Atmanand Prakash Pustak 034 Ank 07

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 4

અમારા
- - - -
સમ્યગ જ્ઞાનની કુંચી. પરમાત્માનું (જન દષ્ટિએ) શુદ્ધ સ્વરૂપ. (જુદા જુદા દર્શને તે માટે શું કહે છે?) ના
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૨૯ થી શરૂ ). આત્મામાં તત્વતા જેવું કશુંયે નથી અને એ રીતે આત્મા નિરર્થક છે એ ભાવ સર્વથા અસત્ય છે. આત્માના ગુણધર્મવિશિષ્ટ અસ્તિત્વથી જ આત્માની સાર્થકતા અનેક રીતે સિદ્ધ થાય છે. આત્માનું અસ્તિત્વ છે, આત્મામાં તત્વતા છે. જેનું અસ્તિત્વ હોય તેમાં તવતા જરૂર હોય. અસ્તિત્વ એટલે સ્થાનાધિકરણ. સ્થાનાધિકરણ એટલે તરવતા. અતિત્વ હોય ત્યાં તત્વતા હોય, તવતા હોય ત્યાં અસ્તિત્વ હોય. અસ્તિત્વ વિના તત્ત્વતા ન જ સંભવી શકે.
અસ્તિત્વયુક્ત પ્રત્યેક વસ્તુ પિતાનું કોઈ ને કોઈ સ્થાન મેળવી લે છે. અસ્તિત્વના આધારરૂપે તત્ત્વતાનું અધિકરણ તેમાં હોવું જ જોઈએ. તત્ત્વતાનાં અધિકરણ વિના ચેતનાને વિચાર પણ અશક્ય થઈ પડે છે. તત્વતા વિના ચેતનાનું અસ્તિત્વ માની લેવું એ યથાર્થ નથી.
આત્મા’ શબ્દના સંબંધમાં ઘેર અંધકારમય મધ્યયુગમાં અનેક બુદ્ધિશન્ય કલ્પનાઓ થયાથી અને અનેક યુક્તિરહિત મંતને પુરસ્કાર થયાથી આત્માવિષયક અનેક વિકટ પ્રશ્નોને પ્રાદુર્ભાવ થયે હતે. આજના સંસ્કૃતિ યુગમાં પણ ઘણુયે મનુષ્ય આત્માનું સ્વરૂપ અને આત્માનું મહત્વ યથાર્થ રીતે નથી જાણતા એ અત્યંત શંકાસ્પદ છે. આત્માના સંબંધમાં અનેક દોષપૂર્ણ મંતવ્ય અસ્તિત્વમાં આવવાથી “આત્મા” શબ્દ વિવાદગ્રસ્ત બન્યા છે. ઈશ્વર એટલે આત્મા એમ બુદ્ધિવાદનાં દ્રષ્ટિબિન્દુથી વિચાર કરતાં ઈશ્વર સર્વથા અસાતિક છે એ અર્થ નિષ્પન્ન નથી થતું. ભૌતિક શરીરથી ભિન્ન દ્રવ્યથી ઈશ્વરનું સુજન થયેલું છે એ જ અર્થ નીકળે છે. આત્માની અભૌતિકતા એટલે ભૌતિક અધિકરણની રહિતતા એમ બુદ્ધિ સ્વીકારી શકે નહિ. આત્માની અભૌતિક્તા એટલે તત્વતા રહિત સ્થિતિ એમ પણ બુદ્ધિથી માની શકાય નહિ. આત્માની અભૌતિકતા એટલે ભૌતિક દ્રવ્ય નહિ તે અર્થાત્ ભૌતિક દ્રવ્યથી, સર્વથા પર સ્થિતિ. ઈશ્વરમાં તત્ત્વતાનાં અસ્તિત્વને અસ્વીકાર કરે એ કઈ રીતે બુદ્ધિયુક્ત નથી જણાતું. બુદ્ધિયુક્ત વિચારસરણી પરમાત્મામાં તવતાને સ્વીકાર જરૂર કરે છે. પરમાત્મામાં તત્ત્વતાને અસ્વીકાર કરવો એ બુદ્ધિની દ્રષ્ટિએ સર્વથા અયુક્ત જણાય છે.