Atmanand Prakash Pustak 020 Ank 02

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

સમ્યગદર્શન.
૩૫
નહી કરું.” આવી પ્રતિજ્ઞાને ધારણ કરનાર અને અડગ શૈર્ય અને હૃદય-બળથી તેને નિભાવનાર આત્મા શું નવે અવતાર પામે ન ગણાય? વાસનાઓના પાશથી મુક્ત બની ધર્મ અને ઇશ્વરના હસ્તકમાં અર્પિત થનાર આ આત્મા નવા જગત્માં પ્રવેશ કરે છે. આવા સમ્યગ્દશી આત્માઓનું જગત્ પણ જુદું જ હોય છે.
સમ્યગ્ર દષ્ટિ, ધર્મ દષ્ટિ અગર સત્ય દષ્ટિ–ગમે તે નામથી સંબોધે. તે ખુલે નહી અને જ્યાં સુધી તે મિથ્યાત્વના અંધકારમાં હોય છે ત્યાં સુધી આત્મા ભૈતિક પદાર્થોને સારવાન અને અમૂલ્યવાન ગણી તેની સાથે કામ લે છે. સમ્ય દષ્ટિ પ્રાપ્ત થયા પછી એ સારવાનપણું અને મૂલ્યવાનપણું લેપ પામી જાય છે.
સમ્યગ્રષ્ટિ એ એક નવીન સૃષ્ટિ છે, અલંકાર, રૂપક, અગર વાણીના વિલાસ રૂપે નહી, પણ વાસ્તવમાંજ એ એક નવીન સૃષ્ટિ છે, ત્યાંનું જ્ઞાન, ધ્યાન, ભેગવિલાસ, સબંધો એ બધા જુદા પ્રકારના હોય છે, જેના હૃદયમાં જ એ દષ્ટિને પ્રકાશ છે, તે હૃદય તેની આસપાસના હૃદયે કરતાં જુદા જ પ્રકારનું જીવન અનુભવે છે.
આત્મા પોતાની મિથ્યાત્વ દશામાં જે પદાર્થોને સારવાન અને કીમતી ગણતા હતે, તે પદાર્થો તેની સમ્યગદર્શન પ્રાપ્ત અવસ્થામાં તેને અસાર ભાસે છે અને મનની જે ઉચ્ચ અવસ્થાઓના અસ્તિત્વને તે પ્રથમ એક સ્વપ્ન જેવી રૂપરેખાહીન, ક૯૫ના જેવી ગણતો તે તેને ખરેખર સારવાન જણાય છે. તેની મિથ્યાત્વ અવસ્થામાં તે એમ માનતા કે આ જગતમાં તરફ એક કઠોર નિષ્ફર શક્તિની અંધ ક્રિીડા ચાલી રહી છે. તેમાંથી પોતાને બચાવી લઈ, દરેક પ્રકારે પોતાનું સુખ (આ લોક અને પરલોકનું) પાકે પાયે સાધી લેવું એજ પોતાને ધર્મ છે; સમ્યગ દર્શન પ્રાપ્ત અવસ્થામાં તે અનુભવે છે કે એક પરમ કોરૂણિક મહાસત્તા અંતર અને બહાર, જડ અને ચેતનમાં ઓતપ્રોત થઈને અનંત વિશ્વનો નિર્વાહ કરી રહી છે, અને પ્રાણીમાત્રને તે સત્તા પોતાના આલેષમાં રાખી તેનું કલ્યાણ, અને વિકાસ સાથે જાય છે. સમ્યગ પ્રાપ્ત આત્માના સુખ દુઃખે પણ જુદા જ પ્રકારના હોય છે. સંસારની અંધ પ્રવૃતિમાં જયાં સુધી તે હતા, ત્યાં સુધી તેના સુખને આધાર ધન, માન, લાભ, ઐશ્વર્ય આદિ ઉપર હતું. તે બધું આવી મળે છે તેનું હૃદય સોળ કળાએ ખીલી ઉઠતું અને તેના અભાવે તે પામર, દુખી, દીન, હીન, દરિદ્ર બની જતો, તેના જીવનનું મંડાણ એ ઐહિક, ભાતિક પદાર્થો ઉપર હતું, અને જીવનમાં કોઈ રસ કસ હોય, જીવનનું કાંઈ ઉપાદાન હોય તો તે માત્ર એ બાહ્ય સામગ્રી જ હતી, પરંતુ જ્યારે તે મિથ્યાત્વને લોપ થઇ તેની દષ્ટિમાં સમ્યકત્વ પરિણમે છે, ત્યારે તેના સુખ દુખના પૂર્વના નિમિત્ત અને ઉપાદાને બધા બદલાઈ જાય છે. હવે એ પદાર્થો પ્રત્યે તેની દષ્ટિ મેહભરી હોતી નથી. સમ્યગદષ્ટિસંપન્ન આત્માને સુખને આધાર કાંઈ બીજીજ વસ્તુઓ ઉપર હોય છે. પોતાના ચારિત્રથી, સદગુણેના અનુશીલનથી, જ્યારે તે પિતાના હૃદયમાં બિરાજી રહેલા પ્રભુને પ્રસન્ન કરી શકે છે, પિતાના