાસ્ત્રકારો પણ અકથ્ય-અવા-અનિર્વચનીય સાપેક્ષ ભાવપૂર્વક “આત્માને ઓળખો” એવા હોવાનું જણાવે છે એટલે આપણે હરકે બે જ શબ્દોમાં કાઢી શકાય ખરે. અન્ય મહા- પ્રયાસે બને તેટલી તમામ શક્તિ ફેરવીને ત્માઓ તેમની દષ્ટિએ મળી આવતો કંઈક જ આંતરદર્શન કરવાનું જ રહે છે અને આવા જુદે જ નિચોડ આપણી પાસે મૂકી શકે છતાં વિશુદ્ધ આંતરદર્શનથી આત્મદ્રવ્યની સાચી પણ કોઈ તત્વચિંતક મહાનુભાવ પુરુષે મૂકેલ અને ખરેખરી ઓળખ થઈ શકે છે.
For Private And Personal Use Only
