Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
REGISRCERGERCERESREEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEcceemersER
श्री
Greate:-10
आत्मानन्द प्रकाश.
RSSIOCOMSCHOCHOCOLODCHORGADGAGAR CertiemetimejesevereyeeMeeneferjevejEGMIGRATO
श्ह हि रागद्वेषमोहाद्यनिभूतेन संसारिजन्तुना शारीरमानसानेकातिकटुकदुःखोपनिपातपीमितेन तदपनयनाय हेयोपादेय--
पदार्थपरिज्ञाने यत्नो विधेयः ॥ ( पुस्तक ११ ] वीर संवत् २४०, चैत्र आत्म. संवत् १८ [ अंक ए मो.
SSICORRESOSCGEGECERGOOGideo
976666666REE
40000.0000000000000000444448mdeateamasomaaGORIE S BROWSE
प्रभुस्तुति.
शार्दूलविक्रीमित. नित्ये 'आगमदेशना जाथकी जे नित्य गाजी रह्यो, पेखजे 'परमात्म चंज उरनी जर्मि नछाळी रह्यो जे लागे सुखकार जव्य जनने सद्भान गांनिर्यमां, रहेजो आ अमचित्त मग्न सुखथी ते 'वीर अंभोधिमा र
-
१ आगम-शास्त्र द्वारा कहेल देशना रुपी जलथी. २ परमात्मा हपो चंद्रने जोइ. ३ मि मोजा ४ उत्तम ज्ञान रुपी गंभीरतामा ५ ओवीरभगवान् रुपा समुद्रमा
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૨૬ ધીર પુરૂનું ન્યાયમાર્ગમાં પ્રવર્તન તથા અઢાર વાપસ્થાનક
૩ | धीर पुरुषोनु न्याय मार्गमा प्रवर्तन.
(નિ.) नीति निपुण कदि निन्द, वास्तवना ए करेज अंतरथी; આવી વરે જો સારી, વા પૂર્વ જર્મ વશકી. ? थाय मरण यदि आजे, वा युग अन्ते बने बतां मनथी; धीर पुरुष नवि., निज पदने ए न्याय तणा पथथी. २
(વિજ્ઞાસુ વાર)
અઢાર વાપસ્થાનક ચાલ, (અનુસંધાન ગતાંક પૃષ્ટ ૨૧૧ થી)
કેધ પાપસ્થાનક” છેવું. (ત્રીશ વરસ ઘરમાં વશ્યારે સુખ ભર વામાનંદ એ રાગ)
પાપસ્થાનક છકું તરે ક્રોધ કષાયનું મૂળ, તપ જપ ધ્યાન સંયમ વૃતેરે ધર્મ કિયા પ્રતિકૂળ; તો સહુ ક્રોધને ધ તે બોધ નિષેધ. (એ ટેક) તજે. ૧ અંતર ફેધ સમાવીયેરે લાગે સ્વ આશ્રમદાહ, ભજના બાળે અન્યનુંરે ઝૂટતા પ્રશમ પ્રવાહ तन०२ કંદ યુદ્ધ ધર્મ કર્મનુંરે, અનંત કાળથી થાય,
ધ મહા મલ્લ દુરિતને નરકનું દ્વાર જણાય. ત. ૩ ચારિત્ર ફળ ક્રેડ પુરવનુંરે આત્મ ભાવના જાય, બે ઘડી કે વિવશ થતારે ભારે અનર્થ જણાય. ત. ૪ તપ તપતા મુનિ આકોરે ધરતા અતિ વૈરાગ્ય, શિષ્યના ક્રોધ થકી થયો રે ચંડકેશી નાગ. તજ ૫ સજજન કેધ કરે નહિંરે દુરજનથી રહે દર, કેાધી મુખે કટુ બોલરે કંટક સરિખા કુર. તા. ૬ અદિઠ કલ્લાણું કરી રહ્યારે વિષ હળાહળ ખાય, આ ભવ દુઃખ અતિ પામતારે ઉદય ભવાંતરે થાય. તજે૭ કેધ નિમિત્ત ક્ષમા ધરે રોકે આવતા કર્મ, “દુર્લભ સંવર ભાવથીરે આમ વરે શિવ શર્મ. જે. ૮
લેખક દુર્લભજી વિ. ગુલાબચંદ મહેતા-વળા,
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાર,
રા
પિન એજ અંતરાય કર્મની ઉકિત અવસ્થા.
