Atmanand Prakash Pustak 034 Ank 07

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531400/1

Page #1

પુસ્તક ૩૪ અ ક હ મા.
માઘ
આમ સ’ ૪૧ વીર સ. ૨૪૬૩ રૂ ૧-૪-૦
सला

Page #2

૧૪૭
g= = === = = =
વિષયપરિચય. છે
6 - 0= === ==6 ૧. શ્રી મહાવીર સ્તુતિ ... ( છોટમ અ. ત્રિવેદી ) ૨. સમ્યગ જ્ઞાનની કુંચી. ( અનુવાદ )... ૩. જ્ઞાનનું મહત્વ ... ( રાજપાળ મ. વહોરા ) ... ૪. અનેકાંતવાદનું સ્વરૂપ ... (સ. ક. વિ. મ. ) . ૫. જિનેશ્વર ભગવાનની પ્રતિમા માટે શાસ્ત્રાધાર,
| (સંપાદક રા. ગાંધી ) ૬. પાંચ સકાર. ( અનુ. વિઠ્ઠલદાસ મૂ શાહ ) ... ૭. મારવાડ યાત્રા ... (મુનિ શ્રી ન્યાયવિજયજી ) ૮. આત્માની શોધમાં. (લે. ચેકસી ) ... ૯. વર્તમાન સમાચાર
૧૫૦ | ૧૫૧
૧૫૬ ૧૫૮
૧૬૪ - ૧૬૮
- ૧૯૧
ભેટના ગ્રંથા. ગયા માસમાં જણાવ્યા પ્રમાણેના આ સભા તરફથી પ્રકટ થયેલા અમારા માનવતા લાઈફ મેમ્બરોને પિસ્ટ પુરતા રૂા. ૦-૧૨-૦ નું વી. પી. કરી ભેટ મોકલવાનું કાર્ય શરૂ થઈ ગયેલ છે, જેથી સ્વીકારી લેવા સૂચના છે. જે મેમ્બર જાહેઓને ન મળ્યા હોય તેઓએ અમોને લખી જણાવવા સુચના છે. - સ્થાનિક લાઈફ મેમ્બર સાહેબને સભાની આફીસમાંથી લઈ જવા સુચના છે.
શ્રી અમરચંદ્રસૂરિકૃત
શ્રી તીર્થકર ચરિત્ર ( ભાષાંતર ) આ ગ્રંથ જેમાં ચોવીશ તીર્થકર ભગવાનના ઘણા સંક્ષિપ્તમાં ચરિત્ર આપવામાં આવેલ છે. આટલા ટુકા, અતિ મનોહર અને બાળજી સરલતાથી જલદીથી કઠાગ્ર પણ કરી શકે તેવા સાદા, અને સુંદર ચરિત્ર આ ગ્રંથમાં છે જૈન પાઠશાળા, કન્યાશાળા, જૈન વિદ્યાલયમાં ઐતિહાસિક શિક્ષણ તરીકે ચલાવી શકાય તેવું છે. કિંમત દશ આના.
શ્રી જૈન આત્માનંદ શતાબ્દિ સિરિઝના છપાતાં ગ્રંથા. ૧ શ્રી ત્રિષષ્ઠિલ્લાકા પુરૂષ ચરિત્ર (મૂળ દશે પર્વો) પ્રત તથા બુકા રે. ૨ ધાતુપારાયણ. ૩ શ્રી વૈરાગ્ય ક૯પલતા ( શ્રી યશોવિજયજીકૃત )
૪ પ્રાકૃ1 વ્યારણ તુ ઢકાવૃત્તિ.

Page #3

શ્રી આત્માનન્દ પ્રકારા.
*
सम्यग्दर्शन शुद्धं यो ज्ञानं विरतिमेव चाप्नुवति । दुःखनिमित्तमपीदं येन सुलब्धं भवति जन्मः ॥ १ ॥ ૯. સમ્યગૂદનથી વિશુદ્ધ થયેલા જ્ઞાન અને ચારિત્રને જે પ્રાપ્ત કરે છે તે મનુષ્યના જન્મ દુઃખનિમિત્ત હાવા છતાં સા–મુક્તિગમન યાગ્ય-થાય છે. ’
તત્ત્વા ભાષ્ય-શ્રીમદ્ ઉમાસ્વાતિ-વાચક,
-
****
E
પુસ્તજ્જ રૂ૪ થી સે. ૨૪૬૨. માય પ્રાસ્ત્ર સં. ૪૬. { છં ૭ મો.
“શ્રી મહાવીર સ્તુતિ ’
*
શ્રી દેવ મહાવીર આપને, વંદન કરૂં છું પ્રતથી; જૈન ઉદ્ધારક હાં બન્યા રહ્યા અમાને હેતથી. નમસ્કાર હોજો આપને, વંદન હજારો વાર હે; કા અમારી પુરવા, દીલમાં યાને ધારો. તમારી ભક્તિમાં પ્યારા, ર... હું રાતને દિવસ; મારી સુણાવું પ્રાર્થના, પ્રભુજી રાતને દિવસ. नंद સિદ્ધા ભૂપતિ, કા। અમારી કુમતિ, સહાય કરજે માલને, જાવા ચહું. હું. શીવગત. માષા અમારી કાલીધેલી, સ્વીકારો સ્તુતિ થકી, વિજ્ઞીવો સ્તુતિ અમારી, અમ ઉદ્ધારહેા પ્રભુ તુજ થકી.
છેટસ. અ. ત્રિવેદી.

Page #4

અમારા
- - - -
સમ્યગ જ્ઞાનની કુંચી. પરમાત્માનું (જન દષ્ટિએ) શુદ્ધ સ્વરૂપ. (જુદા જુદા દર્શને તે માટે શું કહે છે?) ના
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૨૯ થી શરૂ ). આત્મામાં તત્વતા જેવું કશુંયે નથી અને એ રીતે આત્મા નિરર્થક છે એ ભાવ સર્વથા અસત્ય છે. આત્માના ગુણધર્મવિશિષ્ટ અસ્તિત્વથી જ આત્માની સાર્થકતા અનેક રીતે સિદ્ધ થાય છે. આત્માનું અસ્તિત્વ છે, આત્મામાં તત્વતા છે. જેનું અસ્તિત્વ હોય તેમાં તવતા જરૂર હોય. અસ્તિત્વ એટલે સ્થાનાધિકરણ. સ્થાનાધિકરણ એટલે તરવતા. અતિત્વ હોય ત્યાં તત્વતા હોય, તવતા હોય ત્યાં અસ્તિત્વ હોય. અસ્તિત્વ વિના તત્ત્વતા ન જ સંભવી શકે.
અસ્તિત્વયુક્ત પ્રત્યેક વસ્તુ પિતાનું કોઈ ને કોઈ સ્થાન મેળવી લે છે. અસ્તિત્વના આધારરૂપે તત્ત્વતાનું અધિકરણ તેમાં હોવું જ જોઈએ. તત્ત્વતાનાં અધિકરણ વિના ચેતનાને વિચાર પણ અશક્ય થઈ પડે છે. તત્વતા વિના ચેતનાનું અસ્તિત્વ માની લેવું એ યથાર્થ નથી.
આત્મા’ શબ્દના સંબંધમાં ઘેર અંધકારમય મધ્યયુગમાં અનેક બુદ્ધિશન્ય કલ્પનાઓ થયાથી અને અનેક યુક્તિરહિત મંતને પુરસ્કાર થયાથી આત્માવિષયક અનેક વિકટ પ્રશ્નોને પ્રાદુર્ભાવ થયે હતે. આજના સંસ્કૃતિ યુગમાં પણ ઘણુયે મનુષ્ય આત્માનું સ્વરૂપ અને આત્માનું મહત્વ યથાર્થ રીતે નથી જાણતા એ અત્યંત શંકાસ્પદ છે. આત્માના સંબંધમાં અનેક દોષપૂર્ણ મંતવ્ય અસ્તિત્વમાં આવવાથી “આત્મા” શબ્દ વિવાદગ્રસ્ત બન્યા છે. ઈશ્વર એટલે આત્મા એમ બુદ્ધિવાદનાં દ્રષ્ટિબિન્દુથી વિચાર કરતાં ઈશ્વર સર્વથા અસાતિક છે એ અર્થ નિષ્પન્ન નથી થતું. ભૌતિક શરીરથી ભિન્ન દ્રવ્યથી ઈશ્વરનું સુજન થયેલું છે એ જ અર્થ નીકળે છે. આત્માની અભૌતિકતા એટલે ભૌતિક અધિકરણની રહિતતા એમ બુદ્ધિ સ્વીકારી શકે નહિ. આત્માની અભૌતિક્તા એટલે તત્વતા રહિત સ્થિતિ એમ પણ બુદ્ધિથી માની શકાય નહિ. આત્માની અભૌતિકતા એટલે ભૌતિક દ્રવ્ય નહિ તે અર્થાત્ ભૌતિક દ્રવ્યથી, સર્વથા પર સ્થિતિ. ઈશ્વરમાં તત્ત્વતાનાં અસ્તિત્વને અસ્વીકાર કરે એ કઈ રીતે બુદ્ધિયુક્ત નથી જણાતું. બુદ્ધિયુક્ત વિચારસરણી પરમાત્મામાં તવતાને સ્વીકાર જરૂર કરે છે. પરમાત્મામાં તત્ત્વતાને અસ્વીકાર કરવો એ બુદ્ધિની દ્રષ્ટિએ સર્વથા અયુક્ત જણાય છે.

Page #5

સમ્યમ્ જ્ઞાનની કુંચી.
૧૪૯ આત્મા પ્રકાશની માફક સ્થાનનું અવગાહન કરે છે. પ્રકાશથી સ્થાનાવગાહન થાય છે પણ તેથી અન્ય પ્રકાશને કઈ પણ પ્રકારની બાધા ઉત્પન્ન નથી થતી. સર્વ પ્રકાશે આ રીતે એક જ સ્થાનનું અવગાહન કરી શકે છે. આત્મનું પણ તેમજ સમજી લેવું. આત્મા પ્રકાશ કરતાં સૂક્ષ્મતર છે. આત્માથી સ્થાનાવગાહન અવશ્ય થાય છે પણ તે સ્થાનાવગાહન એવું છે જેથી બીજાઓને કશેયે અંતરાય નથી થતો. અસંખ્ય આત્માઓ જેમ એક જ બિંદુનું એક જ કાળે નિરીક્ષણ કરે છે એટલે કરી શકે છે તે જ પ્રમાણે એક જ સ્થાનમાં અસંખ્ય આત્માઓનું અસ્તિત્વ સંભવી શકે છે.
પરમાત્મા (જગતના કત)ની અનંતાના સંબંધમાં આપણે હવે વિચાર કરીએ. પરમાત્મા સર્વવ્યાપી છે એમ સામાન્ય રીતે મનાય છે. બ્રહ્મ સર્વ વ્યાપી છે એવું વેદાન્તનું સ્પષ્ટ મંતવ્ય છે. પરમાત્માવિષયક આ મંતવ્ય બુદ્ધિયુક્ત વિચારણુથી સત્ય નથી જણાતું. પરમાત્માને વ્યક્તિ કે તરવરૂપે માનીએ છતાંયે પરમાત્મા અનંત હોઈ શકે એ કલ્પનાતીત થઈ પડે છે. પરમાત્મા શરીરધારી મનુષ્ય હોય તે તે અનંત હોવાનું કઈ રીતે શક્ય નથી. પરમાત્માનું શરીર અનંત હોવાની માન્યતા ભ્રમમૂલક છે. તે એક પ્રકારની ઘેર પ્રસારણું છે. પરમાત્માનું શરીર અનંત માનનારને અવગાહન–સ્થાનના વિસ્તારને હેજ પણ ખ્યાલ ન હોય એ નિઃસંદેહ છે. પરમાત્માનાં તત્વરૂપે અસ્તિત્વનો સ્વીકાર કરતાં, એ તવ અનંત હોવાનું સર્વથા અસંભવિત છે એમ પ્રતીત થઈ શકે છે. કઈ પણ આધ્યાત્મિક દ્રવ્ય કેઈ કાળે સર્વ વ્યાપી ન બની શકે. આધ્યાત્મિક દ્રવ્યનું આ એક વિશિષ્ટ સ્વરૂપ છે. ચેતના એ આધ્યાત્મિક દ્રવ્ય છે. પ્રકૃતિ ભૌતિક દ્રવ્યને અનંત સ્થાના ગાહન નથી આપતી તે જ પ્રમાણે ચેતનાનું અવગાહન પણ પ્રકૃતિથી નિયંત્રિત બને છે. ચેતનારૂપી આધ્યાત્મિક દ્રવ્ય કોઈ કાળે અનંત નથી બની શકતું. ચેતનાનું આ ખરૂં સ્વરૂપ છે એમ વસ્તુસ્થિતિ ઉપરથી પ્રત્યક્ષ થાય છે. એ સ્વરૂપને યથાર્થ રીતે સ્વીકાર કરવો એ અધ્યાત્મવાદના અભ્યાસીએને હિતકર છે. બીજા મિથ્યા મંતવ્યથી ચિત્તમાં વિકૃતિ પરિણમે છે. આત્માનું વિમાગે ગમન થાય છે. માનસિક દ્રષ્ટિ-શક્તિમાં વકતા આવે છે.
પરમાત્માની અનંતતાના સંબંધમાં ચિત્તમાં ખૂબ પક્ષપાત હોય છતાંયે કેઈ મનુષ્ય પરમાત્માનાં સ્વરૂપ વિષે બુદ્ધિથી યથાયોગ્ય વિચાર કરે તે પરમાત્માની અનંતતાનું મંતવ્ય ભ્રમોત્પાદક છે એમ તેને લાગ્યા વિના નહિ

