Atmanand Prakash Pustak 019 Ank 10

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531223/1

Page #1

Rg. N.B.481
बीपहिजयानन्दमूरि सद्गुरुभ्यो नमः 0000000श्री oooooo
Oooood
आत्मानन्द प्रकाश
dooooooooooooooooooooooo
शालविक्रीडितवृत्तम।
'मग्नासंमृतिवारिधौ हतसुखान्दृष्ट्वा जनानां अजान तालुद्ध मना दयाहदयो रुवन्द्रियाश्वाय् जवात्। जन्तून्मा जहि लानतः प्रशंमय क्रोधादिशत्रूनिति
श्रात्मानन्द प्रकाश मादिशदसौ जीयाजिनेंद्र प्रसाशा *. १९. बीर सं. २४४८ वैशाक आत्म सं. २६ अंक १० मो. प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर,
વિષયાનુક્રમણુિકા,
विषय. ૧ ભિન્ન અપેક્ષાગત જ્ઞાનેશ્વય સ્વરૂપ. ૨૩૭ % મોધુનિક કથા સાહિત્ય. ખા ને ૨ શાસનપ્રેમી સાધુ સાધeણી તથા શ્રાવક ૭ શ્રીમાન્ હેમચંદ્રાચાર્યનું જીવનવૃત્તાંત. ૨૫૬
श्राविना ... २३८अथावान.....
पनी ४२० २४२५..... वर्तमान सभाया२. K४ गैतिहासि खाय.......२४३ १० हाय..
NEG291-8 ... ... ...२४६।
વાર્ષિક મૂલ્ય . ) ટપાલ ખુથી આના ૪ માનદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલામ્બાદ જાહથ્થુલાઇએ છાપ્યું ભાનુશ.

Page #2

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશના સુજ્ઞ ગ્રાહે કાને ન સુચનો. અમારા માનવ તા. ચોહૃક્રાને મા એાગણીશીમા વર્ષની ભેટ તરીકે એક માધદાયક 'ગ ભેટ આપવા માટે છપાય છે. વર્ષ નિયમિત ભેટ આપવાના અમારાજ કેમ છે તે અમારા ગ્રાઉં ફ્રાના લક્ષમાંજ છે. કેટલાક વખતથી પૈસ્ટ ખાતામાં વેર્યુ પેઅલના ચાર્જ વળ્યા છે. પ્રથમ અત્રે એ આના વીરુ પીઢ ની રીની ટીકીટ ચેાડ્યા છતાં મે આના વીવ પી ટ લેનાર ( સ્વીકારનાર) ની પાસેથી પણ પોસ્ટ ખાતા તરફથી વધારે લેવાય છે, ( બુકના વજન ઉપરના દર પણું, જુદોજ છે. ભેટની અક. વી. પી૦ થી એકલતાં આવી રીતે વધારે ખર્ચ આવે છે, તેથી જે ગ્રાહકો મહાશય આ વર્ષનું લવાજમ મનીએ ડરથી કે બીજી રીતે પ્રથમ મોકલી આપશે તેમને ભેટના
બુ કપાસ્ટચીજ માકલવામાં આવશે. જેથી તેમને ચાર આના લાભ થશે. પ્રથમથી લવાજમ નેહીં મોકલનાર બંધુઓને વીવ પી. મોકલવામાં આવશે. .
- પ્રથમ લવાજમ માકલનાર બંધએ રૂા. ૧-૪-૦ લવાજમ અને બુ કયાસ્ટના રૂા. -૨ - ૦ મળી રૂ. ૧-૬૦ મોકલવા તસદી લેવી અને જે બધુએાને વી. પી . થી મોકલવામાં આવી ! - તમને ઉપર પ્રમાણે લવાજમની અને ધી ૦ પી ચા ના મળી રૂા. ૧-૧ ૦ ૦ નું વી પી કરી, મોકલવામાં આવશે. બુક ઘણી મેટી હાવાથી પેટનો ચાર્જ સહજ વધારે આવી.
- જે બધુઓને વીરુ પી ન સ્વીકારવું હોય તેમણે અમને પ્રથમથી લખી જણાવવું જેથી 'પાટ ખાતાને અને અમને નકામી મહેનત પડે નહીં.
જલદી મંગાવે. ઘણીજ થાડી નકલો સીલીકે છે. જલદી મગાવે. જૈન પાઠશાળા, કન્યાશાળા અને પ્રકરણના અભ્યાસીઓને ખાસ લાભ,
નપાઠશાળામાં અભ્યાસ કર્તા જૈન બાળકો અને કન્યાએ તથા પ્રકરણના અભ્યાસીઓને માટે પ્રકરણાના ત્રણ ગ્રં થી જે મૂલ તથા અનુચરિ સંસ્કૃતમાં અને ભાષાંતર ગુજરાતીમાં પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવેલ છે. જૈનશાળામાં પ્રતિક્રમણ પૂર્ણ થયા પછી જે પ્રકરણ પ્રથમ ચલાવવામાં આવે છે તે ૧ જીવ વિચાર વૃત્તિ, ૨ નવતત્ત્વ અર્વચરિ, ૩ તથા દડકે વૃત્તિ તે આ ત્રણે ગ્રંથ છે. તે એવી રીતે પ્રગટ કરવામાં આવેલ છે કે, મૂળ સાથે નીચેજ મૂળનું અને અવચરિ સાથે નીચેજ અવચરિનું ગુજરા તીમાં ભાષાંતર આપવામાં આવેલ હાવાથી, તેમજ ભાષાંતર પણ શબ્દ અને અક્ષરસહુ સરલ અને ફટ રીતે આપવામાં આવેલ હોવાથી, લઘુ વયના બાળકે અને કન્યાઓને તે માઢ કરવા કે અર્થ સમજવા અહેજ સુગમ પડે તેમ છે, શૈલી એવી રાખેલ છે ? ગૂગર માસ્તરે પણ શીખી શકાય તેમ છે. જૈનપાઠશાળા, કન્યાશાળાઓમાં ખાસ ચલાવવા જેના છે. તેને માટે વધારે લખવા કરતાં મંગાવી જોવાથી વધારે ખાત્રી થાય તેમ છે. | જૈન પાઠશાળા કન્યાશાળા માટે મંગાનારને ઘણીજ ઓછી કિંમતે ( વતુજ કિંમતે) માત્ર ધાર્મિક (કેળવણી) શિક્ષણના ઉત્તેજન માટે આપીશું, ધાર્મિક પરિક્ષા કૈ બીજા ઈનામના મેળાવડામાં ઈનામ માટે મંગાવનારને પણ અ૯પ કિંમતે આપીશું,
અન્ય માટે પણ અંદલ કરતાં ઓછી કિંમત રાખવામાં આવેલ છે. ૧ નવતરવનો સુંદર બાધ-પાકી, કપડાની બાઈડીંગ રૂા. ૦–૮-૦૦ આઠ આના,
કાચું આઇડીંગ માત્ર રૂા, ૦–૬–૦ છ આના. ૨ જીવ વિચારે વૃત્તિ પાકા આઈડીંગની માત્ર રૂા. ૦-૪-હ ચાર આના.. ૩ ૪ ડેક વિચાર વૃત્તિ પાકા બાઈડીંગના માત્ર રૂા. ૦-૫-પાંચ આના (પા. જી.)
ઘણીજ થાડી નકલા સીલીંકે છે જેથી અમારે ત્યાંથી જલદીથી મગાવી.

Page #3

OGO
५.भ.प
प्र.
श...
BRINCOME
xos.... .....** *c*c*open-on-
o तत्त्ववेदिष्वात्मनोऽन्तर्भावमभिलपता सकलकालं सर्वेण स्वविकल्पजल्पाचरणानां सार्थकत्वं यत्नतः परिचिन्तनीयम् , तद्वेदिनां च पुरतःकीर्तनीयम् . ते हि निरर्थकेप्वप्यात्मविकल्पजन्पव्यापारेषु सार्थकत्वबुद्धिं कुर्वा
णमनुकम्पया वारयेयुः । ।
पुस्तक १९ ] वीर संवत् २४४८ वैशाक आत्म. संवत् २६. [अंक १० मो.
innowanrannan
mmmmmmmmmmmmm? भिन्न अपेक्षागत ज्ञानत्रयस्वरुप.
(हरिभात) સર્વે નયે સ્યાદ્વાદમાં આકર્ષતું શ્રત જાણીએ, તેની સદા ચિંતા કરી સુવિવેક જ્ઞાન પીછાણીએ; સદભાવના પરિપાકથી વર્તન વિષે પરિણામ છે, શ્રત ચિતા ભાવના એ જ્ઞાન આત્મિક ભાવ છે.
mmmmmm
अंतरात्माने सद्ज्ञान मेळवा. उपदेश.
(ति ) સમયબળને શોધતું વળી વિશ્વલીલા વેરતું, અધ્યાત્મ વિદ્યા એપતું કાષાય બંધન કાપતું; સંગરંગ જમાવતું ચારિત્ર ચંદન સિંચતું સજ્ઞાન સુંદર મેળવી સત્સંગથી થા શુદ્ધ તું.

Page #4

૩૮
શ્રી આત્માન પ્રકાશ શાસનપ્રેમી સાધુ સાધ્વી તથા શ્રાવક શ્રાવિકાની કંઈક કર્તવ્ય દિશા.
(લેસગુણાનુરાગી મુનિરાજશ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજ. )
એ તે દિવા જેવું સાવ સ્પષ્ટ છે કે ચારિત્ર પાત્ર સાધુ સાવીએ પોતે પ્રમાદ રહિત બની-જ્ઞાન ધ્યાન, તપ, જપ સંયમમાં સાવધાન રહી, યથાયોગ્ય સદુપદેશ વડે અથવા પોતાના સચરિત્રની મુંગી અસરવડે કંઇક ભવ્યાત્માઓની ઉપર રૂડી છાપ પાડી તેમને સન્માર્ગે દોરી શકે અને એ રીતે પવિત્ર શાસનની અને જેનસમા જની ઠીક રક્ષા અને પુષ્ટિ કરી શકે. સ્વાર્થ ત્યાગ રૂપ સંયમને મહિમા અજબ ને અપરંપાર છે. આપણામાંના ઘણાને સમય પ્રમાદવશ લગભગ નિરથક જાય છે અને કઈકનો સમય તો કલેશને સ્વપરને ભારે હાનિકારક થવા પામે છે. ગમે તેવા વિદ્વાન કે પદ્વિધર સાધુ સાધ્વી હોય કે તે સામાન્યજ હોય તો પણ જે સમયસુચક બની અત્યારે આપણી સમાજને કઈ કઈ વાતની ખાસ જરૂર છે-કેવા કેવા ગુણને કેળવવાની અને અવગુણેને ટાળવાની કેવા કેવા ગ્ય રીત રીવાજોને દાખલ કરવાની અને કેવા કેવા કુરીવાજોને ટાળવાની જરૂર છે તેને થોડે ઘણે અનુભવ મેળવી લહી, જ્યાં જ્યાં સંયમની રક્ષા ને વૃદ્ધિ માટે વિચારવાનું બને ત્યાં ત્યાં ભાઈ બહેનો સાથે બીજે નકામે અલાપસંલાપ ટુંકાવી દઈ, તેમને સરલ અને સ્પષ્ટ વાણીથી કંઈક કર્તવ્યદિશાનું ભાન કરાવી યોગ્ય માર્ગે દોરવામાં આવે તે જાતે દહાડે તેનું રૂડું પરિણમજ આવે. તેમજ દરેક સમાજના ગૃહસ્થ આગેવાને પણ સમયને ઓળખી પોત પોતાનું ખરું કર્તવ્ય સમજી સમાજ સુધારણુમાં બનતે આત્મભેગ આપતાં શીખે ને આપે તો થોડા વખતમાં ઘણું સારું પરિણામ આવી શકે. પરંતુ ખેદની વાત છે કે તથા પ્રકારની ખરી કેળવણીની ખામીથી ખરી કર્તવ્ય દિશા નહિ સમજવા છતાં તેમનામાં સત્તા–માનનો લાભ પાર વગરને હોય છે, જે તેમને ઉલટા અવળે રસ્તે દેરી જાય છે. જેમનામાં, સદ્ભાગ્યે વ્યવહારિક, નૈતિક અને ધાર્મિક કેળવણી ખીલેલી હોય છે તે તે રૂચિકર હોય છે. તે તે પિતાની જવાબદારી સમજી યથાશક્તિ સ્વકર્તવ્ય પરાયણજ રહે છે. તેવા દરેક સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક, શ્રાવિકા ધારે તે પ્રમાદ રહિત બની યથાગ્ય વકર્તવ્યને નિશ્ચય કરી ખંત અને વૈર્યથી નિશ્ચિત કાર્યને વળગી રહી પવિત્ર શાસનની રક્ષા સાથે સમાજ સેવાને પણ કંઈને કંઈ અચુક લાભ મેળવી શકે ખરા.
૧ એક ખાંડી જેટલું બેલવા કરતાં અધેળ વર્તનની કિંમત અત્યારે વધારે અંકાય છે એમ સમજી રાખી સહુ કેઈએ યથાશકિતને યથાયોગ્ય કર્તવ્ય પરાયણ થવા મંડી જવાની જરૂર છે. જિતેંદ્રિય બ્રહ્મચારી અને આત્મસંતોષી શ્રીમંત અને મીમંત બહુ સારું કાર્ય સરલતાથી કરી શકે.

Page #5

શ્રાવકની કરીનું રહસ્ય. ૨ કરંજન અર્થે નહી પણ આત્મસંતેષ અર્થે છતી શક્તિને છુપાવ્યા વગર કર્તવ્ય કર્મ કરતા રહેવાથી સહેજે બીજા આકર્ષાય છે.
એક સાચા જેન તરીકે દરેકે પિતાનામાં જડ ઘાલી રહેવા, રાગ દ્વેષાદિક દે દૂર કરવા અને ક્ષમા–સમતાદિક ગુણુ યથાર્થ રૂપ ધારણ કરવા પ્રયત્ન કરવા જોઈએ. સામાયિકાદિકનો સતત અભ્યાસ કરે એ વિગેરે શુભ સાધન યોગે ધારેલું લક્ષ સાધી શકાય છે.
પ્રથમ માતા પિતાદિક વડીલ જનોને સંતોષી તેમની શુભ આશીષ મેળવી આ૫ આપણું ઉચિત કાર્ય દિશામાં સહુએ પ્રવર્તવું જોઈએ.
૫ બાહાબંધને છેદી જે ત્યાગીપણું ધારે છે, તેમને અંતરથી માયા-મમતા છુટી જાય તેજ આત્મ ઉન્નતિ કરવી વધારે સુગમ થઈ પડે. અને વિનયયુક્ત પરિશ્રમથી પવિત્ર રત્નત્રયીને પ્રાપ્ત કરી બીજા અનેક ભવ્યાત્માઓને એ પોતે માર્ગ દર્શક બની શકે ખરા.
૬ નિર્મળશ્રદ્ધા, વિવેક અને ક્રિયાપાત્ર શ્રાવક શ્રાવિકા સ્વહિત સાધન સાથે પિતાનાથી મંદ અધિકારી જનોને પ્રેમથી માર્ગ સન્મુખ કરી શકે છે. એ રીતે ૫. વિત્ર શાસનની અને સમાજની ઉન્નતિ સહેજે સધાય છે. ઈતિશમાં
શ્રાવકની કરણનું રહસ્ય.
તે ગતાંક કષ્ટ ૨૧૮ થી શરુ )
કરણ પ મી. “ નિયમઃ” મારામાં જે નિયમ છે ?, આ શ્રાવકની પાંચમી કરણી માં શ્રાવકે પોતાના નિયમને વિચાર કરવાનું છે, ચાથી કરણીમાં ગુણને વિચાર દર્શાવવામાં આવ્યું છે. તે ગુણે નિયમ વિના ઉપયોગી થતા નથી. નિયમ વગરના ગુણે નકામા ગણાય છે. નિયમના સ્વરૂપને માટે છે. વિદ્યામાં વિશેષ વિવેચન કરેલું છે. યોગવિદ્યાના અંગ ગણેલા છે તેમાં નિયમ બીજુ અંગ છે. યમ, નિયમ, આસન, પ્રાણાયામ અને પ્રત્યુત્યાર એ પાંચ બહિરંગ એટલે બાહ્ય ક્રિયામાં ગણાય છે. અને ધારણા, ધ્યાન અને સમાધિ એ અંતરંગ એટલે આંતર ક્રિયામાં ગણાય છે. અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય, બ્રહ્મચર્ય અને અપરિગ્રહ એ પાંચ વતની ગણના યમમાં થાય છે. શાચ, શારીરિક પવિત્રતા, સંતેષ, તપસ્યા, સ્વાધ્યાય અને પરમાત્માનું પ્રણિધાન એ નિયમમાં ગણાય છે.

