Atmanand Prakash Pustak 020 Ank 05

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

ઘટેલી ધર્મ ભાવના.
૧૧૩
આ માત્ર દરેકના પોતપોતાના અનુભવનો વિષય છે. સૈ પિતાની મેળે, જાતેજ અનુભવ વિચારી જુએ, તોપણ જણાય તેમ છે એવું બન્યું છે કે ન રહી અંધ શ્રદ્ધા કે ન આવી સાચી શ્રદ્ધા.
બીજી રીતે વિચાર કરતાં જે ધર્મ પ્રેમ વૃદ્ધમાં હશે, તે હાલના યુવકમાં આવેલ નહીં જણાય, અને જે યુવકમાં હશે તે ધર્મ પ્રેમ બાળકમાં નહીં જણાય. મેટી ઉમરની સ્ત્રીઓમાં છે તેવો ધર્મ પ્રેમ અભ્યાસ કરતાં છત બાળામાં નહીં જણાય. કોઈ વૃદ્ધ કરતાં કોઈ બાળક માં, અને કોઈ શ્રઢ બાઈ કરતાં કોઈ બાળામાં કદાચ આજુ બાજુના સારા સંસ્કારોના વારસાને પરિણામે ધર્મ પ્રેમ વધારે હોય એવું બને, પરંતુ એકંદર સામાન્ય ધોરણે વિચાર કરતાં ઉતરોત્તર ધર્મને જેસ મંદ મંદ જણાય છે. શું આ રીતે ધર્મ ભાવનાને આપણે ઘટવા દઈશું ? નહીં, નહીં, કદી નહીં.
સાધમ બધું, પ્રભુદાસ બેચરદાસ પારેખ.
કેટલાક પ્રશ્નોના ઉત્તર, ૧ ધર્મ ભાવના એટલે?
આપણે જે ધર્મને માન આપતા હોઈએ તે તરફ પ્રેમ લાગણી. આવી પ્રેમ લાગણીનું જેસ એ ધાર્મિકતાનું પ્રથમ લક્ષણ છે. ૨ આપણી ધર્મ ભાવના પહેલા કેવી હતી ?
પહેલા એટલે દશવીશ વર્ષ પહેલા અને હાલની પરિસ્થિતિને જ મુકાબલે કરવા ઈચ્છું છું. એટલે હાલ કરતાં ધર્મ પ્રેમનો જસ પહેલાં વધારે હતે.
દરેક ભાઈ પિતાનાં હદય ઉપરથી પોતાના શહેર કે ગામના વાતાવરણ ઉપરથી ખાત્રી કરીને જરૂર કહી શકશે કે પહેલા કે હતે, ને હાલ ધર્મ પ્રેમ કેવો છે?
આ પ્રશ્ન જુના નવા વિચારના દરેકે વિચારવાનું છે. જેમને ધર્મ ઉપર પુરો પ્રેમ છે તેમને આ સ્થિતિ કેમ પાલવે ?
૩ ઈમ પ્રેમ ન હોય તે નુકશાન શું?
ધાર્મિકતાનો આધાર ધર્મ પ્રેમ ઉપર હોય છે. અને ધર્મ પ્રેમ હોય તેજ જીવન નૈતિક અને ન્યાયી બને છે. દશવીશ વર્ષ પહેલાના લોકોનાં હૃદયે આપણું કરતાં વધારે નૈતિક અને ન્યાયી હતા. કેટલાકને એમ જણાશે કે આપણે કરતાં તેઓ નૈતિક અને ન્યાયી ઓછા હતા. પરંતુ એમ માનવું એ ગંભીર ભૂલ છે. કારણકે એ વખતના લેકનું જે જાતનું જીવન હતું, આજુબાજુની જેવી પરિસ્થિતિ હતી, તેના પ્રાણમાં જરૂર તેઓ નૈતિક હતા. અને સમાજમાં કેઈનું અનૈતિકપણું સાંખી