Atmanand Prakash Pustak 011 Ank 09

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 4

૨૨૮
વિશ્વ એજ અંતરાય કર્મની ઉદિત અવસ્થા.
પ્રકારના બાહ્ય સંગે કેવી પ્રબળ અસર કરે છે તે સ્કુટપણે સમજાવે છે તે હવે રૂપી કર્મવર્ગણુઓ જે પ્રત્યક્ષપણે આપણે દેખી શકતા નથી તે પણ આત્મા ઉપર પિતાપિતાના સ્વભાવ અનુસાર જુદી જુદી અસર કરે છે તે યુકિત કે પ્રમાણુથી અતિરિત નથીજ.
અંતરાય” કર્મ પણ આવી જ રીતે વિશિષ્ટ પ્રકારની અસર આત્મા ઉપર કરે છે. જે અસર વડે આત્મબળને દાસ થતાં તેની ગગનવિહારી ગતિને ઉપક્રમ થાય છે. અનંત વીર્યવાન્ આત્મા જો તે કર્મથી મુકત હોય તે તેને કદાપિ કોઈપણ પ્રકારનું વિદ્ધ નડે જ નહિ તેમજ તે કોઈપણ બહારના સગથો સ્વગુણથી ચુત થાય નહિ, પરંતુ અંતરાય કર્મ'નું પ્રાબલ્ય થતાં તેના નિર્દોષ ગુણોનું આક્રમણ થાય છે અને એક વખત આત્મબળ ફેરવી કોઈ પણ પ્રકારનું ઉત્તમ પ્રશસ્ત કાર્ય કરવા તત્પર બનેલું હોવા છતાં તે મનુષ્યનું પ્રસ્તુત કાર્ય અટકી પડે છે અને સમુદ્રમાં જેમ પૂર જોશમાં ચાલી જતી નિકાને વેગ ખરાબા સાથે અથડાવાથી કુંઠિત થઈ જાય છે તેમ આત્મબળને વેગ અટકી પડે છે. આનું કારણ પૂર્વબદ્ધ અંતરાય કર્મની સંતતિ છે.
પાંચ કારણે જે જૈન દર્શન દરેક વસ્તુસિદ્ધિના નિમિત્ત રૂપે રજુ કરે છે તેમાં “કર્મ’ એ પણ મુખ્ય કારણ છે. ઉદ્યમ-સ્વભાવ-ભવિતવ્યતા આદિ જે વખતે કર્મ વિલાસને ઉદ્દભવ થાય છે, અર્થાત્ કર્મની ઉદિત અવસ્થા પ્રકટ થાય છે, ત્યારે સર્વ કારણે ગિgબની જઈ કર્મને આધીન થાય છે અને આસપાસના મનુ વ્યમાં બીજા બધા કારણે ગણુતામાં મૂકાઈ કર્મને દેષ મૂકાય છે, જ્યારે સ્વકાર્યમાં કોઈ પ્રકારનું વિદત આવે છે ત્યારે “અંતરાય કર્મને દેવ દેવાય છે અને એ રીતે અંતરાય કર્મનું સામર્થ્ય ગવાય છે. આ અંતરાય કર્મ “શાંસિવ વિ
નાનિ' એ વાકય અનુસાર ખાસ કરીને આત્મગુણને પુષ્ટિકર દાન-લાભ-ભેગ ઉપભેગ અને વીર્ય આદિ શક્તિએ માં આડે આવે છે અને એ રીતે પિતાનો વિલાસ સ્થૂલ સ્વરૂપમાં પ્રત્યક્ષ કરે છે. અંતરાય કર્મના ઉદયથી પ્રાણું દાન દઈ શકે નહિ, ઈચ્છિત લાભ પાસે આવ્યા છતાં પ્રાપ્ત કરી શકે નહીં અને આત્મબળ વડે ઉદ્યમ દ્વારા પ્રાપ્ત કરેલ “મુખમાં આવેલ ગ્રાસ પાછો જાય છે અને ઈચ્છા હોય છતાં કૃપની છાયાની જેમ તે શુભેચ્છાઓ મનમાંજ સમાઈ જાય છે. આ રીતે આત્મળને કું ઠિત કરનાર અનેક વિદનેના પ્રસંગે ઉભા થાય છે.
માનવ જન્મની અમૂલ્યતા શામાટે સશાસ્ત્રીએ નિવેદિત કરેલી છે તેનું રહસ્ય
૧ કાળ, સ્વભાવ, ભવિતવ્યતા, ઉદ્યમ અને કર્મ,