________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દિવ્ય જીવન.
૧૨૩
જના રીતિ રીવાજોની અસર, ધર્મ ગુરૂઓના ઉપદેશની અસર, આપણે પોતાના હદયમાં નિવાસ કરી રહેલા ઇશ્વરના આદેશનો અસર, એ સર્વની અસર અને પ્રભાવ, શક્તિરૂપે આપણું મનમાં યુગપત કાર્ય કરી રહેલ છે. એટલા માટે માનવ–મનની કયારે શું અવસ્થા હોય તેને નિર્ણય કરે એ વાયુની ગતિના નિર્ણય જેવો કઠિન છે.
માનવ-મનમાં સમયે સમયે જે પરિવર્તન થાય છે તેના બે પ્રકાર પાડી શકાય. એક સંયેગથી ઉત્પન્ન થએલે, અને બીજે સ્વભાવથી ઉત્પન્ન થએલો. પ્રથમ ફેરફાર આંશિક, સામયિક, ક્ષણિક, અલપ-કાલીન છે, બીજે ફેરફાર સ્થાયી, મૂળગત, અમર છે. વ્યક્તિ કે સમાજના મનમાં ઘણીવાર એવા ઉછાળા આવે છે કે તે વખતે અમુક ભાવો અત્યંત પ્રબળપણે વર્તતા હોય છે, અને અમુક સમય પર્યત તેનો પ્રભાવ પ્રચંડ તોફાન જેવા બળવાન રહે છે. તેટલા વખત સુધી બીજા બધા પ્રકારના ભાવે ગૌણ પામી જાય છે, તે વખતે વ્યક્તિને કે સમાજને જાણે ભૂત વળગ્યું હોય તેમ તે ચકકસ ભાવનાએાના પ્રભાવને વશ બની દોડડ કરી મૂકે છે. બીજી તમામ ચિંતા અને વિચારે બાજુએ મુકી દે છે; પરંતુ જે સંગેથી એ પ્રબળ તેફાન ઉપડયું હતું તે સગો ઢીલા પડવા વ્યક્તિ કે સમાજ નરમ પડી જાય છે, અને થોડા સમય પછી તે એ ભાવના મનમાંથી તદ્દન સરી પડે છે. અગર માત્ર સ્મૃતિના એક ક્ષુદ્ર અવશેષરૂપે રહે છે. દષ્ટાંત સ્વરૂપ, આપણું પર્યુષણના દિવસોમાં આપણા સમાજ માં થતો ધર્મભાવનાનો પ્રચંડ ઉછાળે યાદ લાવે. આઠ દિવસ સુધી બીજી તમામ પ્રવૃત્તિ બાજુએ મુકાએલી હોય છે; પરેઢી એથી માંડી રાતના બાર બજ્યા સુધી માત્ર એકલી ધર્મની જ વાત, ધર્મના જ પ્રશ્નો, વાંચન, મનન, શ્રવણ, ખરડા, લ્હાણી, પ્રભાવના, વિગેરે વિગેરેની પરંપરા શરૂ રહે છે. ધર્મ સિવાય બીજી વાતને યાદ કરવી એ તે દિવસોમાં અધાર્મિકતા ગણાય છે. પરં ત નવમે દિવસે એ ભરતી એકાએક શમી જાય છે. એ આઠ દિવસની વાત પણ કેઈ યાદ કરતું નથી. સહુ કોઈ પોત પોતાની જુની પ્રવૃત્તિમાં લાગી જાય છે. આને કારણ શું ? એટલું જ કે જે વિશેષ કારણથી એ ભાવનો આવિર્ભાવ થયે હતા એ કારણ જ્યારે ચાલ્યું જાય છે, ત્યારે એ પૂવોક્ત ભાવ પણ મંદ અને શક્તિહીન બની જાય છે. આવી સંયોગ જન્ય ભાવનાઓથી પ્રેરાઈને જેઓ અમક સમયે અમક પથે વળેલા હોય છે, તેઓને તે સંગે બદલાતા, બીજા પથે ચઢી જતા વાર વાગતી નથી. આ વાતના ઘણા ઘણું દષ્ટાંત દરેક વ્યક્તિ, સમાજ અને દેશના જીવનમાં મળી શકે છે. બધા દેશમાં જન મંડળમાં સમયે સમયે એવી વિશેષ ભાવનાઓને ઉછાળે આવે છે, અને તે અમૂક સમય કાર્ય કરીને પાછી મંદ પડી જાય છે. પોતાના સ્વદેશ ઉપર વિદેશીઓનું આક્રમણ થાય છે, ત્યારે સ્વદેશના લેકનાં મનમાં દેશ-પ્રિયતાની ભાવના જાગી ઉઠે છે. અણધાર્યા ઠેકા
For Private And Personal Use Only
