________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ. ચિત્તની વિશુદ્ધતા સાધીને જ્યારે તે અંતરસ્થિત પરમાત્મસત્તાને ધન્યવાદ મેળવી શકે છે, ત્યારે તે એક અપાર સુખના મહા સમુદ્રમાં નિમગ્ન બને છે. એ સુખની સાથે આપણુ ભૌતિક સુખોનો મુકાબલે કરવાનો પ્રયત્ન કરે તે વાણી અને લેખનને ગેરઉપયોગ છે; સમકિતી આત્મા જયારે પોતાના હૃદય સ્થિત પ્રભુના આદેશને અનુસરી શકે છે, ત્યારે તે અનુસરણની ક્રિયામાં જ એક
અદૃશ્ય સુખને તે ભક્તા હોય છે, સમકિતી આત્માનું સુખ જેમ મહાન છે તેમ તેનું દુ:ખ પણ તેવું જ મહાન હોય છે, જ્યારે તેના ચિત્તની પવિત્રતામાં વિકાર થાય છે, તે હૃદયસ્થિત ઇશ્વરની આજ્ઞાનો અનાદર કરે છે, અને વાસનાના પ્રાબલ્યથી તેના વિવેકનો પ્રદીપ મંદ પડે છે ત્યારે તેના અંતરમાં અસહ્ય યાતના થાય છે. એ વખતે જે યાતના સમકિતી અનુભવે છે તેનું પ્રમાણ ધન, માન, એશ્વર્યની હાનિથી પ્રાકૃત જનોને થતા દુ:ખ કરતાં અનેકગણું વધારે હેય છે. લોભી જેમ પિતાના જીવથી પણ દ્રવ્યને વધારે કીમતી ગણે છે, તેમ સમકિતી આત્મા પિતાના આંતર ધનને એટલે કે ચરિત્રને જીવનને સાર ગણે છે.
મિથ્યાત્વ દશામાં તે પોતાનું પિષણ એકલા અન્નથી થતું માનતો, સમકિત પ્રાપ્ત અવસ્થામાં તે એકલા શરીરની પુષ્ટિ ભણીજ દષ્ટિ રાખતા નથી. સ્થળ જીવનની કીમત તેને પિતાના આંતર જીવન કરતાં ઘણું ગણું ભાસે છે અને એટલે દરજજે તેની સ્થળ સામગ્રી તેના આતર જીવનને પુષ્ટી કરનારી હોય તેટલે દરજજે જ તેની ઉપયોગિતા તેને સમજાય છે. પ્રથમ તે વિષયોની જ ચિંતામાં નિમગ્ન હતો, સ્વાર્થસિદ્ધિની આશા જ તેને ઉત્સાહ અને બળ આપતી, અને બાહા ઉપકરણે વધારવામાંજ તેનું મન રોકાએલું રહેતું, પરંતુ હવે તે બધું તેને બહુ ઉપયેગી જણાતું નથી. એ બહારની સામગ્રી તેને આંતર જીવન માટે આવશ્યક હોય તેટલા પુરતીજ તેની દરકાર તે રાખે છે. હવે તેનું મુખ્ય ધ્યાન, પ્રધાન ચિંતા, અને બળવાન પુરૂષાર્થ એક બીજી જ વસ્તુ માટે હોય છે, તે વસ્તુ કઈ ? પ્રત્યેક મનુષ્યના હૃદયમાં નિવાસ કરી રહેલા સત્ય સ્વરૂપ પરમાભાની સાથે પોતાને વેગ સિદ્ધ કરે છે. એ પરમ સત્યનું જ અનુધ્યાન, અનુસ રણુ અને અનુશીલન એ તેનાં મનની મુખ્ય વૃત્તિ અને જીવનની પ્રધાન પ્રવૃત્તિ હોય છે. સમ્યકત્વના મહારાજ્યમાં આત્માને કે પુષ્ટીકર પદાર્થ હોય તે તે ઘી દુધ અને સાકર નહી, પરંતુ સત્ય સ્વરૂપ સાથેના સંબંધની સિદ્ધિ છે.
સમ્યકત્વની ભૂમિકામાં સબંધે અને સગપણે પણ નવા હોય છે. પ્રથમ તે જેની સાથે મૈત્રીભાવ રાખતે તે બધા તેનાથી હવે દૂર ચાલ્યા ગયા હોય છે અને દૂર હતા તે નિકટ આવતા જાય છે. મિથ્યાત્વ દશામાં જ્યારે તેના જીવનનું પ્રધાન લક્ષ્ય વિષયસંપત્તિ તરફ હતું, ત્યારે તેના મિત્ર વર્ગમાં જુદીજ પ્રકૃ તિના પુરૂષ હતા. જેના સહવાસ અને સહાયથી તે પૈસા કમાઈ શકતા, જેના
For Private And Personal Use Only
