________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ધન સંબંધી કંઇક.
પિષણ કરવું એ મનુષ્યનું પરમ કર્તવ્ય છે તેઓને દીન હીન અને અનાથ સ્થિતિમાં મુકીને જે મનુષ્ય જાય છે તે મહાન અપરાધી ગણાય છે. એવી સ્થિતિમાં જે તેની પાસે પૂર્વ સંચિત થોડું ઘણું દ્રવ્ય હોય છે તો તે તેના બાળબચ્ચાંને મોટા આધાર રૂપ થઈ પડે છે. એ રીતે બીજા ઘણા ઘણા એવા પ્રસંગે છે કે જેમાં ધનથી ઘણું કામ થઈ શકે છે–આમ છે તો પછી પ્રત્યેક મનુષ્યનું પરમ કર્તવ્ય એ છે કે તેણે હમેશાં પોતાની કમાણમાંથી કાંઈને કાંઈ બચાવવું જોઈએ.
પરંતુ આમ કહેવાનું એ તાત્પર્ય નથી કે મનુષ્ય સંસારના સુંદર વિચારો અને કાર્યોને તિલાંજલી આપીને એક માત્ર ધનની જ ચિંતા કર્યા કરવી, એ મનુષ્ય તો લોભી ગણાય છે. અને વખત આવતાં અનેક પ્રકારના પાપ તથા અન્યાય કરી શકે છે. અંગ્રેજ વિદ્વાન બેકનનું કથન છે કે ધનની વધારે પડતી ચિંતામાં મનુષ્ય પોતાનો એટલે બધો સમય ગુમાવે છે કે જેમાં પોતે જરૂર કરતાં વધારે સમય ગુમાવે છે. કે જેમાં પોતે ધન કરતાં વધારે ઉત્તમ બાબતો ઉપર ધ્યાન આપી શકે છે. અથૉત્ મનુષ્ય જેટલી સારી બાબતેનું ચિંતન કરી શકે છે એમાંના એક બાબત ધન હોવા છતાં તે સર્વ શ્રેષ્ઠ તે નથી જ. ધનની આવશ્યકતા કઈ વિશિષ્ટ પ્રસંગે વિપત્તિથી બચવા માટે અથવા પરોપકાર આદિ ઉત્તમ કાર્યો કરવા માટે જ રહે છે. ધન તે ત્યાં સુધી જ સારું ગણાય છે કે જ્યાં સુધી તે વડે જીવનની ઉપયોગિતા વધે છે. જે જીવન કેવળ ધન સંગ્રહ કરવામાં વીતાડવામાં આવે છે તે કદિ પણ ઉપયોગી તથા સારૂં ગણાતું નથી. મનુષ્યને સાધારણ રીતે જેટલા ધનની આવશ્યકતા હોય છે તેટલા પુરતો તેનો સંગ્રહ સારો છે, કેમકે તે વડે આપણે જીવન-નિર્વાહ થાય છે, પરંતુ એથી વધારે ધન આપણને જ જાળરૂપ તથા બોજારૂપ થઈ પડે છે. આવી સ્થિતિમાં જે મનુષ્ય દાની અથવા પરોપકારી નથી હોતો તેને માટે ખરું કહીયે તો ધન સંગ્રહ તો મહાપા૫ છે. અનેક લોકો એવા જોવામાં આવે છે કે જેઓ આ જીવન અનેક પ્રકારના છ પ્રપંચ કરીને અથવા ગરીબોને સતાવીને હજારો બલકે લાખ રૂપીઆ ભેગા કરે છે, અને તે રૂપિયા વડે તેઓ નથી પિતે કઈ જાતનું સુખ જોગવતા કે નથી કોઈ બીજાનું હિત કરતા. ઘણે ભાગે આવા લોકોના સંતાન અલ્પ સમયમાં બધું ધન વેડફી નાખે છે અને તેઓનું કુટુંબ પહેલાં જેવું દરિદ્ર બની જાય છે. ધન સંગ્રહ કરનાર મનુષ્ય એટલું નથી જાણતો કે પોતાનું સંગ્રહ કરેલું ધન કેણુ ભગવશે અને તેનું પરિણામ શું આવશે. પરંતુ હા, જે મનુષ્ય ધનનો સદુપયેગ કરવાની શકિત ધરાવે છે તેણે અવશ્ય તેને સંચય કરવો જોઈએ. સ્વ. દાનવીર તતા, જસ્ટીસ રાનડે, પં. ઈશ્વરચંદ્ર વિદ્યાસાગર આદિ અનેક દાનેશ્વરી પુરૂષોને આ વિષયમાં આપણા આદશ ગણવા જોઈએ. તાતાના દાનથી ભારતવર્ષની આર્થિક અને વ્યાપારિક ઉન્નતિ થવામાં જે મહાન સહાયતા મળી છે તે કેઈથી અજાણી
For Private And Personal Use Only
