________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
નિષ્કપટતા અને સત્યતા એ એવા ગુણે છે કે તેના ઉપર લોકો સહજ આપઆપ મોહિત થઈ જાય છે. જે મનુષ્ય નિષ્કપટ અને સાચા હોય છે તેની વાતોમાં કોઈપણ જાતનો ઢોંગ કે દેખાવ હોતો નથી. વાતો કરતી વખતે એવા મનુષ્યનું હદય દ્રઢ અને બલિષ્ટ હોય છે તથા દષ્ટિ સ્થિર અને નિશ્ચય રહે છે. એનો સઘળે વ્યવહાર ઉદારતાપૂર્ણ હોય છે. બીજાઓને અસત્ય બોલતા જઈને કાં તો તેને લજજા આવે છે ને કાં તો ક્રોધ આવે છે. તેની સઘળી વાતો સાચી, નેહપૂર્ણ તથા પ્રભાવ યુકત હોય છે. તે મનુષ્ય વખત આવતા બીજાને સાચી વાતો સંભળાવતા ચુકતા નથી અને પોતાનું અવશ્ય ધાર્યું કરે છે.
જે મનુષ્ય કપટી અથવા જુઠે હોય છે તે ઢાંગ રચીને વાતવાતમાં લોકોને એમ ઠસાવવા માગે છે કે હું બીલકુલ સાચું કહી રહ્યો છું અને કરી રહ્યો છું તે હમેશાં બીજાને છેતરવાના પ્રયત્નમાં જ લાગી રહે છે. તે દુ:ખને સમયે હસી પણ શકે છે અને સુખને સમયે રડી પણ શકે છે. તેની વાતો અને વ્યવહારને એક બીજા સાથે મેળ હોતો નથી તેમજ કાંઈ ઠેકાણું હોતું નથી. તે ઘણે ભાગે એમ સમજે છે કે મારી બારી સ્થિતિ લોકોમાં પ્રકટ નથી થઈ; એ મનુષ્ય ઘણું કરીને નિર્લજજ પણ હોય છે. જ્યારે કોઈની પાસે તેનું કપટ તથા જુઠ પ્રકટ થઈ જાય છે, ત્યારે તે બીજા કપટ અથવા જુઠથી પિતાના આગલા કપટ તથા જુઠને છુપાવવાની ચેષ્ટા કરે છે. તેની માન્યતા પ્રમાણે તો તે પિતાનું જુઠ અથવા કપટ છુપાવી રાખે છે, અને તેમાં મેટી બહાદુરીનું કામ કર્યું એમ સમજે છે, પરંતુ ખરી રીતે તો તેનું જુઠ અથવા કપટ બહુ સારી રીતે લોકોમાં પ્રકટ થઈ જાય છે. તે લોકોની નજરે આગળ કરતાં વધારે પતિત ગણાય છે. કપટી અને જુઠે મનુષ્ય પોતાના કપટ વ્યવહાર તથા જુઠી વાતની સહાયતાથી પ્રતિષ્ઠા પ્રાપ્ત કરવાનો જેટલો પરિશ્રમ લે છે તેના કરતાં ઘણા થોડા પરિશ્રમે જો તે ઈ છે તો નિષ્કપટ વ્યવહાર અને સાચી વાતાની સહાયતાથી વધારે પ્રતિષ્ઠા પ્રાપ્ત કરી શકે છે.
કપટી અને જુઠું બોલનાર માણસો ઘણું પ્રકારના હોય છે. કેટલાક લેકે શેખીની ખાતર, કેટલાક ખુશામત ખાતર, કેટલાક સ્વાર્થ ખાતર, કેટલાક હકને લઈને, કેટલાક ઈષ્યને અથવા બ્રેષને લઈને અને કેટલાક તે નિષ્કારણ જુઠું બોલે છે અને કપટ-વ્યવહાર ચલાવે છે. એક વિદ્વાને તો આઠસો પ્રકારના જુઠ ગણાવ્યા છે. ઘણું કરીને એવા બે ચાર જાતના જુઠા લોકોને જાણતા હશે કે જેઓ કેઈ ઉદ્દેશ અથવા લાભ વગર માત્ર ટેવ પડી જવાથી જ નિરંતર જુઠું બોલ્યા કરે છે. તદ્દન સાધારણ વાતો પણ તેઓ ઘણું જ વધારીને, મીઠું મરચું ભભરાવીને અને એવા હાવભાવથી કહેશે કે જેનાથી સાંભળનાર માણસ સમજી લે છે કે તે વિષયમાં તેને પુરેપુરી માહિતગારી છે. કેટલાક લોકો અવિચારથી અથવા બેપરવાઈને લઈને જ ડું બેલે છે. એવા લોકોને જુઠું બોલવાનો હેતુ નથી હોતો, છતાં પણ તેઓની
For Private And Personal Use Only
