________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૬ ૦ ૦ ૦ ૦ :* ૦ ૦ ૦ ૦ ૦ ૦ ઝગઝંઝ
જ
દાન
5 * * * આમ કઝ૦ ૦
* ૦ ૬૦ . ૦ ૦૬૦
શ્રાવકના દૈનિક છ કર્મોમાં “દાન” નો નંબર આમ તે છેલ્લે આવે છે છતાં એટલું યાદ રાખવાનું છે કે એ સાથે મહત્વ કંઈ ઓછું નથી જોડાયેલું. ગ્રહસ્થ જીવનમાં દાનધર્મ દ્વારા પ્રગતિ સાધવી જેટલી સુગમ છે તેટલી અન્ય કોઈ માગે નથી, તેથી જ અહંન્ત પ્રભુએ ચતુર્વિધ ધર્મમાં દાનને અગ્રપદ અપેલું છે. “દાન, શિયલ, તપ, ભાવના ધર્મના ચાર પ્રકાર” એ વાકય સૌ કોઈને ખ્યાલમાં છે જ. દાન દેવામાં ત્યાગવૃત્તિની આવશ્યકતા સમાયેલી છે જ. અને જ્યાં ત્યાગ છે ત્યાં વૈરાગ્યને સંભવ માની શકાય એટલે ધમને વાસ હોય એમાં આશ્ચર્ય જેવું કંઈ જ નથી. નીતિકારોને પણ ઉચ્ચારવું પડયું છે કે –
दानं भोगो नाशः तिस्रयो गतयो भवन्ति वित्तस्य ।
यो न ददाति न भुक्ते तस्य तृतीया गतिर्भवति ।। એનો ભાવાર્થ એટલો જ કે –
લમીની ત્રણ અવસ્થા નીતિકારોએ દર્શાવી છે. અને તે—દાન; ભેગ, વા નાશરૂપ છે. લક્ષમી ચંચળ સ્વભાવની મનાતી હોવાથી કાયમને માટે કઈ એક સ્થાને સ્થિર થઈ ટકી રહેતી જ નથી. ક્યાં તો એ દાન દેવામાં વપરાય છે, કિવા એને ઉપયોગ ભેગે પગની વિવિધ સામગ્રીઓમાં થાય છે. એ તે જેવો વ્યય કરનાર એ એનો વ્યય ! ઉદાર વ્યક્તિના હાથે એ સત્ કાર્યોમાં જ ખરચાય જે દાનના નામે ચઢે, રંગીલા કે મેજીલા યાતે વિલાસી માનવીના હાથે ખરચાય તો ખરી પણ એવા સાધનમાં કે જે કેવળ વિલાસ પિષક અથવા તો મેહોન્માદક હોય, એનો સમાવેશ ભેગમાં થાય. તેથી શ્લોકના બીજા ચરણમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે જે નથી તે દાન દેતો કે નથી તે જાતે ભગવતે તેની લક્ષ્મીની ત્રીજી ગતિ યાને ત્રીજી અવસ્થા થાય છે એટલે કે નાશ પામે છે. નાશ કંઈ અમુક જ રસ્તે થાય છે એવું નથી. કંજુસની લક્ષ્મી ધરતીમાં દટાઈને નષ્ટ થાય છે, જ્યારે કેદની આગમાં તે કેઈની ચોરી મારફતે પલાયન થાય છે. ભાવાર્થ એટલો જ કે–ચપળા એવી લક્ષમી એક સ્થાને ભાગ્યે જ સ્થિર રહે છે, તેથી જ મહાત્માઓ એને સારા
For Private And Personal Use Only
