________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સુજનતા અને સુસ્વભાવ. તેઓ સંસારની સઘળી બાબતોને દુ:ખમય જ સમજે છે અને કેટલાક લોકો એવા હોય છે કે તેઓ તેને સુખમય તથા લાભકારક ગણે છે. એ ઉપરાંત એક એવા પ્રકારના લોકો પણ હોય છે કે જેઓ સંસારનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ સમજવાને અસમર્થ હોય છે અને તેને લઈને તેઓ તેને નથી સુખમય સમજતા કે નથી દુઃખમય સમજતા, અને તે કારણથી તેઓ ઘણું કરીને ઉદ્વિગ્ન રહે છે. સંસારમાં સુખ પણ છે, અને દુઃખ પણ છે. સુખમાં પણ દુઃખની જ ભાવના કરનાર કે અધિક સદાચારી અને સંસારનું કલ્યાણ કરનાર બને છે. આ સંબંધની વધારે બાબતો ઉપર સંપૂર્ણ વિવેચન એક આગળના પ્રકરણમાં કહેવામાં આવશે, પરંતુ અહિં તે અમે એટલું જ ઠસાવવા માગીએ છીએ કે જે મનુષ્ય પોતે ગુણવાન અને ગુણગ્રાહી હોય છે તે ઘણેભાગે બીજાના દોષે તરફ કદિપણ ધ્યાન આપતો નથી, કેવળ તેના ગુણ ગ્રહણ કરી લે છે. પરંતુ જે મનુષ્યમાં દોષ વધારે હોય છે તેને સંસારની સઘળી બાબતમાં, સારી બાબતમાં પણ દેષ સિવાય કશું દેખાતું જ નથી અને દોષદશી થવું એ ઘણું જ ખરાબ છે. જે મનુષ્યને દોષ જોવાની ખરાબ આદત પડી જાય છે, તેના મનનું સંસારની કોઈ પણ બાબતથી સમાધાન થતું નથી. એથી ઉલ્ટું જે મનુષ્ય સઘળી બાબત અથવા પદાર્થોમાં કેવળ ગુણ અથવા ભલાઈ જ જુએ છે તેના ઉપર કઈ મહાન વિપત્તિ આવી પડે તો પણ તે કદિ ગભરાતે નથી અથવા નિરાશ થતો નથી; એટલું જ નહિ પણ તે શાંતિ અને ધીરજથી તે વિપત્તિ સહન કરે છે. એમ સમજીને કે આગળ ઉપર એમાંથી કોઈને કંઈ સારું પરિણામ આવશે જ, એવા મનુષ્યમાં સંતોષ, આનંદ, શ્રદ્ધા વિગેરે અનેક સદગુણે અને સદ્ભાવા હેય છે કે જેના સંબંધમાં બીજા લોકો ઈ પણ કરે છે. એક વિદ્વાન મહાશયનું એવું માનવું છે કે જ્ઞાનવાન અને અજ્ઞાની અને ઉપર દુ:ખ તથા સુખ સમાન રૂપે જ આવે છે. જ્ઞાનવાન મનુષ્ય દુ:ખને વખતે ગભરાઈ જતું નથી તેમજ સુખને વખતે એટલે બધે ફેલાઈ જતો નથી, પરંતુ અજ્ઞાની મનુષ્ય થોડા દુ:ખથી વિહવળ બની જાય છે અને થોડા સુખથી એને દિમાક ફરી જાય છે. જ્ઞાનવાનનું દુખ પણ ઘણે ભાગે સુખરૂપમાં પરિણત થઈ જાય છે અને અજ્ઞાનીનું સુખ પણ દુ:ખદાયક બની જાય છે.
સ્વભાવને સાત્વિક બનાવવા માટે તથા હંમેશાં પ્રસન્નચિત્ત રહેવા માટે અનેક વસ્તુઓની જરૂર રહેલી છે, જેમાં સદાચાર, નિષ્કપટતા, સત્યભાષણ, પ્રેમ, શ્રદ્ધા, દયા, ધૈર્ય, વિનય, સંતોષ, નમ્રતા, પરોપકાર બુદ્ધિ વિગેરે મુખ્ય છે. એમાં સેથી પહેલે ગુણ સદાચાર ઘણોજ વ્યાપક છે અને માનચિત સઘળા ગુણેને તેમાં સમાવેશ થઈ જાય છે. એ સંબંધમાં એક સ્વતંત્ર પ્રકરણ શરૂઆતમાં જ લખાઈ ગયું છે, તેથી આ સ્થળે કંઈ વિશેષ લખવાની આવશ્યકતા નથી. આપણે હવે બાકીના સર્વ ગુણે ઉપર થેડે થોડે વિચાર કરીશું.
For Private And Personal Use Only