Page #6

છે.
જ્ઞાનનું મહત્વ
:
જ્ઞાનપંચમી તે હજુ હમણાં જ ચાલી જાય છે એટલે જ્ઞાનપૂજા તે આપણુ દષ્ટિ સન્મુખ જ છે. તે જ્ઞાનના ખૂબ મહત્વ માટે દશવૈકાલિક સૂત્રનું પઢમં ના તો રથા એ એક જ સૂત્ર બસ છે.
જ્ઞાન એ આત્માનો મૂળ ગુણ છે. એ ગુણ અવરાઈ ગયો છે તેથી જ આ બધી માથાફેડ ઊભી થઈ છે. જે ઘડીએ એ ગુણ પ્રકટશે ત્યારે મેક્ષ વધુ દૂર નહીં હાય-હાથવેંતમાં જ હશે.
સેંકડો-હજારો-લાખ-અરે અસંખ્યાતા કાળનું અંધારું એકઠું થયું હાય પરંતુ ફક્ત એક જ દીપકતે તે અંધારું લુપ્ત થાય છે અને તેને સ્થાને ઝળહળતે પ્રકાશ ફેલાય છે તેવી જ રીતે અનેક કાળના અજ્ઞાન અંધારાને અંત એક જ વખતનું સમ્યગ જ્ઞાન લાવે છે, તેથી તે જ્ઞાનનું મહત્વે ગાયું છે કે કોડ વર્ષ સુધી અજ્ઞાની જે કાર્ય ન કરી શકે તે કાર્ય જ્ઞાની પુરુષ શ્વાસોચ્છવાસમાં કરી શકે છે, માટે જ જ્ઞાન એ દીવે છે.
ઘાસની ગંજીઓ ખડકી હોય, કડબની કાલરે ખડી કરી હોય, લાકડાના વન ને વન ઊભા હોય પરંતુ તે સર્વમાં અગ્નિની ફકત એક જ ચીનગારી મૂકવામાં આવે છે તે નામશેષ થઈ જાય છે. તેવી જ રીતે અનંત કાળના ઉપાર્જેલા કર્મો ઉપર જ્યારે જ્ઞાનની એક જ ચીનગારી મૂકાય છે ત્યારે તે સર્વને ભસ્મીભૂત થયા વિના બીજે રસ્તે જ નથી હોતે. માટે તે જ્ઞાન સર્વોપરી છે.
જ્ઞાનવાન મનુષ્ય હલકા કુળને હેય તે પણ પૂજાય છે અને અજ્ઞાની માણસ ઉચ્ચ કુળને હેય તે પણ કટાક્ષ પાત્ર બને છે. આ જ્ઞાનનો ભાવાભાવ સૂચવે છે.
રહે. પરમાત્માને અનંત માનવાથી બુદ્ધિનું આવરણ થઈ જાય છે. બુદ્ધિથી ધર્મમાગે પ્રગતિ થઈ શકતી નથી. આધ્યાત્મિક ઉતિની મહત્વાકાંક્ષાનું ઉમૂલન થાય છે. પરમાત્મા વસ્તુતઃ કેવી રીતે સર્વવ્યાપી છે તેને ખ્યાલ આવી નથી શકતો. ચેતનાયુક્ત દ્રવ્યમાં ચેતના સર્વદા મર્યાદિત હોય છે. આથી પરમાત્માનું સર્વવ્યાપી અશકય છે એમ સિદ્ધ થઈ શકે છે. (ચાલુ)

Page #7

---
કારણ વિષયક વાદોનું એકાંતને લીધે મિથ્યાપણું
--
અને
અનેકાંતને લીધે સમ્યગુ–૨થાર્થપણું. જs systeas receત્વE:
ws કાળ, સ્વભાવ, નિયતિ, પૂર્વકૃત-અદષ્ટ, અને પુરૂષવાદી (ઉદ્યમ) કારણ વિષેના એકાન્તવાદે અયથાર્થ છે અને તે જ વાદે સમાસથી પરસ્પર સાપેક્ષપણે મળવાથી યથાર્થ છે.
ભાવાર્થ –કાર્યની ઉત્પત્તિ કારણને આભારી છે. કારણ વિષે પણ અનેક મત છે તેમાંથી અહીં પાંચ કારણવાદને ઉલલેખ છે. કેઈ કાળવાદી છે જેઓ ફક્ત કાળને જ કારણ માની તેની પુષ્ટિમાં કહે છે કે જુદાં જુદાં ફળ વરસાદ, શરદી, ગરમી વિગેરે બધું ઋતુકને જ આભારી છે અને ઋતુભેદ એટલે કડળ વિશેષ
કેઈ સ્વભાવવાદી છે જેઓ સ્વભાવને જ કાર્યમાત્રનું કારણ માની તેના સમર્થનમાં કહે છે કે પશુઓનું સ્થળગામીપણું, પક્ષીઓ નું ગગનગામીપણું અને ફળનું કમળપણું તેમ જ કાંટાનું તીખાપણું-અણીદારપણું એ બધું પ્રયત્નથી કે બીજા કોઈ કારણથી નહીં પણ વસ્તુગત સ્વભાવથી જ સિદ્ધ છે.
કોઈ નિયતિવાદી છે તે નિયતિ સિવાય કઈને કારણ ન માનતાં પિતાના પક્ષની પુષ્ટિમાં કહે છે કે જે સાંપડવાનું હોય તે સારું કે નરસું સાંપડે જ છે. ન થવાનું થતું નથી અને થવાનું મટતું નથી; તેથી તે બધું નિયતિને આભારી છે એમાં કાળ, સ્વભાવ કે બીજા કોઈ એક કારણને સ્થાન–અવકાશ નથી.
- જ્ઞાનનું આટલું બધું મહત્વ હોવા છતાં જે તેની સાથે વિનય નહીં હોય તે તે શેભશે નહીં, માટે વિનય ગુણ મેળવવા ખૂબ જ પ્રયત્નશાળી રહેવાની જરૂર છે; કેમકે જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ પણ વિનયથી જ થાય છે. આપણે સારી રીતે જાણીએ છીએ કે શ્રેણિક મહારાજ એક ચંડાળ પાસેથી વિનયે કરીને જ વિદ્યા મેળવી શક્યા હતા.
જ્ઞાન યાને વિદ્યા અને વિનયનો જ્યાં સુયોગ છે ત્યાં સોનું અને સુગંધ છે એમ કહેવામાં જરા પણ અતિશયોક્તિ નથી. એ ગુણે પ્રગટે અને દિનપ્રતિદિન વિકાસ પામે એમ ઈરછીએ. રાજપાળ મગનલાલ હૈારા.

Page #8

૧૫ર
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. કેઈ અષ્ટવાદી અદષ્ટને જ કારણ માની તેની પુષ્ટિમાં કહે છે કે બધા માણસે પૂર્વ સંચિત કર્મયુક્ત જમે છે અને પછી પિતે ધાર્યું ન હોય તેવી રીતે સંચિત કર્મના પ્રવાહમાં તણાય છે. માણસની બુદ્ધિ સ્વાધીન નથી. પૂર્વાર્જિત સંસ્કાર પ્રમાણે જ તે પ્રવર્તે છે, માટે અદષ્ટ જ બધા કાર્યોનું કારણ છે.
કેઈ પુરૂષવાદી પુરૂષને ફક્ત કારણ માની તેની પુષ્ટિમાં કહે છે કે જેમ કરોળીયે બધા તાંતણ સરજે છે, જેમ ઝાડો બધા ફણગાઓ પ્રગટાવે છે તેમજ ઈશ્વર જગતના સર્જન, પ્રલય અને સ્થિતિને કર્તા છે. ઈશ્વર સિવાય બીજું કશું જ કારણ નથી. જે કારણરૂપે બીજું દેખાય છે તે પણ ઈશ્વરને જ આધીન છે, તેથી બધું જ ફક્ત ઈશ્વરતંત્ર છે.
આ પાંચ વાદે યથાર્થ નથી, કેમકે તે દરેક પિતાના મંતવ્ય ઉપરાંત બીજી બાજુ જોઈ શકતા ન હોવાથી અપૂર્ણ છે અને છેવટે બધા પારસ્પરિક વિરોધથી જ હણાય છે; પણ જ્યારે એ પાંચે વાદે પરસ્પર વિરોધીપણું છોડી, એક જ સમન્વયથી ભૂમિકા ઉપર આવી ઊભા રહે છે ત્યારે તેમાં પૂર્ણતા આવે છે અને પારસ્પરિક વિરોધ જતો રહે છે. એટલે તે યથાર્થ બને છે. એ સ્થિતિમાં કાળ, સ્વભાવ આદિ ઉક્ત પાંચે કારણેનું કાર્ય જનક સામર્થ્ય જે પ્રમાણસિદ્ધ છે તે સ્વીકારાય છે અને એ પ્રમાણસિદ્ધ કારણોને અપલાપ ( અનાદર-નિષેધ ) થતો નથી. ( સન્મતિ તૃતીય કાંડ ૫૩. ) “આત્મા વિષે નાસ્તિત્વ આદિ છ પક્ષેનું મિથ્યાપણું અને
અસ્તિત્વાદિ છ પક્ષનું સભ્યપણું.” (પ-૫૫)
આત્મા નથી, તે નિત્ય નથી, તે કાંઈ કરતું નથી, તે કરેલ કને વેદો નથી, તેને નિવણ-મેક્ષ નથી અને મોક્ષને ઉપાય નથી, એ છ મતે મિથ્યાજ્ઞાનનાં સ્થાને છે.”
આત્મા છે, તે અવિનાશી છે, તે (વિવિધ કર્મ) કરે છે, તે (તેનું ફળ) અનુભવે છે, તેને નિર્વાણ છે અને મોક્ષને ઉપાય છે એ છ મતે યથાર્થ જ્ઞાનનાં સ્થાને છે. ”
ભાવાર્થ-આધ્યાત્મિક વિકાસની સંપૂર્ણતા સાધવામાં જે પક્ષના આગ્રહ એક કે બીજી રીતે આડે આવે છે અને જે આગ્રહો તેમાં સહાયક થાય છે તે બન્ને પ્રકારના આગ્રહનું અહીં કથન છે. સાધનામાં બાધક થનારા આગ્રહ જાન્ત દષ્ટિ ઉપર રચાયેલા હોઈ અયથાર્થ અને અબ્રાન્ત દૃષ્ટિ ઉપર રચાયેલા સહાયક આગ્રહ યથાર્થ છે તે અનુક્રમે આ પ્રમાણે –

