________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
તેને અકમાસ્ત થાય, તે પ્રસંગે ઘણે ભાગે હાડકાં ઉપર પ્રાણઘાતક અસર થએલી ન હોય તો તે પ્રાણુ ઉપચારથી સારા થવાને સંભવ છે. શરીરના અવયવોના હાડકાં ઉપર જે અસર થએલી ન હોય તો શકિતની દવાથી, જઠરાગ્રી પ્રદિપ્ત થાય અને તેથી પ્રમાણપત રાક લઈ તે હજમ કરવાની શક્તિ પુન: પેદા થાય, તેથી લેહીમાં સુધારો અને વધારો થઈ ગએલી તંદુરસ્તિ પાછી મેળવી શકાય છે. પણ કેઈ હાડકા ઉપર અસર થએલી હોય, તે ભાંગ્યું હોય કે ખસી ગએલું હોય, અથવા સડી ગએલું હોય, તો તેથી શરીર ઉપર માઠી અસર થાય છે. ખસી ગએલું હાડકું પાછું બેસી શકે છે. ભાગી ગએલું હાડકું પાછું સંધાઈ જાય છે. તે સંધાવામાં જે કંઈ કસર રહે છે તો ખેડ પણ આવે છે. સડી ગએલાં હાડકાં ઘણા ભાગે સારાં થતાં બહાર લાગે છે. કેટલેક પ્રસંગે તો તે સડી ગએલા હાડકાં ઉપર શસ્ત્ર પ્રગ કરી સડી ગએલો ભાગ કાઢી નાખવામાં આવે છે, તો જ તે પ્રાણીને પ્રાયે બચાવ થાય છે.
શરીરના અંદર હાડ (અસ્થિ) ની રચના જે છે, તેને સંઘયણ કહેવામાં આવે છે. અર્થાત્ શરીરના પુગળનું દઢપણું તે સંઘયણ. જીવે પિતાની આહારશક્તિ વડે આહાર લીધા પછી તેને જે જુદા જુદા કાર્ય કરવા પડે છે, તેમાં હાડની રચનાનો પણ સમાવેશ થાય છે. તે રચના સંઘયણ નામકર્મના ઉદયથી જ તે કરી શકે છે. એકેદ્રિય જીવોના શરીરમાં હાડકાં હોતાં નથી. તેથી તેઓ સંઘયણ વગરના છે. પાંચ જાતના શરીરમાં હાડકાંની રચનાની જરૂર ઔદારિક શરીરને વિષેજ હોય છે. તેમાં પણ એકેંદ્રિયવાળાને નથી એમ ઉપર આપણે જોઈ ગયા. વૈક્રિય અને આહારક શરીરને પણ એ હેતું નથી. તેજસ અને કામણને સંબંધ જીવના પ્રદેશ સાથે છે. એટલે તેમને સંઘયણની જરૂર નથી. એ ઉપરથી એ નિશ્ચય થાય છે કે એકેંદ્રિય સિવાયના બે, ત્રણ, ચાર ઇદ્રિવાળા છે તથા ગર્ભજતિર્યંચ અને મનુષ્યને જ સંઘયણ હોય છે.
આ સંઘયણ છ પ્રકારના હોય છે. વાષભનારાચ, અષભનારા, નારાચ, અર્ધનારાચ, કિલિકા અને વહુ. આ છ પ્રકારના સંઘયણની શક્તિમાં તામ્યતા છે. ઉત્તમતમ શક્તિ વજીષભનારાચ સંઘયણવાળે ધરાવે છે. એ સંઘયણવાળાની શક્તિ એટલી બધી હોય છે કે તેના ઉપર ગમે તેવી આફત અને ઉપસર્ગ આવી પડે તો પણ તેમના શરીરનું સંપુર્ણ આયુષ ભોગવ્યા સિવાય એ શરીરને નાશ થતો નથી. એ શરીરવાળાનું માનસિક બળ પણ અસાધારણ હોય છે. ચરમ શરીર, વાળા જીવો જે તદ્દભવ મોક્ષગામી છે, તેઓને એ સંઘયણ નીયમાં હોય છે. એ
For Private And Personal Use Only