Page #6

શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ વળી નિયમ એ વસ્તુ અંતરંગ અસર કરનારી છે. મનોવૃત્તિના વેગને અટકાવનારી છે. નિયમના સ્વરૂપમાં અનેક પ્રકારના ગુણો રહેલા છે. કોઈ પણ આચરણ ઉપર નિયમની સ્થાપના કરવામાં આવી હોય તે તે આચરણ સફલ થયા વિના રહેતું નથી. પ્રયાખ્યાનનું સ્વરૂપ નિયમનું એક મુખ્ય અંગ છે. નિયમ એ જીવનની ઉપયોગી મયદા છે. નિર્દયતા, જુઠ, ચોરી, વ્યભિચાર, અને દુષ્ટ ઈછા વગેરે દુર્ગુણે રૂપી મૃગલાએ નિયમરૂપ કેશરી સિંહથી પલાયન થઈ જાય છે. નાનાદિકથી બાહ્ય અને મનના નિર્મલ વિચારથી આંતર એ ઉભય શૈ ચ સાચવનારને અશુદ્ધ એવી દ્રડ બુદ્ધિ, ઉપજતી જ નથી અને તેને અહિંસા સહજેજ સિદ્ધ થવાની એ બધું તે નિયમથી બને છે. નિયમને આશ્રય કરનારને અશભને આશ્રય રહેતા જ નથી. તેને હૃદયની ઈછામાં અનાચાર ઉત્પન્ન થતજ નથી. એમ નિયમથી યમ પણ સિદ્ધ થાય છે. આવી રીતે યમ અને નિયમ પરસ્પર સંબંધ ધરાવે છે.
નિયમના બે પ્રકાર પડી શકે છે. ધાર્મિક નિયમ અને વ્યવહારિક નિયમ. તેમાં ધાર્મિક નિયમનો પ્રભાવ દિવ્ય છે અને તે વ્યવહારિક નિયમને પુષ્ટિ આપનારે છે. તે છતાં તે ઉભયની આવશ્યકતા છે. એક ધાર્મિક નિયમ હેય અને વ્યવહારિક નિયમ ન હોય તે તે ધાર્મિક નિયમ વિશેષ શોભાપ્રદ થતું નથી. ધાર્મિક નિયમને પ્રકાશ વ્યવહાર ઉપર પડવો જોઈએ. ઉત્તમ શ્રાવકે તે બંને નિમે ધારણ કરવા જોઈએ. નિયમ રહિત મનુષ્યનું જીવન વિપરીત ગણાય છે. એટલું જ નહીં પણ તેવા જીવનથી અનુક્રમે આ લોક તથા પરોકમાં અધ:પાત થાય છે. નિ યમની મર્યાદા વગરનું જીવન પશુછવન જેવું જ ગણાય છે.
પ્રાચીન મહાત્માઓ નિયમને માટે આવી પણ વ્યાખ્યા આપે છે કે__ " यमनियमप्रकारेभ्योविपरीतास्तको हृदये प्रादुर्भवेयुः अहिंसायाः स्थाने हिंसारुचिः उद्भवेत् ब्रह्मस्थानेच व्यभिचार वासना जायेत यादृशी वृत्तिरुद्भवेत्तादृशी वृत्तिः प्रादुर्भवेत् तादृगवृत्तेविरुडवृत्तिमुत्पाद्य तद् भावनां भावयेत् तदेव नियम रहस्य"
યમ નિયમેના જેજે પ્રકા કહ્યા, તેમનાંથી વિરૂદ્ધ તકૅ મનમાં ઉઠે, અહિં સાને સ્થાને હિંસાની રૂચિ ઉપજે, બ્રહ્મચર્યને સ્થાને વ્યભિચારની વાસના થાય, ત્યારે જેવી જેવી વૃત્તિ થાય તેવી તેવી વૃત્તિની વિરૂદ્ધ વૃત્તિ ઉપજાવીને તેની ભાવના ભાવવી એજ નિયમ નું રહસ્ય છે. "નિયમનું આ રહસ્ય શ્રાવક ને તેના પિતાના શ્રાવકત્વનું પરિપૂર્ણ પોષક બને છે વ્યવહારમાં પણ જેમ એક પાસાનું બળ વધે તેમ આપણે બીજી પાસા બલ વધારીએ છીએ, શરીરને એક પાસા નમવું પડે તે બીજી પાસા આપણે નમવાના ભેટવાના પ્રમાણમાં જ, ટેક રાખીએ છીએ. તે ઉપર
ગવેત્તાઓ નટ લેકનું દ્રષ્ટાંત આપે છે, જેમ નટલોકે દેર ઉપર સમાન રહેવા

Page #7

શ્રાવકની માખીનું રહસ્ય.
૨૪૧
માટે હાથમાં વાંસ રાખીને બે પાસા વજન સરખું રાખવાની તજવીજ કરે છે, તેને તે જ નિયમ અંત:કરણની સુષ્ટિને લાગુ કરવાનો છે. જે વૃત્તિ ઉઠી તેનું બલાબળ વિલોકી તેટલાજ બલાબળવાળી તેનાથી વિરૂદ્ધ વૃત્તિ ઉપજાવવી એથી કરીને અંત:કરણની સ્થિતિને ભંગ નહીં થાય. આવા પ્રસંગમાંજ નિયમનું આલંબન અત્યંત ઉપયોગી થઈ પડે છે. દ્રઢ નિયમનો પ્રભાવ અલૈકિક સામર્થ્યને ઉદય કરે છે. ને યમનિયમના ઉત્તમ હેતુઓને માટે વિદ્વાને એકી અવાજે કહે છે કે, અહિંસાને નિયમ સિદ્ધ થવાથી પ્રાણીમાત્ર પિતાનું સહજ વિર પણ તેવા પુરૂષની સમીપ ત્યજી દેશે. ત્યાં સાધારણ જીવમાત્ર તેના આગળ પ્રેમભાવ ધરે એમાં આશ્ચર્ય શું? સત્યને નિયમ સિદ્ધ થતાં વાણીની સિદ્ધિ આવે છે, અસ્તેયને નિયમ સિદ્ધથતાં સર્વ રત્નની પ્રાપ્તિ થાય છે. બ્રહ્મઘર્યને નિયમ સિદ્ધ થતાં વીર્યસિદ્ધિ થાય છે અને પિતાના વીર્ય એટલે માનસિક એજના પ્રભાવથી પિતાનું સામર્થ્ય પ્રજવા અને શિષ્યાદિકને તે અર્પવા સમર્થ થવાય છે; અપરિગ્રહને નિયમ સિદ્ધ થતાં નિસ્પૃહતાન ગુણ સ્કરે છે, શોચને નિયમ સિદ્ધ થતાં દેહાધ્યાસ ઘટે છે અને અંત:કરણની શુદ્ધિને નિયમ સિદ્ધ થતાં પ્રસન્નતા એકાગ્રતા, ઈદ્રિયજય. અને આત્મદર્શનની એગ્યતા આવે છે, સંતોષના નિયમથી અલોકિક સુખ પ્રાપ્ત થાય છે, તયના નિયમથી શરીર અને ઈદ્રિના સ્વાભાવિક સામર્થ્યમાં ઘણે ઉત્કર્ષ થાય છે, સ્વાધ્યાયના નિયમથી જ્ઞાન ગુણીની વૃદ્ધિ અને પ્રભુની ઉપાસનાનું મહા ફલ પ્રાપ્ત થાય છે અને પરમાત્માના પ્રણિધાનના નિયમથી ચિત્તને સમાધિ મલે છે.
આવી રીતે નિયમના રક્ષણમાં અનેક પ્રકારના લાર્ભો રહેલા છે. આવા અનુપમ અને દયિક ભાવથી ભરેલા નિયમોને ધારણ કરનાર શ્રાવક પિતાના જીવનને પવિત્ર, ધાર્મિક અને ઉન્નત બનાવી શકે છે. નિયમમાં વર્તનાર શ્રાવક વ્યવહાર અને ધર્મ ઉભયને સારી રીતે સાધી શકે છે, ધર્મપક્ષે નિયમિત થયેલ શ્રાવક પરંપરાને આગળ વધી ચિત્તની પરમ શાંતિ મેળવી એકાગ્રતા સિદ્ધ કરે છે. તે પોતાના મન ઉપર એટલી બધી સત્તા મેળવે છે કે જેથી છેવટે તત્વ જ્ઞાનને અભેદાનંદમયે સાક્ષાત્ સ્વરૂપાનંદનો અનુભવ કરે છે. વ્યવહારપક્ષે પણ નિયમમાં વનાર શ્રાવક વ્યવહારિક ઉદયને સંપાદકે થાય છે. કહેલા વચનનું પાલન, સમયાનુસાર કાર્ય સાધન, પ્રતિજ્ઞા નિવાહ વગેરે વ્યવહારના વર્તમાં નિયમવાનું મનુષ્ય સારી પ્રતિષ્ઠા મેળવી શકે છે. તેમજ લોક પ્રીતિ અને લેક વિશ્વાસનું પાત્ર પણ તેજ બને છે. ટૂંકમાં નિકૃષ્ટ જીવનને ઉચ્ચગામી કરી શકવાનું મુખ્ય સાધન નિયમજ છે.
ઉત્તમ ભાવનાના સંસ્કારને અંત:કરણમાં સંચય કરી હૃદયમાં સમગ્ર ભાવ પુષ્ટ કરવાનું પ્રધાન સાધન પણ નિયમ જ છે.

Page #8

ર૪રે
શ્રી આત્માન પ્રકાશ.
વિષયે, પદાર્થો અને વિચારે અનેક અનેક આકારે, અનેક અનેક પ્રકારે સાધકની દષ્ટિ આદિ ઇદ્ધિને અને મન આદિ જ્ઞાન શક્તિઓને લેભન કરવા આવી મળે છે, તે સર્વથી દૂર રહેવાને મુખ્ય ઉપાય નિયમ છે. પ્રાચીન વિદ્વાને નિયમને માટે આલંકારિક ભાષામાં વર્ણવે છે કે “ આ સંસાર સાગરની અંદર વિચરનાર મનુષ્યને જે નિયમરૂપ નાવ પ્રાપ્ત થાય તે સુગમતાથી એ મહાસાગરને. તરી જાય છે. નિયમ રૂપી ખને ધારણ કરનાર ધર્મવીર પુરૂષની પાસે દુર્ગણ રૂપી શત્રુઓ આવી શકતા નથી. સાંસારિક અને પ્રાપંચિક વિષયનું બળ તેની સામે ટકી શકતું નથી. નિયમ રૂપી કલ્પવૃક્ષની શીતળ છાયામાં રહેલો શ્રાવક માનવ જન્મના ઉત્તમ આનંદનો અનુભવ કરે છે.”
આવા અનેક હેતુઓને લક્ષ્યમાં રાખી ભગવાન વીતરાગ પ્રભુએ ઉપદેશ્ય છે કે, શ્રાવકે હંમેશા પોતાની કરણીમાં નિયમને વિચાર કરો. પ્રત્યેક ક્ષણે નિયમને વિમર્શ કરનાર શ્રાવક પિતાના વર્તનને ઉચ્ચ કેટીમાં લાવી શકે છે.
મનુષ્યને કેટલાએક લાભે સ્વાભાવિક રીતે થતા હોય પણ જે તે નિયમપૂર્વક સંપાદન થતા હોય છે તેથી વિશેષ ઉત્કર્ષવાળા ફળની પ્રાપ્તિ થાય છે. નિયમમાં નિતાંત તત્પર રહેવું, એ જગતમાં પરમ પ્રતિષ્ઠાનું નિદાન છે અને ઉભય લોકના પરમ સુખને માર્ગ બતાવવાને અતિ ઉપયોગી છે.
જેનગ વિદ્યામાં એક પ્રસંગે લખેલું છે કે “સાધક ગમે તેટલા ચમત્કારી ગુણે સંપાદન કરે, પણ જો તેમાં નિયમને અભાવ હોય તે તે ગુણે સાધનરૂપે ટકી શકતા નથી. શમ અને દમ એ બંને ગુણે ઉત્તમ પ્રકારના ગણાય છે, છતાં તેમાં નિયમની અપેક્ષા રહેલી છે. શમણથી માણસ અંત:કરણની માનસિક પ્રવૃત્તિ પિતાની ઈચ્છાને વશ રાખે છે અને દમથી શરીર તથા ઇંદ્રિયની પ્રવૃત્તિને ઈચ્છાને વશ રાખે છે, પણ તે ઈચછાને દઢ અને આગ્રહી બનાવવી એ તત્વ નિયમની અંદર રહેલ છે. નિયમ ધારણથી મનુષ્યના મન, શરીર અને વાણી ત્રણે ઈચ્છાને વશ વર્તે છે, તેથી સાધક મનુષ્ય ઈચ્છાને વશ કરવા નિયમનું ગ્રહણ અવશ્ય કત્તવ્ય છે. મનુષ્ય નવરે બેસે છે ત્યારે તેનું મન અનેક કલ્પનાઓ ઉથામે છે, શરીર અનેક જાતની ચેષ્ટાઓ કરવા પ્રવર્તે છે, તે સર્વ ઉપર-નાની મોટી સર્વ પ્રવૃત્તિ ઉપર ઈચ્છાને દઢ અમલ બેસી રહે એવા ઉત્કૃષ્ટ વશીકારને અર્થે નિયમની ધારણા ઘણીજ ઉપયોગી છે. એથી એમ પણ સિદ્ધ થાય છે કે ઉપશમ અથવા ઉપરામ પામી વાની અવસ્થા પણ નિયમના ગુણથી મેળવી શકાય છે.
આવા સર્વ સાધન રૂપ નિયમગુણને માટે ઉત્તમ શ્રાવકે સર્વદા વિચાર કરવાને છે. “હું શ્રાવક છું છતાં મારામાં કયા નિયમે રહેલા છે? મારે કેવા નિયમે ગ્રહણ કરવા જોઈએ? જે કુલ અને ધર્મમાં મારો જન્મ છે. તે કુલ અને ઘર્મમાં કેવા નિયમે ઉપયોગી છે? ક્ષણે ક્ષણે પહોરે પહેરે, દિવસે, રાત્રિએ,

Page #9

ઐતિહાસિક સ્વાધ્યાય.
૨૪૩ પક્ષે, માસે, વર્ષે અને યાજજીવિત મારે કેવા કેવા નિયમ ધારણ કરવા જોઈએ? કેવા નિયમે ધારણ કરવાથી હું મારા શ્રાવક જીવનને ઉન્નત બનાવી શકીશ અને કેવા નિયમેથી હું ખરેખર જૈન બની શકીશ?” આવા વિચાર કરવાને માટે શ્રાવકને આ નિયમની પાંચમી કરણી કર્તવ્યરૂપે ગણેલી છે. જ્યાં સુધી આ કરણી ભાવનામાં અને ક્રિયામાં ભાવિત કે આચરિત ન થાય, ત્યાં સુધી શ્રાવકત્વની ન્યુનતા ગણાય છે.
નિયમની કરીને વિચારક શ્રાવક આત્મબલનું રક્ષણ કરે છે. અને આત્મબળના રક્ષણથી તે ગૃહસ્થ અને યતિ ઉભય ધર્મને સાધક બને છે. જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્ર એ રત્નત્રયીનો પ્રકાશ નિયમને આશ્રીને રહે છે. તેથી એ રત્નત્રથીની ઉપાસનામાં નિયમ એ મુખ્ય સાધન છે; આવા નિયમને ધારણ કરવા માટે ઉત્તમ શ્રાવકે શુદ્ધ હૃદયથી પ્રયત્ન કરે જઈએ.
ચાલુ—
ઐતિહાસિક સ્વાધ્યાય.
શ્રી વિજય રત્નસૂરીવર નિવણિરૂપ સ્વાધ્યાય.
( ગતાંક પૃષ્ટ ૨૮૮થી શરૂ
દૂહા
પાટ પટેધર થાપીને, શ્રીવિજયપ્રભ સૂરિ. વિચરે દેશ વિદેશમં, ગયણ ગણ તે સૂર. શ્રીવિજેર ન સૂરિસરૂ, શ્રીવિજય પ્રભ પટધાર, ભવિક જીવ પડિબેહતા, કરે તે ઉગ્ર વિહાર મધર માલવ દેશમેં, વાગડ ને મેદપાટ; સંઘ વંદા ચપયૂ, દેખાડે ધમાટ. અનુક્રમે “ગુર્જર” દેશમેં, રાજનગર સુખકાર; વિચરતાં આવ્યા તિહા, સાધુતણે પરિવાર, શ્રાવક સાહ મેળા કરેં, ચિતધરી અધિક ઉછાહ; પૂજા નઈ પરભાવના, ગીત ગ્યાન ગહગાહ.
ઢાળ ૪–દેશી હમીરિયાની. હુ અવર ગજેવજી, દિલ્હીપતિ અસુરેસ, સુગુરૂજી. તેસ નય ગુરૂ આગલે, આથમતા રવિએસ.

