________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
જૈન પરિભાષામાં જેને સમ્યકત્વ કહેવામાં આવે છે, જે આત્મિક વિશુદ્ધિનું પહેલું પગથીયું છે, તે પ્રાપ્ત કરવાને માટે આચાર કષાયના પેહલો ભેદ જે અનંતાનુબંધી કષાયની ચોકડીના નામથી ઓળખાય છે, તે ચાર અને દર્શનમેહની કમની ત્રણ પ્રકૃતિ મળી સાત પ્રકૃતિને ઉપશમ અને ક્ષોપશમ કરવાને માટે પ્રયત્ન કરે જોઈએ. અને તેને પ્રાપ્ત કરવાને માટે રાગ અને દ્વેષ એ બે મુખ્ય દુર્ગણ જે સર્વ કર્મબંધનને પામે છે, જે રાગદ્વેષની ગ્રંથીના નામથી ઓળખાય છે, તેનો છેદ કર, કરવાને પ્રથમ ઉદ્યમ કરવો જોઈએ. રાગદ્વેષ ઓછા થયા શીવાય જીવઆત્મા–ના શુદ્ધ ગુણે પ્રગટ કરવાની શરૂવાત થઈ શકશે નહિં. એમ જ્ઞાનીઓનું કથન છે.
આત્માની પૂર્ણ સત્તા પ્રગટ કરવાને ચૌદ ગુણસ્થાનકનું સ્વરૂપે સમજવાની પણ જરૂર છે. અનાદિકાળથી જીવ અજ્ઞાનના ગે જન્મ મરણ કરી નરક, તિર્યંચ, મનુષ્ય અને દેવ એ ચાર ગતિમાં ભ્રમણ કરે છે. તે ભ્રમણતા અટકાવવાને માટે તેણે પિતાના ગુણે ખીલવવાને માટે પ્રયત્ન કરવો જોઈએ, જેજે મહાત્માઓ આ જગતમાં ઊંચ કેટીમાં આવી ગયા છે, તેમણે પોતાનામાં રહેલા ગુણેમાં ઉત્તરોત્તર વધા. રો કરીને આગળ વધી જન્મ-મરણ રૂપ માહાન દુઃખ નિવારણ કરેલું છે, તેઓ જે ક્રમથી આગળ વધેલા છે તેજ કમથી આગળ વધવાની ઈચ્છાવાળાએ પ્રયત્ન કરવાને છે. આગળ વધવાના તે ક્રમમાં ફેરફાર થઈ શકવાને નથી. આ ગુણે આત્માની પ્રકૃતિની શુદ્ધતા ઉપર આધાર રાખનાર છે તેમાં કંઈ પણ મલીનતા કામ આવવાની નથી, કે બાહ્ય ઠગાઈ ચાલવાની નથી. એક અંશ માત્ર જે મલીનતા હશે તે તે સંપૂર્ણતા પ્રાપ્ત કરી શકતો નથી. ઉપર એવા આગળ વધવાની પ્રવૃત્તિવાળા છામાં ઉપર આપણે જે લેભાદિ ચાર કષાયે કહી ગયા, તેના કંઈ અંશે તેમના જીવ પ્રદેશમાં સત્તામાં રહેલા હોય છે, તે મેહની કર્મ તેને એ ધક્કો મારે છે કે પાછો કેટલોક કાળ સંસારમાં રખડવું પડે છે.
આ ગુણસ્થાનકનું પહેલું પગથીયું મિથ્યાત્વ ગુણસ્થાનક નામથી ઓળખાય છે. એ મિથ્યાત્વ ગુણસ્થાનકમાંથી જીવ ચાર અનંતાનુબંધિ કષાય અને ત્રણ દર્શન મેહની કર્મને ઉપશમાવી અવિરતિ સમ્યક ગુણસ્થાનક જે ચોથા ગુણસ્થાનકના નામથી ઓળખાય છે ત્યાં આવે છે.
પ્રથમના મિથ્યાત્વ ગુણસ્થાનકથી જીવ ચેથા અવિરતિ સમ્મદષ્ટિ ગુણસ્થાનકે આવ્યા બાદ જે તે અનંતાનુબંધી કષાયના વશ પાછા ન પડે અને કેમે ક્રમે આગલા ગુણસ્થાનકે વધતો જાય તેમ તેમ તેની ઉપાધિ ઓછી થતી જાય છે. અંશે અંશે નિરૂપાયિકપણું વધતું જાય, તેમ તેનામાં આત્મધર્મ પ્રગટ થતા જાય છે. જેમ જેમ આત્મધર્મમાં આગળ વધી વિરતી ગુણમાં વધતું જાય તેમ તેમ ઉત્તમ પ્રકારના ચારિત્રની ઘટના તેનામાં થતી જાય છે
For Private And Personal Use Only
