________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ભાવના પ્રકાશિત કરવા માટે જ અથવા બીજા શબ્દોમાં “અંતરાત્મપણું” પ્રકટ કરવા માટે જ સત્સંગ અને સદ્દગુરૂના ઉપદેશ છે.
આત્માનું સાચું સ્વાતંત્ર્ય સ્વચ્છેદ પ્રવૃત્તિમાં નથી. એમર્સન વિગેરે પાશ્ચાત્ય તત્વો કહે છે કે-અંત:કરણ જે પ્રમાણે વર્તવાનું કહે તે પ્રમાણે દરેક મનુષ્ય વર્તવું' પરંતુ જેન દષ્ટિએ આ એક અપેક્ષાએ સત્ય છે, કેમકે અંત:કરણ પ્રમાણે વર્તવા જતાં તે અંત:કરણનું વિચારસામર્થ જ્યાં સુધી બળવત્તર અને હમેશાં શુભ પરિણામ ઉત્પન્ન કરવા લાયક થયું હોતું નથી ત્યાં સુધીમાં અમુક ભૂમિકા પ્રાપ્ત કર્યા વગરના અંત:કરણના અવાજ અનુસાર ચાલવું તે સાહય છે. માટેજ શ્રદ્ધા, શાસ્ત્રમર્યાદા અને સત્સંગ તેમજ જીવનકાળના આજુબાજુના પ્રસંગે તરફ દષ્ટિપાત કરવાની જરૂર હોય છે અને એ પ્રસંગે ઉપરથી થયેલી કાર્યાકાર્યની પદ્ધતિને અંતઃકરણ નિર્ણય કરે અને તદનુસાર વર્તવું એ પ્રત્યેક મનુષ્યનું કર્તવ્ય છે.
ગમે તેવા હર્ષ, શેક, સુખ દુઃખ અને આવા અસારતાના પ્રસંગોમાં પિતાને નિર્બળતા ન સ્પર્શ થવા દેવામાં ખરેખરૂં આત્મબળ પ્રકટ કરવાની શરૂઆત થાય છે. “હું મારા સ્વરૂપનો માલીક છું, કમજન્ય નિમિત્તોને વશ થઈ તેની પ્રકૃતિ અનુસાર મારે તેના પ્રવાહમાં તણાવું કે નહિ તે મારી ઈચ્છાને વિષય છે–એમ દઢતાથી વિચારવામાં જ આત્માનું સાચું સ્વાતંત્ર્ય છે.
ભાવનાબળનું મૂળ તત્વ શ્રદ્ધા છે. આ શ્રદ્ધા જ્ઞાનપૂર્વક હેવી એ અનેક જન્મના સર્વજ્ઞ શાસનસેવાના પરિણામે પ્રકટ થાય છે. સર્વજ્ઞ શાસનનું ખરું હસ્ય સમજનાર આત્મા કર્મના પ્રકારેને સારી રીતે તેના મર્મસ્પશી” પ્રહારોના પરિણામ પૂર્વક જાણે છે. કર્મની બાહ્યા સામગ્રીથી નિર્બળ આત્માઓ જલદી રંગાઈ જાય છે, પરંતુ વીર્યવાન અને મુક્તિપદની તીવ્ર જિજ્ઞાસાવાળા મનુષ્યને સુખ દુઃખાદિ બાહ્ય સામગ્રીનું સાધન ખાસ કરીને અસર કરી શકતું નથી. વેદનીય કર્મના ઉદયકાળે ઉન્નત આત્માઓ શુદ્ધ દુઃખ સુખના અનુભવે માટે બેદરકાર રહે છે, જ્યારે નિર્બળ આત્માઓ અલ્પ સુખ દુઃખને પણ તીવ્રપણે વેદે છે. ભાવનાના પ્રદેશમાં સંસ્કાર અનુસાર આ રીતે બનેનું તારતમ્ય હોય છે.
બળવાન આત્માઓ આ ભાવનાબળ હમેશાં દષ્ટિ સમક્ષ રાખતા હોવાથી લેશમય વાતાવરણ કદી પણ તેને અસર કરી શકતું નથી, પરંતુ જ્યારે આ ભાવનાની ભવ્યતા ભૂલી જવામાં આવે છે, ત્યારે નજીવા કલેશમાં શક્તિને વ્યય કરવામાં આવે છે અને પિતાના તેમજ પરના આત્મામાં જે ઉન્નત ભાવના પ્રકટ થવી જોઈએ તે નહિ થતાં પરસ્પર લેશનું નિમિત્ત કારણ બને છે, કેમકે “ગામ ને મંત્ર ત્યાં ભૂલી જવામાં આવતું નથી.
For Private And Personal Use Only
