Atmanand Prakash Pustak 016 Ank 04

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
સ્વર પ્રાણને વિનાશ કર તેનું નામ હિંસા, આવી દુષ્ટ હિંસાથી વિરમવું-દૂર રહેવું તેનું નામ અહિંસા અથવા દયા. તેના પણ અનેક ભેદ હોઈ શકે છે. સ્વદયા, પર દયા, દ્રવ્ય દયા, ભાવ દયા, નિશ્ચય દયા, વ્યવહાર દયા, સ્વરૂપ દયા, હેતુ દયા અને અનુબંધ દયાદિક તેવા પ્રકાર છે. પ્રાણ બે પ્રકારના કહ્યા છે. ૧ દ્રવ્યપ્રાણ અને ૨ ભાવપ્રાણ. તેમાં પાંચ ઈન્દ્રિય, મન, વચન અને કાયદળ, શ્વાસોશ્વાસ અને આયુષ્ય એ દશ દ્રવ્યપ્રાણુ કહેવાય છે ત્યારે જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને વીર્યશક્તિ એ આત્માના ભાવમાણુ કહ્યા છે. તે તે દ્રવ્ય અને ભાવ પ્રાણની પ્રમાદ વેગથી હાનિ નહિ કરતાં સાવધાનપણે રક્ષા અને પુષ્ટિ કરવી તે ખરી દયા અથવા અહિંસા કહી શકાય. અહિંસા અથવા દયાનું યથાર્થ પાલન કરવા ઈચ્છનારે સંયમ અથવા આત્મનિગ્રહ અવશ્ય કરવો જોઈએ. ઈન્દ્રિયનિગ્રહ, કષાયનિગ્રહ, પાપઅત્રત નિગ્રહ અને ઈષ્ટ મન, વચન, કાયનિગ્રહ કરવાની ખાસ જરૂર છે. વળી સંયમ અથી જીવોએ સંયમની રક્ષા અને પુષ્ટિ નિમિત્તે બાહ્ય અને અત્યંતર તપનું સેવન કરવું પણ જરૂરનું છે. સંયમવડે નવા કર્મ આવતાં અટકે છે, અને જ્ઞાન સહિત તપથી પુરાણું કર્મને ક્ષય થાય છે. એ રીતે આત્મનિગ્રહ કરના? આત્મકલ્યાણ સાધી શકે છે. શુદ્ધ સ્વાભાવિક જ્ઞાન, દર્શન ચારિત્રાદિકની રક્ષા અને પુષ્ટિ કરવાવડે ઉત્તમ રીતે અહિંસાવ્રતનું આરાધન કરી અંતે અક્ષય સુખ પામી શકાય છે.
ઈતિશમ.
ગચ્છનાયક (ગણી આચાદ) કોણ હોઇ શકે ?
આ એક અતિ ગંભીર અને મહત્વને પ્રશ્ન ઉકેલવાને છે. શ્રીમાન હરિભદ્ર સૂરીશ્વર શ્રી પંચવસ્તુ ગ્રંથમાં સ્પષ્ટપણે નીચે મુજબ હકીકત જણાવે છે –
જે મહાનુભાવ સાધુસૂત્ર અને અર્થમાં નિષ્ણાત-નિપુણ હય, બહુશ્રુત - ગીતાર્થ હોય;
પ્રિયધર્મા અને દ્રઢધર્મા હેય-શ્રત ચારિત્ર એવા ધર્મ ઉપર અત્યંત પ્રેમ અને આત્માર્પણ કરી શકતા હોય,
અનુવર્તનાકુશળ-સમાચિત એક્ષ-ઉપાયના જાણુ હોય; ઉત્તમ જાતિ અને કુળમાં ઉત્પન્ન થયા હોય; જેના માતપિતા સંબંધી ઉભય પક્ષ નિર્મળ હોય; ગંભીર-ઉદાર આશયવાળા હોય;
લબ્ધિવંત-સારા અતિશયવાળા, શકિતવંત-પ્રભાવી, સંગ્રહશીલ અને ઉપગ્રહ નિરત-ગ૭ સમુદાયને સારી રીતે નિર્વાહ થાય ઉપગરણાદિકને યથા અવસર