Atmanand Prakash Pustak 032 Ank 06

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

સત્ય જ્ઞાનનું રહસ્ય.
૧૭. નિયમો થી થઈ હોવાને વિજ્ઞાનને શુદ્ધ મત છે. હિન્દુઓમાં સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિના સંબંધમાં પ્રત્યક્ષમતવાદ અને માયાવાદ એમ બે મત છે. કપિલ મુનિ જેઓ સાંખ્ય મતના સ્થાપક હતાતે પ્રત્યક્ષમતવાદી હતા.
પ્રત્યક્ષમતવાદના ૪ બુદ્ધિયુક્ત અને વૈજ્ઞાનિક સિદ્ધાન્ત નીચે પ્રમાણે છે – ૧ શૂન્યમાંથી કોઈ પણ વસ્તુની ઉત્પત્તિ શક્ય નથી.
૨ કારણ અનુસાર પરિણામ નિષ્પન્ન થાય છે અર્થાત્ કારણની શકિત આદિ ઉપર પરિણામની શકિત આદિ નિર્ભર રહે છે.
૩ પારિણામિક સ્થિતિનું વિદારણ થવાથી મૂળ કારણરૂપ સ્થિતિ પુનઃ ઉત્પન્નથાય છે.
૪ કુદરતના કાયદાઓ સર્વત્ર સમાન છે.
સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિના સંબંધમાં સાંખ્યમત એવો છે કે શાશ્વત ભૌતિક દ્રવ્ય પ્રકૃતિમાંથી વિશ્વની ઉત્પત્તિ અને રચના થાય છે. પ્રકૃતિમાંથી વિશ્વ દ્રશ્યમાન સ્વરૂપે પરિણમે છે. જગવિખ્યાત વૈજ્ઞાનિક સર પ્રyલ્લચંદ્ર રોયે વિજ્ઞાન સંબંધી એક પુસ્તક લખ્યું છે તેમાં પણ સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિના સંબંધમાં આવોજ અભિપ્રાય વ્યકત કરવામાં આવ્યું છે. સર પી. સી. રોય સુષ્ટિની ઉત્પત્તિ સંબંધી લખતાં પોતાના ગ્રંથમાં જણાવે છે કે –
અરૂપી અને અભિન્ન પ્રકૃતિમાંથી આ દ્રશ્યમાન રષ્ટિ ઉત્પન્ન થયેલી છે. પ્રકૃતિ અવિનાશી અને અનાદ્યન્ત છે. પ્રકૃતિના અનંત ગુણ છે. સત્વગુણ, રજોગુણ અને તમોગુણ; એ પ્રકૃતિના પ્રધાન સ્વરૂપ છે. સત્વગુણથી બુદ્ધિયુકત વિચારણ, રજોગુણથી કાર્ય કે નિરોધશકિત અને તમોગુણથી વિચારણા અને કાર્યને અભાવ પરિણમે છે. ”
આ દુનીયામાં જે જે વરત જેવામાં આવે છે તે તે દરેક વસ્તુ એક પ્રકારની રચના કે મિશ્રણનાં પરિણામરૂપ છે. ભિન્નભિન્ન વસ્તુઓની રચના આદિથી પ્રકૃતિનું કાર્ય અને વિકાસ અવિરતપણે થયાં કરે છે. પ્રકૃતિમાંથી આ પ્રમાણે અનેક સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિ થાય છે અને એ સૃષ્ટિને આખરે વિનાશ પણ થાય છે. કુદરતનું કાર્ય આ રીતે નિરંતર ચાલ્યા કરે છે.
સુષ્ટિની ઉત્પત્તિના સંબંધમાં ગમતનો અભિપ્રાય સાંખ્યમતના અભિપ્રાયને અનુરૂપ છે. આકાશ અને પ્રાણ (ચેતના)માંથી સૃષ્ટિને પ્રાદુર્ભાવ થયાનું