________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દઢ ઈચ્છા શકિત. મનુષ્ય પોતાનાં જીવનનાં કાર્યક્રમ સંબંધી કશે વિચાર કર્યો હતો નથી, જેનાં મનમાં કોઈપણ જાતની મહત્વાકાંક્ષા નથી હોતી અને જે કોઈપણ પ્રકારનો પ્રયત્ન પણ નથી કરતા તે બને મનુષ્યના જીવન-સંગ્રામમાં આકાશ પાતાલ એટલે તફા વત થઈ જાય છે. પહેલા પ્રકારના મનુષ્યનું જીવન ખરેખરૂં સફળ થાય છે અને જેમ એક લાકડાને કટકો નદીના પ્રવાહમાં અહિં તહિં ઘસડાઈને કઈ ખડક ઉપર અથડાતા ચૂરેચૂરા થઈ જાય છે, તેવી બીજા પ્રકારના મનુષ્યની દશા થાય છે.
મહાન લેક-નાયકો, કવિ, રાજનીતિજ્ઞો તેમજ સંસારના સર્વ અગ્રગણ્ય પુરૂની સફળતાનું રહસ્ય શું છે? તેઓની ઈચ્છાજન્ય સતત પ્રયત-શક્તિ. કોઈ એમ શંકા કરે કે સતત પ્રયત્ન કરતા રહેવાથી સફળતા મળી જ જાય છે-દૃઢ ઈચ્છાશક્તિની કશી આવશ્યકતા નથી, પરંતુ તેઓને એજ જવાબ આપી શકાય કે દૃઢ ઈચ્છાજ સતત પ્રયત-શક્તિની ઉત્પાદક છે. જ્યાં સુધી આપણે કઈ કાર્યમાં લાભ નથી જતા. ત્યાં સુધી તે કાર્ય કરવાની આપણને ઇચ્છા જ થતી નથી, અને ઈચ્છા ઉત્પન્ન થાય તે પણ દૃઢતા વગર આપણે તે કાર્ય અપૂર્ણ તજી દઈએ એ બનવાજોગ છે. ખાસ કરીને માનસિક ગુણેને વિકાસ તથા ચારિત્ર-સંગઠન આદિ મહાન કાર્યો સમસ્ત જીવનભર પ્રયત્ન કર્યા વગર થઈ શક્તા નથી. એટલાજ માટે દૃઢ ઈચ્છાશક્તિની સાથે ધર્યની પણ નિતાન્ત આવશ્યકતા છે, જે ઈચ્છામાં વૈર્યને અભાવે હોય છે, તેને રાક્ષસી ઈચ્છા શક્તિ કહેવામાં આવે છે, કેમકે તે સર્વદા અમાનુષી કાર્ય કરવા તત્પર રહે છે, મિષ્ટ ફલેને પરિપાક કદિ પણ જલદી થતો નથી. આપણે એક મહાત્માનું નીચેનું કથન હમેશાં ધ્યાનમાં રાખવું જોઈએ કે સમાચિત કાર્ય કરતા છતાં પણ ઉદ્દેશ–પૂર્તિ માટે ધેર્યપૂર્વક રાહ જોયા કરવી તેજ સફલતાની અમેઘ ચાવી છે.
સફળતા પ્રાપ્ત કરવા માટે દૃઢ ઈચ્છા–શક્તિ તેમજ ઘેર્યની સાથે એક બીજી વસ્તુની આવશ્યકતા છે, બાધાઓથી ડરવાથી ઈચ્છા કદિ પણ પુરી થતી નથી. જે મનુષ્ય હમેશાં એવી ફરિયાદ કર્યા કરે છે કે અમુક સ્થળે જવા માટે એક માર્ગમાં પત્થર છે, બીજા માર્ગમાં કંટક છે, ત્રીજા માર્ગમાં પર્વતે છે અને ચોથા માર્ગમાં સિહ અથવા ચાર લુંટારા છે, તે ઘરની અંદર બેસી રહેવા સિવાય કંઈપણ કરી શક્તિ નથી. તે મનુષ્ય સર્વની આગળ જઈને રોદણાં રેયા કરે છે કે કઠિનતાઓ પુષ્કળ છે, કામ કરવાનું અસંભવિત છે, ઇત્યાદિ. સ્મરણમાં રાખે કે એ રીતે હમેશાં રેદણાં રોવાથી અને ફરિયાદ કરવાથી કદિ પણ કાર્ય પુરું થશે નહિ, બલકે એમ કહેવું જોઈએ કે કે મનુષ્ય જ્યારે કોઈ કાર્ય આનંદ પૂર્વક મન દઈને કરતે નથી, ત્યારે તે કરવાની તેનામાં હાર્દિક ઈચ્છા જ નથી હોતી. ઘણા મનુષ્યોમાં એવી ખરાબ ટેવ હોય છે કે કઠિનતાઓની સૂચના
For Private And Personal Use Only