Page #9

અનેકાંતવાદનુ' સ્વરૂપ.
૧૫૩
આત્મા
૧ એમ માનવું કે આત્મા જેવું કોઈ તત્ત્વ જ નથી તે અનાત્મવાદ, ૨ એમ માનવું કે આત્મતત્ત્વ છે તે ખરૂ પણ તે નિત્ય ન હેાઇ વિનાશી છે, તે ક્ષણિકાત્મવાદ, ૩ એમ માનવું કે આત્મા છે તે નિત્ય પણ તે ફૂટસ્થ હાઈ કશું કર્તૃત્વ નથી ધરાવતા તે અકતૃત્વવાદ, ૪ એમ માનવું કઈ કરે છે ખરા પણુ તે ક્ષણિક હાઈ અગર નિલે ૫ હાઇ વિપાક અનુભવતા નથી તે અભેાકતૃત્વવાદ, ૫ એમ માનવું કે આત્મા હમેશાં જ કર્તા અને ભાક્તા રહેતે હાવાથી તેના સ્વરૂપની પેઠે રાગદ્વેષાદિ દોષોના અંત જ નથી આવતા તે અનિર્વાણુવાદ, ૬ એમ માનવું કે સ્વભાવથી આત્મા કયારેક મેક્ષ પામે છે પણ તેને મેળવવાના બીજો કશા જ ઉપાય નથી તે અનુપાયવાદ.
આગળ
આ છમાંથી કોઇપણ એક વાદના આગ્રહ અંધાઈ જાય તેા કાં ત આધ્યાત્મિક સાધનામાં પ્રવૃત્તિ જ ન થાય અને થાય તે તે વિશેષ ન ચાલે અને છેવટ સુધી તે ટકે જ નહીં; તેથી એના સ્થાનમાં અનુક્રમે નીચેના આગ્રહેા આવશ્યક ( જરૂરના) છેઃ—
૧ આત્મા છે એમ માનવુ', ૨ તે છે એટલુ જ નહીં પરંતુ અવિનાશી છે એમ માનવું, ૩ તે માત્ર અવિનાશી જ નહિ પણ કતૃત્વશક્તિ ધરાવે છે એમ માનવું, ૪ તે જેમ કર્તૃત્વશક્તિ ધરાવે છે તેમ ભાતૃશક્તિ પણ તેનાં છે એમ માનવું, પ કર્તૃત્વ અને ભાકતૃત્વશક્તિ હાવા છતાં કયારેક પ્રવૃત્તિના પ્રેરક રાગદ્વેષાદિક ઢાષાના અંત શકય છે એમ માનવું, અને ફ્ તે અંતના ઉપાય છે અને તે આચરી શકાય એવા છે એમ માનવું. આ છએ આગ્રહા સાધકને શ્રદ્ધા અપી, તે દ્વારા સાધનામાં આગળ વધવા પ્રેરે છે તેથી તે સભ્ય-યથાર્થ છે. ઇતિશમ.
* વાદમાં અનેકાંતદૃષ્ટિના અભાવે આવતા દેાષા ’ (૫૬-૫૯)
એકાન્તવાદી સાધર્મ્સ થી કે વૈધર્માંથી અર્થ-સાધ્યનું સાધન કરે ત્યારે પરસ્પર અથડાતા એ અને અસદ્વાદ ઠરે છે.
દ્રવ્યાસ્તિકનું વક્તવ્ય સામાન્ય અને પયાસ્તિકનું વક્તવ્ય વિશેષ છે, એ અને નિરપેક્ષપણે છૂટા છૂટા ચેાજવામાં આવે તેા એકાન્તવાદને વિશિષ્ટ બનાવે છે અર્થાત્ ઊભા કરે છે,
( વાદીદ્વારા) હેતુનાં વિષયરૂપે મૂકવામાં આવેલ સાધ્યને પર–પ્રતિવાદી જે રીતે આક્ષેપ સમજી દૂષિત કરે છે. જો વાદીએ તે સાધ્યને તે જ રીતે દર્શાવ્યું હાત તે તે કાઇનાથી જીતાત ? અર્થાત્ કોઇથી ન છતાત.

Page #10

૧૫૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ એકાન્ત અસત્ય બોલનાર કે સત્ય છતાં અનિશ્ચિત બોલનાર વાદી લોકિકો અને પરીક્ષકોના આક્ષેપને વિષય બને છે.
ભાવાર્થ –વાદભૂમિમાં ઉતરનાર વાદી જે અનેકાંતદષ્ટિ રાખ્યા વગર તેમાં ઉતરે તો તે કદી સફળ ન થાય, ઊલટું અસદુવાદી ઠરે, હારે અને શિષ્યોની નિંદાનું પાત્ર બને, એ વસ્તુ અહીં બતાવવામાં આવી છે.
કઈ પણ વાદી પિતાના પક્ષનું સાધન (સમર્થન) ભલે સાધચ્યું કે વૈધર્યું દાનથી કરે પણ જે તેને પક્ષ એકાન્ત હશે તે બીજા વિરોધી પક્ષ સાથે અથડાશે અને છેવટે બંને અસદ્વાદ-મિથ્યાવાદ ઠરાવાના માટે અનુમાનમાં જે સાધ્ય મૂકવું તે એકાન્તદષ્ટિએ ન મૂકવું.
દ્રવ્યાસ્તિકને વિષય કેવળ સામાન્ય અને પર્યાયાસ્તિકને વિષય કેવળ વિશેષ. એ બંને જે એકમેકથી ટા પાડી કઈ પણ વસ્તુમાં સાધવામાં આવે તે તેનાથી એકાત વાદ જ ઊભે થાય અને અનેકાંતદષ્ટિ લેપાય. તેથી એ બનેનું પરસ્પર સાક્ષેપ પણે જ સાધન કરવું પ્રાપ્ત થાય છે. કેઈ વાદી પૂર્વ પક્ષ કરતાં હેતુથી સિદ્ધ કરવા ધારેલ પિતાના સાધ્યને જે એકાંતરૂપે જે તે પ્રતિવાદી તેની ખામી જોઈ તેના પક્ષને તોડી પાડે છે અને તે હાર ખાય છે. આવી વસ્તુસ્થિતિ છે. હવે જે એજ પૂર્વ પક્ષીએ પ્રથમથી જ પિતાના પક્ષમાં ખામી ન રહે તે માટે અનેકાન્તદષ્ટિએ સાધ્ય યોર્યું હોત તે ગમે તેવા પ્રબલ પ્રતિવાદીથી પણ તેને હાર ખાવી ન પડત એ ખુલ્લું છે. માટે વાદમાં ઉતરનાર અનેકાનદષ્ટિએ જ સાધ્યને ઉપન્યાસ કરે જેથી તે કદી ન હારે.
એકાન્તપણને લીધે જે નિતાઃ એટ હોય તેની તે વાત જ શી ? પણ એકાન્તરૂપે સાચું હોવા છતાં જે તેને અનિશ્ચિત-સંદિગ્ધરૂપે વાટ ગેઝમાં મૂકવામાં આવે છે તે વાદી વ્યવહારકુશળ અને શાસ્ત્રકુશળ બધા જ સોની દષ્ટિમાં ઉતરી પડે છે તેથી માત્ર અનેકાન્તદષ્ટિ રાખવી એટલું જ બસ નથી પણ એ દષ્ટિ સાથે અસંદિગ્ધવાદીપણું પણ વાદગોષ્ઠીમાં આવશ્યક છે. ઈતિશ.
“નયવાદને લગતી ચર્ચા” (૪૬--૪૯) • પરિશુદ્ધ નયવાદ એ કેવળ શ્રુતપ્રમાણુના વિષયને સાધક બને છે. વળી જે તે બેટી રીતે મૂકવામાં આવ્યા હતા તે બંને પક્ષેને ઘાત કરે

Page #11

અનેકાંતવાદનુ સ્વરૂપ.
૧૫૫
છે. જેટલા વચનાના માર્ગો છે તેટલા જ નયવાદો છે અને જેટલા નયવાદી છે તેટલા જ પરસમયેા છે.
જે કાપિલ ( કપિલે કહેલુ' સાંખ્ય ) દર્શન છે એ દ્રવ્યાસ્તિકનયનું વક્તવ્ય શુદ્ધોદનના પુત્ર અર્થાત્ બુદ્ધનું દર્શન તે પરિશુદ્ધ પર્યાયનયના વિકલ્પ છે. જો કે કણાદે બંને નયાથી પેાતાનું શાસ્ત્ર-દર્શન પ્રરૂપ્યુ છે છતાં તે મિથ્યાત્વ-અપ્રમાણુ છે; કારણ કે એ બંને નયા પાતપેાતાના વિષયની પ્રધાનતાને લીધે અદરાદર એક ખીજાથી નિરપેક્ષ છે. ભાવાર્થ:
અહીં નયવાદની ચર્ચામાં મુખ્ય ત્રણ ખાખતા કહેવામાં આવી છે. પરિશુદ્ધ અને અપરિશુદ્ધ નયવાદનુ' પરિણામ, પરસમયેાનું વાસ્તવિક પરિણામ તથા તેને આધાર અને પ્રસિદ્ધ પરસમયેા-દનાની નયવાદમાં યાજના. પ્રમાણુની દરેક વસ્તુ અને ધર્માંત્મક સિદ્ધ છે, તેનું કેઈપણુ એક વિવક્ષિત અંશરૂપે પ્રતિપાદન કરવાને અભિપ્રાય તે નયવાદ છે. જો એ અભિપ્રાય એકાંશલ્પશી હોવા છતાં તે વસ્તુના બીજા અવિવક્ષિત શપરત્વે માત્ર ઉદાસીન હાય અર્થાત્ તે અંશનું નિરસન કરવાના આગ્રહ ન ધરાવતા હોય અને પેાતાના વક્તવ્ય પ્રદેશામાં જ પ્રવર્તતા હોય તે તે પરિશુદ્ધ નયવાદ છે. તેથી ઉલટું જે અભિપ્રાય પાતાના વક્તવ્ય એક અંશને જ સપૂર્ણ માની તેનું પ્રતિપાદન કરવા સાથે જ ખીજા અ ંશાનું નિરસન કરે તે અપરિશુદ્ધ નયવાદ છે, પરિશુદ્ધ નયવાદ એક અંશના પ્રતિપાદક છતાં ધૃતર અંશનું નિરસન ન કરતા હેાવાથી તેને ખીજા નયાદે સાથે વિરાધ નથી હાતા, અને છેવટે તે શ્રુતપ્રમાણુના અખંડ વિષયના જ સાધક બને છે. અર્થાત નયવાદ જો કે હાય છે 'શગામી પણ જો તે પરિશુદ્ધ એટલે ઇતર સાક્ષેપ હાય તેા તેનાવડે છેવટે શ્રુતપ્રમાણુ સિદ્ધ અનેક-ધર્માંત્મક આખી વસ્તુનું જ સમર્થાંન થાય છે.
સારાંશ એ છે કે બધાય પરિશુદ્ધ નયવાદો પાતાતાના અંશભૂત વક્તવ્યદ્વારા એક ંદર સમગ્ર વસ્તુનું જ પ્રતિપાદન કરે છે એજ રિશુદ્ધ નયવાદનું ફળ છે. તેથી ઉલટું અપરિશુદ્ધ નયવાદ માત્ર પાતાથી જૂદા પડતા ખીા પક્ષનું જ નહિ પણ સ્વપક્ષ શુદ્ધિનું નિરસન કરે છે. કારણ કે તે જે ખીજા અંશને અવગણી પાતાના વક્તવ્યને કહેવા માગે છે તે બીજા અંશ સિવાય તેનું વક્તવ્ય સલવી જ નથી શકાતું, એટલે ખીજા અંશનુ નિરસન કરવા જતાં તે પેાતાના વક્તવ્ય અંશનું પણ નિરસન કરી જ બેસે છે. ઇતિશમ.

