________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
માનસિક અવસ્થાએ.
એ વિષય સાથે આ લેખને અમે સંમિશ્રિત કરવા માગતા નહિ હોવાથી માનસિક અવસ્થાએ સંબંધેજ અમારી ચર્ચા આગળ ચલાવીશું.
મનુષ્યનાં બંધારણમાં સ્થલતમ કેશ તેનું પંચભૂતાત્મક શરીર છે. એ શરીરથી માંડી આપણે આપણું અન્વેષણ શરૂ કરી છે તે જોવામાં આવે છે કે શરીર એ જીવન-કણ (Protoplasm ) ને સમૂહ છે. આ કણે અસંખ્ય સૂમ અણુ પરમાણુઓના બનેલા હોય છે અને હવા, ઝાડ, ખડકે આદિપાં જે તત્વ હોય છે તે જ તો આ જીવન-કણમાં હોય છે. આપણા આર્ય શાસ્ત્રો કહે છે કે જડે ભાસતા આ સર્વ અણુઓમાં જીવન રહેલું છે, અને જીવનને અંગે આવશ્યક રહેલું તત્વ એ એ અણુઓને હોય છે. જડ સૃષ્ટિમાં જે ગુરૂત્વાકર્ષણને નિયમ પ્રતીત થાય છે, અને જેના વડે એક પ્રકારના અણુઓ અન્ય પ્રકારના અણુઓ પ્રત્યે સનેહાકર્ષણ અથવા વિદ્વેષ દર્શાવે છે તે એ અણુઓમાં રહેલા તે તત્વનાં પ્રભાવને લીધે જ હોય છે. ટૂંકમાં કહીએ તે ગુરૂત્વાકર્ષણનો નિયમ એ એક માનસ પ્રવૃત્તિ છે, અને તેને અંગે રહેલા રાગ, દ્વેષ, ઈરછા, સંક૯૫, કાર્ય, પ્રત્યુત્તર આદિ સંજ્ઞાઓનું પ્રાથમિક પુરણ છે. આથી મનુષ્યના દેહગત અણુઓમાં આ પ્રકારનું માનસ કાર્ય સતત ચાલ્યા જ કરે છે. શરીરમાં એક સમૂહરૂપે રહેલા પરમાણુટ્યઘાત એ પરસ્પરનાં નેહભાવને લઈને જ એક બીજાને વળગી રહ્યો છે. એક પ્રકારના અણુઓ બીજા પ્રકારના અણુઓ ઉપર વિરેાધી અસર ઉપજાવે છે તે પણ તે ઉભયમાં રહેલી જુદી જુદી સ્થિતિઓને લઈને જ છે. આપણું વૈદકશાસ્ત્ર પણ આજ સંભાવના ઉપર રચાએલું છે, અર્થાત ઔષધના અમુક અણુઓ શરીરમાં રહેલા અમુક અણુઓ સાથે અમુક ભાવથી જોડાશે એ સંભાવના ઉપર આયુર્વેદ રચાએલે છે. વિષયના અણુઓ એવા શ્રેષયુક્ત હોય છે કે બીજા જીવન-આણુઓ સાથે તે સંબંધમાં આવતા પ્રબળ વિરોધ ઉપજાવી તેમનામાં વિકાર ઉપજાવે છે અને સર્વને શિથીલ અને વિશીણું કરી નાખે છે. મનુષ્ય સમૂહમાં જેમ નીચ, કુસંપી અને વિનાશક સ્વભાવના મનવાળા મનુષ્ય હોય છે અને જનસમાજમાં કા કરે છે તે જ માફક અણુ પરમાણુઓમાં પણ તેમના સ્વભાવને લઈને ઝેરનું કામ કરનાર રહેલા હોય જ છે, જે અણુઓ ઉત્તમ હોય એવાજ અણુઓ આપણા શરીરમાં દાખલ કરવા અને બીજા અધમ અને વિપરીત અસર ઉપજાવનારા અશુએને બહિષ્કાર કરવાની શાસ્ત્રકાર, ભણ્યાક્ય વિવેક રૂપે જે અમૂલ્ય સૂચનાઓ આપણને આપતા રહ્યા છે તેની કિંમત આથી વાચકવર્ગને સમજાયા વિના રહી છે નહીં. વિષયાંતરનું જોખમ ખેડીને પણ આટલી વાત વાચક સમુદાય સમક્ષ એકથી યોગ્ય ગણું છે. હવે આપણા મુખ્ય વિષય ઉપર આવીએ,
For Private And Personal Use Only