Page #10

૨૪૪
શ્રો આત્માનŁ પ્રકાશ
ધન ધન ગુરૂ ગછ રાજના, ગુજવે વિજન વૃદ્રુ; સંઘ સકળને હિતકર, જિમ ગ્રહણ ગણુાંગણુમે પતિસ્યા હજીના હુકમથી, પરિવ્રુત બહુ પરિવાર. ગજ, રથ, ઘેાડા, પાલખી, પાયક દલ પરિવાર, સ્યાહજાદેાજી આવિયા, રાજનગર મનરંગ અરિયણુ સવિ નાસી ગયા, દેખી અલ ઉત્ત ગ,
એકદિન સ્યાહાર્દ સુણ્યા, ગછપતિ ગુણ વિખ્યાત; બેલાયા બહુ માનસ્ય, કરવા ધરમની વાત.
ગછપતિ આવે મલપતા, દેખી હરખ્યા સ્યાહુ, વ્યજિમ કરી બેઠા તિહાં, મનમા ધરી ઉછાહુ,
સુ. ચ. સુ. ૨
સુ.
સુ. ધ. ૩
સુ.
સુ. ધ. ૪
સુ.
સુ. ધ. ય
સુ
સુ. ધ. ક
ગુરૂ મધુરી ઘેં દેશના, સમાવે જિન ધર્મ, કાઢી પુરાણ દેખાડિયા, જીવદયાના મ. સમજ્યા સ્યાહજાદા તિહાં, કીધા કામળ પરિણામ, ગછ પતિચ ચિત્ત મે ધર્યા, કીધાં ધર્મના કામ એહવે ઉત્તયાપુર થકી, સંઘે વીનતી કીધ; પઉધાર્યા ઉદયાપુર, શ્રાવકે ભક્તિ બહુ કીધ. ગુરૂ આગમ નિસુણી કરી, રાણા મહા અમરેસ; તેડાવ્યા અતિ આદર, શ્રી વિરે રત્ન સુરેસ. બ્રાહ્મણુ પણ તિહાં બહુ મિલ્યા; પડિંત ધરતા માન; સુ. ધ તણી ચરચા કરે, વાર્ બુદ્ધિ નિધાન. ભાખે' ગુરૂ ભલી ભાંતિસ્યૂ', શાસ્ત્ર તણા અધિકાર; વેદ, પુરાણુ તણા કહ્યા, વાર અ વિચાર. માન તજી વાડે વનસ્યા, બ્રૂયેા રાણા અમરેસ;
દ્વિજ સિર કર કર કર્યા, લીધેા લાલ અસેસ પીાલાથી છેાડાવીયાં, માછી નાખતા જાળ,
અમારિ પળાવી ઉદયપુરે, ગુરૂ ઉપદેશ રસાળ વિચરતા મરૂદેશમે, પુદ્ધતા પુર જોધાણ;
સઘે સામેયા કર્યા, ગપતિ પુન્ય પ્રમાણ, મહારાજા મન મેદસ્યુ, પ્રમે' શ્રી અજિતસ;
સુ.
મધુર વચન નૃપ ૨જીઓ, કહે ધન્ય રત્ન સુરેસ. સુ. ૧૬ મેડતાના જે ઉપાશિ, અસુરાશ્રિત હતા જેહ, અજિતે તે વ્યાધિ, દુરસ કરાવી તેટુ,
સુ.
સુ. ધ. ધૃ
સુ.
સુ. ધ. ૮
સ.
સુ. ધ.
સુ
સુ. ધ. ૧૦
મુ. ધ. ૧૧
સ. ૧૨
૩.
સ. ૧૩
સુ. ૧૪
સ.
૩. ૧૫
સ. ૩. ૧. ૧૭

Page #11

ઐતિહાસિક સ્વાધ્યાય.
દા.
ઇમ અનેક નૃપ ઝબ્યા, સમજાવ્યા જિનધર્મ જીવદયા ગુણ દાખવ્યા, ભાંન્ત્યા મિથ્યા મ. અનુક્રમે ભૂતળ વિચરતા, ભૂઝવતા વિ જીવ; ધર્મ માર્ગ દેખાડતા, ચિત ધરતા હિત હેવ, ગછપતિ જાણે નિજ સમય, જ્ઞાનતણે આધાર; વિચરતા ગુરૂ આવિયા, નયર ઉયપુર સાર. સઘે સાહુમેળ કર્યો, વડીયા નિસાણું:
પટધરને પરાવિયા, રાજ થયા દીવાણુ. સદ્ગુરૂ ચામાસુ રહ્યા, સધાગ્રહથી તામ; ચિત માં ઇમ ચિંતવે, કીજૈ વષ્ઠિત કામ, ઢાળ ૪ કર્મ પીરક્ષા કરણ કુમર ચાલ્યા રે—એ દેશી.
સદગુરૂજી ઇમ ચિત્ત ચિત્તમે ફ્, તેડાવું સવિ સ ંધ; શ્રાવક ચિત્ત ઉમંગ, કલ્યાણદાસ, લાખા નાણાવટી ખાસ, ગછપતિ પાસ;
તષ્મિણુ આવીને વંદન કરે રે, સંધમાંરે સુતા હરજી વડા રે, મેં નાનજીસાહ ને ભાણુજી સાહજી રે, ઇત્યાદિક શ્રાવક શૈલા મિલ્યા, આવ્યા સાહમતી સાહુ મિણુસ્યુ' પરિવા રે, આવે અધિક ઉચ્છ્વાસ, સંઘ આગે` સદગુરૂજી, ઇમ કહે' રે, સાંભળેા ચતુર સુજાણ; પટધરની હવે કરસ્યું થાપનારે, કી કાજ પ્રમાણુ. ભાદ્રવા સુદું આઠથમ દિન છે ભલા રે, વાર્ મગળવાર;
એ કારયને વિલ બ હવે કરવા નહીં રે, કરવેા આછવસાર, સંઘ સુણીને અતિ હરખત થયા રે, અરજ કરે' કર જોડિ; પાટપટાધર થાપી ખતિસ્યુ કે, પૂરા અમ મન કોડ. તુરત તેડાવ્યા હરખ ધરી તિહાં રે, ખીમાવિજય પન્યાસ; આપહાથસ્યુ આચાર્ય પદ આપિયે રે, પાહતી શ્રી સ ંધ આસ. સ॰ 19 નામ થાપના કીધી તિષ્ણુ સમે રે, શ્રી વિષે ક્ષેમ સુરીઢા;
વદન મહેાચ્છવ પિણુ તર્તાક્ષણ કરે રે, શ્રી વિરેરત્ન સૂરિદ્ર સ૦ ૮ સંઘ ચતુર્વિધ આગળ ગછપતિ, ઇમ કર્યું રે, શ્રી વિજૈરત્નસૂરીસ; સમય અહ્વારા જાણુ છઇ અવે હુકા રે, શ્રુતથી વિસવાવીસ, સ॰ હું
2.
સ
3
સદ૦ ૧
ני
સ ર
સ
ગુ
સ પૂ
૪૫

Page #12

શ્રી આત્માન પ્રકાશ.
તિયું કારણ હવે સાસણ આદરસું અમે રે, ધર શ્રી જિન ધ્યાન,
પટધર ગપતિની સેવા કરજે તુૉ રે, દેજે અતિ સનમાન. સ. ૧૦ શ્રી આચારયજીને શ્રી ગ૭પતિ કહે રે, નિસુણેજી સુવચન્ન
એ તપગચ્છની ગાદી છે અતિ મટકીરે, કર તાસ જતન્ન. સ૧૧ વિરતણે સાસન દીપાવજો રે, ધર ધમને ધ્યાન;
અમચી શીખ સદા ચિત્ત ધારો રે, તમે છો ચતુર સુજાણ. સ. ૧૨ દવિજયજી લક્ષમીવિજય તેડાવિયારે, હિતવિજયજી તામ;
એ ત્રયેને પાઠકપર દિયાં રે, જાણું અતિ અભિરામ. સ. ૧૩ અનુક્રમે ભાદ્રવાસુદિ દશમી દિને રે, કીધા અણસણ સાર;
ચોરાસી લાખ છવાયોનિ ખમાવિયારે, પચખ્યા યાર આહાર.સ૧૪ સવે પાપસ્થાન અઢાર આલેખયાં રે, આલેયા અતિચાર;
સંઘ ચતુર્વિધ આપે સુખડી રે, વારૂ વિવિધ પ્રકાર. સ. ૧૫ આઠ સહસ ઉપવાસ કહે તિહાં રે, અઠમ, સઠ અનેક;
સાત કોડી નવપદ ગણવા કહ્યા, વલિ યાત્રા, દાન વિશેષ. સ. ૧૬ ઈણિ વિધ આપી સંઘે સુખડી રે, અન્ત સમય અવધારિ; સાત દિવસ અણસણકરીને સુરગતિલહીરે, શ્રીવિજયરત્ન ગણીધાર ૧૭
અપૂર્ણ
દ્રઢ ઇચ્છા-શક્તિ.
( અંકના પૃષ્ટ થી શરૂ.).
વિઠ્ઠલદાસ-મૂ-શાહજે ઉપરોક્ત લેકમાં કહેલા સર્વ કારણે ઉપર ઉચિત ધ્યાન નહિ દેવામાં આવે તે સંભવ છે કે કોઈ આર કાર્યમાં ફલ-પ્રાપ્તિ થશે નહિ. પરંતુ જ્યારે દ્રઢ ઈચ્છા-શક્તિ થાય છે, ત્યારે એ કારણેનું જ્ઞાન પણ આપોઆપ થઈ જાય છે. તેમજ
જ્યારે એટલું કરી ચૂક્યા છતાં પણ દેવવશાત્ કોઈ કાર્યમાં અસફળતા પ્રાપ્ત થાય ત્યારે આપણે ઉપદેશ લેવા જોઈએ કે “મેટાઈ અને બહાદૂરી કદિ પણ નહિ ૫ડવામાં રહેલી નથી, કે આપણે જેટલી વાર પીએ તેટલીવાર ઉઠીને ફરી વખત

Page #13

દઢ ઇચ્છા શકિત. આપણાં ઉદિષ્ટ કાર્યમાં લાગી જવામાં રહેલ છે.” જે યુવકને સાંસારિક કાર્ય વ્યવ હારો માટે અનેક અનુકૂળ સાધન તથા સંપત્તિ અનાયાસે મળી જાય છે તેને ઘણા લેક જગતની પ્રચલિત રીતિ અનુસાર ભાગ્યવાન કહે છે. પરંતુ વસ્તુત: તે યુવકને દુર્ભાગી જ ગણુ જોઈએ, કેમકે એને વિદ્યા-પ્રાપ્તિ માટે કશું કષ્ટ વેઠવું પડ્યું નથી હતું તેમજ ધન તથા યશની પ્રાપ્તિ માટે સ્વયં પ્રયત્ન કરવાની ઈચ્છા થતી નથી. કેવલ સ્વાર્થી ધીન બનીને તે સુખચેનથી પોતાની જીવનયાત્રા કરી શકે છે, મને રંજનની સામગ્રી પણ તેની પાસે હંમેશા મજુદ રહે છે, અન્ન વસ્ત્રાદિકને પ્રશ્ન તેના મનમાં કદિ પણ ઉપસ્થિત થતો નથી. સારાંશ એ છે કે જીવનનાં સર્વ વિષયસુબેને રસાસ્વાદન કરવા માટે તેની પાસે અનુકૂળ સાધનો મેજુદ રહે છે. પરિણામ એ આવે છે કે તેની મહત્વાકાંક્ષાઓ તથા સદિચ્છાઓ ઘણે ભાગે લુપ્ત અને નષ્ટ થઈ જાય છે અને એવી દશામાં એ પણ જોવામાં આવે છે કે તેનું સમસ્ત જીવન તેને માટે ભારરૂપ બની જાય છે. તાત્પર્ય એ છે કે માનવ-જીવનસંગ્રામમાં જે જે કર્મવીરેએ વિજય–પ્રાપ્તિ કરી છે, તેઓનાં ચિત્ર-પટે તપાસવાથી એ સિદ્ધાંત સ્થાપિત થઈ શકે છે કે જ્યાં સુધી આપણે આ સંસારની સમર-ભૂમિમાં પ્રવેશ કરીને આપણું પોતાનાં કર્તવ્ય-ક્ષેત્રમાં કૂદી ન પડીએ ત્યાંસુધી દ્રઢ ઇચ્છા-શક્તિની સાથે જે અન્ય કારણેની આવશ્યકતા હોય છે, તેનું અનુભવ પૂર્ણ તથા વ્યવહારિક જ્ઞાન થઈ શકતું નથી. કેવલ માનસિક ઈચ્છાથી કશો લાભ થતો નથી.
આપણે જાણીએ છીએ કે પ્રતિકૂળ પરિસ્થિતિમાં પણ કાર્ય કરતા રહેવાને ઉપદેશ આપ ઘણે સહજ છે, પરંતુ તદનુસાર વર્તવું ઘણું જ કઠિન છે, તથાપિ આપણે જોઈએ છીએ કે જે લોકો પોતાનાં જીવનનાં કાર્યક્રમનો નિશ્ચય પહેલેથી જ કરી લે છે, કોઈ ઉદષ્ટ હેતુની સિદ્ધિને અર્થે દ્રઢ ઇચ્છા કરી લે છે અને સફળતા અવશ્ય મલશે જ એવો વિશ્વાસ કરી લે છે તે લોકે તરતજ પોતાનાં ઇષ્ટ કાર્યમાં લાગી જાય છે, સમુચિત યત્ન કરવામાં કઈ વાતની ખામી રાખતા નથી, પિતાનાં નિશ્ચિત ધયેય સિવાય બીજી કોઈ બાબત તરફ ધ્યાન આપતા નથી, ગમે તેટલા સંકટ આવે તેપણ કશી દરકાર કરતા નથી અને છેવટે સઘળી પ્રતિકૂળતાઓને બદલી નાંખે છે. આ ઉપર વિચાર કરવાથી પ્રતીત થાય છે કે જે આપણાં જીવનનો કાર્યક્રમ નિશ્ચિત હોય છે તે દ્રઢ ઈચ્છા-શક્તિથી સફળતા પ્રાપ્ત કરવાનું લેશ પણ કઠિન નથી. પરંતુ જે કે મનુષ્ય ધનહીન હોય છે કે, તેને બીજાની દષ્ટિમાં ગરીબ દેખાવું સારૂ લાગતું નથી. ને પોતાની ઉન્નતિ અથે બીજાની માફક કાર્ય કરે છે. એ પ્રકારની માનસિક પરાધીનતાથી કઈ પણ મનુષ્યની ઈચ્છાશક્તિ દઢ બની શકતી નથી. તેમજ કોઈ પણ મનુષ્યની ઉન્નતિ થઈ શકતી નથી. જ્યારે આપણા

