________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આધુનિક કથાસાહિત્ય.
૨૫૩
સમયના વ્યતીત થવા સાથે લોકોની અભિરૂચિ પણ અમુક અમુક કાળે બદલાતી જોવામાં આવે છે. સાહિત્યમાં પ્રથમથી તપાસશે તે માલુમ પડશે કે પહેલાં સાધારણ ચરિત્રો આપવામાં આવતાં પછી લોકોની અભિરૂચિ બદલાઈ એટલે સ્વતંત્ર કથા-સાહિત્ય લખવામાં આવ્યું, તેમાં પણ કથાસાહિત્યની શૈલીમાં અભિરૂચી પરિવર્તન પામી તેમ તેમ સાહિત્ય પણ અનેક શૈલીમાં પરિવર્તન પામ્યું અર્થાત્ લેકેની અભિરૂચિને માન આપી લેખકોએ કાળે, નાટકેચંપુ, આખ્યાયિકા, વિગેરે વિગેરે સ્વરૂપમાં પરિવર્તન કરી લેકેમાં જ્ઞાન જાગૃત રાખતા ગયા. તે પછી પંદરમાં સકામાં અપભ્રંશ ભાષા વ્યવહારમાં પર્યાપ્ત થવાથી ઉપદેશક, લેખકે અને સાધુઓએ તે પ્રતિ દષ્ટિ લંબાવી અર્થાત્ લેકમાં જ્ઞાન જાગૃત રાખવા સારૂ આખ્યાન, રાસાઓ, રાસડાઓ, પ્રબંધે અને વાર્તાઓ તે તે ભાષામાં લખવાનું ચાલુ કર્યું.
આ ઉપરથી જણાશે કે જેમ જેમ સમાજની રૂચિ બદલાતી તેમ તેમ સમાજના જ્ઞાની પુરૂષે તે રૂચિને માન આપીને તેવા સાહિત્ય આળેખી પોતાના જ્ઞાનને લાભ આપતા. પ્રાચીન ગુજરાતી ભાષામાં આપણું જૈન સમાજનું કેટલું અનુપમ સાહિત્ય પૂર્વાચાર્યોએ લખેલ છે કે જેના માટે આપણને અભિમાન લેવા યોગ્ય છે; વલી તે સમયના રાસાઓ જે લખાયેલ છે, હેની તુલનામાં ઉતરી શકે તેવી એક પણ નવલકથા આપણું આધુનિક સાહિત્યમાં નહિ જણાય. ચંદરાજાને રાસ, શ્રી પાલરાજાને રાસ, માધવાનલ કામકંદલા રાસ, સિંહાસનબત્રીસી આદિ અનેક રાસાઓ કે જે ધ્યાનપૂર્વક વાંચવામાં આવે તો તેના આગળ ઉત્તમ નવલકથા પણ નહી ટકી શકે. આ ઉપરથી સમજાય છે કે કથા-સાહિત્ય એ સાહિત્યની અન્ય શાખાઓ કરતાં વિશેષ મહત્ત્વવાળું, સમાજમાં રૂચિકર અને સમાજને સત્યાસત્યનું ભાન કરાવવાનું ઉત્તમ સાધન છે–
આપણે આધુનિકકથાસાહિત્ય તપાસીએ. આપણામાં બે ત્રણ માસિક ની. કળે છે, કેટલાક વિષયે તે અમુક માસિકમાં મહિને મહિને પુનરૂક્ત જેવા જોવામાં આવે છે, કદાચિત્ વાર્તા આપવામાં આવશે તે વસ્તુસંકળના પ્રાચીન હશે તેમ હેની શૈલી પણ પ્રાચીન જેવામાં આવશે, તેમાં નહિ હેય આધુનિક શિલી કે નહિ હાય રસની જમાવટ. એટલે તેવું કથાસાહિત્યનિરૂપયોગી નિવડે તેમાં શું આશ્ચર્ય ! માસિકના તંત્રીઓ જે તે તરફ દષ્ટિ લંબાવશે તે સમાજમાં જે જીવન સ્કરાવવા વિચાર હશે તે સકુરી શકાશે.
વાર્તાઓ પ્રિય હોવાનું કારણ? હમેશાં સમાજમાં વિજ્ય વિષયના
For Private And Personal Use Only
