________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધમ. બાવીશ પ્રભુના માટે એ નિયમનું ફરજીઆતપણું નથી. તેઓ કિંમતી તેમજ રંગીન વસ્ત્રો પણ લઈ શકે છે. પ્રથમ ચરમને કાનુન પાંચ ભરત તેમજ પાંચ એરવૃતને બંધન કર્તા છે, જ્યારે બાવીશ જીનના મુનિ જેવું વર્તન. પાંચ મહાવિદેહમાં વિચરતાં સાધુ સમુદાય માટે છે. અઢીદ્વીપ બહાર સાધુ જીવન શકય નથી. વિદ્યાધર શ્રેણીમાંના કેટલાક વિદ્યા ચારણ કે જંઘાચારણુ મુનિઓ સ્વશકિતના પ્રભાવે નંદીશ્વર દ્વીપ સુધી તીર્થયાત્રા નિમિત્તે જઈ શકે છે, છતાં તે સર્વની ચયો કે ગમનાગમન આદિનું કાર્ય તિર્યંગ લેક પુરતું જ છે.
સાધુ જીવનના આશય ઉપરજ સાધ્વી જીવન ઘડાયેલું છે. પંચ મહાવ્રતરૂપ પ્રતિજ્ઞાઓનું પાલન આદિ સર્વ નિયમની સમાનતા ત્યાં પણ છે; વિશેષતા એટલીજ કે સાધ્વીજીવનમાં મોટું પદ માત્ર પ્રવતિનીનું છે અને ચિરકાળ દીક્ષિત સાથ્વી પણ નવી દીક્ષા લીધેલ સાધુને વંદન કરે. આનું કારણ ધર્મમાં પુરૂષ પ્રધાનતા છે. વળી સાધુ-સાધ્વીના વાસ માટે જૂદા જૂદા ઉપાશ્રય છે. ઉભયમાં ધર્મ શ્રવણ નિમિત્ત કે કંઈ શંકાના નિરાશન કાર્ય સિવાય જરા પણ મળવા કે સાથે રહેવાપણું નથી. બ્રહ્મચર્યને જરા પણ ડાઘ લાગે તેવું વર્તન કે આચરણ જનધર્મમાં લેશમાત્ર સંભવે તેમ નથી. અન્ય બાબતોમાં એને એકાંતવાદ પણ શિયળ પાલનના કાર્યમાં એકાંત સૂચક છે. શીળને દૂષિત કરનાર જરા માત્ર ખલનાને ત્યાં સ્થાન નથી.
અન્ય દર્શન કે પંથના સાધુએથી જનધર્મના સાધુ સાધ્વીનું જીવન ઘણું ખરી બાબતમાં ચઢીયાતું હાઈ પાલનમાં અતિ કડક છે તેથી જ તેની પવિત્રતા અને પુણ્યકતા અદ્વિતીય છે.
ઉકત સાધુ-સાધ્વીઓને તપ રૂપે જળથી જ સ્નાન કરવાનું હોવાથી દ્રવ્ય જલનું સ્નાન તેમને માટે નિષેધ છે, તેવી જ રીતે કેશલોચ અને શરીરશચ આદિના નિયમમાં કેટલીક વિલક્ષણતા છે એનો મુખ્ય ઉદ્દેશ જ્ઞાની પુરૂષોએ જ્ઞાનની ઉંડી દ્રષ્ટિ ફેંકી–અવલોકન કરી ઘડયો હોવાથી બાહ્ય નજરે જોનારને કેટલીક વાર અજાયબી પહોંચે તેમ છે છતાં તે દરેક નિયમ સહેતુ છે. એ માટે ટુંકામાં એટલું કહી શકાય કે સંયમી જીવન જરાપણ સ્વછંદની ગર્તામાં ગબડી ન પડે તે માટેજ એ બંધનની કડકતા છે. એથી સ્વચ્છતા કે શુદ્ધતાની દુર્લક્ષ્યતા છે એમ સમજવાનું નથી. શ્રી વીરના શાસનમાં થયેલા ધુરંધર સૂરિ પુંગવેએ દેશ-કાળને ધ્યાન માં લઈ કિંવા દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ ભાવ એ ચતુષ્કને અનુસરી કેટલાક સુધારા વધારા કરેલા છે એ સંબંધમાં અત્રે ઉલ્લેખ અસ્થાને હોવાથી પ્રસ્તુત વિષયનું અત્ર પૂર્ણ વિરામ થાય છે.
લેખક,
મેહનલાલ દો. ચેક્સી.
For Private And Personal Use Only
