Atmanand Prakash Pustak 019 Ank 10

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

શ્રાવકની માખીનું રહસ્ય.
૨૪૧
માટે હાથમાં વાંસ રાખીને બે પાસા વજન સરખું રાખવાની તજવીજ કરે છે, તેને તે જ નિયમ અંત:કરણની સુષ્ટિને લાગુ કરવાનો છે. જે વૃત્તિ ઉઠી તેનું બલાબળ વિલોકી તેટલાજ બલાબળવાળી તેનાથી વિરૂદ્ધ વૃત્તિ ઉપજાવવી એથી કરીને અંત:કરણની સ્થિતિને ભંગ નહીં થાય. આવા પ્રસંગમાંજ નિયમનું આલંબન અત્યંત ઉપયોગી થઈ પડે છે. દ્રઢ નિયમનો પ્રભાવ અલૈકિક સામર્થ્યને ઉદય કરે છે. ને યમનિયમના ઉત્તમ હેતુઓને માટે વિદ્વાને એકી અવાજે કહે છે કે, અહિંસાને નિયમ સિદ્ધ થવાથી પ્રાણીમાત્ર પિતાનું સહજ વિર પણ તેવા પુરૂષની સમીપ ત્યજી દેશે. ત્યાં સાધારણ જીવમાત્ર તેના આગળ પ્રેમભાવ ધરે એમાં આશ્ચર્ય શું? સત્યને નિયમ સિદ્ધ થતાં વાણીની સિદ્ધિ આવે છે, અસ્તેયને નિયમ સિદ્ધથતાં સર્વ રત્નની પ્રાપ્તિ થાય છે. બ્રહ્મઘર્યને નિયમ સિદ્ધ થતાં વીર્યસિદ્ધિ થાય છે અને પિતાના વીર્ય એટલે માનસિક એજના પ્રભાવથી પિતાનું સામર્થ્ય પ્રજવા અને શિષ્યાદિકને તે અર્પવા સમર્થ થવાય છે; અપરિગ્રહને નિયમ સિદ્ધ થતાં નિસ્પૃહતાન ગુણ સ્કરે છે, શોચને નિયમ સિદ્ધ થતાં દેહાધ્યાસ ઘટે છે અને અંત:કરણની શુદ્ધિને નિયમ સિદ્ધ થતાં પ્રસન્નતા એકાગ્રતા, ઈદ્રિયજય. અને આત્મદર્શનની એગ્યતા આવે છે, સંતોષના નિયમથી અલોકિક સુખ પ્રાપ્ત થાય છે, તયના નિયમથી શરીર અને ઈદ્રિના સ્વાભાવિક સામર્થ્યમાં ઘણે ઉત્કર્ષ થાય છે, સ્વાધ્યાયના નિયમથી જ્ઞાન ગુણીની વૃદ્ધિ અને પ્રભુની ઉપાસનાનું મહા ફલ પ્રાપ્ત થાય છે અને પરમાત્માના પ્રણિધાનના નિયમથી ચિત્તને સમાધિ મલે છે.
આવી રીતે નિયમના રક્ષણમાં અનેક પ્રકારના લાર્ભો રહેલા છે. આવા અનુપમ અને દયિક ભાવથી ભરેલા નિયમોને ધારણ કરનાર શ્રાવક પિતાના જીવનને પવિત્ર, ધાર્મિક અને ઉન્નત બનાવી શકે છે. નિયમમાં વર્તનાર શ્રાવક વ્યવહાર અને ધર્મ ઉભયને સારી રીતે સાધી શકે છે, ધર્મપક્ષે નિયમિત થયેલ શ્રાવક પરંપરાને આગળ વધી ચિત્તની પરમ શાંતિ મેળવી એકાગ્રતા સિદ્ધ કરે છે. તે પોતાના મન ઉપર એટલી બધી સત્તા મેળવે છે કે જેથી છેવટે તત્વ જ્ઞાનને અભેદાનંદમયે સાક્ષાત્ સ્વરૂપાનંદનો અનુભવ કરે છે. વ્યવહારપક્ષે પણ નિયમમાં વનાર શ્રાવક વ્યવહારિક ઉદયને સંપાદકે થાય છે. કહેલા વચનનું પાલન, સમયાનુસાર કાર્ય સાધન, પ્રતિજ્ઞા નિવાહ વગેરે વ્યવહારના વર્તમાં નિયમવાનું મનુષ્ય સારી પ્રતિષ્ઠા મેળવી શકે છે. તેમજ લોક પ્રીતિ અને લેક વિશ્વાસનું પાત્ર પણ તેજ બને છે. ટૂંકમાં નિકૃષ્ટ જીવનને ઉચ્ચગામી કરી શકવાનું મુખ્ય સાધન નિયમજ છે.
ઉત્તમ ભાવનાના સંસ્કારને અંત:કરણમાં સંચય કરી હૃદયમાં સમગ્ર ભાવ પુષ્ટ કરવાનું પ્રધાન સાધન પણ નિયમ જ છે.