________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દઢ ઇચ્છા શકિત. આપણાં ઉદિષ્ટ કાર્યમાં લાગી જવામાં રહેલ છે.” જે યુવકને સાંસારિક કાર્ય વ્યવ હારો માટે અનેક અનુકૂળ સાધન તથા સંપત્તિ અનાયાસે મળી જાય છે તેને ઘણા લેક જગતની પ્રચલિત રીતિ અનુસાર ભાગ્યવાન કહે છે. પરંતુ વસ્તુત: તે યુવકને દુર્ભાગી જ ગણુ જોઈએ, કેમકે એને વિદ્યા-પ્રાપ્તિ માટે કશું કષ્ટ વેઠવું પડ્યું નથી હતું તેમજ ધન તથા યશની પ્રાપ્તિ માટે સ્વયં પ્રયત્ન કરવાની ઈચ્છા થતી નથી. કેવલ સ્વાર્થી ધીન બનીને તે સુખચેનથી પોતાની જીવનયાત્રા કરી શકે છે, મને રંજનની સામગ્રી પણ તેની પાસે હંમેશા મજુદ રહે છે, અન્ન વસ્ત્રાદિકને પ્રશ્ન તેના મનમાં કદિ પણ ઉપસ્થિત થતો નથી. સારાંશ એ છે કે જીવનનાં સર્વ વિષયસુબેને રસાસ્વાદન કરવા માટે તેની પાસે અનુકૂળ સાધનો મેજુદ રહે છે. પરિણામ એ આવે છે કે તેની મહત્વાકાંક્ષાઓ તથા સદિચ્છાઓ ઘણે ભાગે લુપ્ત અને નષ્ટ થઈ જાય છે અને એવી દશામાં એ પણ જોવામાં આવે છે કે તેનું સમસ્ત જીવન તેને માટે ભારરૂપ બની જાય છે. તાત્પર્ય એ છે કે માનવ-જીવનસંગ્રામમાં જે જે કર્મવીરેએ વિજય–પ્રાપ્તિ કરી છે, તેઓનાં ચિત્ર-પટે તપાસવાથી એ સિદ્ધાંત સ્થાપિત થઈ શકે છે કે જ્યાં સુધી આપણે આ સંસારની સમર-ભૂમિમાં પ્રવેશ કરીને આપણું પોતાનાં કર્તવ્ય-ક્ષેત્રમાં કૂદી ન પડીએ ત્યાંસુધી દ્રઢ ઇચ્છા-શક્તિની સાથે જે અન્ય કારણેની આવશ્યકતા હોય છે, તેનું અનુભવ પૂર્ણ તથા વ્યવહારિક જ્ઞાન થઈ શકતું નથી. કેવલ માનસિક ઈચ્છાથી કશો લાભ થતો નથી.
આપણે જાણીએ છીએ કે પ્રતિકૂળ પરિસ્થિતિમાં પણ કાર્ય કરતા રહેવાને ઉપદેશ આપ ઘણે સહજ છે, પરંતુ તદનુસાર વર્તવું ઘણું જ કઠિન છે, તથાપિ આપણે જોઈએ છીએ કે જે લોકો પોતાનાં જીવનનાં કાર્યક્રમનો નિશ્ચય પહેલેથી જ કરી લે છે, કોઈ ઉદષ્ટ હેતુની સિદ્ધિને અર્થે દ્રઢ ઇચ્છા કરી લે છે અને સફળતા અવશ્ય મલશે જ એવો વિશ્વાસ કરી લે છે તે લોકે તરતજ પોતાનાં ઇષ્ટ કાર્યમાં લાગી જાય છે, સમુચિત યત્ન કરવામાં કઈ વાતની ખામી રાખતા નથી, પિતાનાં નિશ્ચિત ધયેય સિવાય બીજી કોઈ બાબત તરફ ધ્યાન આપતા નથી, ગમે તેટલા સંકટ આવે તેપણ કશી દરકાર કરતા નથી અને છેવટે સઘળી પ્રતિકૂળતાઓને બદલી નાંખે છે. આ ઉપર વિચાર કરવાથી પ્રતીત થાય છે કે જે આપણાં જીવનનો કાર્યક્રમ નિશ્ચિત હોય છે તે દ્રઢ ઈચ્છા-શક્તિથી સફળતા પ્રાપ્ત કરવાનું લેશ પણ કઠિન નથી. પરંતુ જે કે મનુષ્ય ધનહીન હોય છે કે, તેને બીજાની દષ્ટિમાં ગરીબ દેખાવું સારૂ લાગતું નથી. ને પોતાની ઉન્નતિ અથે બીજાની માફક કાર્ય કરે છે. એ પ્રકારની માનસિક પરાધીનતાથી કઈ પણ મનુષ્યની ઈચ્છાશક્તિ દઢ બની શકતી નથી. તેમજ કોઈ પણ મનુષ્યની ઉન્નતિ થઈ શકતી નથી. જ્યારે આપણા
For Private And Personal Use Only
