Atmanand Prakash Pustak 037 Ank 09

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

વાચક અને શ્રોતાને સૂચના
[ ર૩૯ ] નાટકો, નેવેલા તથા અન્ય કોઇ પણ વાર્તાના લેખકો પેાતાના આચારવિચારાનુમૂળ કલ્પિત અથવા અનેલા વૃત્તાંતને વધારીનેઅલંકૃત કરીને લખે છે. લખવામાં પેાતાના આચારવિચારોની વાચકના હૃદયમાં ચાટ અસર કેમ થાય? તે બાબતમાં સાવધાન રહી રસયુક્ત વાક્યરચના કરે છે. કલ્પિત વાર્તા
એવી મનાવી લખે છે કે વાંચવાવાળાને કલ્પના કરવી પણ મુશ્કેલ થઈ પડે છે. જાણે લખેલી બીના સર્વથા સત્ય અને અનેલી ન ાય એવું ભાસે છે. પેાતાના આચારવિચારાનુકૂળ કલ્પના કરવી હોય તે વિશ્વાંતગત રહેલા ભાવે પદાર્થોથી કરી શકાય છે. વિશ્વમાં સવ વૃત્તાંતે મનેલાં જ હાય છે. ભિન્ન ભિન્ન સમયમાં ભિન્ન ભિન્ન અનાવા અન્ય જાય છે માટે જે કલ્પના કરવામાં આવે છે તે સત્ પદાથી જ બનેલા નથી. આપણને અનુભવસિદ્ધ વાત છે, નિર-વૃત્તાંતની કરવામાં આવે છે. અસત્ પદાથ
તર પ્રત્યક્ષપણે જોઇએ છીએ કે વસ્તુ ખરીદ કરવાના ઈરાદાથી આપણે અથવા કોઈ પણ મનુષ્ય બજારમાં જાય છે તેા પાંચસાત દુકાને ફર્યા વગર અથવા પાંચ-સાત વસ્તુઓની સરખામણી કર્યા વગર એકદમ ગ્રહણ કરતા નથી. સારી રીતે તપાસ કરીને, પરીક્ષા કરીને, અનુભવીને પૂછીને જ ગ્રહણ કરે છે. જ્યારે એક સાધારણ વસ્તુને માટે બુદ્ધિ તથા વિચારને સારી રીતે ઉપયોગ રવામાં આવે તેા પછી જીવનના વ્યવસ્થાપક લેખા તથા વક્તવ્યા માટે કાંઈ પણ બુદ્ધિ તથા વિચારનો ઉપયોગ ન કરતાં તેને ગ્રહણ કરીને તન્મય બની જવુ એ કેટલી મેાટી ભૂલ છે ? કેટલી બેપરવાઈ છે? કેટલુ આળસ્ય છે? કેટલી ઉપેક્ષા છે?
કરે છે, કેટલાક મનુષ્યા પેાતાની વાત કાયમ રાખવાના કદાગ્રહથી, પછી તે વાત અસત્ય યા અગ્રાહ્ય કેમ ન હેાય ? પરન્તુ લખાણ તથા વક્તવ્યમાંથી પેાતાના કથનની સાધક વાતને જ ગ્રહણ કરે છે, માટે કોઇ પણ પ્રકારનુ લખાણ કે વક્તવ્ય હેાય તેને વાંચીને અથવા સાંભળીને બુદ્ધિની તુલના કર્યા વગર, પાંચ સાત લખાણે। તથા વક્તવ્યેાના વિચારા મેળ-એને બ્યા વગર અને ઊ'ચ વિચારવાળા શ્રેષ્ઠતમ સાક્ષરોની સમ્મતિ પ્રાપ્ત કર્યા વગર એકદમ સહમત ન થવુ જોઇએ, હૃદયમાં એકદ્દમ સ્થાન ન આપવું જોઇએ, પ્રવૃત્તિમાં ન લાવવુ જોઈએ. સ` પ્રકારના લખાણેા તથા વક્તા વાંચવામાં કે સાંભળવામાં કોાએ માધ નથી; કારણ કે ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારના લખાણા તથા વક્તવ્યે। વાંચ્યા વગર કે સાંભળ્યા વગર સત્યાંશ તથા ગ્રાહ્યતાંશના નિણૅય થઈ શકતા
તથા અસત્ બનાવેા કલ્પનામાં આવી શકતા જ નથી. કોઇ પણ વાર્તામાં એવું વાંચવામાં તથા કોઇના મેઢ એવુ સાંભળવામાં આવ્યું છે કે સસલાએ પોતાના શીંગડાવડે સિંહને માર્યાં અથવા આકાશમાં ઉત્પન્ન થયેલા પુષ્પાના હારાથી સુથેભિત થયેલ વધ્યાના પુત્રે પૂછડાંવાળા તથા શીંગડાવાળા માણસા પાસે પાણી મથન કરાવીને માખણ કરાવ્યુ’. કલ્પિત તથા બનેલી વાર્તાના લેખનું પૃથક્ક
રણ એટલા જ માટે કરવામાં આવે છે કે વાર્તા ળેલી ન હોય, અને નામ, સ્થાન આદિ અનેલી પણ તે લખેલી, જોયેલી કે સાંભવસ્તુ અન્ય રૂપમાં હોય તેને પોતાના આચારવિચારાનુકૂળ બુદ્ધિદ્વારા જોડી દેવાથી કલ્પિત કહેવામાં આવે છે; અને જોયેલા તથા સાંભળેલા વૃત્તાંતને લખવાથી કલ્પિત