Page #14

૨૪૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
યુવકોને રેશમી છત્રી અથવા સુશોભીત વસ્ત્રાલંકાર વગર ચેન નથી પડતું, જ્યારે તેઓના સેબતીઓ તેને ફેશનેબલ જેન્ટલમેન નથી કહેતા, ત્યારે તેઓ પિતાની ઈચ્છાઓની પૂર્તિ માટે અદભુત ઉપાયે જવા લાગે છે. સ્મરણમાં રાખે કે આવા નિર્બળ હૃદયવાળા મનુષ્ય પિતાનું મસ્તક ઉંચું કરીને એમ નથી કહી શક્તા કે અમે અમારો રસ્તો જાતેજ સાફ કર્યો છે. હા, તેઓને હવાઈ વિમાન અવશ્ય કહી શકાય છે કે જે બીજાની એટલે કે હવાની સહાયતાથી ઉંચે જઈ શકે છે. - કેટલાક લોકે એ વાત નથી માનતા કે મનુષ્યનું ભવિષ્ય તથા તેની ઉન્નતિ તેના પિતાનાં કાર્યો ઉપર નિર્ભર રહેલી છે. તેઓ સર્વ સાંસારિક સફલતાઓને એકજ જદુઈ શબ્દ વડે જ સમજયા કરે છે. તે શબ્દ કયો છે ? કિમત અથવા પ્રારબ્ધ. પરંતુ એ વાતને ત્યારેજ ઠીક કહી શકાય કે જ્યારે સંસારના સર્વ મનુષ્ય પલંગ ઉપર આલોટયા કરે અને સંસારનાં સર્વ કાર્યો સારી રીતે થયા કરે. પ્રારબ્ધની વાત તો તજી દઈએ, પરંતુ જે મનુષ્યમાં કોઈ સ્વભાવિક પ્રતિભા હોય છે, તેઓ પણ કઠિન પરિશ્રમ કર્યા વગર કઈ પણ કાર્યમાં સફળતા પ્રાપ્ત કરી શકતા નથી. કેટલાક મનુષ્યની ઈચ્છાઓ દઢ ન થવાનું એ પણ કારણ હોય છે કે તેઓને ઉદ્દેશ શીધ્ર અને અ૫ પ્રયત્નથી પૂર્ણ નથી થતું, અથવા તેઓનાં કાર્યની સમાપ્તિ ને આધાર અનેક ન્હાના ન્હાનાં ઉપકર્મોની સમાપ્તિ ઉપર હોય છે. આ પ્રકારના મનુષ્ય કદાચ એમ ઈચ્છતા હોય છે કે રામાયણ જેવા મહાન ગ્રંથ અથવા મુંબઈ કલકત્તા જેવા મહાન શહેરે એકાદ બે કલાક પ્રયત્ન કરવાથી બની જાય તે સારૂં. વિચારવા જેવી વાત છે કે ન્હાના ન્હાનાં કાર્યો પૂર્ણ કરવામાં આપણે કેટલાક મહિના ગાળવા પડે છે, તે પછી મહાન કાર્યો પૂર્ણ કરવામાં સમસ્ત જીવન વ્યતીત થઈ જાય તે શું આશ્ચર્ય ? બલકે પુનર્જન્મવાદી લોકો તે આથી પણ આગળ વધી ગયા છે. તેઓ કહે છે કે જ્યારે અમુક મનુષ્ય પિતાનો ઉદેશ એકજ જન્મમાં પૂર્ણ નથી કરી શકતું અને જ્યારે મૃત્યુ સમયે જ તેને તે કાર્ય કરવાનો વિચાર આવે છે, ત્યારે તે પૂર્વજન્મ-સંસ્કારને લઈને તે ઉદ્દેશ પૂર્ણ કરવા માટે બીજે જન્મ લે છે. એ રીતે અનેક જન્મજન્માંતરે સુધી, ધર્યયુક્ત અને અવિશ્રાંત પરિશ્રમ કરવાથી તેને કોઈપણ જન્મમાં સિદ્ધિ અર્થાત્ સફળતા મળી જાય છે. પરંતુ તેનાથી એટલું તો અવશ્ય સિદ્ધ થાય છે કે કેઈ ઉચ્ચ વા મહાન કાર્યની પૂર્તિ અર્થે વર્ષો પર્યત પ્રયત્ન કરતા રહેવાની અત્યંત આવશ્યકતા છે. ગમે તેટલા સંકટ-મુશ્કેલી ઉપસ્થિત થાય અને ગમે તેટલો સમય લાગે તો પણ જે મનુષ્ય પોતાનાં જીવનનો ઉદેશ્ય સફળ કરવાની ઈચ્છાથી પ્રેરાઈને સદૈવ પ્રયત્નશીલ રહ્યા કરે છે, અને જે

Page #15

દઢ ઈચ્છા શકિત. મનુષ્ય પોતાનાં જીવનનાં કાર્યક્રમ સંબંધી કશે વિચાર કર્યો હતો નથી, જેનાં મનમાં કોઈપણ જાતની મહત્વાકાંક્ષા નથી હોતી અને જે કોઈપણ પ્રકારનો પ્રયત્ન પણ નથી કરતા તે બને મનુષ્યના જીવન-સંગ્રામમાં આકાશ પાતાલ એટલે તફા વત થઈ જાય છે. પહેલા પ્રકારના મનુષ્યનું જીવન ખરેખરૂં સફળ થાય છે અને જેમ એક લાકડાને કટકો નદીના પ્રવાહમાં અહિં તહિં ઘસડાઈને કઈ ખડક ઉપર અથડાતા ચૂરેચૂરા થઈ જાય છે, તેવી બીજા પ્રકારના મનુષ્યની દશા થાય છે.
મહાન લેક-નાયકો, કવિ, રાજનીતિજ્ઞો તેમજ સંસારના સર્વ અગ્રગણ્ય પુરૂની સફળતાનું રહસ્ય શું છે? તેઓની ઈચ્છાજન્ય સતત પ્રયત-શક્તિ. કોઈ એમ શંકા કરે કે સતત પ્રયત્ન કરતા રહેવાથી સફળતા મળી જ જાય છે-દૃઢ ઈચ્છાશક્તિની કશી આવશ્યકતા નથી, પરંતુ તેઓને એજ જવાબ આપી શકાય કે દૃઢ ઈચ્છાજ સતત પ્રયત-શક્તિની ઉત્પાદક છે. જ્યાં સુધી આપણે કઈ કાર્યમાં લાભ નથી જતા. ત્યાં સુધી તે કાર્ય કરવાની આપણને ઇચ્છા જ થતી નથી, અને ઈચ્છા ઉત્પન્ન થાય તે પણ દૃઢતા વગર આપણે તે કાર્ય અપૂર્ણ તજી દઈએ એ બનવાજોગ છે. ખાસ કરીને માનસિક ગુણેને વિકાસ તથા ચારિત્ર-સંગઠન આદિ મહાન કાર્યો સમસ્ત જીવનભર પ્રયત્ન કર્યા વગર થઈ શક્તા નથી. એટલાજ માટે દૃઢ ઈચ્છાશક્તિની સાથે ધર્યની પણ નિતાન્ત આવશ્યકતા છે, જે ઈચ્છામાં વૈર્યને અભાવે હોય છે, તેને રાક્ષસી ઈચ્છા શક્તિ કહેવામાં આવે છે, કેમકે તે સર્વદા અમાનુષી કાર્ય કરવા તત્પર રહે છે, મિષ્ટ ફલેને પરિપાક કદિ પણ જલદી થતો નથી. આપણે એક મહાત્માનું નીચેનું કથન હમેશાં ધ્યાનમાં રાખવું જોઈએ કે સમાચિત કાર્ય કરતા છતાં પણ ઉદ્દેશ–પૂર્તિ માટે ધેર્યપૂર્વક રાહ જોયા કરવી તેજ સફલતાની અમેઘ ચાવી છે.
સફળતા પ્રાપ્ત કરવા માટે દૃઢ ઈચ્છા–શક્તિ તેમજ ઘેર્યની સાથે એક બીજી વસ્તુની આવશ્યકતા છે, બાધાઓથી ડરવાથી ઈચ્છા કદિ પણ પુરી થતી નથી. જે મનુષ્ય હમેશાં એવી ફરિયાદ કર્યા કરે છે કે અમુક સ્થળે જવા માટે એક માર્ગમાં પત્થર છે, બીજા માર્ગમાં કંટક છે, ત્રીજા માર્ગમાં પર્વતે છે અને ચોથા માર્ગમાં સિહ અથવા ચાર લુંટારા છે, તે ઘરની અંદર બેસી રહેવા સિવાય કંઈપણ કરી શક્તિ નથી. તે મનુષ્ય સર્વની આગળ જઈને રોદણાં રેયા કરે છે કે કઠિનતાઓ પુષ્કળ છે, કામ કરવાનું અસંભવિત છે, ઇત્યાદિ. સ્મરણમાં રાખે કે એ રીતે હમેશાં રેદણાં રોવાથી અને ફરિયાદ કરવાથી કદિ પણ કાર્ય પુરું થશે નહિ, બલકે એમ કહેવું જોઈએ કે કે મનુષ્ય જ્યારે કોઈ કાર્ય આનંદ પૂર્વક મન દઈને કરતે નથી, ત્યારે તે કરવાની તેનામાં હાર્દિક ઈચ્છા જ નથી હોતી. ઘણા મનુષ્યોમાં એવી ખરાબ ટેવ હોય છે કે કઠિનતાઓની સૂચના

Page #16

૨૫૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
મળતાં જ તેઓ પિતાનું કાર્ય તજી દે છે અને કોઈ બીજા કાર્યમાં લાગી જાય છે, તેનું સમસ્ત જીવન હંમેશા નવા નવા કાર્યો કરવામાં વ્યતીત થઈ જાય છે અને છેવટે તેઓ એક પણ કાર્ય સમુચિત રીતે પુરૂં કરતા નથી. એટલા માટે આપણે માટે એટલું જ ઉચિત છે કે આપણે જીવનનું અક જ લક્ષ્ય બનાવી લેવું જોઈએ તેમજ તેની પૂર્તિને અથે આપણે જે ન્હાનાંમાં નેહાનાં અથયા હોટમાં હેટાં કાર્ય કરીએ તે સઘળાં સાચા દિલથી આનંદ પૂર્વક કરવાં જોઈએ. જ્યાં સુધી મનુષ્ય પિતાનાં કાર્યની કઠિનતાઓ સંબંધી ફરિયાદ કર્યા કરે છે, જ્યાં સુધી તેનામાં ઉત્સાહ અને આશા નથી હોતી ત્યાં સુધી તેની ઈષ્ટસિદ્ધિ કદિ પણ થતી નથી.
કેમાં એ કહેવત છે કે “ જ્યાં ઈચ્છા હોય છે, ત્યાં માર્ગ થઈ શકે છે.” ઉક્ત કહેવતમાં એક મહાન સિદ્ધાંત અત્યંત સુગમતાથી સમજાવવામાં આવ્યો છે. પહેલી વાત તે એ છે કે પ્રત્યેક મનુષ્યમાં કઈ વસ્તુ પ્રાપ્ત કરવાની ઈચ્છા તેની અવસ્થાની સંભાવનાને અનુકૂળજ થયા કરે છે, પ્રતિકૂળ નહિં. તે સાથે બીજી વાત એ છે કે તે ઈચ્છા પુરી કરવા માટે ઉપાયે જવાનું પણ તેને આધિન રહે છે. જે દ્રઢ ઇચ્છા હોય છે તો તે તેની પૂર્તિ અર્થે પિતાનું સમસ્ત જીવન વ્યતીત કરવા તત્પર થાય છે. ટેમસ કાર્લાઇલનું નામ વિદ્વાન ગ્રંથકાર તરીકે જગ મશહૂર છે. તેણે “ ખેંચ રેલ્યુશન” નામનું એક અત્યંત ઉપયોગી પુસ્તક લખ્યું છે. તેને પ્રથમ ભાગ સમાપ્ત કરીને તેણે પિતાના એક મિત્રને તેને અભિપ્રાય દર્શાવવા માટે વાંચવા આપ્યું, તેના મિત્ર પુસ્તક તે વાંચી લીધું, પરંતુ બેદરકારીથી તેને ઓર ડામાં પડયું રહ્યું. જ્યારે તેની ચાકરડી એરડામાં આવી, ત્યારે તેણે તે પુસ્તકને રદી નકામા કાગળીઆં સમજી જ્યાં ત્યાં ફેંકી દીધું. એ વાતની કાર્લાઇલને ખબર પડી. પરંતુ કેવળ ઉત્સાહપૂર્ણ દ્રઢ ઇચ્છાને લઈને તેણે ફરી વખત તે પુસ્તક પિતાની
સ્મરણ શક્તિની સહાયથી લખી નાંખ્યું જે અદ્યાપિ પર્યત સંસારના બહુમૂલ્ય પુસ્તકમાંનું એક ગણાય છે. ધૈર્યનું આ એક ઉત્કૃષ્ટ ઉદાહરણ છે.
- જ્યારે આપણે કે મનુષ્યને વિશેષ ગુણ-શક્તિ સંપન્ન જોઈએ છીએ, ત્યારે કદાચ આપણા મનમાં એવી ભાવના થાય છે કે તેનાં સર્વ કાર્યો અપવાદ સ્વરૂપ છે, કંઈ પણ મનુષ્ય ગમે તેટલે પરિશ્રમ કરીને પણ તેના જેવું કાર્ય કરી શકતું નથી. પરંતુ જે મહાન પુરૂનાં જીવન-ચરિત્ર અને જન્મભરના કાર્યોનું બારીકીથી નિરીક્ષણ કરવામાં આવે તે અપવાદ વગર દરેક સ્થિતિમાં આપણને એમજ માલુમ પડશે કે તેઓનાં મહત્કાર્યોની સિદ્ધિ અને આશ્ચર્યજનક સફલ તાઓનાં કારણે જેટલાં તેઓની પૈર્યબુદ્ધિ દીર્ઘદ્યોગ શક્તિમાં રહેલાં છે. તેટલા તેઓના જન્મસિદ્ધ ગુણ તથા કાર્યકારિણી શક્તીમાં રહેલાં નથી. તેઓએ આ પ્રસિદ્ધપણે જન્મભર એકાન્તમાં કઠિનમાં કઠિન પરિશ્રમ સે હોય છે અને

