________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
जनयन्त्यर्जने दुःखं तापयन्ति विपत्तिषु ।
मोहयन्ति समृद्धा च कथमथोः सुखावहाः ॥ એથી ઉલટું ઘણા લોકોને એવો વિશ્વાસ હોય છે કે સંસારના સઘળા પદાર્થોમાં ધન જ શ્રેષ્ઠ છે અને માત્ર એનો જ સ ગ્રહ કરવાને દરેક મનુષ્યને પ્રેમ હવે જોઈએ. “સર્વે જ્ઞાઃ #iાનમાજાતિ અનુસાર ધનમાંજ સવ જાતના ગુણે રહેલા છે અને એની સાથે સરખાવતાં સંસારના સઘળા ગુણ તુચ્છ છે. એક ફારસી કહેવત અનુસાર ધન ભલે ઈશ્વર નથી, પરંતુ તેની અંદર ઈશ્વરના સઘળી ગુણે રહેલા છે. તેથી દરેક મનુષ્ય જીંદગીને ભેગે પણ દ્રવ્યોપાર્જન કરવું જોઈએ.
હવે આ બન્ને પક્ષોમાંથી કોઈ એક પક્ષની સઘળી વાતો પુરેપુરી સ્વીકારી શકાય એવી નથી. દ્રવ્ય એક નિરર્થક અને તુચ્છ પદાર્થ નથી. તેમજ ઈશ્વરનો અવતાર નથી. સંસારના સઘળાં કાર્યો ધનથી જ થઈ શકે છે એમ ન કહી શકાય. તેમજ મનુષ્યના સઘળાં કાર્યો ધન વગર જ સારી રીતે થઈ શકે છે એમ પણ ન કહી શકાય. દ્રવ્ય મનુષ્યને દુરાચારી અથવા અત્યાચારી બનાવી શકે છે તો તે દ્વારા અનેક દીન-દુ:ખીના ઉપકાર અને કલ્યાણ કરી શકાય છે. એટલે વસ્તુત: દ્રવ્ય એક એવી વસ્તુ છે કે જેના સદુપયોગ કે દુરૂપયોગનો આધાર ઘણે ભાગે માણસના નૈતિક ગુણે ઉપર રહેલો છે.
જે મનુષ્ય સંસારની સઘળી ઉપાધી છોડી દઈને ત્યાગી બની જાય તે જુદી વાત છે; નહિ તે પોતાની પ્રતિષ્ઠાનું રક્ષણ કરવા માટે, બીજા લોકોને સહાય કરવા માટે તેમજ અનેક પ્રકારની આકસ્મિક આપત્તિઓથી પૈતાની જાતને બચાવવા માટે ધનની મહાન આવશ્યકતા રહે છે. ગૃહસ્થાવસ્થામાં અચાનક એવા અનેક પ્રસંગ આવે છે કે જે વખતે જે મનુષ્ય થોડે ઘણે ખર્ચ ન કરે તો તેની પ્રતિષ્ઠા જળવાતી નથી. દીન-દરિદ્રી તથા દુઃખી મનુ ને સહાય કરવા માટે પણ ધનની આવશ્યકતા રહે છે. અનેક પ્રસંગે સાધારણ સ્થિતિના લોકો ધનના અભાવને લઈને જ બીજાને સહાયતા કરી શકતા નથી, પરંતુ જેની પાસે ધન હોય છે તે એકદમ પિતાની ઉદારતાથી પરોપકાર વૃત્તિનો પરિચય કરાવે છે અને શીઘ્રતાથી કેઈનું દુઃખ દૂર કરી શકે છે. કદાચ મનુષ્ય અચાનક બીમાર પડી જાય અને થોડા દિવસ સુધી ધન ઉપાર્જન કરવાને લાયક ન રહે તે એવી સ્થિતિમાં તેનું પૂર્વ–સંચિત ધન જ તેને ઉપયેગી થઈ પડે છે. લગ્ન વિગેરે અવરારોએ ધન વગર કશું થઈ શકતું નથી. એવા પ્રસંગે મનુષ્ય પોતાની પાસેથી દ્રવ્ય કાઢી શકતો નથી તે તેને શરમાવું પડે છે અને બીજા આગળ પિતાને હાથ લંબાવ પડે છે-કદિ કે મનુષ્ય નિર્ધન અવસ્થામાં જ મરી જાય તો તેની પાછળ તેનાં બાળબચ્ચાંને બહુ દુ:ખ વેઠવું પડે છે. પોતાના કુટુંબના જે લેકેનું ભરણ
For Private And Personal Use Only
