________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
[ ૨૪૬ ]
સજાતીય સમ્યક્ત્વમે હનીયરૂપે ભોગવાય છે, અને એ કારણથી જ ટીકાકાર ભગવંતે ‘વિમ્મિતનાટ્યમ્” એ પદની સાથે અપનીમસ્થાવસ્વમાયમ્ એ વિશેષણાત્મક પદ આપ્યુ છે. આ બધાયને સારાંશ એ થયે હું ક્ષયે પશમ સમ્યક્ત્વમાં મિથ્યાત્વનું ઉપશાન્તપણુ' વિપાકેાદયની અપેક્ષાએ સમજવુ, નહિં ઉપશમસમ્યફલની માફ્ક વિષાદય તથા પ્રદેશે।દય એ ઉભય અપેક્ષાએ. વળી બનીતમિથ્યાત્વસ્વમાવત્' એ પદથી એ પણ ધ્યાનમાં લેવાનું છે કે ક્ષયેાપશમસમ્યકૂમાં સમ્યક્ત્વમેાહનીયના લિકેાના જે વિપાકાય ચાલુ છે તે દલિકા વસ્તુત: મિથ્યાત્વનાં જ છે, કારણ કે અંધમાં કેવલ મિથ્યાત્વમેાહનીય જ ગણાવ્યું છે, સમકિતમેાહનીય તથા મિશ્ર માહનીયને ઉદ્દયમાં ગણાવ્યા છે, પણ મધમાં ગણાવ્યા નથી. ફક્ત આત્મામાં ઉત્પન્ન થયેલ
બનાવતા જાય અને ઉદચાવલિકાગત જે મિથ્યાત્વ તથા મિશ્રના દલિકા છે તેમાં કેાઇ પણ કરણું ન લાગતું હાવાથી તે દલિકાના નામામાં કોઇ પણ પ્રકારના ફારફેર કર્યો સિવાય બળવત્તર ઉયવાળા સભ્ય માહ નીયના પુંજ સાથે પ્રદેશેાદયથી ભાગવતા જાય. કદાચ અહિ' શકા થાય કે-મિથ્યાત્વ મિશ્રના ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે સમ્યકવમેાહનીયના વિપાકેય સાથે પ્રદેશથી ભાગવટા થાય તે પેાતાનામાં અશુદ્ધ-અશુદ્ધરસનું વિદ્યમાન પણું. છતાં તેને લાયક વિકાર તે અન્ને કેમ પેદા ન કરે ? તે તે શકાના સમાધાનમાં સમજવું જોઇએ કે-કેળાનુ' જે માણસે ભક્ષણ કર્યું છે તે માણસને કેળાંને વિકાર થવાના સ‘ભવ છતાં એલચી વિગેરે પદાર્થો તે ઉપર ઠીક પ્રમાણમાં વાપરવાથી જેમ વિકાર થઇ શક્તા નથી તે પ્રમાણે મિથ્યાવ-મિશ્રના પ્રદેશેાયમાં અન્નેનાં રસનું
અપૂર્વકરણાનુભવ કિવા આંતરકરણાનુભવાદિ-અવસ્થિતપણુ હોવા છતાં સમ્યક્ત્વમેહ
જન્મ અધ્યવસાયેાની વિશુદ્ધિને અગે એ મિથ્યાત્વલિકામાંથી જિનપ્રણીતતત્ત્વા ઉપર રુચિ થવામાં બાધક થનાર મિથ્યાત્વ (મલિન) રસને દૂર કરી તે દલિકાને શુદ્ધ મનાવ્યા અને તેનુ નામ સભ્યમાહનીય આપ્યું. જગતને સામાન્ય નિયમ છે કે માણસ પોતે જેવા હાય તેવા પ્રાય: બીજાને બનાવવાનો યત્ન
નીયના પ્રખલ ઉદયમાં તે બન્નેને વિકાર લેશ પણ અનુભવમાં આવતા નથી. આટલા વિસ્તૃત વિવેચનથી નિષ્ક એ આવ્યે કે સામાન્ય વ્યાખ્યા, ઉપશમ તથા યાપશમ સમ્યગ્દર્શનની લગભગ સરખી દેખાતી હેાવા છતાં તે બન્નેના સ્વરૂપમાં ઘણા જ તફાવત છે. આ સિવાય ઉપશમસમ્યક્ત્વ તથા
6
કરે’ એ રીતિએ સમ્યક્ત્વમેહનીયના વિપાક્ષયાપશમસમ્યક્ત્વમાં બીજા પશુ ઘણુા
કાઢયાળા ક્ષયાપશમ સમકિતવત આત્મા પણ ગુસ’ક્રમવડે મિથ્યાત્વ તથા મિશ્રના દલિકાને શુદ્ધ-સમકિત મેહનીયના પુજરૂપે
તફાવતા છે, જેની સક્ષિપ્ત નોંધ અહિં આપવી ઉચિત લાગવાથી તે મામતના ઉલ્લેખ કરવામાં આવે છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
