________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચારિત્ર અંધારણ.
આ ઉપરથી આપણી ખાત્રી થાય છે કે, સમ્યક્ ચારિત્રના બંધારણના રોધ, ક, ક્રોધ, માન, માયા અને લેભ આ ચાર મહાન દુર્ગણે છે. ત્યારે પ્રશ્ન એ થશે કે, ગૃહસ્થ ધામવિલંબી જીવે એ ચારેને સર્વથા ત્યાગ શી રીતે કરી શકે?
જૈન શાસ્ત્રકારોએ એ પ્રશ્નને નિવેડે સારી રીતે કરે છે, તેમણે ગૃહસ્થ ધર્મ અને સાધુ ધર્મ એવા મુખ્ય બે ભેદ પાડેલા છે, જેનામાં વૈરાગ્ય વૃતિ ઉદ્દભવ પામી હોય, અને તેને ટકાવી રાખી આગળ વધવાની શકિત હોય, તેના માટે સાધુ ધર્મ ઉત્તમ છે. અને સાધુ ધર્મનું સારી રીતે પાલણ કરનાર મહાત્માઓ જેટલું શુદ્ધ ચારિત્ર ઘડી શકે, તેટલું ગૃહસ્થ ધર્મનું આલંબન કરનાર ન ઘડી શકે એતો સ્વભાવિક છે. પણ બધા જ કંઈ વૈરાગ્ય વાસનાવાળા હોતા નથી. તેઓને તે ગૃહસંસારમાં રહી પોતાના ચારિત્રની ઘટના રચવાની હોય છે. ત્યારે તેણે ગૃહસ્થધર્મના સ્વરૂપથી પ્રથમ વાકેફ થવું જોઈએ. ગૃહસ્થ ધર્મમાં સામાન્ય ધર્મ અને વિશેષ ધર્મ એ બે પ્રકાર છે. સામાન્ય ધર્મ જે માર્થાનુસારીના પાંતરીશ ગુણેના નામથી ઓળખાય છે. જેને પહેલો ગુણ ન્યાયસંપન્ન વૈભવ એનામથી ઓળખાય છે. એટલે ગૃહસ્થ ધર્મનું પરિપાલન કરવાની ઈચ્છાવાળાએ પ્રથમ ન્યાયી થવું જોઈએ. અને બીજા સામાન્ય ગુણે પ્રાપ્ત કરવા જોઈએ. બેશક તેનામાં ગૃહસંસારના અંગે લેભ, માન, હોય તે પણ તેની કઈ મર્યાદા તેનામાં હેય છે. એ ચાર કષાયે પણ પ્રશસ્ત ભાવે તેનામાં હોય છે. અપ્રશસ્ત ભાવે એ ચારને જબરજસ્ત જેનામાં ઉદય હોય તે કદાપી પણ ચારિત્ર બંધારણની ઘટના ઉતમ પ્રકારની કરવાની શરૂવાત કરી શકશે નહી, એમ લાગે છે. - ત્યારે વાત પાછી અહીં આવે છે કે તેણે સામાન્ય અને વિશેષ પ્રકારના ધર્મનું જ્ઞાન પ્રથમ મેળવવું જોઈએ, જે જીવ જ્ઞાન મેળવશે નહી તો તેને પિતાના કર્તવ્યનું ભાન થશે નહી. કર્તવ્યનું ભાન થશે નહિ તે તેનામાં ઉતમ પ્રકારના વિચારનું આગમન થશે નહિં, અને ઉત્તમ પ્રકારના વિચારના આવાગમન સિવાય ઉત્તમ ચારિત્રની ઘટનાની પ્રવૃતિ કરી શકશે નહીં.
આ કષાયના સેળ ભેદની સાથે ૧ હાસ્ય, ૨ રતિ, ૩ અરતિ, ભય, પશેક, અને ૬ દુગંછા, જે હાસ્ય ષટકના નામથી ઓળખાય છે તે, અને ૧ પુરૂષ વેદ, ૨ સ્ત્રી વેદ, અને ૩ નjષક વેદ, આ ત્રણ વેદ એ પણ જીવના સમ્યક્ ચારિત્ર બંધારણની ઘટનાના રોધક છે.
જેઓને પિતાના ચારિત્ર ગુણની ઘટના ઉત્તમ પ્રકારની બનાવવાની ઈચ્છા હોય તેમણે ક્રોધ, માન, માયા, અને લેભની સાથે ઉપર બતાવવામાં આવેલા નવ દૂર્ણને પણ સર્વથા અથવા અંશે અંશે ત્યાગ કરવાની પ્રવૃતિ કરવી જોઈએ.
For Private And Personal Use Only
