________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ર
શ્રી. આત્માનંદ પ્રકાશ.
દિશામાં ગતિ કરતા જોઇએ છીએ. આજે તેમણે જે પથનુ અવલંબન કર્યું... હાય છે, તેનાથી જુદીજ રીતનુ ગૃહણ તેઓએ ત્રીજે દીવસે કરેલુ હાય છે. આ પ્રકારે મનની પ્રકૃતિ અને ગતિમાં આકસ્મિક અને મહાન પરિવર્તન વખતેાવખત થાય છે, એ આપણા નિત્યના અનુભવ છે.
ખાસ કરીને ધર્મના ક્ષેત્રમાં આવી ઘટનાઓ સિવશેષરૂપે દૃષ્ટિગોચર થાય છે. બુદ્ધ, ખ્રીસ્ત વિગેરે અનેક સ ંપ્રદાયે જ્યારે તેમના આદિ પુરૂષોના પ્રતાપથી અગાધ શક્તિ-સ’પન્ન હતા તે વખતે તે તે દનાના અનુયાયી સમાજમાં જબરજસ્ત ઉછાળા થયા હતા. સેંકડા મનુષ્યેાના મનમાં ધર્મ–ભાવનાના પ્રખળ પ્રવાહ ઉભરાઇ આવ્યા હતા. તેમના જીવનમાં જે પરિવર્તન થયું હતું તે ખરેખર વિસ્મય જનક હતું. પ્રભુ મહાવીરના ઘેાડી ક્ષણુના ઉપદેશથી સેંકડા મનુષ્યેા ાતાના પ્રિય ઘરમાર અને વૈભવ વિલાસ ત્યાગી તેમણે પ્રવર્તાવેલા શાસનને આધીન બન્યા હતા. ઘેાડીજ ક્ષણામાં તેમના જીવનમાં એટલું મહાન પરિવર્તન થયું હતુ કે જેને મુકાખલા તેના જીવનની પૂર્વાવસ્થા સાથે કેાઇ રીતે ખની શકે નહીં. તે જીવાની મનની બેચાર ભાવનાએજ માત્ર ફી હતી એમ ન હતુ, પર ંતુ તેમનું જીવન અને પ્રકૃતિ સમગ્રરૂપે પરિવર્તિત થઇ હતી. અમે ઉપર જે “ વિવર્તન-પ્રક્રિયા ” ના સિદ્ધાંતના ઉલ્લેખ કર્યા છે, તે સાથે આ પ્રકારના મહાન પરિવર્તનની મીમાંસા થઈ શકે તેમ નથી. અર્થાત એ સિદ્ધાંત આ સ્થળે લાગુ પડતા નથી. ટુંકામાં મનની ગતિમાં ફેરફાર ઘણીવાર થાય છે તે એટલા બધા મહાન અને એકાએક થાય છે કે તેને મુકાબલા ફક્ત વાયુની સાથેજ થઈ શકે.
મનની ગતિને વાયુની સાથે સરખાવવામાં એક બીજું પણ કારણ વિચારકરતાં જણાય છે. વાયુના મહાસાગરમાં જે અનંત પ્રકારની સૂક્ષ્મ, અતીન્દ્રિય શક્તિઓ કાર્ય કરી રહી છે તે શક્તિના આપણાથી કશે નિર્ણય કે લક્ષ્ય ખની શકતા નથી. તેજ પ્રકારે મનુષ્યના મનેપ્રદેશમાં કેટલા પ્રકારની સૂક્ષ્મ ઇન્દ્રિયાતીત શક્તિઓનું પ્રવર્તન થતું હશે તેના પણ આપણાથી કશેાજ નિર્ણય થાય તેમ નથી. આ અનંત વાયુમંડળમાં કેટલા સંખ્યાતીત વિદ્યુતપ્રવાહા વહેતા હશે, કેવા પ્રકારના સૂક્ષ્મ પરમાણું એના તર ંગો ઉડતા હશે અને શમી જતા હશે, કેટલા શબ્દો, કેટલી ગતિએનુ ઉત્થાન અને લય થતું હશે, તેના નિ ય કેનાથી ખની શકે તેમ છે? પ્રકાશ, વિદ્યુત, તાપ, શીત વગેરે તત્વાની જે અનંત શક્તિ પ્રક્રિયા તેમાં કામ કરી રહી છે તેના નિર્ધાર કેણુ કરી શકે તેમ છે ? તેજ પ્રમાણે મનુષ્યનું મન પણ કેટલી શક્તિઓનુ લીલાક્ષેત્ર છે, કેટલી ગતિવિધિઓની પ્રવન ભૂમિ છે, તેની ગણુના કેણુ કરી શકે તેમ છે? આપણે જે આહાર ગૃહણ કરીએ છીએ તેની અસર, બહારનાં સંજોગોની વિવિધ પ્રકારની અસર, જમાનાના શક્તિશાળી અને પ્રતિભાવાન પુરૂષાના પ્રભાવ, સમા
For Private And Personal Use Only