Page #17

દેઢ ઈચ્છા શકિત.
૨૫૧ તેઓના પરિશ્રમનું ફળ તેઓની વૃદ્ધાવસ્થામાં પ્રકાશિત થયેલું જોઈને લોકોને દાંત કરડવા પડયા હોય છે, કેમકે તેના જન્મભરના પરિશ્રમ અને પ્રથમની તૈયારીઓ સાધારણ લોકોના જાણવામાં અથવા જોવામાં આવ્યા હોતા નથી, તેઓના પરિશ્રમનું અંતિમ પરિણામ જેવા પામે છે.
સંસારમાં જેટલા મહાપુરૂષ, કવિ, ગ્રંથકારે, રાજનીતિજ્ઞ પુરૂષા, ચિત્રકારે, સંગીતકલા વિશારદ પુરૂષ, સંપાદક, આવિષ્કાર કર્તા વિગેરે થઈ ગયા છે તેઓમાં એ કઈ નથી કે જેની ઇષ્ટ સિદ્ધિ પહેલેજ પ્રયત્ન પુરી થઈ ગઈ હોય. તે સહુને તેને માટે પિતાની બાલ્યાવસ્થાથી જ તૈયારી કરવી પડી હોય છે. તેને લઈને તેઓ પિતાના જીવનમાં મહત્કાર્યો પૂરાં કરી શકયા છે. ઈતિહાસમાં તે સર્વની કઠિનતાઓ અને વિપત્તિઓનું વર્ણન વાંચતાં હૃદય ભરાઈ જાય છે અને તેઓની યેગ્યતા તેમજ કાર્ય શીલતાની પ્રશંસા કર્યા વગર રહી શક્તા નથી. અસ્તુ છેવટે નીચેની એક અંગ્રેજ કવિની પંકિતઓમાં રહેલ સલ્બધ ગ્રહણ કરવાનું વાચક ગણને નમ્રતાપૂર્વક નિવેદન કરવામાં આવે છે –
* Be firm, one Constant element of luck.
Is Jenuine, solid, old Teutonic pluck. Stick to your aim the mongrel's hold will slip. But only crowbars louse the bull-dog's grip, Small though he looks, the jaw that never yicids,
Drays down the bellowing monarch of fields !” અને આશા રાખવામાં આવે છે કે જીવન-સંગ્રામમાં વિજ્યપ્રાપ્તિ અર્થે વાંચક બંધુઓ હમણાં જ તેયારી કરવા લાગશે, અને પોતાનાં જીવનનું પ્રદાન કર્તવ્ય શુ છે તેને નિશ્ચય કરી લેશે અને તેની સફલતા માટે દઢ ઈચ્છાશક્તિ તથા વૈર્યથી સતત પ્રયત્ન કરી વિદ્મ-આધાઓને હઠાવી છેવટે વિજ્ય પ્રાપ્ત કરશે. પરમાત્માની કૃપાવડે તમારાં સંકલિપત કાર્યો અવશ્ય સિદ્ધ થશેજ.

Page #18

સ્પર
માં આત્માનંદ પ્રકાશ.
આધુનિક કથાસાહિત્ય.
જૈનસમાજમાં પુસ્તક-પ્રકાશકાની બૂમ છે કે અમે સાહિત્ય પ્રકાશિત કરીએ છીએ પરંતુ આપણા સમાજમાં વાંચકાનો સંખ્યા ઘણી અલ્પ જોવામાં આવે છે, અમને જોઈએ તેવું પ્રાત્સાહન મળતુ નથી, પુસ્તકની મુડી પણ પ્રાપ્ત થતી નથી, ત્યારે બીજી બાજુ સમાજ કહે છે કે આપણા સમાજમાં સાહિત્યજ કયાં છે ? સમયાનુસાર સાહિત્ય નહિ હાવાથી અમારે જૈનેતરનું સાહિત્ય વાંચી સાષ માનવા પડે છે. આવી રીતે બન્નેનું કહેવું સાંભળતાં કાઇનુ કહેવુ અનુચિત હાય તેમ જણાતુ નથી. ત્યારે છે શું ? તે તપાસીએ.
પ્રકાશિત થતા સાહિત્ય પ્રતિ દષ્ટિ ફેકતાં જણાશે કે આજ કાલ માસિક, ત્રિમાસિક અને વાર્ષિક પ્રકાશિત થતા સાહિત્યમાં વિશેષ જગ્યા કથા-વાર્તા સાહિત્યે રાકેલ જણાય છે. લાઇબ્રેરીઓનાં ર૦૪રા તપાસતાં જણાશે કે અન્ય સર્વ વિષય કરતાં કથા-નવલકથાની સંખ્યા વિશેષ છે. મુકસેલાને ત્યાં જઈને ખાતરી કરશેા તા થા--સાહિત્યનું વેચાણુ વિશેષ માલૂમ પડશે. આ ઉપરથી અનુમાન થાય છે કે લેાકાની રૂચિ અન્ય વિષયનાં પુસ્તકા કરતાં કથાઆ પ્રતિ વિશેષ આકર્ષાઇ છે. આધ્યાત્મિક, નૈતિક, ઐતિહાસિક કે અન્ય કાઇ પણ સાહિ ત્યની શાખાનુ સાહિત્ય સોંઘુ હશે તે પણ હુંના ઉઠાવ બહુજ અલ્પ જોવામાં આવે છે અને નવલ કથાઓનું મૂલ્ય કદ કરતાં વિશેષ હાવા છતાં હૅનુ વેચાણ વિશેષ થતુ જોવામાં આવે છે. આ ઉપરથી પણ જોવામાં આવે છે કે લેાકેાની રૂચિ નવલકથા પ્રતિ વિશેષ છે.
નવલકથાના ઉદ્દભવ પહેલાને! સમય તપાસીશુ તે જણાય છે કે આપણા આગમેામાં, પશુ નાની નાની કથા આળેખાયેલ છે. તે પછી પ્રાકૃત સાહિત્યમાં દાક્ષિણ્યાચિન્હષ્કૃત કુવલયમાલા કે જેની અનેક કવિઓએ મુક્ત કંઠે પ્રશંસા કરેલ છે. જે અદ્યાપિ પ્રસિદ્ધ થયેલ નથી. તે પછી સંસ્કૃત સાહિત્યમાં ઉપમિતિ ભવ પ્રપંચા જે વિવિધ કથાએાના મહાસાગર છે, સ ંસ્કૃત કાદ ંબરી સાહિત્યમાં પ્રથમ નંબરે મૂકવા લાયક ધનપાલકૃત તિલક મંજરી, પ્રભાવક ચરિત્ર, ચતુર્વિ શતિ પ્રભુ'ધ આદિ અનેક કથા-ગ્રંથા લખાયેલ છે કે જેનુ અત્રે વધુ ન કરવું અનુચિત ગણાય. અને તે વિષયમાં અનેક નિબ ંધ આપણામાં છપાઈ ગયા છે. અન્ય વિષચેાના સાહિત્ય કરતાં દરેક સમાજમાં કથા સાહિત્ય વિપુળ અવસ્થામાં પ્રાપ્ત થાય છે ત્યેનું કારણ શું હશે? કારણ એજ જણાય છે કે પૂર્વ પરંપરાથીજ લેાકેાની . અભિરૂચિ કથા પ્રતિ વિશેષ છે.

Page #19

આધુનિક કથાસાહિત્ય.
૨૫૩
સમયના વ્યતીત થવા સાથે લોકોની અભિરૂચિ પણ અમુક અમુક કાળે બદલાતી જોવામાં આવે છે. સાહિત્યમાં પ્રથમથી તપાસશે તે માલુમ પડશે કે પહેલાં સાધારણ ચરિત્રો આપવામાં આવતાં પછી લોકોની અભિરૂચિ બદલાઈ એટલે સ્વતંત્ર કથા-સાહિત્ય લખવામાં આવ્યું, તેમાં પણ કથાસાહિત્યની શૈલીમાં અભિરૂચી પરિવર્તન પામી તેમ તેમ સાહિત્ય પણ અનેક શૈલીમાં પરિવર્તન પામ્યું અર્થાત્ લેકેની અભિરૂચિને માન આપી લેખકોએ કાળે, નાટકેચંપુ, આખ્યાયિકા, વિગેરે વિગેરે સ્વરૂપમાં પરિવર્તન કરી લેકેમાં જ્ઞાન જાગૃત રાખતા ગયા. તે પછી પંદરમાં સકામાં અપભ્રંશ ભાષા વ્યવહારમાં પર્યાપ્ત થવાથી ઉપદેશક, લેખકે અને સાધુઓએ તે પ્રતિ દષ્ટિ લંબાવી અર્થાત્ લેકમાં જ્ઞાન જાગૃત રાખવા સારૂ આખ્યાન, રાસાઓ, રાસડાઓ, પ્રબંધે અને વાર્તાઓ તે તે ભાષામાં લખવાનું ચાલુ કર્યું.
આ ઉપરથી જણાશે કે જેમ જેમ સમાજની રૂચિ બદલાતી તેમ તેમ સમાજના જ્ઞાની પુરૂષે તે રૂચિને માન આપીને તેવા સાહિત્ય આળેખી પોતાના જ્ઞાનને લાભ આપતા. પ્રાચીન ગુજરાતી ભાષામાં આપણું જૈન સમાજનું કેટલું અનુપમ સાહિત્ય પૂર્વાચાર્યોએ લખેલ છે કે જેના માટે આપણને અભિમાન લેવા યોગ્ય છે; વલી તે સમયના રાસાઓ જે લખાયેલ છે, હેની તુલનામાં ઉતરી શકે તેવી એક પણ નવલકથા આપણું આધુનિક સાહિત્યમાં નહિ જણાય. ચંદરાજાને રાસ, શ્રી પાલરાજાને રાસ, માધવાનલ કામકંદલા રાસ, સિંહાસનબત્રીસી આદિ અનેક રાસાઓ કે જે ધ્યાનપૂર્વક વાંચવામાં આવે તો તેના આગળ ઉત્તમ નવલકથા પણ નહી ટકી શકે. આ ઉપરથી સમજાય છે કે કથા-સાહિત્ય એ સાહિત્યની અન્ય શાખાઓ કરતાં વિશેષ મહત્ત્વવાળું, સમાજમાં રૂચિકર અને સમાજને સત્યાસત્યનું ભાન કરાવવાનું ઉત્તમ સાધન છે–
આપણે આધુનિકકથાસાહિત્ય તપાસીએ. આપણામાં બે ત્રણ માસિક ની. કળે છે, કેટલાક વિષયે તે અમુક માસિકમાં મહિને મહિને પુનરૂક્ત જેવા જોવામાં આવે છે, કદાચિત્ વાર્તા આપવામાં આવશે તે વસ્તુસંકળના પ્રાચીન હશે તેમ હેની શૈલી પણ પ્રાચીન જેવામાં આવશે, તેમાં નહિ હેય આધુનિક શિલી કે નહિ હાય રસની જમાવટ. એટલે તેવું કથાસાહિત્યનિરૂપયોગી નિવડે તેમાં શું આશ્ચર્ય ! માસિકના તંત્રીઓ જે તે તરફ દષ્ટિ લંબાવશે તે સમાજમાં જે જીવન સ્કરાવવા વિચાર હશે તે સકુરી શકાશે.
વાર્તાઓ પ્રિય હોવાનું કારણ? હમેશાં સમાજમાં વિજ્ય વિષયના

Page #20

૨૫૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ જીજ્ઞાસુ અલ્પ હોય છે, તાત્વિક વિચારોથી ભરેલો વિષય વાંચતાં તેને કંટાળો આવશે, ધર્મોપદેશ સંભળાવશે તે તેને નિરસ લાગશે, સમાજના કોઇપણ દુર્થ. ણનું વિવેચન કરશે તો પણ તેના હદયમાં નહીં ઉતરી શકે પરંતુ તે સર્વે વિષયને સારી ટુંકી વાર્તા યા નવલકથાદ્વારા આપવામાં આવે તો તુરત સમાજ આકર્ષાય છે. માનવજીવન જ એવું છે કે તે સદા સાંદર્યતા, રસ અને કળાને વિશેષ પસંદ કરે છે, તેના બાળજીવનને તપાસે બે-ત્રણ વરસનું બાળજીવન હશે ત્યારથી જ તેને ટુંકી ટુંકી વાર્તાઓ રસપ્રદ લાગશે અને પોતાનું ખાવાનું ત્યાગ કરી પણ વાર્તાઓ સાંભળવામાં તન્મય જોવામાં આવે છે અને તુરત તે વાર્તાઓને કંઠાગ્ર કરી લે છે; તેમ તેથી તેને સારાસારનું ભાન થાય છે. બાળક રીસાય છે ત્યારે તેને ટૂંકી વાર્તા દ્વારા ગુણ–રેષનું સ્પષ્ટીકરણ કરવામાં આવે છે તે તુરત તે સમજી જાય છે. આ ઉપરથી ખ્યાલ આવશે કે માણસને સારા રસ્તા ઉપર લાવવામાં, તેને તેના જીવનનું ભાન કરાવવાનું, સમાજમાં ક્યા દુર્ગણે નાશ કરવા જેવા છે એ વગેરે ટુંકી વાર્તાએ યા નવલકથા દ્વારા તુરત થઈ શકે તેમ છે.
આપણા સમાજમાં અધુના અનેક દુર્ગુણે પ્રવેશતા જાય છે અને હેના માટે સદુપદુશે અનેક સ્થળે કરવામાં આવે છે, પણ સમાજમાં તે દુર્ગણ તે પ્રતિદિન વૃદ્ધિગત થતા જાય છે, હેનું કારણ એ જ કે ઉપદેશો તેમના ઉપર જોઈએ તેવી અસર કરી શક્તા નથી. કારણકે તે નિરસ અને કઠેર હોય છે. પરંતુ તેજ ઉપદેશ વાર્તાઓ દ્વારા આપવામાં આવે તે અત્યુત્તમ કાર્ય બજાવશે, આ ઉપરથી કહેવાને એવો આશય નથી કે ઉપદેશ એ નિરર્થક છે પરંતુ તે ઉચ્ચ કોટીના પુરૂષો માટે છે અને વાર્તા એ બાળ જીવ આરંભી ઉચ્ચ કેટીના માન સુધી ઉપગમાં આવી શકે છે.
વાર્તાના લેખકમાં જે કળા વિધાનની અત્યુત્તમ શક્તિ હોય છે તે તે તુરત વાચક વર્ગની લાગણને જાગૃત કરે છે અને તે દ્વારા સમાજમાં બહાદુરી, ધૈર્ય, જનદયા, પૂર્વની જાહેાજલાલી, ન્યાય, સમાજમાં થતો જતે સંડા, કર્તવ્ય વગેરે અનેક પ્રકારના વિષયને કથામાં ઉતારી જનકૃત્તિને તે તરફ દોરે છે.
આપણને કેવી કથાઓની આવશ્યકતા છે તે જોઈએ. અમુક કરવાથી, અમુક વ્રત પાળવાથી કે અમુક કાર્ય કરવાથી અમુક અમુક મેક્ષ ગયા આપણા માં અનેક કથાઓ વિદ્યમાન છે પરંતુ તે કથાઓમાં બરાબર વાંચનારને રસ જામતું નથી તે હવે કેવી કથાઓની આવશ્યકતા છે તે વિચારવી જોઈએ અને તેવા સાહિત્યને જન્મ આપવા પ્રયાસ કરવો જોઈએ. અત્યારે અન્ય સમાજ વા દેશમાં સામાજિક નવલ કથાઓ વિશેષ જોવામાં આવે છે અને તે લેકેને પણ વિશેષ ઉપકારક છે, કારણ સંસારમાં અનેક કૂટ પ્રશ્નો હોય છે અને હેમાં તેઓ