Page #12

> <> <> <> <> <
જિનેશ્વર ભગવાનની પ્રતિમા માટે શાસ્ત્રાધારા
<Page #13

જિનપ્રતિમા માટે શાસ્ત્રાધાર જિનપ્રતિમાની ભક્તિથી શ્રી શાંતિનાથ પ્રભુનાજી તીર્થંકર ગોત્ર બાંધ્યું અને જિનભક્તિ કરવાથી તીર્થંકર ગોત્ર બંધાય છે તેમ શ્રી જ્ઞાતા સૂત્ર કહે છે. જિનપ્રતિમા પૂજન તે તીર્થકરની જ પૂજા છે તેમ શાસ્ત્રો કહે છે. જિનપ્રતિમા પૂજનથી સંસારને ક્ષય થઈ મોક્ષ થાય એમ આવશ્યક સૂત્રમાં કહેલ છે.
શ્રી રાયપશ્રેણી સૂત્રમાં જિનપ્રતિમા પૂજવાથી મોક્ષ પ્રાપ્તિ થાય છે તેમ જણાવેલ છે અને તેજ સૂત્રમાં સૂર્યાભદેવતાએ પ્રતિમા પૂજ્યાનો અધિકાર છે.
જિનેશ્વરની પૂજા કરતાં નાગકેતુ શુદ્ધ ભાવના વડે કેવળજ્ઞાન પામેલ છે. દુર્ગતા નારી પરમાત્માની ફૂલ પૂજા કરતાં કેવળજ્ઞાન પામી.
શ્રી રાયપબ્રેણી સૂત્રમાં સત્તરભેદી પૂજા ચરિત્રમાં ગણધર મહારાજાના સત્તરપુત્રે સત્તરભેદમાંથી એક ભેદે પૂજા કરવાથી તેજ ભવે મેક્ષમાં ગયા તેમ જણાવેલ છે.
જ્ઞાતા સૂત્રમાં દ્રૌપદીએ જિનમંદિરમાં જઈ જિનપૂજા કરી શકસ્તવ કર્યું છે.
શ્રી નંદીસૂત્રમાં મહાક૯૫ સૂત્રનું નામ છે જેમાં જણાવેલ છે કે મુનિ તથા પિષધ કરેલ શ્રાવક જિન પ્રતિમાના દર્શન કરે નહિ તે પ્રાયશ્ચિત લાગે.
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્રના આઠમાં અધ્યયનમાં લિંત ઉપર સ્ત્રીની મૂર્તિ ચિતરેલી હોય તે મુનિએ જેવી નહિં તેથી વિકાર ઉસન્ન થવાને સંભવ છે તેમ કહેલ છે, તે જિનેશ્વર ભગવાનની શાંત, વૈરાગ્ય મૂતિ જોતાં દર્શન કરતાં વૈરાગ્ય પ્રાપ્ત થાય અને આત્મકલ્યાણ અવશ્ય થાય જ.
ઉપરોક્ત અધિકારો શાસ્ત્રોમાં છે જેથી જિનેશ્વર ભગવાનના અભાવે જિન પ્રતિમા જિન સારખી શાસ્ત્રોમાં કહેલ છે. આટલું છતાં જૈન નામ ધાવનાર જૈન પ્રતિમા તેમજ વંદન પૂજન નહિં માનનાર, નહિં કરનાર કેમ જૈન હોઈ શકે ?
આ સિવાય જિન પ્રતિમા પૂજાદિકના વર્ણને હકીકતના બીજા અનેક દાખલાઓ છે તે હવે પછી.
( ચાલુ)
આ જગતનાં વંદનપૂજનને કાદવના ખાડા જેવાં જોણુવાં. કટો બહુ સૂક્ષ્મ છે, તથા મહા મુશ્કેલીઓ કાઢી શકાય તેવો છે, માટે વિદ્વાને તેની સરસા ન જવું.
દૂર દેશાવરથી વેપારીઓએ આણેલાં રત્નો રાજાએજ ધારણ કરી શકે છે તેમ રાત્રિભોજન ત્યાગ સાથેના આ મહાવતે પણ કોઈ વીરલા જ ધારણ કરી શકે છે.

Page #14

પાંચ સકાર સ્વાર્થે ત્યાગ
( અનુ. વિઠ્ઠલદાસ મૂળચંદ શાહે ) (ગતાંક ૫ પૃષ્ઠ ૧૦ ૨ થી શરૂ. )
સ્વાથ
ત્યાગના શબ્દાર્થ થાયછે પેાતાના પ્રત્યેાજન-મતલબને ત્યાગ
C સ્વ ના સકેચ તથા
5] ખરે। સ્વાર્થ ત્યાગી એજ છે કે જેને કોઇપણ હેતુ સાથે સ'સારમાં કાંઇપણ પ્રયાજન નથી હાતું. જ્યાંસુધી પ્રત્યેાજન રાય છે ત્યાંસુધી સ્વાર્થ હાય છે. જરૂર પ્રયેાજન અનુસાર જ સ્વાર્થના સ્વરૂપમાં તફાવત હાય છે. જે પેાતાના શરીરના આરામ ખાતર જ સંસારમાં કાર્યાં કરે છે તે પણ સ્વાથી છે, તેમજ જે વિશ્વને પેાતાનું સ્વરૂપ માનીને કાર્ય કહે છે તે પણ સ્વાથી છે. પરંતુ બન્નેમાં મેટા તફાવત છે તે તફાવત વિસ્તારને. જેના સ્વ ' જેટલેા સ`કુચિત હોય છે તેટલુંજ તેના પ્રત્યેાજનનું સ્વરૂપ પણ દૂષિત હાય છે અને તેટલે જ તે વધારે સ્વાથી હાય છે, તેમજ જેના ૮ સ્વ • જેટલેા વિસ્તૃત હોય છે, તેટલુ દોષરહિત તેના પ્રયાજનનુ' સ્વરૂપ હોય છે. તે વધારે સ્વાર્થ ત્યાગી હાય છે. કોઈને ‘સ્વ' પેાતાના શરીર માત્રમાં મર્યાદિત હેાય છે, કોઇના પરિવારમાં, કાઇના સમાજમાં, કાઇના જાતિમાં, કોઈના દેશમાં, કાઈને વિશ્વમાં અને કોઈને પરમાત્મા સુધી વિસ્તૃત હાય છે પાતપાતાના સીમાવિસ્તારની સાથે જ ત્યાગની માત્રા વધતી જાય છે. અને ભગવાનમાં સ્થિતિ થઇ જવી એજ ત્યાગનુ સ્વરૂપ છે, એજ વાસ્તવિક સ્વાર્થ ત્યાગ છે. પરંતુ ત્યાગ જેટલા જેટલા વધારે થાય છે તેટલા તેટલા ત્યાગ કરનાર પુરૂષ એટલે ત્યાગ ન કરનારની અપેક્ષાએ સ્વાત્યાગી ગણાય છે. આ પરિભાષા અનુસાર પેાતાના શરીરના આરામના ખ્યાલ છેાડી દઇને કાર્ય કરનાર પુરૂષ જગતમાં ઓછાવત્તા સ્વરૂપે સ્વાત્યાગી ગણાય છે.
એટલું તેા કહેવાઈ ગયું છે કે સ્વાર્થની સીમા જેટલી વધારે સ’કુચિત હાય છે તેટલી જ તેને વધારે દૂષિત થવાની સંભાવના રહે છે, કેમકે સંકુચિત સ્વાર્થ મનુષ્યને આંધળા અનાવી મૂકે છે, એનાથી એને કેવળ પેાતાનું પ્રયાજન જ સુઝે છે. પેાતાના પ્રત્યેાજનની સિદ્ધિ માટે તે ખીજાના પ્રત્યેાજનની

Page #15

પાંચ સકાર-સ્વાર્થ ત્યાગ.
૧૫૯
જાપણુ પરવા નથી કરતા. એટલુંજ નહિ પણ તક મળતાં બીજાના પ્રયાજનના નાશ કરીને પણ પેાતાનું પ્રયાજન સિદ્ધ કરવા ઈચ્છે છે. આ સ્વાર્થા ન્યતાને કારણેજ જગતના ઇતિહાસ શમાંચકારી, ભયાનક ઘટનાઓથી ભરપૂર છે. એના કારણેજ વિશ્વાસઘાત, ચારી, છેતરપીંડી વગેરે થાય છે અને નિર્દેષ પ્રાણીઓના તેમજ ભાઇભાઇના લેાહીથી પૃથ્વીના પવિત્ર રજકણા રંજીત અને છે. એના કારણેજ હલકામાં હલકા હત્યાકાંડા અને ખરાબમાં ખરાબ પાપાને પ્રાદુર્ભાવ જગતમાં થયા છે અને થઇ રહ્યો છે. અને એના કારણે જ આનન્દપૂર્ણ સ`સાર હમેશાં દુઃખ તેમ જ અશાંતિથી ભરપૂર ભીષણ નરક જેવા બની રહે છે.
પરંતુ ઇશ્વરકૃપાથી પ્રાપ્ત થયેલ સત્સČગ અને સગૢથાના અધ્યયન તેમજ ઈશ્વરભજનના પ્રતાપે જ્યાં જ્યાં સકુચિત ક્ષુદ્ર સ્વાથના ત્યાગ થાય છે અને ‘સ્વ' ની સીમા આગળ વધે છે ત્યાં ત્યાં તે ત્યાગીના સ્વાર્થ માં પવિત્રતા વધતી જાય છે. એ ‘સ્વ’ ની સીમાની વૃદ્ધિને લઈનેજ મનુષ્ય પાતે કષ્ટ સહન કરીને કુટુંબ પરિવારનું પાલન કરે છે, પરિવારની પરવા ન કરતાં સમાજસેવામાં લાગી જાય છે, સમાજના સ્વાર્થને ક્રમે ક્રમે જાતિ, દેશ અને વિશ્વના સ્વામાં વિલીન કરીને વિશ્વસેવાને જ પેાતાની સેવા, વિશ્વસુખનેજ પેાતાનુ' સુખ, વિશ્વાત્માને જ પેાતાના આત્મા માનવા લાગે છે. આ દ્રષ્ટિએ જે દેશાત્મધ થાય તેજ સાચી દેશભક્તિ છે. અને વિશ્વાત્મપ્રમાંજ સાચુ વિશ્વબંધુત્વ છે. કેમકે એ અવસ્થામાં દેશના સ્વાર્થ એજ આપણા સ્વાર્થ તથા વિશ્વનું પ્રત્યેાજન એજ આપણું પ્રયાજન ખની જાય છે. જ્યાંસુધી ક્ષુદ્ર સ્વાર્થની સીમામાં મનુષ્ય વિચરણ કરે છે ત્યાંસુધી તે દેશ અને વિશ્વની સેવાનું નામ લેતાં છતાં પણ સાચી દેશસેવા અથવા વિશ્વસેવા નથી કરી શકતા. જ્યાં પેાતાના ક્ષુદ્ર સ્વાર્થની સાથે દેશ યા વિશ્વના સ્વાર્થમાં વિરાધ ઉપસ્થિત થાય છે ત્યાં તે પેાતાના ક્ષુદ્ર સ્વાર્થ માટે દેશ યા વિશ્વના સ્વાથની પરવા નથી કરતા. તે દેશ યા વિશ્વના સ્વાર્થની વેદિ ઉપર પેાતાના સ્વાસ્થ્યનુ અલિદ્યાન નથી આપી શકતા. દેશ તથા વિશ્વની સેવા ખાતર દેશાત્મબોધ અને વિશ્વાત્મધની વિસ્તૃત ભૂમિ ઉપર પહેાચવુ પડે છે. એ ભૂમિપર પહોંચ્યા વગર દેશભક્તિ તથા વિશ્વાત્મમેધની વાત એ માત્ર ચેષ્ટાઆજ હૈાય છે, એ તે પ્રકારાન્તરથી પેાતાના ક્ષુદ્ર સ્વાર્થની પૂર્તિનું સાધનમાત્ર જ હાય છે; એથી એવા વ્યક્તિગત સ્વાર્થની સીમા જેણે ઉલ્લંઘી ન ડાય એવા સેવકૈાથી દેશની અને વિશ્વની સાચી સેવા કદિ પણ નથી થઇ શકતી. જો ખરેખરી

Page #16

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. રીતે કઈ દેશને કે વિશ્વનો મનષ્ય દેશાત્મવેધ યા વિશ્વાત્મધની ભૂમિ પર પહોંચી જાય તે જરૂર અહિંને ક્ષુદ્ર સ્વાર્થમૂલક વૈરવિરાધ, હત્યાકાંડ વગેરે અસુખ, અશાંતિનો વિનાશ થઈને દેશ ચા વિશ્વ સુખી થઈ શકે છે. જરૂર એ સુખ-શાંતિ શાશ્વત અને પૂર્ણ નથી હોતી કેમકે એ દેશે અને વિશ્વ અને એના જુદા જુદા નામ સ્વરૂપવાળા પદાર્થ પરિવર્તનશીલ, અશાશ્વત, ક્ષણભંગુર અને વિનાશી જ છે,
- યથાર્થ સુખશાંતિ તે એ પૂર્ણતમ પરમવાંછનીય પરમ વાર્થમાં રહે છે કે જેનું સ્વરૂપ જ પરિપૂર્ણતમ અને શાશ્વત દિવ્ય સુખશાંતિરૂપ છે અને જેને જાણવું એજ પૂર્ણતમ સ્વાર્થ ત્યાગ કહેવાય છે.
એટલું સ્મરણમાં રાખવું જોઈએ કે આપણે જે વિશ્વમાં રહીએ છીએ તેજ એક માત્ર વિશ્વ નથી, આપણને ખબર નથી કે આનાથી મેટા અને નાના બીજા કેટલા અસંખ્ય વિAવ છે. આપણે જે વિશ્વમાં છીએ તે વિશ્વના સ્વરૂપનું પણ આપણને પુરું જ્ઞાન નથી. આપણે તે આ વિશ્વના એક જબુદ્વીપની પણ સ્થિતિ નથી જાણતા એવી સ્થિતિમાં આપણે આપણી ક્ષુદ્ર બુદિધવડે વિશ્વનું હિત શામાં રહેલું છે એ કેવી રીતે જાણી શકીએ ? અને જ્યારે એક વિશ્વના હિતને પત્તો નથી તે પછી અનન્ત વિશ્વના હિતાહિત કે જે સાથે આપણા વિશ્વનું તથા આપણું હિતાહિત સંલગ્ન છે તે કેવી રીતે જાણી શકીએ ? વિશ્વનું હિતાહિત તે કેવળ પરમ કલ્યાણ રૂપ ભગવાન જ જાણે છે અને એથી જ તેની ભાવના સ્વભાવથી જ વિશ્વકલ્યાણ માટે જ હોય છે. અને એને લઈને જ તેની પ્રત્યેક ચેષ્ટામાં પરમ કલ્યાણ જેનાર તેને કૃપાપાત્ર ભક્ત એક માત્ર એને ઈશારા પ્રમાણે નાચવાનું સૌભાગ્ય પ્રાપ્ત કરે છે અને તેમાં જ તમામ વિશ્વોનું તથા પિતાનું પરમ મંગળ જુએ છે. એટલા માટે તે સઘળું તજી દઈને નાનામોટા તમામ સ્વાર્થો ને એ ચરમ પરમાર્થની પ્રેમાગ્નિમાં હેમી દે છે.
જગતમાં આપણી જેવા સાધારણ મનુષ્ય માટે તે છેવટે ઉંચામાં ઊંચુ દયેય વિશ્વના સ્વાર્થમાં પોતાનો સ્વાર્થ ભેળવીને વિશ્વસેવામાં નિયુક્ત થવું એજ છે. એ ભૂમિકા સુધી પહોંચ્યા પછી જ, સને આત્મરૂપ સમજ્યા પછી જ, સર્વ પ્રાણીના હિતને આત્મહિત સમજીને તેમાં નિરંતર નિરત થયા પછી જ ભગવાનની એ પ્રેમરૂપા પરાભક્તિ પ્રાપ્ત થાય છે. એટલા માટે નીચે લખેલી બાબતે ખ્યાલમાં રાખીને યથા સાધ્ય વધારેમાં વધારે સ્વાર્થ ત્યાગ

