________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશે.
અનુરૂપ ઘડાતું ચાલે છે. સમગ્ર પ્રકૃતિ આપણને અનુકૂળ થઈ મોક્ષ પ્રાપ્તિની દિશામાં આપણને સહાયક બનવા માંડે છે.
પરંતુ આ સ્થળે આવ્યા પછી મહાન અંતરા અને વિઘોની પણ શરૂઆત થવા માંડે છે. મનુષ્ય તેના માતાપિતા પાસેથી વંશાનુક્રમિકતારૂપે જે અનિષ્ટ લક્ષણે મેળવ્યા હોય, સામાજીક સંગોમાંથી તેનાં મન અને શરીરમાં જે નિર્બળતાઓ ઉપજી આવેલી હોય, પ્રતિકૂળ શિક્ષણના લીધે જે બ્રાન્તિએ તેના આંતરિક બંધારણમાં પ્રવેશ પામેલી હોય, તે તમામ હવે તેના ઉર્ધ્વગામી પથમાં અંતરાય રૂપે આવી ઉભા રહે છે. તેની અનેક જુની કુટેવો, તેના સ્વભાવની ઉંડાણમાં રહેલી બુરાઈઓ, પ્રતિબંધક થઈને તેની ગતિનો અવરોધ કરે છે. જન્મ-લબ્ધ અને શિક્ષા–લબ્ધ મુગ્ધ સંસ્કાર અને નબળાઈઓનો અતિક્રમ કરે એ કાંઈ સહજ વાત નથી. મનુષ્ય તેનાં હૃદયમાં ગમે તેવી ઉચ્ચ આકાંક્ષાઓ રાખે; પરંતુ તે આકાંક્ષાઓને મનુષ્ય-સ્વભાવની નિર્બળતા દ્વારા નિયમાવું પડે છે. જેવી રીતે એક માણસના મનમાં ચંદ્રને અડવાની ઈચ્છા થતાં તે એકદમ અધર કુદકો મારે, પરંતુ તે માત્ર તેની શક્તિના પ્રમાણમાંજ અધર કુદી શકે, તેવી રીતે માનવ-હદયની ગમે તેવી પ્રબળ ઉચ્ચ આકાંક્ષા છતાં તે માત્ર અમુક હદ સુધી જ તેને આદશને અનુરૂપ જીવન વીતાવી શકે છે. આપણું જન્મથી જે સ્વભાવગત અને સંસ્કારગત સ્વાર્થ પરતા, વિષયાસક્તિ, અને ઇન્દ્રિયપરતા છે તેનાથી આપણે અવશ્ય નિયમાવું પડે છે. આપણે મહાવીર પ્રભુ જેવા તપસ્વી, જ્ઞાની, કે વિરાગી થવાની ઈચ્છા રાખીએ તે શું તે તુર્ત બની શકે ખરૂં? તેમ કરવા જતાં આપણું હૃદયમાં રહેલી ગુઢ આસક્તિઓ આપણને પ્રતિબંધક રૂપે થઈ ઉભી રહે છે. એ ગઢ આસક્તિઓ આપણને પ્રત્યેક પગલે નડ્યા જ કરે છે. આપણે આપણા આદર્શને અનુસરતા બની જવાના ઉત્સાહમાં એકાદ સ્વાર્થને જબરજસ્તીથી હડસેલો મારી દૂર કરીએ, પરંતુ બીજીજ ક્ષણે અજ્ઞાતપણે તેજ સ્વાર્થને પાછા ગ્રહણ કરીએ છીએ. આપણુ ધર્મ–ભાવના ગમે તેટલી ઉચ્ચ હોય, આપણે આધ્યાત્મિકતા ગમે તેટલી બળવતી હોય. છતાં આપણાં જીવનમાં રહેલી દુર્બળતા ક્ષણે ક્ષણે આપણને આપણા આદર્શના ઉચ્ચ સ્થાનમાંથી ઉથલાવી પાડી હેઠા નાંખી દે છે. અનુભવી જાએ ધર્મ-જીવનની ગતિને નદીની ઉપમા આપી છે. નદી જ્યારે ગોરાડુ જમીનમાં થઈને વહે છે, ત્યારે તેનો રંગ ગેર હોય છે, અને કયલાની ખાણવાળા પ્રદેશમાં થઇ નીકળે ત્યારે તેના જળને રંગ કાળો હોય છે. તેવી જ રીતે ધર્મ
જ્યારે લગ્ન પ્રકૃતિવાળા સત્ય જનોનાં હૃદયમાં થઈને વહે છે, ત્યારે તેનું સ્વરૂપ ઉજવળ અને ઉજત હોય છે, અને જયારે તેજ ધર્મ-ભાવના અસભ્ય, નીચ, સુખાસક્ત મનુનાં જવન દ્વારા વહે છે ત્યારે તે અધમ સુખાસક્તિને વર્ણ ધારણ કરે છે.
For Private And Personal Use Only