Page #21

આધુનિક કથાસાહિત્ય. ફસાઈ વિચાર હીન બને છે, તેઓને આવી વાર્તાઓ સંસારમાં માર્ગને સુગમ કરી મૂકે છે એટલે માણસના જીવનમાં જે જે પ્રસંગે ઉપસ્થિત થતા હોય તે તે પ્રસંગેની નવલ કથાઓ -હેમને પ્રીય લાગે છે અને તેજ ગુણદાયી નિવડે છે કારણ જયાં સુધી હેમનું જીવન જ ન સુધરે ત્યાં સુધી હેમને ધર્મોપદેશ કંઈ અસર નહિં કરી શકે.
નવલ કથાઓ કેમ લખવી, વસ્તુ સંકલના કેવી હોવી જોઈએ, રસજમાવટ કેમ કરવી, અત્યારે કર્યો વિષય લોકોને પસંદ આવે તેમ છે, માનવ જીવન, માનવ સ્વભાવ, મૃષ્ટિસંદર્યની ગુંથણ કેવી રીતે કરવી વિગેરે વિગેરે વિષ
ને અભ્યાસ કરવો જોઈએ, આપણામાં અનેક લેખકે લખવા પ્રેરાય છે પરંતુ જે વિષય માટે લખવા વિચાર રાખતા હોઈએ તે માટે પ્રથમ જૈનેતરનું સાહિત્ય વાંચવું. વિચારવું અને તે પછી લખવા પ્રયાસ કરો. કારણ આપણા કરતાં હેમનું સાહિત્ય અનેક રીતે ખેડાયેલું છે તે પ્રથમ તેમના સાહિત્યને અભ્યાસ કરી પ્રયતા કરશું યા લખશું તો જ સમાજને રૂચિકર નિવડશે અને સાહિત્ય વાંચનને શેખ ઉત્પન્ન કરશે.
નવલ કથા કેમ લખવી, હેની વસ્તુ સંકળના, અને ટૂંકી વાર્તાઓની વસ્તુ સંકળના, ભિન્ન ભિન્ન હોય છે તેમ તે લખવામાં પણ ભિન્ન ભિન્ન માર્ગો છે, નવલ કથાના લેખક કરતાં ટૂંકી વાર્તાના લેખકમાં વિશેષ કુશળતા હોવી જોઈએ, કારણકે હેને એકજ વિષય ઉપર ઢંકામાં પતાવવાનું હોય છે હેનામાં પાત્ર સંખ્યા પણ ઓછી હોય છે હેમ હેને વિષય પણ ચાલુ સમાજને હેય છે એટલે હેનામાં ઉત્તમ કુશળતા હોય તેજ સમાજને આવકાર દાયક નિવડે નહિ તે હેની શક્તિ નિરર્થક નિવડે છે, માટે તેવા સાહિત્ય લખવા પ્રેરાવા પહેલાં તેને અભ્યાસ કરે જોઈએ. આ વિષયમાં જેનેતરોમાં, નારાયણ હેમચન્દ્ર રણજીતરામ વાવાભાઈએ, ડાહ્યાભાઈ પટેલ વિગેરે અનેક ભાઈઓને અનેક રીતે લખેલ છે તે હેને જરૂર અભ્યાસ કરવો અને ત્યાર પછીજ લખવા પ્રયાસ કરો.
સાહિત્યમાં આ પ્રમાણે નૂતન દિશામાં પ્રયત્ન પ્રારંભવામાં આવશે તેજ પ્રથમ દર્શાવેલ અનુસાર પુસ્તક પ્રકાશકોને પુસ્તક પ્રચારનો વિશેષ લાભ થશે અને સમાજમાં સાહિત્ય નથી એમ બેલનારા બેલતા બંધ થશે પણ તે ક્યારે? જ્યારે ઉકત પ્રયોગ કર્તવ્યમાં મૂકવામાં આવે ત્યારેજ, ઈત્યલમ.

Page #22

શ્રી આત્માન પ્રકાશ.
શ્રીમાન હેમચંદ્રાચાર્યજીનું જીવનવૃત્તાંત.
=c[E]=> (અનુવાદક ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસ ભાવનગર.). સકલ પ્રાણુ સમૂહને આલ્હાદ ઉત્પન્ન કરવાવાળા, સાંસારિક વિષયોથી આંતરિક દાહથી સંતપ્ત થયેલા આત્માને શાંતિ પહોંચાડવાવાળા, સમ્યગજ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર રૂપરત્વેને પિતાના ગર્ભમાં રાખનાર પવિત્ર જેનધર્મ રૂપ મહાસાગરની આનંદેત્પાદક ભગવતી અહિંસા સ્વરૂપિણે લહેરીઓને અખીલ ભૂમંડળમાં ફેલાવનાર, ભવ્યજન રૂપ કમનીય કુમુદને વિકસ્વર કરવાવાળા અને પોતાની અપૂર્વ જ્ઞાન ત્સનાદ્વારા અજ્ઞાનાંધકારથી ઢાંકી દીધેલ ભારત પૃથ્વીને ઉજજવલ કરનારા એવા મહા મુનીંદ્ર શ્રી હેમચંદ્રને પૂજનીય દેવી પાહિનીના પવિત્ર ગર્ભથી સંવત ૧૧૪પ ના કાર્તિક પૂણીમા (સુદપુનમ) ના રોજ જન્મ થયે.
જગમાં જ્યારે જ્યારે ધર્મની કોઈ વિશેષ હાની થતી જાય છે ત્યારે ત્યારે તેની રક્ષા કરવા માટે અવશ્ય કઈ મહાપુરૂષ-યુગપ્રધાનને અવતાર થાય છે. એ પ્રાકૃતિક નિયમાનુસાર જૈન ધર્મને વિશેષ ક્ષીણતા પહાંચવા લાગી, પરસ્પર સાંપ્રદાયિક ઝગડાની જડ જામવા લાગી, વિપક્ષીઓના અનેક પ્રકારના પ્રહાર પડવા લાગ્યા અને જેનેને આત્મસંયમ શિથિલ થવા લાગ્યો તે વખતે જેનસમાજ કેઈને કેઈએક એવી વ્યકિતની અપેક્ષા રાખતી કે પોતાના સામર્થ્ય દ્વારા જૈનધર્મ ઉપર આવેલ આ વિપત્તિ રૂપ વાદળને દૂર કરે જે મહાન શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય ભગવાનના જન્મથી તે ઈચ્છા પૂર્ણ થઈ.
દીક્ષા–ચંદ્રગચ્છના મુકુટ સમાન શ્રી દેવચંદ્રસૂરિજીએ પિતાના જ્ઞાનબળથી આ વ્યક્તિ દ્વારા જૈનધર્મને મહાન ઉદય થશે તેમ જાણી નવ વર્ષની ઉપરના આ બાળકને સંવત ૧૧૫૪ માં ચારિત્ર રૂપ અમૂલ્ય રત્ન આપ્યું. વાંચનારને કદાચ આ આશ્ચર્ય લાગશે કે આટલી નાની ઉમરમાં સાધુ પિતાની જવાબદારી શુ સમજશે? સાધુ જીવનની કઠિનતા કેવી રીતે સહન કરશે ? તેનો ખુલાસે એટલેજ છે કે મહાપુરૂષના ચરિત્ર લકત્તર હોય છે, કારણ કે તેવા પુરૂષની વય વધુ છતાં તેમનું સામર્થ્ય બહુજ મોટું હોય છે. તેવા પુરૂષો પોતાના સમકાલીન લાખ મનુષ્ય જેટલી શકિત પિતે એકલા ધરાવી શકે છે. અને તેથીજ જગમાં તેમની પૂજા તેવાજ અપૂર્વ ગુણેના કારણથી થાય છે. જગતને ઈતિહાસ ધ્યાનથી જે જેવામાં આવે તે આ વાતના પ્રમાણભૂત ઘણુ ઉદાહરણ મળી શકશે.
ભારત વર્ષમાં અનેક એવા મહાપુરૂષ થઈ ગયા છે કે જેણે સાધારણ જનસમાજની ચર્મચક્ષુમાં દેખાતી બાલ્યાવસ્થામાં અપૂર્વ કાર્ય કરેલાં છે. શ્રી શંકરાચાર્ય

Page #23

શ્રીમાન હેમચ`દ્રાચાય નુ જીવનવૃત્તાંત.
૨૫૭
તથા મહારાષ્ટ્રીય ભક્ત શિરામણી જ્ઞાનદેવ જેવા સમર્થ પુરૂષાએ પંદર-સાળ વ જેવી અલ્પ યમાં ગહનતત્ત્વપૂર્ણ ભાષ્ય લખી હતી કે જે સમજવાને માટે સાધારણુ મનુષ્યનું આયુષ્ય પૂર્ણ થઇ જાય છે. જૈનાચાર્ય શ્રી અભયદેવસૂરિ, સેામસુદરસૂરિ આદિ અનેક પુરૂષોએ આલ્યાવસ્થામાં મહાન પ્રતિષ્ઠીત આચાર્યાદિ પદ પ્રાપ્ત કર્યું. હતું. પ્રા॰ પીટરસન આ અલ્પ વયમાં દિક્ષા દેવાવાળી વાત ઉપર લખે છે કે “ દેવચંદ્રજીને આ નાના બચ્ચાંને દિક્ષા દઇ પેાતાના શિષ્ય બનાવ્યે આ આશ્ચર્ય જેવું માલુમ પડે છે. પરંતુ તેમાં આશ્ચર્ય થવાનું કાંઈ કારણ નથી. આ પ્રકારની પ્રથા આ દેશમાં તથા અન્ય દેશામાં પ્રાચીનકાળથી ચાલી આવે છે. પુષ્ઠ ઉમરવાળાને સાધુ બનાવવા તે નિયમ તેા ખરાબર છે પરંતુ ખીજા સર્વ ધર્મ માં જોશેા તા માલુમ પડશે કે આવી રીતે લઘુ વયવાળા ઘણા નવીન આચાય થયેલા માલુમ પડશે.
વિદ્યાભ્યાસ—પૂર્વજન્મના સુસંસ્કાર તેમજ ક્ષયાપશમની પ્રબળતાના કારણથી શ્રી હેમચંદ્ર મુનિએ સર્વ સાસ્ત્રનુ અધ્યયન કરી પાંડિત્ય પ્રાપ્ત કર્યું. સ્મરણ શક્તિ અને ધારણા શક્તિ ઘણીજ તિવ્ર હાવાથી અલ્પ પરિશ્રમથી અપાર જ્ઞાન સંપાદન કર્યું...વિદ્યાભીચ અતિ તીવ્ર હોવાના કારણથી ભગવતી સરસ્વતી દેવી પ્રસન્ન થઇ સ્વય’ પેાતે વરપ્રદાન કરવા માટે આવ્યા હતા.
જિતેન્દ્રિયતા-હેમચંદ્ર મહારાજના આત્મસંયમન અને ઇંદ્રિય ક્રમન અત્યંત ઉત્કટ હતું. આટલી લધુ વયમાં આ પ્રકારની વૈરાગ્ય વૃત્તિનું અસ્તીત્વ હોવું અત્યંત આશ્ચય કારક છે. સોંસારમાં સથી કઠીન બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરવું છે, જેનું વધુ ન સાંભળી રામાંચ ખડાં થાય છે. એવા ધાર તાને અસ ંખ્ય વર્ષ સુધી તપવાવાળા મેટામેટા યાગીએ આ દુષ્કર નિયમની કઠોર પરિક્ષામાં અનુત્તીર્ણ થઇ ગયા છે તે બ્રહ્મચર્ય ને પૂર્ણ રૂપથી હેમચંદ્રમુનિએ કેવી રીતે ધારણ કર્યું હતું, તે આ ચિરત્ર અંતરગત પદ્મનીનુ વૃતાન્ત વાંચવાથી સારી રીતે સમજાય તેમ છે. ધન્ય છે આ મહાપુરૂષની સત્વ શિલતાને, પૂર્ણ બ્રહ્મવૃત્તિને નિર્વિકાર ’ ષ્ટિને અને ઉત્કૃષ્ટ ચેગીપણાને.
C
અહા ! કેટલી જિતેન્દ્રિયતા, કેવી મનેાગુપ્તિ, કેટલું માટું દ્રઢ સંકલ્પ ખળ ખરી વાત છે કે આવા પ્રકારના સત્ત ચરિત્ર વિના અદ્ભૂત વિદ્યાએ કેવી રીતે પ્રામ થઇ શકે ! તેમજ જગતનુ ભલુ પણ કઈ રીતે થઇ શકે. આ મહાત્માના બ્રહ્મતેજથી કાયલાના ઢગલા પણ સુવર્ણ મય થઇ જતા હતા.
આચાર્ય પદ્મ—આ પ્રકારે હેમચન્દ્રમુનિના જ્ઞાનબળ અને ચારિત્ર બળની ઉત્કૃષ્ટતાના પ્રવાહ શ્રી સંધમાં સર્વત્ર પ્રસરી ગયા અને જૈન ધર્મની વિજય પતાકા થોડા સમયમાં આખા ભુમડળમાં ઉડવા લાગશે એવા પ્રકારની સંધમાં આનંદવાતો પ્રવર્તાવા લાગી. સંઘના આગ્રહથી તથા શાસનના મહિમાની વૃદ્ધિને માટે ગચ્છા

Page #24

૨૫૮
શ્રી આત્માતઃ પ્રકાશ.
ધિપતિ શ્રી દેવચંદ્રસૂરિએ શ્રી નાગપુર નગરમાં સંવત ૧૧૬૨ ની સાલમાં હેમચંદ્ર મુનિને આચાર્ય પદ અર્પણ કર્યુ.
શાસન ઉદ્દાર કરવાની પ્રતિજ્ઞા—-જ્યારે પાતાને આચાર્ય પદ પ્રાપ્ત થયું અને જેવી ધર્મની ધુરા પાતાની કાંધ પર રાખવામાં આવી ત્યારે શાશનની સ્થિતિ દેખીને પેાતાના મનમાં અનેક પ્રકારના વિચાર ઉત્પન્ન થવા લાગ્યા. જૈન ધર્મના ઉદ્ધાર અને પ્રચાર જગતમાં કેવી રીતે થાય તે વાત, દીવસ અને રાત મનમાં ધુમવા લાગી. હરેક ઉપાયથી પરમાત્માના શાશનની વિજયવંતી પતાકા એકવાર ફરીથી ભારત વર્ષમાં ફરકવી જોઇએ એવા પૂર્ણ ઉત્સાહની સાથે દ્રઢ સંકલ્પ કર્યો. જ્યાં સુધી કાઇ રાજા મહારાજા આ ધમ ના નાયક ન થાય ત્યાં સુધી આ સંકલ્પ સિદ્ધ થવા મુશ્કેલ છે એવા વિચાર કરી, કાઇ રાજાને પ્રતિધ કરવાને માટે મંત્રારાધન કરી દેવતા પાસે વરદાન માગ્યું તેમના પ્રમળ મનેાખળથી સંતુષ્ટ થઈને ધ્રુવે ઇપ્સિત વરદાન આપ્યુ.
ગુર્જરપતિ સિદ્ધરાજના સમાગમ—વિવિધ દેશમાં વિહાર કરતાં તેમજ ઉપદેશામૃત દ્વારા અનેક ભવ્ય જીવને પ્રતિòાય કરતા ક્રમથી ગુજરાતના રાજ્ય નગર અણહિલપુર પાટણમાં પ્રવેશ કર્યા, તે વખતે મહારાજા સિદ્ધરાજ જયસિહુ ત્યાં પ્રજાપ્રિય રાજા હતા. ધીમેધીમે આખા શહેરમાં અને રાજ દરખારમાં તેમની વિદ્વતાની ખ્યાતી થવા લાગી. જે સાંભળી મહારાજ સિદ્ધરાજ આચાર્ય મહારાજશ્રીના દર્શન કરવા માટે ઉત્કંઠીત થયા. પ્રસંગવશાત એક દિવસ આચાય મહારાજના સમાગમ થતાં આચાર્ય મહારાજની વિદ્વતા અને ચરિત્ર ઉપર રાજા મુગ્ધ થયા અને વિન ંતી કરી કે, આપ કૃપા કરીને નિર ંતર અહીં રહે! અને ધર્મપદેશ દ્વારા અમને સન્માર્ગ બતાવે. રાજાની તે વિનતિના સ્વીકાર કર્યાં અને રાજાની ઇચ્છાનુસાર નિરતર રાજ્ય સભામાં આચાર્ય મહારાજનું આવાગમ થવા લાગ્યું અને નાના પ્રકારની તત્વચર્ચા થવા લાગી, દેશદેશાન્તરથી અનેક મતના વિદ્યાના પેાતાની વિદ્વતાના પરિચય આપવા માટે સિદ્ધરાજની સભામાં આવવા લાગ્યા અને તે તમામની સાથે હેમચંદ્રાચાર્ય વાદવિવાદ કરી પેાતાના જય
કરવા લાગ્યા.
જૈન ધર્મમાં અટલ શ્રદ્દા—પેાતાના આત્મા જૈન ધર્મમાં પૂર્ણ રંગાઇ ગયા હતા, આ ત ધર્મ ઉપર અટલ શ્રદ્ધા હતી જેથી જૈનધર્મ ની જયધ્વનિ સત્ર ફેલાવવા માટે જો રસાતળમાં જવુ પડે તે પોતે ત્યાં જવાને માટે તૈયાર છે તેવા પ્રકારના જૈન ધર્મ ઉપર પેાતાનેા જે વિશ્વાસ હતા તે ધામિર્ક માહુજન્ય નહેાતા પરંતુ જૈન ધર્મની સત્યતાને કારણુ હતા. પેાતે મહાવીર પ્રભુની સ્તવના કરતાં એક વખત પોતે કહેલું કે હે વીર ! કેવળશ્રદ્ધા-અંધ શ્રદ્ધાથી તારામાં અમારા પક્ષપાત છે તથા