Page #17

પાંચ સકાર-સ્વાર્થ ત્યાગ.
૧૬૧
કરવા જોઇએ. એટલુ યાદ રાખવુ જોઇએ જ્યાં સ્વાર્થ છે. ત્યાં પ્રેમ કદાપિ નથી હોતા, અને પ્રેમવિના લૌકિક જીવન સુખમય નથી થઈ શકતું, તેમ જ પ્રેમમય પરમાત્માની પ્રાપ્તિ તા થઈજ શકતી નથી,
કરવું જોઇએ કે જેમાંથી ખીજાના
( ૧ ) એવું કેઈપણુ કાર્ય ન ન્યાય્ય સ્વાર્થને નુકસાન પહોંચે.
તથા
( ૨ ) અની શકે ત્યાં સુધી વિષયે ની આસક્તિ, કામના અભિમાનને ત્યાગ કરવા જોઇએ. આસક્તિ, કામના તથા અભિમાન સ્વાર્થને અત્યંત દૂષિત બનાવીને આપણે હાથે બીજાનું ખરાખ કરાવે છે જેથી પરિણામે આપણું અત્યંત અહિત થાય છે.
(૩) ખીજાના હિતમાં પેાતાનું હિત, ખીજાના લાભમાં પેાતાના લાભ માનવાની ભાવના સેવવી જોઇએ,
(૪) ધન, માન, યશ તથા પદવીની કામના છેડવાનો યત્ન કરવા જોઇએ. ( ૫ ) બીજાનું અનિષ્ટ કરવું તે તે મહાપાપ છે
( ૬ ) મીજાનુ હિત કરવું તે મેટું પુણ્ય છે.
( ૭ ) જે કાયથી બીજાનું યથાર્થ હિત થાય છે તેનાથી પરિણામે આપણું અહિત થતું જ નથી.
(૮) જે કાર્યોથી ખીજાનું અહિત થાય છે તેનાથી આપણું હિત થઈ શકતું જ નથી.
( ૯ ) આપણા પેાતાના હિતખાતર બીજા લેાકેાનું, પિરવારના હીત ખાતર બીજાના પરિવારનું, જાતિના હિત ખાતર ખીજી જાતિનું, ધર્મના હિત ખાતર મીજાના ધર્મનું, દેશના હિત ખાતર ખીજાના દેશનું કદિપણું અહિત ન ઇચ્છે. એવું ઇચ્છનારનુ ખરેખરૂં હિત કદિ નથી થઈ શકતુ.
પણ
(૧૦) આપણા પેાતાના સ ંતાન માફક જ ભાઇના સંતાનને ચાહેા. ખાન, પાન, વસ્ત્રાભૂષણ વગેરેમાં જરા પણ ભેદ ન કરે. ભેદ કરવેા હાય તા એના ખ્યાલ પહેલાં રાખેા પેાતાના સંતાનને કોઇ ચીજ ન મળે તે કાંઇ નહિં, પરંતુ તેના સ ંતાનની જરૂરીયાત પહેલાં પુરી પાડવાનેા યત્ન કરે. આ વાત મામુલી લાગે છે, પરંતુ એવી મામુલી વાતમાં દોષ આવે છે, તા મોટા મોટા કુટુંબ કાર્ટમાં જઇને પાયમાલ થઇ ગયા છે.

Page #18

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. , (૧૧) યાદ રાખે, લૌકિક દ્રષ્ટિથી શ્રી રામ તથા ભરત વચ્ચે યુદ્ધ ન થયું કેમકે બને સ્વાર્થ ત્યાગી હતા, શ્રીરામે ભારતને કહ્યું કે રાજ્ય તમે કરો અને ભારતે શ્રી રામને કહ્યું કે મહારાજ, રાજ્ય પર અધિકાર આપનેજ છે. પરંતુ કૌરવ પાંડ વચ્ચે યુદ્ધ થઈ ગયું કેમકે તે બને પોતપોતાના સ્વાર્થને ત્યાગ કરવામાં અસમર્થ હતા.
(૧૨) બીજાને હલકા બનાવીને, અથવા હલકા બતાવવા માટે કદિ પણ ઉંચા બનવાની ઈચ્છા ન કરો.
(૧૩) બીજાના દેને સ્વાર્થ વશ થઈને કદિ પણ પ્રકટ ન કરો.
(૧૪) કોઈ એ કાયદો બનાવવામાં અથવા કઈ પણ કાર્યમાં તન મન ધનથી કદિ પણ સહાયતા ન આપે કે જેનાથી કઈ પ્રાણનું અહિત થતું હોય.
(૧૫) બીજાને સ્વાર્થ જાળવીને જ પોતાને સ્વાર્થ સાધવાનો યત્ન કરો.
(૧૬) સ્વાર્થ મનુષ્યને અસત્ય અન્યાય, હિંસા, ચોરી, છળકપટ, દંભ, કટુભાષણ, કુવ્યવહાર, અસદાચાર આદિ દોષોને ભંડાર બનાવી દે છે જેથી ભવિષ્યમાં તેના સ્વાર્થને મેટું નુકસાન થાય છે એટલા માટે જે કાર્યોમાં એ દેશે આવવાની સંભાવના હોય તેમાં આપણું સ્વાર્થનું મારે નુકસાન સમજીને તે કામ છોડી દે.
(૧૭) અનાજના વેપારી હો તે દુષ્કાળ વખતે અનાજની તેજી થઈ જવાની સંભાવનાથી તેને સંગ્રહ ન કરો.
(૧૮) વકીલ હો તે કદિ પણ એવું ન ઈચ્છો કે લેકે વધારે અનીતિ માન થાય અને કોર્ટમાં દાવા વધે.
(૧૯) મેજીસ્ટ્રેટ હે તો પોતાના સ્વાર્થ ખાતર કદિ પણ અન્યાય ન કરો. (૨૦) ખેડુત હો તે પિતાનું પાલન કરનારના હક્ક છીનવી લેવાને યત્ન કરો.
(૨૧) ગુરૂ કે આચાય છે તો શિષ્યને એવો ઉપદેશ આપે કે એનાથી તેનું કલ્યાણ થાય.
(૨૨) શિષ્ય છે તે ખરા દિલથી ગુરૂની સેવા કરવામાં મહ ન બગાડે
(૨૩) પિોલીસ હો તે લાલચ વશ થઈને સાચાને જુઠું અને જુઠાને સાચું બનાવવાનું કાર્ય ન કરો, ગરીબ લોકોને ન સતાવે. લોકોને સુખ થાય એવી રીતે વર્તે.

Page #19

પાંચ સકાર-સ્વાર્થ ત્યાગ.
૧૬૩
(૨૪) દલાલ હા તેા દલાલી ખાતર વેપારીઓને ખરીદવા, વેચવામાં નુકસાન ન પહાંચાડા.
(૨૫) વેપારી હા તે માપ, વજન, હિસાબ વીગેરેમાં સાચા રહે. ન વધારે વ્યે કે ન ઓછું આપેા. નમુના દેખાડીને બીજો માલ ન આપે. એક ચીજમાં બીજી ચીજ ન ભેળવે, ખાવાની ચીજોમાં મીજી ચીજો ભેળવીને સ્વાથી વેપારી લેાકેાના ધન, ધર્મ તથા સ્વાસ્થ્યને નાશ કરવાના કારણુ અનીને મહાપાપ વ્હારે છે. સાવધાન રહેા.
(૨૬) ડોકટર કે વૈદ્ય હા તે લાભ વશ બનીને એવુ કદિ પણ ન ઇચ્છે કે લેાકેામાં ખીમારી વધારે ફેલાય. કદિ પણ એવું ન કરેા કે જેનાથી રાગી માણુસના રોગ લાં વખત ચાલે, તમારા એવા પ્રયાસથી કશુ પણુ નહિ થાય, પાપના સગ્રહ અવશ્ય થશે.
(૨૭) ગરીબ લેાકેાના પેટ ભરવા માટે જે ચીજોની જરૂરીયાત હોય છે તેના ભાવ વધારવાની ચેષ્ટા લેાભ વશ થઇને ન કરો.
(૨૮) ગરીબ નાકરા તથા મજુરાને એટલું મહેનતાણું તે જરૂર આપે કે જેનાથી એનુ પેટ ભરાય, એના પૈસા કઢિ પણ ન કાપે.
(૨૯) ધનથી, વિદ્યાથી, ચાતુરીથી, રૂવાખથી, અધિકારથી, ક્રાઈના હુક છીનવી લેવાની ચેષ્ટા કે ઇચ્છા કદિ પણ ન કરે.
(૩૦) ગરીમાની ગરીબાઈ વધે એવા કામ લેાલવશ થઇને ન કરો. (૩૧) ગરીબેની આજીવિકા લઇ લેવાની પ્રત્યક્ષ કે પરાક્ષ ઇચ્છા પણ ન કરે. (૩૨) પરિવારના સઘળા માણસાના પેાતાની કમાણીમાં ઈશ્વરદત્ત અધિ કાર રાખજો, એવું અભિમાન ન કરેા કે હું એકલા કમાઉં છું અને બીજા
બધા માત્ર ખાનારા જ છે.
(૩૩) સાની સાથે પ્રેમ વધારવાની ચેષ્ટા કરા, યાદ રાખા કે નિસ્વાર્થ સેવાથી પ્રેમ અવશ્ય વધે છે. એટલા માટે સૈાની યથાયોગ્ય, યથાસાય નિસ્વાર્થ સેવા કરવાના પ્રયત્ન કરેા.
(૩૪) સ્વાર્થ સાધવા ખાતર કાઇને પણ ખાટા સિધ્ધાંત ન બતાવે. જાણી પુજીને નુકસાન ન પહોંચાડે.
(૩૫) યાદ રાખો. શરીર નવર છે અહિનુ' કાંઇ પણ સાથે નહિ આવે. એટલા માટે સ્થાઈ વશ થઇને પાપ ન વ્હારા.

