________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન એતિહાસિક સાહિત્ય.
૭૩
આ લેખ શિલા ઉપર કતરેલો છે. આ શિલા સપાટ નહીં હોતાં અંદર ખાડા પડતી છે. લેખ ૧૭ લીટીમાં હાઈ ૮૪ ચોરસફુટમાં છે. આ શિલા ઉપર લેખ કેતરવા માટે સપાટી સાફ કરેલી હોય તેમ લાગતું નથી પણ અક્ષરે મોટા અને ઉંડા કોતરેલા છે. સમયની અસર આના ઉપર પણ થએલી છે. પ્રથમની છ લીટીઓ સારી સ્થિતિમાં છે. અને છેલ્લી ચાર પંકિતઓ મધ્યમ અવસ્થામાં છે. આ બેની વચ્ચેની જમીન ઘણી જ ખરાબ થઈ ગઈ છે. કેટલોક ભાગ તદન ઘસાઈ ગયા છે અને કેટલેક ઠેકાણે ટા અક્ષરે કે અક્ષરસમૂહો નજરે પડે છે. ખાસ કરીને આ લેખનો ડાબો ભાગ બહુજ જીર્ણ થઈ ગયો છે અને તે તરફના છેલ્લા અક્ષરો બિલકુલ જતા રહ્યા છે.
આ લેખની બન્ને બાજુએ બએ ચિન્હો આપેલાં છે. ( જુઓ પ્લેટ ૧૪). એક ચિન્હ લેખની પહેલી બે લીટીઓની ડાબી બાજુએ છે, અને બીજું ચિન્હ એજ બાજુએ પાંચમી અને છઠ્ઠી લીટીની શરૂઆતમાં છે. ત્રીજું ચિન્હ લેખની જમણી બાજુએ પહેલી અને બીજી લીટીના છેડે છે, અને એથું ચિન્હ સત્તરમી લીટીના અંતમાં છે અને અહીં લેખની સમાપ્તિ થાય છે. પ્રથમનાં ત્રણ ચિન્હો પશ્ચિમ હિંદના ગુડાલે ઉપર જોવામાં આવે છે. દાખલા તરીકે પહેલું ચિન્હ જુર ( Junar ) ના બીજા લેખમાં, કાલે ( Karle) ના પહેલા તથા ભાજા (Bhajan) ના ત્રીજા લેખમાં વપરાયેલું છે. કેટલીક ઉદયગિરિની ગુફાઓના દ્વારની કમાનો ઉપરનાં કોતરકામે ઉપર પણ તે કાઢેલું છે.
જુનાગઢની એક ગુહાના દ્વાર ઉપર શુભ શકુનવાળી ઘણી ચીજો કાઢેલી છે. સ્વસ્તિક, દર્પણ, કલશ, ઘડીઆળની શીશી જેવી નેતરની ખુરશી, ભદ્રાસન, બે નાનાં મો, કુલની એક માળા, અને આંકડે-આ બધામાં આ ચિન્ડ જોવામાં આવે છે. સાંચીના તારણ ઉપરની ત્રીજી આકૃતિ ઉપર પણ એ આવેલું છે. તેમજ ગળાનાં ઘરેણાંમાં પણ તે ઘણીવાર જોવામાં આવે છે.
આ ચિન્હનો અર્થ શું છે તે જણાતું નથી. પણ જાણવું જોઈએ કે પહે લાંના બૌદ્ધ આ ચિન્હને સારું ગણતા હતા. ત્યાર પછીના બૈદ્ધો તેમ ગણતા હોય એમ લાગતું નથી. કારણકે ઈલુરા, અજન્ટા, નાશિક અને કારિમાંનાં બૈદ્ધ કામો ઉપર તે જોવામાં આવતું નથી.
બીજું ચિન્હ “સ્વસ્તિક ” છે જેને વિજયદર્શક ગણવામાં આવે છે અને ? આ પ્લેટો મૂળ પુસ્તકમાં આપેલી છે અત્ર આપી શકાણી નથી--સંગ્રાહક, ૧ આર્કીઓલેંજીકલ સહું આફ વેસ્ટન ઇડિઆ, સેપરેટ પેમ્ફલેટ ૧૦, પૃ.૨૩, ૨૮, ૪૨
For Private And Personal Use Only