Page #25

ગ્રંથાવલોકન.
૨૫૯
કેવળ ઠેષ માત્રથી અન્યમાં અમારો અનાદર છે એમ નહિ, પરંતુ પરિક્ષા પૂર્વક અમારે આ વ્યવહાર છે. જૈન ધર્મના સિદ્ધાંન્તને પિતે અખંડનિય સમજતા હતા અને પિતાના જ્ઞાનબળથી તેની અખંડનિયતા સમસ્ત વાદિઓની સામે અકાઢ્ય પ્રમાણે દ્વારા નિડરપણે સિદ્ધ કરતા હતા, તેવી રીતે સ્તુતિમાં પતે એક ઠેકાણે કહ્યું છે કે-“પ્રતિપક્ષીઓની સન્મુખ મટી ગર્જના કરીને કહું છું કે જગતમાં વિતરાગ જેવા અન્ય કોઈ દેવ નથી અને સ્યાદવાદ જૈનધર્મ સિવાય કે તત્ત્વ નથી.
નિપક્ષપાતપણું–ઉપર કહેવામાં આવ્યું છે તેમ આચાર્ય મહારાજની ધામક શ્રદ્ધા પક્ષપાત પૂર્ણ નહિ પરંતુ તાત્વિક હતી, તેનું પ્રમાણ સિદ્ધરાજે જે વખતે તેઓને પુછયું કે જગતમાં કયે ધર્મ સંસારથી મુક્ત કરવાવાળો છે? તેના ઉત્તરમાં પોતે પુરાણાન્તર્ગત સંખ્યાખ્યાનને અધિકાર સંભળાવ્યું હતું અને ધર્મ ગષણાને માટે જે નિષ્પક્ષપાત ભાવ પ્રગટ કર્યો છે તે તેમના જીવનના નિષ્કર્ષનું એક અસાધારણ ઉદાહરણ છે. તે પ્રસંગ તેમના જીવનને માટે અત્યંત પવિત્ર સિદ્ધ થયેલ છે. પ્રેફેસર પીટરસન આ વિષયમાં લખે છે કે “સિદ્ધરાજને ધર્મ સં. બંધી જે શંકા થતી, તે અન્ય આચાર્યની માફક જૈનાચાર્ય હેમચંદ્રને પણ પુછતા હતા. જ્યારે અન્ય આચાર્યો રાજાનું મન સંતુષ્ટ કરી શકે એવા જવાબ નહી દઈ શક્તા હતા ત્યારે હેમચંદ્રાચાર્ય અનેક દષ્ટાંત દ્વારા એ રમણીય ઉત્તર દેતા હતા કે, જેથી સિદ્ધરાજનું મન ખુશ ખુશ થઈ જતું હતું. એક વખત સિદ્ધરાજના મનમાં એવી શંકા થઈ કે જગતમાં મનુષ્ય સ્થાન કેવું છે? તથા મનુષ્યને ઉદ્દેશ શું છે અને તે શી રીતે પ્રાપ્ત થઈ શકે? જુદા જુદા અનેક ધર્માચાર્યની પાસે રાજાએ જવાબ માગે પરંતુ કોઈએ સંતોષકારક જવાબ ન દીધું અને સર્વ ઉત્તર દેતીવખતે પિતાને મત શ્રેષ્ઠ બતાવી અન્ય ધર્મની નિંદા કરી. છેવટે સિદ્ધરાજે નિરાશ થઈને
શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યની પાસે ખુલાસે માગે ત્યારે તેઓએ એક ઘણું સરસ દષ્ટાંત આપી સિદ્ધરાજની શંકાનું નિવારણ કર્યું. સિદ્ધરાજ તે જવાબ સાંભળી ઘણે ખુશી થયે. હેમચંદ્રાચાર્યના આ નિષ્પક્ષપાતપણા ઉપર છે. પીટરસન પોતે પણ ઘણે આશ્ચર્ય ચકિત થયે છે.
ચાલુ. •00CD005 • ગ્રંથાવલોકન. -
વીર શિરામણ વસ્તુપાળ ક્વિા પાટણની ચડતી પડતી” આ એતિહાસિક જૈનગ્રંથને પ્રથમ ભાગ અને જેના પત્રના રા. અધિપતિ તરફથી અભિપ્રાય માટે ચોલ છે, જેનધર્મની પ્રાચીનતા, ગરવતા વગેરે બતાવનાર પ્ર

Page #26

શ્રી આત્માન દ પ્રકાશ.
માણે જૈન ઇતિહાસ છે અને તેથી કેટલાક વખતથી જૈનપત્રના રા. અધિપતિ પિતાના પત્રના ગ્રાહકેને તેવા ગ્રંથે પ્રસિદ્ધ કરી ભેટ આપે છે તેથી તેઓ સાહિત્યની સેવા બજાવે છે એમ કહી શકાય છે. આ ઈતિહાસિક વાર્તાના નાયક વસ્તુપાળ જેવા સમર્થ પૂર્વ પુરૂષોના ઈતિહાસ પ્રકટ કરવાને હેતુ વસ્તુસ્થિતિનું ખરું ભાન જેનકેમને થઈ શકે અને કતવ્ય પરાયણ તેવા ધર્મ સ્તંભને જૈન સમાજ પીછાની માત્ર ક્રિયા એકલામાં જ મશગુલ નહીં રહેતા જ્ઞાન યાને સમયને ઓળખતા શીખી, સમાજ અને દેશ સર્વ પ્રત્યે કર્તવ્ય પરાયણ બને. આવા પૂર્વ ઈતિહાસના વાંચનથી સમાજમાં નવું ચૈતન્ય વિકસતું હોવાથી આ ગ્રંથની પ્રસિદ્ધિ આવકારદાયક ગણીએ છીએ. આ ગ્રંથ વાંચવા જેવો છે. તે માટે પ્રકાશકને એટલી નમ્ર સૂચના કરીએ છીએ કે આ આ ગ્રંથ પ્રકટ થયો હોત તે વાચકને પૂર્ણ રસ મળત-છતાં કેટલાક સંયોગો વચ્ચે જ્યારે આવતે વર્ષે ભેટ તરીકે બાકીને ભાગ આપવાના હોવાથી વાચકે તે રસ પૂર્ણ મેળવવા હવે પછી તૈયાર રહેવું.
વર્તમાન સમાચાર.
માઉન્ટ આબુ ખાતે જૈન ડેપ્યુટેશન. રજપુતાનાના એજંટની લીધેલી મુલાકાત.
યાત્રાળુઓની હાડમારીને અંત આવવાને સંભવ. હિંદુસ્થાનમાં આવેલા ઉત્તમોત્તમ કારીગીરીના પુરાતન મકાનોમાં માઉન્ટ આબુપર આવેલાં જૈન મંદિરોની યાત્રાએ જતાં જેન લેકને તે મંદિરોમાં પહોંચતા રસ્તાની ઘણું હાડમારી કેટલાંક વરસોથી વેઠવી પડે છે, અને કેમ્પમાં થઈને જવા ન દેતા હોવાથી ઘણું વાંકાચુંકા ઉજડ પહાડી ઉંચા નીચા રસ્તાથી ચાલીને જવું પડે છે - "મ્પમાં જનારાઓને મોટરોની સગવડ મળે છે, જ્યારે ઘણું ઘણું દુર દુર ગામથી આવેલા યાત્રાળુઓને બળદગાડાઓની સગવડ પણ મળતી નથી, અને પોતાનો સામાન વિગેરે સાથે પગે ચાલીને બે માઈલને પંથ કાપ પડે છે. આ અડચણ દુર કરવા માટે રજપુતાનાના નામદાર એજટ ટુ ધી ગવર્નર જનરલ સાથે જૈન કેમની જુદી જુદી સંસ્થાઓએ પત્રવ્યવહાર ચલાવ્યો હતો, અને ના. એજંટને પણ એમ લાગ્યું હતું કે એ સવાલને નિવેડો લાવવો જોઈએ, અને તે માટે તેમણે એક જેને ડેપ્યુટેશન સાથે વાટાઘાટ કરવા ઈછા દર્શાવી હતી. આ સંબંધી અત્રેની ધી જેને એસોસીએશન ઓફ ઈન્ડીયાએ પણ પત્રવ્યવહાર કર્યો હતો, અને તેના જવાબમાં ના. એજટે તા. ૧૨-૪-૨૨ ને રેજ માઉન્ટ આબુ ખાતે જેનડેપ્યુટેશનને મળવા નક્કી કરી જણાવ્યું હતું.

Page #27

આ મુજબ નક્કી થયેલી તારીખે શેઠ આણંદજી કલ્યાણજી અમદાવાદ, શ્રી જેન વેતાંબર કોન્ફરન્સ. શ્રી જૈન એસોસીએશન ઓફ ઈન્ડીયા, ધી કલકત્તા બેઓ જેન સભા, તથા શ્રી શીહી જેન પંચ વગેરેના પ્રતિનિધિઓનું બનેલા એક કેપ્યુટેશને તા. ૧૨-૪-૨૨ ને બુધવારે બપોરે માઉન્ટ આબુ રેસીડન્સીમાં ના. એજટ ટુ ધી ગવર્નર જનરલ ધી ઓનરેબલ મી આર. ઈ. હાલેન્ડની મુલાકાત લીધી હતી. જે વખતે ના. એજ 2 ડયુટશનના ગૃહસ્થને સારો સત્કાર કર્યો હતો. ડેપ્યુટેશન તરફથી શેઠ કસ્તુરભાઈ નગરશેઠ, શેઠ માણેકલાલ મનસુખભાઈ તથા શેઠ ગુલાબચંદદેવચંદ ઝવેરીએ યાત્રાળુઓની હાડમારી વિગેરે સવાલ ના. એજટ સાથે લગભગ સવા કલાક ચર્યો હતો, અને તેના પરિણામે ના. એજટે યાત્રાળુઓને આબુરોડ રટેશન ઉપર ડકટરી સત્તાવાળા તરફથી અપાતો યાત્રાળ પાસમાં ફેરફાર કરવા માટેના સવાલ ઉપર સ્થાનિક સત્તાવાળાઓ સાથે વિચાર કરી પુરતુ લક્ષ આપવા કબુલ્યું હતું. આ ફેરફાર એવા પ્રકારને કરવા માટે માગણી કરવામાં આવી છે કે જેથી યાત્રાએ કેમ્પને રસ્તે દેલવાડા જઇ શકે અને તેમને દશ દિવસની જે ડાક્ટરી તપાસ હાલ કરાવવી પડે છે તે કરાવવી પડે નહીં. આ ઉપરાંત યાત્રાળએનાં બળદગાડાંઓ ૫ના રસ્તેથીજવી દેવા! સવાલ ઉપર સ્થાનિક સત્તાવાળાઓ સાથે વિચાર ચલાવી નક્કી કરવાનું તેમણે કબુલ્યું હતું.
યાત્રાળ આગ રે થી નીકળીને આબુ કેમ્પ આગળ કદાચ મેડા વહેલા આવે તો તેમને જે વિસામની જરૂર હોય તો તે માટે કેમ્પના નાકા આગળ એક ઉતારો બાંધવા માટે જમીનનો ટુકડો આપવા તેમણે કબુલાત આપી હતી.
- ત્યારબાદ તેમણે આબુ કેમ્પના નાકાથી તે ઠે. દેલવાડા સુધી એટલે કે જ્યાં મંદિરો આવેલાં છે તે નજદીક સુધી એક મોટો ને રસ્તો કાલે જે યાત્રાળુઓનો રસ્તો છે તેજ રસ્તે બાંધવા માટેની સરકારી યોજને સમજાવી હતી, અને જણાવ્યું હતું કે તે રસ્તો થવાથી યાત્રા
ઠેઠ મંદિર નજદીક મોટર રીસોમાં જઈ શકે. આ રસ્તા માટે રૂ. એક લાખને ખર્ચ થવાનો અડસટો છે, અને તેમાં જૈન કોમના ફાળા માટે માગણી કરી હતી, જેના જવાબમાં ડેપ્યુટેશન તરફથી જણાવવામાં આવ્યું હતું કે એ સંબંધી વિચાર કરી જણાવવામાં આવશે. ત્યારબાદ ડેપ્યુટેશનના ગૃહસ્થ ના. એજટ સાથે કહેન્ડ કરી વિદાય થયા હતા.
પ્રકીર્ણ.
આ શહેરમાં સામાજિક . જનિક સ્થાપન થયેલી શ્રી દક્ષિણામૂતિ બેડીંગને અંગે જન્મ પામેલ શ્રી બાળમંદી". i &ાયેલ મકાનનું વાસ્તુ (પ્રવેશ મુદત ) વૈશાક સુદ ૮ ગુરૂવારના રોજ મહાત્મા શ્રી ગાંધીજીના ધર્મ પત્ની શ્રીકસ્તુરબા સ્વહસ્તે કરવામાં આવ્યું હતું.
આ મકાનના બાંધકામ માટે રૂપૈયા વીશ હજારની રકમ આ શહેરના જેન ગૃહસ્થ અને આ સભાના સભાસદ શેઠ હીરાલાલ અમૃતલાલે ભેટ આપી હતી. અને શ્રીયુત કરતુરબાને આમંત્રણ પણું તેમને તરફથી કરવામાં આવ્યું હતું. પિતાના પૂજય પતિના પરોપકારી આદરેલા સ્વરાજય અને રવદેશી પ્રચારના મહાન કાર્યો ( ત્રી) મહાત્મા ગાંધીજી જેલમાં સિધાવ્યા બાદ તેમના મેપની કસ્તુરબા યથાશક્તિ લાગણીપૂર્વક બજાવે જાય છે. ઉપરાંત સંસ્થામાં દરેક ધર્મ વઘાર્થીઓને ઉચ્ચ શિક્ષણ અપાય છે, અને તે બનવાજોગ એટલા માટે છે કે નિસ્વાર્થ વૃત્તિએ આમ-ગ આપનાર તેન આમાઓ ભર નૃર્મીપ્રસાદભાઈ વગેરે જેવા મળી ગયાં છે. કોઈ પણ સંસ્થાને આદર્શ બનાવવી હોય તે તેવા અતિમ સમપ ણ કરનાર મનુષાનાજ જરૂર