Page #20

મારવાડ યાત્રા. લે॰ મુનિ॰ શ્રી ન્યાયવિજયજી.
? ગતાંક ૫ પૃ. ૧૧૫ થી શરૂ
રાતા મહાવીરજી—અત્યારે આ સ્થાન વેરાન જંગલમાં પડયું છે. એ થાને એકલા આદમીને દિવસે જતાં પણ ડર લાગે એવુ ભયકર સ્થાન છે. આજે ત્યાં કાઇ આદમી રાત્રિ નથી રહેતું. પહેલાં અહીં હૃતિકુંડી ( ચુડી ) નામનું માટું શહેર હતું; જે પરમારાની પ્રાચીન રાજધાનીનું નગર હતું. ?અહીં રાઠોડ વંશીય રાજા વિદ
આ વિષયમાં ત્યાંથી મળેલા લેખમાં નીચે મુજબ વધુન છે. १ राजधानी भुवाभर्तुस्तस्यास्तेहस्ति कुंडिका
अलका धनदस्येव धनाढय जन सेविता ॥ २२ ॥
२ पूर्व जैनं निजमिव यशो [ कायद्ध ] स्तिकुड्यां
રમ્યમ્ય ગુરુમિનિો: શું હું (ચું ગાઢાર | ૬ | વિષનાતિનિનગૃહે (૦)ઽતિનિબ્ને પુન:
પ્રથમના પદ્યમાં એવા ઉલ્લેખ છે કે રાા એ હસ્તિ કુ’ડીમાં મનેહર ઉંચુ જીનમંદિર બનાયુ* અને છેલ્લા પદ્યમાં વિદગ્ધ રાજાએ કરાવેલા અતિશ્રણ મદિરના છાંદ્ધાર કરાવ્યાનો ઉલ્લેખ છે અર્થાત્ વિદગ્ધરાજે જીન મંદિર બનાવરાવ્યું હતું. જીર્ણોદ્ધાર સમયે પણ
अतिष्ठिपत् सोप्प्रथ કે વિધવા સ્ત્રીની
(૩૬) કાઈ પણ અનાથ, અસહાય પુરૂષ, બાળક અને તેટલી સેવા તથા રક્ષા કરેા.
...
(૩૭) સેવા કે પાપકારના કાર્યŕના કદિ પણુ સ્વાર્થ વશ થઈને વિરોધ ન કરે. (૩૮) પેાતાના કેાઈ ભાઈ કે ભાગીદારની સરળતાના અનુચિત લાલ લઇને તેના હુક છીનવી લેવાની ચેષ્ટા ન કરો. ભાગીદ્વારી ચાલુ હાય ત્યારે કે પેાતાના ભાગ જુદો કરતી વખતે ચાલાકીથી તેના હક્કની એક પાઈ પણ લેવાની ઈચ્છા સરખી ન કરા,
(૩૯) પાતાની કીતિ ખાતર મીજાની કીર્તિ અગાડવાના યત્ન ક િન કરે. (૪૦) કાઇને દખાવીને, દુઃખ દઇને, વાતામાં ફસાવી, ખાટા લાભ દેખાડીને પેાતાના સ્વાર્થ સાધવાની વૃત્તિ ન રાખેા,
(૪૧) ઈશ્વરનું પૂજન, ભજન કરા, ગરીબોને યથાસાધ્ય દાન આપે। પરંતુ બદલાની જરાપણું ઇચ્છા ન રાખા.
(૪૨) જપ તપ કરા, દેશ, કાળ પાત્રમાં દાન કરેા, પરંતુ તેના ફળની ઇચ્છા ન કરે. જે કાંઇ કરા તે બધું પ્રભુના નામે કરા.

Page #21

મારવાડની-યાત્રા.
૧૬૫
ધરાજે સુંદર પ્રાચીન જીનમંદિર શ્રી ઋષભદેવજીનું મંદિર બંધાવ્યું હતું. પુનઃ શાંતિભદ્રસુરિજીના ઉપદેશથી ત્યાંના ગેાકી (ગાડી) સંધે જીર્ણોદ્ધાર કરાયેા છે અને ૧૦૫૩ માં માધ શુદ્ધિ ૧૩ શાંતિસૂરિજીએ પ્રથમ તિર્થંકરની પ્રતિમાની પ્રતિષ્ઠા કરાવી છે.
એ સમયે ત્યાંના વિદ્યમાન રાજા ધવલરાજે પોતાના પુત્રની સાથે વિચારીને અરબટ્ટ સહિત પીપ્પલ નામને કુવા દિને ભેટ કર્યાં છે. એના ઉલ્લેખ છે પણ એની સાથે પૂંમાં એમ જણાવ્યુ છે કે વિદગ્ધરાજે પોતાના શરીરના ભાર પ્રમાણે સુવર્ણ તાલીને દાન કરાવ્યું હતું. જુએ એ આખુયે પદ્ય
"6
विदग्ध नृपतिः पुरा यद् तुलं तुलादे (०) ददै । सुदानमवदान धीरिदम पीपलन्नदि भुतम् । यतो धवलभूपति जिनपतेः स्वयं सारम ( जो )
પ્રટ્ટમથ વિષ્વસેવ(): પ્રાનિમ્ ॥ ૨૮ ॥” વિદગ્ધરાજે ૯૭૩ પહેલાં આ મંદિર બનાવ્યું છે અને ત્યાર પછી ૧૦૫૩ માં ઋદ્ધિાર થયા છે. આ બધા ઉલ્લેખાના પ્રમાણભૂત તે વખતના એક પ્રાચીન શિલાલેખછે. આ પ્રાચીન મહત્વને લેખ સૌથી પ્રથમ કેપ્ટન માટે સાહેએ ઉદેપુર ( મેવાડ ) થી શિાહી જતાં રતામાં જોધપુર રાજ્યના વાલીપરગણુા-ગેાડવાડ પ્રાંતના ખીજાપુર નામના ગામથી એ માઇલ દૂર આવેલા એક જૈન મદિરના દરવાજા પાસેથી શેાધી કાઢયા હતા. ત્યાંથી ખીજાપુરના જૈન સંધની ધર્માંશાળામાં એ લેખ લઇ જવામાં આણ્યે. ત્યાંથી જોધપુર ગયા અને છેવટે ત્યાંથી અજમેરના મ્યુઝીયમમાં રાખવામાં આવ્યે જે અમે હમણાંજ અજમેરના મ્યુઝીયમમાં જોયા.
ઝાંખા બદામી રંગના પથ્થરમાં એ લેખ કારેલ છે. સમયના અંતરની એ લેખ ઉપર જબરજસ્ત અસર થયેલી છે, અક્ષરા ઝાંખા થઈ ગયા છે અને બરાબર વંચાતા નથી. એ તો સારૂં થયું કે કેપ્ટનખા સાહેબના હાથમાં આ લેખ આવ્યા અને તેમણે એ વાંચી ઐતિહાસિક લેખ ઉપર પ્રકાશ પાડયો.
આ લેખના આધારે તે અહીં પ્રથમ શ્રી ઋભદેવજીનું મંદિર હતું અને વિદગ્ધરાજે આ મ ંદિરના રક્ષણ માટે બહુજ સારી મદદ પણ્ કરી આપી હતી પરંતુ અત્યારે શ્રી ઋષભદેવજીનું મંદિર નથી પણ મહાવીર પ્રભુ-રાતા મહાવીર પ્રભુનુ મંદિર છે.
આ રાતા મહાવીર પ્રભુનુ મંદિર પણ પ્રાચીન છે અને ત્યાંના બે થાંભલા ઉપર ચૌદમી શતાબ્દિના લેખા મળે છે તેમાં
‘* શ્રીરાતામિયાન મદાવીર તેય ' લખ્યું છે.
આ લેખ અદ્યાવિધ રાતા મહાવીરજના વર્તમાન મંદિરના થાંભલા ઉપર વિદ્યમાન છે આ લેખમાં ૩ સંવત્ ૧૩૩૯ વર્ષે શ્રાવ વ ્ મે અર્થાત ૧૭૩૫ ના શ્રાવણુ વિદ એકમને સેામવાર એમ લખેલું છે,
""
प्रथमतीर्थ नाथाकृतिं પ્રથમનાથની સ્મ્રુતિ બેસાડી છે એ ઉપરથી એમ લાગે છે. વિદગ્ધરાજના સમયમાં પણ પ્રથમ તીર્થંકરની મૂર્તિ જ મુલનાયક હશે.

Page #22

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ એટલે કે રાતા મહાવીર પ્રભુજી ચૌદમી શતાબ્દીમાં બિરાજમાન થયા હોય. આમાં એમ લાગે છે કે પૂર્વનું મંદિર જીર્ણ થયા પછી આ નવું મંદિર બન્યું તેમાં મહાવીર પ્રભુની મુર્તિ બિરાજમાન હેય અથવા તો નવું મંદિર બન્યું છે. અત્યારના રાતા મહાવીરજીના મંદિરથી દૂર દક્ષિણમાં -૦૫ માઈલ જંગલમાં દૂર એક બે જૈન મંદિરોનાં ખંડેર પડયાં છે. કદાચ એ પ્રાચીન મંદિર અને આ બંને મંદિરે વિદ્યમાન હોય અને પાછળથી એ તુટી જવાથી યા તે કેઈએ તેડવાથી ત્યાંથી પ્રતિ વગેરે ઉઠાવી લીધાં હોય; પરંતુ મોટો શિલાલેખ તો મહાવીરજીના મંદિરમાંથીજ ઉપલબ્ધ થયો છે. એટલે આ રાતા મહાવીરજીના મંદિરમાં પ્રથમ શ્રી ઋષભદેવજીની પ્રતિમા હેય-બિરાજમાન હોય અને પાછળથી બસે-ત્રણ વર્ષ બાદ આ નવીન પ્રતિમાજી બિરાજમાન થયાં હોય એમ વધુ ઠીક લાગે છે અને જે અત્યારે વસ્ત થયેલાં છે એ કદાચ બીજાં મંદિરો હોય.
શ્રીમાન જીનવિજયજી એક વાત નવીન લખે છે.
“ ગમે તેમ, પણ અત્યારે લેખમાં વર્ણવેલાં ઋષભદેવસ્વાામની પ્રતિમાવાળું અહીં વર્તમાનમાં એક મંદિર નથી અને જે છે તે ગામથી અર્ધ ગાઉ દૂર રાતા મહાવીરનું મંદિર છે. ગામમાં શ્રાવકનું માત્ર એક જ ઘર છે.’
આ ગામથી અર્ધા ગાઉ દૂર અને ગામમાં શ્રાવકનું માત્ર એક જ ઘર છે. એ ગામ કર્યું છે. એ કાંઈ મારી સમજમાં ન આવ્યું. રાતા : મહાવીરજીનું મંદિર એકલા જંગલમાં જ છે. ત્યાં અર્ધાગાઉ દરમાં એક પણ ગામજ નથી.
બીજાપુર તે બેથી અઢી માઈલ દૂર છે અને ત્યાં ઘર-જેનેનાં ઘર ઘણાં છે. સામાપાટી-સેવાડી અહીંથી જંગલ રસ્તે ૪ થી ૫ માઈલ છે ત્યાં પણ ઘર ધણું છે. મૂળહસ્તિકુંડી ગ્રામ તો છેલ્લા પચાસ સો વર્ષથી નાશ પામ્યું હોય એમ લાગે છે. અત્યારે પહાડમાં કિલ્લા ઉપર એ ગામનાં ખંડેરે પડ્યાં છે. ત્યાં શ્રાવકનું તો શું પણ અન્ય જાતિનું એ એક પણ ઘર છે નહિ, હાં કદાચ કેપ્ટન બાર્ટ સાહેબના સમયમાં થોડાં ઝુંપડાં હોય અને એકાદ ઘર હોય તે ના નહિં; પરન્તુ એ વાત પણ સન્દહ રહિત નથી લાગતી. અર્ધા ગાઉ દરમાં તે કેાઈ ગામજ નથી. અસ્તુ.
આ રાતા મહાવીર નામ કેમ પડ્યું એમાં એમ લાગે છે કે લાલરંગને મનોહર કિસ્મતી પથ્થરમાં પ્રતિમા બનાવમાં હોય. અત્યારે તો લાલરંગનો લેપ છે. તીર્થ ચમત્કારી છે. ભિલ્લ અને મિયાણા પણ આ પ્રભુની આણ પાળે છે. અને પૂજે છે, ફળ, નૈવઘ, દૂધ, દહી ઘી આદિ ચઢાવે છે. એ લોકો માને છે કે ચેર પણ આ મંદિરની સામે નથી જોઈ શકતા અર્થાત્ ચોરો પણ આ પ્રભુજીની પ્રતિમાના ચમત્કારથી ડરે છે. અહીં જંગલમાં મંદિર છતાં: કુર પશુઓ પણ અહીં આવી ઉપદ્રવનથી મચાવતા, કદાચ વાઘા આદિ આવે છે તે પણ કોઈને ઉપદ્રવ કર્યા સિવાયજ ને ચાલ્યા જાય છે. બધા નમનની આશાપુરે એવું ચમત્કારી તીર્થ છે. એટલાજ માટે તે શીલવિજયજી પિતાની તીર્થ માળામાં લખે છે કે
“ રાતવીર પુરીમન આસ. ” આ હસ્તિ કુંડીમાં રહે છે. રાજપુતાનું રાજ્ય હતું. અને ત્યાં વિહરતા આચાર્યોના

