________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિવાહ સંસ્કાર.
ભૂમંડળના કોઈ દેશમાં, સંસારની કોઈ જાતિમાં, કઈ ધર્મમાં, વિવાહ રે. સરકારની મહત્વતા એવી ગંભીર, અપૂર્વ અને પવિત્ર જોવામાં નથી આવતી કે આ જેવી આ પ્રાચીન ગ્રંથોમાં જોવામાં આવે છે. વિવાહ પદ્ધતિના સંક્રમણનો ઈતિ હાસ બહુ મનોરંજક અને શિક્ષણ પ્રદા છે, તે જોતાં એજ વાતસિદ્ધ થાય છે કે માનવ જાતિની બાલ્યાવસ્થામાં ન તે કોઈ પ્રકારની રાજ્ય વ્યવસ્થા હતી કે નતો સઆજ કે કુટુંબ વ્યવસ્થા હતી, જે રીતે કે પશુઓમાં દેખાય છે તેવી રીતે સ્ત્રી પુરૂષને સંબંધ અને માતા, પિતા, પુત્ર આદિ સગપણ મૂળ સ્થિતિમાં રહેવા વાળા મનુષ્યમાં અનિયમિત થતા હતા. સ્ત્રી પુરૂષોને નિયમિત સંબંધ રાજ્ય છે વ્યવસ્થા અને સભ્યતાની સાથે સાથે સ્થિર થતું આવ્યો છે, અનેક દેશના ઈતિહાસ પરથી માલમ પડે છે કે સમાજની પ્રાથમિક અવસ્થામાં લોકોની પ્રવૃત્તિ ચુદ્ધ તરફ અધિક હતી. વિજથી જાતિના લોક પરાજિત જાતિવાળાઓની છે સ્ત્રીને પકડી લાવતા અને તેને પિતાની માલીકીની સંપત્તિ તરીકે સમજતા હતા, તેમની સાથે વિવાહ કરતા, તેમને દાસી બનાવતા, વેચી નાખતા કે દાન કરી દેતા. સ્ત્રીને કુટુંબના પ્રધાન પુરૂની આધીનતામાં રહેવું પડતું હતું. સમાજ અને રાજ્ય વ્યવસ્થામાં જેમ જેમ સુધારા થતા ગયા તેમ તેમ ચિ પણ દાસત્વથી મુકત થતી ગઈ. સ્વાધીનતાની સાથે સાથે સ્ત્રીયોની યોગ્યતા વધવા લાગી. તેમના તરફ પ્રેમ, આદર અને અબલાભિમાનના ઉચ્ચ ભાવ પ્રકટ થવા લાગ્યા, સ્વયંવરની પ્રથા નીકળી, ધીરે ધીરે વિવાહને ધાર્મિક વિધિનું સ્વરૂપ પ્રાપ્ત થયું અને વિવાહ એક પરમ આવશ્યક સંસ્કાર મનાવા લાગે?
સમાજ શાસ્ત્રવેત્તા સસ્પેન્સર કથન કરે છે કે વિવાહનો મુખ્ય ઉદ્દેશ એજ છે કે એથી સમાજ અને રાષ્ટ્રની ઉત્કર્ષાવસ્થા ચીરકાળ સુધી બની રહે જેથી દંપતિનું, તે ભાવિ સન્તાનનું અને દેશનું કલ્યાણ થાય. જેવિવાહમાં આ ઉદેશની સિદ્ધિ નથી તે , સમાજ માટે હિતકારક નહિ થઈ શકે, સુપ્રસિદ્ધવિદ્વાન એરીસ્ટોટેલે કહ્યું છે કે, આ
એની ઉન્નતિ વા અવનતિ ઉપર રાષ્ટ્રની ઉન્નતિ વા અવનતિનો આધાર છે. યૂનાની છે ગ્રીક પિતાની સ્ત્રીઓને દાસી સમાન રાખતા હતા, પણ તેમને રાષ્ટ્રોન્નતિના સહાયક સમજતા હતા. તેમની શારીરિક, માનસિક અને આત્મિક ઉન્નતિ સંબધી ધ્યાન ' આપતા હતા, એજ કારણે ચૂનાની જંગલી જાતિને પોતાને આધીન કરી શક્યા છે
દેશ દન.
For Private And Personal Use Only