Page #28

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
બાળમદીર તેને અંગે નાના બાળકાને પદ્ધતિસર શિક્ષણ આપવાની એક શિક્ષજી શાળા સ્થાપવામાં આવેલી છે. આ સંસ્થાના મકાનને પ્રવેશ મહેાસવ કરવા શ્રી કસ્તુરબા સાથે અનેક વિદ્વાન પુરૂષા ( સ્વરાજ્યના હિમાયતી ) પધાર્યા હતા. એ દિવસ સુધી આ શહેરના મેટા રસ્તા ઉપર જાહેર ભાષણા સ્વરાજ્ય અને સ્વદેશી વસ્તુ (ખાદી) પ્રચાર માટે આવેલ મહેમાને તરફથી કરવામાં આવ્યા હતા. પ્રજાને ઉત્સાહ સારા હતા.
હિંદની સમગ્ર પ્રજાએ તે હવે સમજવાનું છે કે, હિંદુસ્તાનમાં શુમારે સાતલાખ ગામના ઘણા મનુધ્યેા આજીવિકા ( રાજ ) ના સાધન વગર રખડે છે અને પેટનુ પાણ પણ મુશ્કેલીએ કરી શકે છે. ખાદીના પ્રચાર વધવાથી હિંદુસ્તાનની એક છેડાથી બીજા છેડા સુધી તમામ પ્રશ્ન અત્રેથી કાંતેલ અને હાથ વણાટથી તૈયાર થયેલ ખાદી વાપરવા શરૂ કરે તેા તેટલી વપરાશ માટે અનેક-લાખા કરેાડા મનુષ્યા જે ધંધા વગર રખડે છે અને ખાવા પુરતુ મળતુ નથી ( અને તેથી જે ચેારી, ધાડ, લુંટ વગેરે અનેક ગુન્હાએ બને છે તે બંધ થતાં તેએ ધંધે વળગે, રાજી મળે ભરણ પાણુ પણ થાય તેટલું જ નહીં પરંતુ દર વર્ષે કાપડ નિમિત્તે જે કરાડો રૂપૈયા પ્રદેશમાં જાય છે તેટલા તે આર્થિક લાભ અવસ્ય હિંદને હિંદની પ્રજાને થાય; જેથી બીજી બધી બાબતા કરતાં ખાદી પ્રચાર જેમ વધે, ભારતવાસી તમામ પ્રજા હાંશે વાપરતા શીખે, ખીન ધંધાર્થીની રાજી ચાલે, અને દેશના પૈસા દેશમાં રહે તેવા ઉદ્યોગ દ્વાર વધારી તેમાં અનેક ત્રીજો ઉત્પન્ન કરી હિંદની પ્રજા તેવી ચીજો વાપરે તેમ પ્રયત્નો થવા જરૂર છે.
શહેર ભાવનગર-વડવામાં પ્રતિષ્ટા મહાત્સવ.
આ શહેરના વડવા વિભાગમાં મુખ્ય દેરાસર શ્રી ચંદ્રપ્રભુ સ્વામીનું છે, તેની સામે શ્રી નેમિનાથ પ્રભુને એક નાના દેવાલયમાં બિરાજમાન પ્રથમ કરવામાં આવેલા હતા, સદરહુ જીના લયના જિર્ણોદ્ધાર.(રીપેર સુોભિત) કરી કરી ત્યાંજ શ્રી નેમિનાથ પ્રભુને વૈશાક વદી છ ગુરૂવારના રાજ પ્રતિષ્ઠીત કરવાનું નકી થયું છે અને તે માટે અટ્ટાઇ મહાત્સવ પણ શરૂ થયેલ છે. મૂળ નાયકજી શ્રી નેમિનાથ ભગવાનની પ્રતિષ્ઠા રૂ. ચાર હજાર આપી આ સભાના લાઇફ મેમ્બર અને મૂળ ગાવાના વતની શેડ રતનજી જેચક્રના સુપુત્ર ભાઇ પરમાન ંદદાસ રતનજી કરવાના છે, તે નિમિત્તે સાથે અડ્ડાઇમહાત્સવ, શાંતિસ્નાત્ર અને સ્વામીવાત્સલ્ય પશુ ઉક્તમના તરફથી કરવાસ્તુ છે, અમે તેમાટે અમારા આનંદ નટુર કરીએ છીએ; સાથે એટલું પણ કહેવા સુચના કર્યા વગર નથી રહી શકતા કે, જેમ આ કાર્ય આત્મકલ્યાણનુ ગણી મોટી રકમના ખર્ચ કરવામાં આવ્યા તેની સાથે આ વખતેજ સ્વદેશી વસ્ત્રના ફેલાવા માટે કે સ્વદેશી હીલચાલ માટે, કામ કે જ્ઞાતિના મનુષ્યના ઉદ્ઘાર કે ઉત્તેજન માટે પણ યાગ્ય રકમ આપી સાથે તેવા આત્મકલ્યાણમાં વધારા કરવાની ખાસ આવશ્યક્તા ધ્યાનમાં લઇ કાંઇ કરશે એમ અમે સુચવીએ છીએ,
નીચેના ગ્રંથા અમેને ભેટ મળ્યા છે જે ઉપકાર સાથે સ્વિ કારવામાં આવે છે.
હિં‘દિ
૧ વિવિધ પૂજા સંગ્રહ~શ્રી વિજયજી જૈન શ્રી લાયબ્રેરી—અરાદાવાદ. ૨ મહાવીર શાસન ૩ ઉત્તમકુમાર ચરિત્ર ૪ અકબર આર જૈન ધ
""
,,
}
શ્રી આત્માનંદ જૈન ટ્રેકટ સાસાઇટી-અખલા-પળ

Page #29

અધુ ખોડીદાસ ધરમ દના વગ વાસ,
આ સભાના માનનીય, પરમ લાગણીવાળા સભાસદ અને ધર્મિષ્ઠ મધુ ખેાડીદાસ ધરમચ'દ કેટલાક વખતથી ચિત્તભ્રમના વ્યાધિ પીડાતા વૈશાક શુદ ૮ અવારના રાજ અકસ્માત રીતે પચત્વ પામ્યા છે. તે સરલ હૃદયના, મીલનસાર અને પરગજુ હતા. નિસ્વાર્થ વૃતિથી અનેક સ’અધીઓના કાર્યોમાં ભાગ લેતા હતા. ઉપર દઢ શ્રદ્ધા અને ખરેખરા ગુરૂ ભક્ત હતા, આ સભા ઉપર તેમના અનન્ય પ્રેમ હતા, સભાની દિવસાનુદિવસ થતી ઉન્નતિ દેખી પરમ આનંદ પામતા હતા. તેમના સ્વર્ગ વાસથી તેમના પરિચિત દરેક મનુષ્યને ખેદ થાય તેમ છે. આ સભાને તે તેમની ખરેખરી ખાટ પડી છે, જેથી આ સભા અંત:કરણપૂર્વક પેાતાની દીલગીરી નહેર કરે છે. તેવા ભાળા હૃદયના તે સ્વર્ગવાસી બધુના પવિત્ર શ્યાત્માને અને અન ત શાંતિ પ્રાપ્ત થાએ, તેમ ઇચ્છીએ છીએ.
ખ
પ્રાચીન જૈન લેખ સંગ્રહ ભાગ ૨ ને, રૂા. ૩-૮-૦
પ્રાચિન જૈન લેખ સ ગ્રહ ભાગ ૧લાની નકલા કેટલાક મહાયા હવે તદન થઇ રહ્યા બાદ મગાવે છે. પ્રાચીન શાધખેાળના ગ્રંથા તુરતમાંજ ખપી જતા હોવાથી પાછળથી અમારે ના લખવી પડે છે, જેથી બીજા ભાગ માટે પણ નિરાશ ન થવું પડે. માટે તાકીદે મગાવી લેવા વિનતિ છે. પોસ્ટ ખર્ચ જુદો.
અમારી સભાનું જ્ઞાનાધાર ખાતુ.
૧ સુમુખ નૃપાદિમિત્ર ચતુ” કથા શા. ઉત્તમ દ હીરજી પ્રભાસ પાટણવાળા તરફથી, ૨ જૈન મેઘદૂત સટીક
૩. જૈન ઐતિહાસિક ગર રાસ સમહ ૪ અતગડદશાંગસૂત્ર સટીક ભરૂચ નિવાસી ઉજમ મ્હેન તથા હરકાર વ્હેન તરફથી. સ્થાનક સટીક,
૬
૬ વિજ્ઞાતિ સગ્રહ.
૮ સસ્તારક પ્રકી કે સટીક, ૬ આવકધર્મવિધિ પ્રકર સટીક ૧૦ વિશ્ચંદ્ર વાળી ચરિત્ર પ્રાકૃત. ૧૧ વિજયદેવસૂરિ મહાત્મ્ય ૧૨ જૈન અધ પ્રસસ્તિ સ મહ ૧૩ લિંગાનુશાસન સ્થાપજ્ઞ (ટીકા સાથે) ૧૪ શ્રી નદીસૂત્ર-શ્રી હરિભદ્રસૂરિષ્કૃત ટીકા સાથે ખુદ્દારીવાળાશેઠ મોતીચંદ સુરદ તરથી.
૧૫ શ્રી મડલમકરણ, શાહ ઉજમશી માણેકચદ ભાવનગરવાળા તરથી. ગુરૂતત્ત્વ વિનિશ્ચય. રોક પરમાન દદાસ રતનજી ગાલાવાળા, હાલ મું ગુણુભાળા (ભાષાંતર) શેઠ દુલભજી દેવા ૨. કરચલીયા-નવસારી.
૧૬
૧૭
૧૮ શ્રી વિમલનાથ ચરિત્ર ભાષાંતર, ૧૯ દાનકદી
99.
૨૦ સબાબ સિત્તેરી શ્રી તખતગઢના જૈન ગૃહસ્થા તરથી.
૨૧ ધ રત્ન ૨૨ ચૈત્યવ’નન મહાભાષ્ય (ભાષાંતર) રેક નવતત્ત્વ ભાષ્ય (ભાષાંતર) ૨૪ શ્રી નેમિનાથ ચરિત્ર ભાષાંતર ૨૫ પ્રભાવિક ચરિત્ર ભાષાંતર.
93
નખર ૧૮–૧૯-૨૧-૨૨-૧૨-૨ ૨૫ના મથામાં અદદની અપેક્ષા છે.
OC

Page #30
આ તહી ના અવાજ. ગામ ના =00000060 લt** જેને મનુષ્ય તરીકે—ખરેખા નર તરીકે ગણા” છે તે તો મત-ભિનવ શ ણ ક્રરવું જોઈએ. જેને અમર કીતિ’નું છત્ર એાઢવું છે, તેણે માત્ર સાલસાજીનાં નામથી જ થાભના વાનું નથી, પણ ખરી માલસ! ક્યાં રહેલી છે તે તેણે શાળવાનું છે. તમારા પોતાના નિર્મળ એ તીઃકરેણની શુદ્ધતા કરતાં વધારે થતું બીજું કાંઈ નથી. તમારા પોતાનાજ અતઃકરણની વારોને માર્ગ” આપે, અને પછી દુનિયા એની મેળેજ તમને આશ્રય આપશે. આપણાં પાતાનાં અંતઃકંકણમાં જે સત્ય લાગે તેજ આપણે કાયદે; અને તેના કરતાં વધારે પવિત્ર કીધા તમને મળવાનો પણ નથી. સારૂ' કે નરસું એ તો માત્ર નામ છે, એ નામ ધડીમાં લેટા ને આપે અને જડી&માં એને આપે. મારા પિતાના એંત:કરને અનુસાર તેજા પુરૂંતેની વિરુદ્ધ તે સર્વ ખેરું. સંસારની સવ વિરૂદ્ધતાની વચ્ચે થઈને ભાણાયમ ચાલ્યા જ જોઈએ; પેહતાનું અંતઃકરણ શુદ્ધ બુદ્ધિથી જે માને છે તે સિવાય સાળી ચીને માત્ર નામની અને ક્ષછુિક છે એવા દઢ વિશ્વાસ તેને હાવા જોઇએ. માત્ર મોટાં નામથી અના સાથી આપણે કેવી સહેલાઈથી એ જાણે જjએ છીએ એ ને! આપણો મતઃકરણમાં હોરમાઈ જઈએ છીએ. દરેક દેખીતા ભલા અને આબરૂદાર માગુસથી આપણે એ જાઈ Mીએ છીએ. અને જો કે ચોમનાં અંતઃકરશુ મૃ દરથી કાળમીંઢ પત્થર જેવો સહજુ શમુને નિર્દય હોય છે, તથાપિ તેમના ઉપલઢ વિવેકથી આપણે ભોળવાઈ જઇયે છીએ અને ઘડીક મન નિર્બ ળ બની જાય છે; પરંતુ આપણે સીધા અને કડકડ થઈ ચાલg fe'એ, અને જેવું હોય તેવું” તેને એષ્ટિજ કહી દેવું જોઈએ. સાવ' જેનિફર લાગણીના ઝુહા ડગલા નીચે રહિલા હરામી અને અદદાનતવાળા અંત:કરણને આપણે એમને એમ જવા દેવું"? જેવું હોય તેવું તેને કહી દેવામાં હરકત શી છે સાચાને સાચે, જૂઠાને જુ ઠે! અને હવામીને હરામી જા કાહવા. ચાચુ બોલવાથી કદાચ ઢાઈન મા લામરી, તાપ તમારાં સત્યને તો કલ કે નહિ આવે 1 તમારા સખત પણ સાચી અાવકાર કદાચ તેમને અપ્રિય થઈ પડે, તાપણ માડ બુર કઢતા સી વધારે સર છે. તમારા હૃદયની સરળતાને થાડીક તીહા તાર પણ હાવી છે. નહિતા એ સરળતા જ નથી એમ સમજજે. બમ અને ધિક્કારનાં સૂત્રાને ગાઢ સબજિ ન હા વેદ જોઝએ. જ્યાં ગેમ હાય યાં ધિક્કાર નુજ હાય, અને કન્યા (ધક્કાર હાય, ત્યાં Bઅને વાસ ન થાઈ છે. જ્યાં અન્યનેના સંચાગ હોય ત્યાં અંતઃકરની વિશુદ્ધતા નથી એમ ચશજને જ્યારે બાપા આિપણે કંત વધુ બનવાનું હોય ત્યારે તો માબાપ, ભાગ'. ભડકે બૅરી કે કાઇની દરકાર ન હોવી જોઈએ. લે[ફા તમને સ્વેચ્છાચારી કહેશો, લાકી રની સ્વચ્છંદી કે તારી કહેરો તા તેથી શું થઈ ગયું ? અમુક મ ડળમાં પ્રવેશ કરવાની મારી | છે.ીિ શામાટે થાય છે, અને ચJક મ ડળને હું શામાટે તરાડુ છું', તે વિષે અને ક્રાઈ. પછી નહિ, હું મારા અતઃકરણના અવાજ રમૂનુસાર કર્યું જાઉં છું', તેમાં ક્રિાઈએ વચ્ચે અડવાની જરૂર નથી. મારે હાથે કોઈનું સારું થાય તા તે પણ મને જણાવવાની જરૂર નથી. આરા અંતઃકરને જે ઠીક લાગે છે તે હુ." કર્યું જૂઉં છું.” એમનના નિ'ધામાંથી.. For Private And Personal Use Only