Page #23

મારવાડની યાત્રા,
૧૬૭ ઉપદેશથી તેઓ ફેન બન્યા હતા. ત્યાં વિહરતા આચાર્યોના નામથી હસ્તિકુંડી ગરછ પણ સ્થપાયો છે અને ત્યાંના પ્રતિબોધીત શ્રાવકો પણ હથુંડીયા તરીકે ઓળખાયા. હસ્તિકુંડી ગચ્છના એક આચાર્યું પ્રતિષ્ઠિત શ્રી ઋષભદેવજીની મૂર્તિ ઉપર ૧૩૫ર, ફાગણ શુદિ ૮ ગુરૂવાર ને લેખ છે જે મૂર્તિ ઉદેપુરના બાબલાને મંદિરમાં છે એમ શ્રીમાન જીનવિજયજી પિતાના પ્રાચીન લેખ સંગ્રહમાં જણાવે છે.
અહીંથી મેવાડ ઉદેપુર જવાનો પહાડ રસ્તે એક સિધ્ધો રસ્તો છે. અત્યારે મારવાડમાંથી ઉદેપુર જવાના મુખ્ય ચાર પાંચ પગ રસ્તા છે અને એ બધા રસ્તાના મુખ્ય શરૂઆતના માર્ગમાં એક એક જૈન તીર્થ છે
એક રસ્તો અજારીથી સિધ્ધ ઉદેપુરને છે. જયારે અજારી નાની પંચતીર્થનું એક યાત્રા ધામ છે.
બીજો રસ્તો રાતા મહાવીરજી પાસેથી જાય છે. ત્યાં આ તીર્થ છે. ત્રીજે રસ્તે રાણકપુરજીથી છે ત્યાં રાણકપુરજી તીર્થ છે.
ચેથે રસ્તો ઘણેરાવ પાસેથી નીકળે છે જ્યાં મુછાળા મહાવીરજીનું તીર્થ છે. એની પાસેથી જ રસ્તો નીકળે છે.
પાંચમે રસ્તો દેસુરીને ઘાટ છે ત્યાં પણ ઉત્તરમાં સુમેરપુર એક તીર્થ જેવું પવિત્ર ધામ છે.
એકવાર આ બધે પ્રદેશ મેવાડ રાજયના તાબામાં હતો અને એ રસ્તે વ્યાપારીઓ ઉંટ ગાડા આદિ દ્વારા વ્યાપાર કરવા જતા ત્યારે ઉદેપુરની પહાડીઓમાં જવાના મુખ ઘાટ ઉપર વિસામે લેવા રોકાતા ત્યાં આવો તીર્થ સ્થાને સ્થાપયાં છે. આ ઉપરથી એમ પણ લાગે છે કે મેવાડ રાજ્યને, જૈન ધર્મ ઉપર પુરેપુરી ભક્તિ યાને પ્રેમ હતાં.
રાજામહાવીરજીથી ૦૫ માઈલ દર બે ત્રણ મંદિરોનાં ખંડિયેર પડ્યાં છે ત્યારે પહાડ ઉપર તો સેંકડો મંદિરો હતાં અને સંધ્યા સમયે ૧૦૮ ઝાલર વાગતી અર્થાત એ બધાં મંદિરમાં સાંજની આરતી સમયે એટલી ઝાલર ઘંટનાદ થતા અને દૂર દૂર સુધી એ અવાજ સંભળાતા. આજે તે એ સ્થાન બિહામણું, ભયંકર અને કોઈ અદભૂત લેકની પ્રતીતી કરાવે તેવું રહ્યું છે. અમારી સાથેના આ પ્રદેશના ભોમીયાએ અહીંની અનેક અદભૂત ચમત્કારી વાતો સંભળાવી. તીર્થનાં દર્શન કરી કાંટા કાંકરા અને ગોખરૂના રસ્તે પુન: અમે બીજાપુર પાછા આવ્યા. બીજા લંબાણના રસ્તે મેટર પણ આવે છે. ગ્રહસ્થાને તો બીજાપુરથી વાહન દ્વારા અથવા સાદડીથી સિદ્ધિ મોટર આવે છે. તે દ્વારા આવી શકાય છે. ખાસ યાત્રા કરવા જેવું સ્થાન છે
રાતા મહાવીરજીના મંદિરમાં થાંભલાઓ ઉપર બે ત્રણ લેખો છે પરંતુ પ્રાચીન લેખ સંગ્રહ ભાગ બીજામાં પ્રસિદ્ધ ઇતિહાસ વેત્તા શ્રીમાન જનવિજયજીએ એ બધા લેખોને સંગ્રહ કર્યો હોવાથી, અને તેના ઉપર વિસ્તારથી વિવેચન કર્યું હોવાથી એ લેખો મેં અહીં ઉતાર્યા નથી. એક લેખ ખાસ નોંધ્યો હતો. પણ તે આ લેખ સંગ્રહ પ્રમાણે મળે છે. આ લેખ લખવામાં મેં એ લેખ સંગ્રહની પણ મદદ લીધી છે બાકી અમારો જાતી અનુભવ છે અહીથી જંગલી પહાડી રસ્તે અમે સિધા રાણકપુરજી ગયા. વચમાં આવતા ગામનું મંદિર પણ ભવ્ય અને દશ નીય છે.
(ચાલુ) ૧ ઘાણે રાવથી બે માઈલ દૂર આ તીર્થ છે. જેને પરિચય હું આગળ આપીશ.

Page #24

. લિ
૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪૪)
આત્માની શોધમાં ( ૫તારવણી - -~ ~-~>
પણ આ શું ? મંદમંદ વાતા સમીરની મીઠી લહરીઓમાં, મનોહર વૃક્ષની શીળી છાયામાં, સંત કે એમને શિષ્ય આજે સમાધિમાં ન બેસતા વાર્તાલાપ કરતાં દષ્ટિગોચર થાય છે!
સંત–વિનય, હું અનુક્રમે ચાર દશ્ય નિહાળ્યા. આજે એ સંબંધી છેડી વિચારણા જરૂરી છે. મારો આશય કંઈ સીનેમાના ચિત્રપટે રજુ કરવાને નથી. નજર સામે ચિત્ર ખડુ થતાં યથાર્થ ખ્યાલ લાવી શકાય એ કારણે જ આ પ્રયોગ કરવો પડ્યો છે.
આત્મા એટલે જીવ એ તે સૌ કોઈ સમજી શકે તે અર્થ છે પણ જ્યાં એ શબ્દના અતિ ઉંડાણમાં ઉતારવામાં આવે ત્યારે સમજાય કે એ શબ્દમાં કેવી તરતમના રહેલી છે. એના બાહ્યાત્મા-અંતરાત્મા અને પરમાત્મા એવા ત્રણ ભેદ થાય છે. આજકાલ જીવો જે જાતની કરણીમાં મોટા ભાગે મગુલ ને તલાલીન જણાય છે એમાં બાહ્યામા જ મુખ્ય ભાગ ભજવતે નજરે આવે છે.
તેથી જ યોગીશ્વર આનંદઘનજીએ ગાયું છે કે
આત્મબુદ્ધ હે કાયાદિકે ગ્રહ્યો, બહિરાતમ અઘરુપ ” આમ છતાં આત્મા એટલે અતિ મહત્વની વસ્તુ-અર્થાત્ જેના અભાવે વસ્તુ કે પદાર્થનું સત્વ નષ્ટ પામી જાય. કિવા જેના જવાથી ચેતનત્વને સંભવ જડમૂળથી ઉખડી જાય એવું એક દ્રવ્ય એમ કરીએ તે વાંધો ન આવે.
હવે વિચાર કર. પ્રથમ પિલા શ્રેષ્ટિનું જીવન અવલક. એ પૌષધ કરે છે, સ્વામીવાત્સલ્યના ભાવ એને જમે છે છતાં એ ક્રિયા પાછળ શું હાર્દ છે ? એ ઉકેલવાની શક્તિના એનામાં દર્શન નથી થતાં. જડ અને ચેતન પદાર્થોની યોગ્ય વહેંચણી તે નથી કરી શકતો. એટલે સાચું સ્વામીબંધુત્વ દાખવવાના કાળે, માની લીધેલી નિતિ કે પદ્ધતિના નામે વ્યવહાર અને ધર્મને ભિન્ન દર્શાવવાનો પ્રયાસ સેવે છે! એમ કરવા જતાં આત્મ ઉત્ક્રાંતિની અમૂલ્ય ક્ષણ ગુમાવે છે ! પણ એને શું ઠપકે દેશે ? ત્યારપછીના જ્ઞાનપંચમી–ઉપાશ્રય અને દેવસ્થાનમાં કરેલાં દૃષ્ટિપાત પરથી સહજ પુરવાર થઈ શકે તેમ છે કે-ડાળ-પાંદડાને છોડી મૂળને વળગવાની વાત કરનારા માનવીઓ પોતે પણ મૂળ શું છે એની પરીક્ષા નથી કરી શક્યા. મુદ્દાની પિછાન કર્યા વિના કેવળ ક્રિયાકાંડમાં જ લયલીન બન્યા છે. પરિણામ એ આવ્યું છે કે “પંખી વિહુણા પિંજર” જેવી દશા થઈ પડી છે! આડંબર

Page #25

: -
-
આત્માની શોધમાં
૧૬૯ વધી પડે છે પણ એનું હાર્દ શેઠું પણ જડતું નથી. ભાવપરામદાર બાંધનાર અને ભાવને જ સર્વ શ્રેષ્ઠ ગણનારા આપણે આજે સંખ્યા–દેખાવ અને ઉપરછલ્લા ૫કામાં રાચીએ છીએ ! જે પંચમીના પર્વમાં આગમજ્ઞાનની અમાપ ભક્તિ રહેલી છે. એ ટાણું ચેમાસું ગયા પછીના ભેજને ઉરાડવા સારૂ અને સૂર્યના કિરણે હેઠળ એ અણુમૂલા ખજાનાને રાખવા સારૂ, તથા અભ્યાસ દ્વારા સાહિત્ય સૃષ્ટિમાં નવનવા સર્જન કરવા સારૂ, જેનું સંયોજન કરાયેલ તે કેવળ આજે “ અચરે અચરે રામ’ જેવું બની રહેલ છે ! સમાજને મેટો ભાગ માંડ પંચપ્રતિક્રમણ સમા વિધિસૂત્ર સુધી પહોંચે છે ! ત્યાં એ ખજાનામાં નવા સર્જનની આશા એ તે આકાશ કુસુમત્રત્ !
જેઓ દેશની અસ્થિર અને પલટાતી દશામાં પણ, સતતુ જાગ્રત રહી પરમાર્થ કાર્યમાં એકતાર બનતા ને પોતાના સમયનો વિશેષ કાળ સાહિત્ય રચવામાં પસાર કરતાં અર્થાત સરસ્વતીદેવીના થાળમાં જરૂર કંઈ ને કંઈ નવી ભેટ ધરતા-એ ત્યાગજીવન જીવતાં અલબેલા આત્માઓ આજે કયાં છે? કેટલા છે ? વિચારતાં નથી લાગતું કે ઉપાશ્રયનું આજનું વાતાવરણ એ સાહિત્યમાં ન સુર પૂરે કે જ્ઞાનની પ્રભા પ્રસરાવે તે કરતાં એકાદ ગામના શેરાને વધારે મળતું આવે છે ? જે પ શ્રાદ્ધગણના અંતરમાં ઉગી આવતાં અને જે વિધાનમાં ન ચાલે જ ત્યાગીઓને ભાગ લે પડતે તેને સ્થાને આજે એ સર્વ કાર્યવાહી કેનાથી ગોઠવાય છે ! શ્રાવક માત્ર ધન ખરચી જાણે છે કે વધુ કંઈ સમજે છે ! અરે બીજું તે દૂર રહ્યું પણ જે કંકેત્રીઓ પ્રગટ થાય છે અને એમાં જે પદવીઓની ઠાંસોઠાંસ ભરી હોય છે એને અથ સરખાએ સંઘના નામે મત મારનારા વિચારે છે ખરા કે ? સરસ્વતી દેવીના બહુમાન કે જૈનશાસનની પ્રભાવનાને બદલે ખારચાવનાર ને ખરચનારની વાહ વાહ પોકારાય છે. અ૫કાળ પછી એ વાહવાહ બદલાઈ હવા હવા થઈ સામે જ હવા પવનભેગી મળી જાય છે. સાધુ સંતે જે સાચા રાહ દર્શાવે તે શ્રાવકે આજે ચંદરવાના ભરત પાછળ પાંચ હજાર ખરચે કે તત્વાર્થાધિગમ જેવું સુત્ર વિના મૂલયે બાઈબલની માફક છૂટથી પ્રચારવામાં વ્યય કરે ! પ્રભાવના ને શાસન જયકાર શામાં ? હજારોને જૈનદર્શનના રાગી બનાવવામાં ? પ્રભુ મહાવીરના અમૂય તો સમજાવવામાં ? અથવા તો એનો ભિન્નભિન્ન ભાષામાં અનુવાદ કરાવી વિશ્વભરમાં દેશકાળાનસારે પ્રચારવામાં ? કેવળ ઉધાપન નિમિત્તે જરીના ચંદરવા ભરવામાં ! કિંવા તાંબાપિત્તળના ઠામેને બદલે ચાંદી સેનાના ઠામે મૂકવામાં ! પછી એ પર મમત્વધરી, તાળાકુંચીઓમાં પુરવામાં ? કુદરતના ધામમાં અને ખી

Page #26

૧૭૦
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ. ભાત પાડતાં-સૌ કોઈને આકર્ષે તેવા અને નિવૃત્તિને પાઠ પઢાવતાં ઉભેલા 'મૂળ તીર્થો મોજુદ છતાં અને આજે એ તરફ જવામાં ન મળે ભીતિ, ન ગણાય ધાસ્તી, કે ન રહે એમાં ખર્ચને પણ પ્રશ્ન ! આબાળવૃદ્ધ ત્યાં પહોંચી શકે તેવી સુગમતા ને સરલતા ! આમ છતાં ગરગુડાને દેવદારના ખોખા ગોઠવી એ પર માટીચુનાને રંગના ભરમાર ભરી હજારો ખર્ચવામાં ગઢ રચનાને લહાવો લુંટ એ કેટલે વ્યાજબી છે ? પખવાડીયા પછી તે સ્વહસ્તે એને તેડી પાડવાપણું છે જ. તે પછી એ સારૂ આટલે ખરચ કાં ? જ્યારે સો કઈ મૂળ તીર્થની યાત્રા કરી શકે ત્યારે આ જાતની રચનાનું શું પ્રયજન પણ પિલી વિજળીબાઈના ચમકારમાં ચાલે તીર્થરચનાના દર્શન કરવાના છે, એવી વાણીમાં અને ગતાનુગતિવા સમા ટેળાના ગમનાગમનમાં જ જેને પ્રભાવના લાગતી હોય ! એ નિમિત્તે સ્વ યશગાન સાંભળવાના મેહ હોય ત્યાં સાચી પ્રભાવના કે સાચી સાહિત્ય ઉપાસનાના દર્શન કયાંથી સંભવે ! હજારો પોકારે છતાં મહાવીર ચરિત્ર લખવાની. કોને ફુરસદ મળે! ઉપાશ્રયમાં વિરાજતાં ત્યાગીએ ધારે તે જરૂર શ્રાવકોની આ ઘડીયાળનો કાટે યોગ્ય દિશામાં ફેરવી શકે તો જ સંગ્રામની કે પેથડ: શાની જ્ઞાનલક્તિની ઝાંખી થાય ! દેવાલય સાચે જ એક કાળે નિવૃત્તિના ધામ સમા હતા. ત્યાંથી વીતરાગતાના, કષાયજયના, નિર્લોભવૃત્તિ ધરવાને ને પરિગ્રહ પરની મૂછ ઘટાડવાના સંદેશા પ્રાપ્ત થતાં પદ્માસન ધારી બિંબ સામેની દષ્ટિ જ મૂકભાવે એ સંદેશો આપતી. પણ આજનું જે દશ્ય જોયું એ પરથી કે બેધ મળવાને ? વિનય ! હેને નથી લાગતું કે આ બધામાંથી આત્મા અને સત્વ અથવા તે જેને મૂળભૂત તત્વ કહેવું એ સાવ ઉડી ગયું છે !
પછી જ્ઞાનમારગ દૂર ઠેલાય એમાં શી નવાઈ ? ક્રિયાકાંડની ઘેલછા મર્યાદા ઓળંગી જાય એમાં શું આશ્ચર્ય !
- આમાં નથી તે કોઈની અંગત ટીકા, કે નથી તે કઈ ક્રિયા માટે એકાંતે રેષ મૂળ વસ્તુ પર જે જાતના પડદા છવાયાં છે અને આવરણ લાવ્યા છે તેની જ માત્ર વિચારણું છે. આત્માની શોધને પંથ કાંટાળો છે. એની પિછાન માત્ર જીવવિચાર ગેખવાથી ન થાય. એ પાછળ મંથન જરૂરી છે. વિનય, આ સર્વ વિચારજે.
- ત્યાં તે “સિદ્ધાચળ શિખરે દી રે, આદિશ્વર અલબેલે છે” એ સ્તવન લલકારતું એક ટેળું પર્વત ચઢતું આવ્યું અને ઉપરથી ટકરાના રણકા પણ સંભળાયા,
લે. ચોકસી.

Page #27

વર્તમાન સમચાર
SUND UMWIKOMPUTZU CHIKOSTUM GRO N IK OKOZI | શ્રી વિજયવલ્લભસુરીશ્વરજીને ખંભાતમાં પ્રવેશ
લગભગ વીસ વર્ષના લાંબા ગાળા પછી ખંભાતમાં શ્રીમદ્ વિજયવલ્લભસૂરિજી પધાર્યા. પાસ સુદ ૧૨ ના રોજ રાળજ ગામે તેઓશ્રી પધારતાં ખંભાતની પાંચ જ્ઞાતિએમાંથી લગભગ ૩૦૦ થી ૪૦૦ વ્યક્તિઓએ ત્યાં જઈ વંદનાદિનો લાભ લીધે.
આ તરફ તેઓશ્રીના અપૂર્વ સ્વાગત માટે ખંભાતમાં તૈયારીઓ ચાલી રહી હતી. આ પ્રસંગે કસાઈખાનું સદંતર બંધ રાખવાનો પ્રબંધ કરવામાં આવ્યું. વળી મ્યુનીસી- પાલીટી તરફથી તા ૨૪-૧-૩૭ થી તા. ૧-૨-૩૭ સુધી ઉંદર પકડવાનું તેમજ મારવાનું સદંતર બંધ કરવામાં આણ્યું. નગરના મુખ્ય દ્વારમાં થઈને ઠેઠ ત્રણ દરવાજા સુધી જતો આખેય રસ્તા સાફસુફ કરવામાં મ્યુનીસીપાલીટીએ તેમજ અવરજવરની યોગ્ય વ્યવસ્થા માટે સ્ટેટ પોલીસે સારી લાગણી દાખવી એ આખાય માર્ગ રંગબેરંગી તોરણોથી શાભાવવામાં આવ્યા. સ્ટેટ તરફના બે ડંકા નિશાન, ઘોડાગાડીઓ, સાંબેલાની લાંબી હાર, બજરંગ સ્કાઉટનું ૨૫, હાથી, હાઇસ્કુલના સ્કાઉકોની ટુકડી, યુનીફોર્મ સજિજત બેંડ, વીશાઓસવાળ મંડળનું સ્કાઉટ ગ્રુપ, અને એ પછી ખંભાત સ્ટેટનું બંડ એ આખાયે વરડાની રેખાસુચક હતું'.
સ્વાગત સરઘસમાં જ્ઞાતિના સંખ્યાબંધ આગેવાન ગૃહસ્થ, નગરશેઠ અને સ્ટેટના અધિકારીઓએ હાજરી આપી હતી
ભય સરધસ ઉપાશ્રયે આવતા આચાર્યશ્રી તરફથી મંગળાચરણ થયા બાદ સમચિત દેશના આપવામાં આવી. બાદ શ્રીફળની પ્રભાવના લઈ સૌએ વિદાય લીધી.
મુનિરાજ શ્રી. ચરણવિજયજી મહારાજ શ્રી ની તબીયત નરમ થઈ જવાથી હાલ આચાર્યશ્રીને તેમની તબીયત સુધરતા સુધી અને સ્થીરતા કરવી પડી છે,
જાહેર વિનંતિ શ્રી ત્રિષષ્ઠિકલાકા પુરૂષ ચરિત્ર પ્રથમ પર્વનું બાઈડીંગ થાય છે, તેના ધણા ગ્રાહકોના નામ નોંધાઈ ગયા છે ધારવા પ્રમાણે એક સામટી નકલે ખરીદનાર ભાઈ અમારી સાથે પત્રવ્યવહ ર ચલાવે છે, જેથી તે અગાઉ તેની જરૂરીયાતવાળા મહાશયો જલદીથી અમને ગ્રાહક તરીકે નામ નોંધાવવા જણાવે તો બાકી જે રહે તે કાપીયો જ માત્ર તેમને આપી શકાય, કારણ કે આ અભ્યાસનો કથાનુયોગનો ગ્રંથ હોવાથી તેમજ તેના કાગળ, ટાઈ૫, બાઇડીંગ અને શુદ્ધ સર્વે ઉત્તમ પ્રકારનું હોવાથી તેમજ તેની કિંમત પણ મુલથી ઓછી લેવાની હોવાથી ફરીફરીને છપાવવાની તક સાંપડતી નથી કારણ કે શોધવાનું છપાવવા તદને શુદ્ધ કરવાનું કાર્યા ભારે મહેનતવાળું છે. કિંમત રૂા. ૧-૮-૦
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા–ભાવનગર.

Page #28
Reg. No. B 481. નવા પ્રકટ થયેલા ગુજરાતી ગ્રં . 1 શ્રી સામાયિક સૂત્ર, મૂળ ભાવાર્થ વિશેષાર્થ સહિત. રૂા. 8-2-6 2 શ્રી દેવસિરાઈ પ્રતિક્રમણ ) રૂા. 8-10-0 3 શ્રી પંચપ્રતિક્રમણ સૂત્રો , ગુજરાતી તથા શાસ્ત્રી બંને અક્ષરોવાળી બુક. (શ્રી જેન એજ્યુકેશનમાંડે જેન પાઠશાળાઓ આ માટે મંજુર કરેલ ). રૂા. 1-4-0 રૂા. 1-12-0. 4 શ્રી શત્રુંજય તીર્થનો પંદરમો ઉદ્ધાર અને સમરસિંહ, રૂા. ૦-ર-૦ 5 શ્રી શત્રુંજય તીર્થ વર્તમાન ઉદ્ધાર અને કર્માશાહ. રૂા 0-4-0 6 શ્રી તીથ કર ચરિત્ર, ( ભાષાંતર ) રૂા. 0-1 -0 7 શ્રી વીશ સ્થાનક પદ પૂજા ( અર્થ, વિધિ-વિધાન યંત્ર, મંડળ વગેરે સહિત ). રૂા. 0-12-0 પ્રકાશન ખાતુ. પ્રાચીન સાહિત્યના છપાયેલા ગ્રંથા. (મૂળ,) 1 શ્રી વસુદેવલિંડિ પ્રથમ ભાગ–પ્રથમ અંશ. રૂા. 3-8-0 2 શ્રી વસુદેવહિડિ પ્રથમ ભાગ-દ્વિતીય અંશ. રા 3-8-0 3 શ્રી બહુતકલ્પસૂત્ર પ્રથમ ભાગ. રૂા. 4-0-0 4 શ્રી બહત્કલ્પસૂત્ર બીજો ભાગ. રૂા. 6-0-0 5 શ્રી દેવેન્દ્રસૂરિરચિત ટીકા ચાર કર્મ ગ્રંથ (શુદ્ધ) રૂા. 2-0-0 6 શ્રી ગુરૂતત્વ વિનિશ્ચય. રા, 3-0-0 7 શ્રી જૈન મેઘદૂતમ રૂા. 2-0-0 છપાતાં ગ્રંથા. 1 શ્રી વસુદેવહિંડ ત્રીજો ભાગ. - 3 પાંચમો છઠ્ઠો કર્મગ્રંથ. 2 શ્રી ગુણચંદ્રસૂરિકૃત શ્રી મહાવીર ચરિત્ર, ભાષાંતર 4 શ્રી બૃહતક૯પ ત્રીજો ભાગ અધી કિંમતે. શ્રી આત્માનંદ જન્મ શતાબ્દિના શુભ પ્રસંગે સ. 192 ના ચૈત્ર શુદી 1 થી બાર માસ માટે શ્રી આત્મારામજી મહારાજકૃત નીચેના પુસ્તકો અધી કિંમતે આપવામાં આવશે ( સીલીકમાં હશે ત્યાં સુધી ). મૂળ કિંમત. અધી કિમત. તત્વનિર્ણયપ્રાસાદ. 10-0--0 પ-૦-૦ જૈનધર્મવિષયક પ્રશ્નોત્તર. 0-8-0 0-4-0 આત્મવલ્લભ સ્તવનાવળી. 0-6-0 ) 0-3-0 જૈન આત્માનંદ સભા–ભાવનગર, આનંદ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસમાં શેઠ દેવચંદ દામજીએ છાપ્યું.–ભાવનગર. For Private And Personal Use Only