રાગ અને દ્વેષ રૂ૫ ભાવ કર્મવડે આકર્ષાતા 'અષ્ટવિધ દ્રવ્ય કર્મો જ્યાં સુધી આત્મા સંસાર બંધનથી મુકત થયે નથી ત્યાં સુધી તેની સાથે ઓતપ્રોત થઈ જઈ–બંધ-ઉદય-પરિણમન આદિ અનેક પ્રકારની વિચિત્રતાનું જગતની દષ્ટિએ દર્શન કરાવે છે. આ ઉભય ભાવક આત્માના પૂર્વોપાર્જિત દ્રવ્યકર્મના ૫રિણામ રૂપે ઉદભવે છે અને દ્રવ્ય ભાવ કર્મોને પરસ્પર કાર્ય કારણ ભાવ સંબંધ હાઈ એક બીજાની અપેક્ષાએ દરેકની પૂર્વ સ્થિતિને વિનાશ અને નૂતન સ્થિતિને ઉદગમ થયાં કરે છે; રાગ અને દ્વેષ વડે દ્રવ્ય કર્મોનું આકર્ષણ થતાં કર્મ વર્ગ જે અત્યંત સૂક્ષમ છે અને જે રૂપી હોવા છતાં દિવ્ય ચક્ષુ ગમ્ય છે તેને આત્માના અધ્યવસાય સાથે આત્માની પ્રવૃત્તિ અનુસાર પરિણમન સ્વભાવ હોવાથી તે વર્ગણાઓમાંથી પરિણામ પામવાને યોગ્ય કર્મ પરમાણુઓ અરૂપી આત્માની સાથે હીરનીર સંબંધથી જોડાય છે અને ચતુર્વિધિબધ તેજ સમયે પડે છે. પ્રસ્તુત બંધ તાત્કાલિકકે કાલાંતરે સ્થિતિ અનુસાર ઉદિત સ્વરૂપ-વિપાક પમાડે છે અને જે રસ-અધ્યવસાયની તીવ્ર મંદતાનુસાર બંધ રૂપે સંક્રમણ થયેલું હોય છે તેવું તેના વિપાકમાં સ્નિગ્ધપણું હોય છે અને આત્મપ્રદેશમાં સ્પદને થઈ પ્રદેશોદય રૂપે પણ
ભગવાય છે.
આ અષ્ટવિધિ દ્રવ્ય કર્મોમાં “અંતરાય ક સંબંધી વિચાર કરતાં પ્રથમ એ પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થવા ગ્ય છે કે અરૂપ-અમૂર્ત આત્માને “અંતરાય કર્મશી રીતે ઉપઘાત કરી શકે? નજીકના સંગોમાં પ્રત્યક્ષ અનુભવથી તપાસતાંજ એ સમાધાન મલી આવશે. આપણી આસપાસ દેખાતા અનેક પદાર્થો-સંગો આપણા આત્માને અનેક પ્રકારની વિચિત્ર અવસ્થામાં મૂકવાનું અને નવા નવા વેશ ભજવાવાનું સામર્થ્ય ધરાવે છે, અડમાં અરૂપી હોવા છતાં જેવી જેવી વ્યવસ્થા તેની પાસે મૂકવામાં આવે તેવી તેવી વ્યવસ્થાનો તે નિયામક બને છે. પૂર્વ પરિચને અગે શત્રુને જોઈ કેધમાં પ્રવૃત્તિશીલ થાય છે, વિકારી દૃષ્ટિ થતાં સ્ત્રીને જોઈ વિષયાંધ બને છે, તત્ત્વજ્ઞાનનું પુસ્તક પાસે જઈ જ્ઞાનાભિલાષી થવા પ્રયત્ન કરે છે, ગુરૂની સન્મુખ જતાં ઉપદેશામૃતનું પાન કરવા પ્રેરાય છે, દ્રવ્ય દેખી લાલચમાં લપટાય છે. આ રીતે અનેક પ્રકારના નજીકના સંયેગો અનુસાર તે અરૂપી હોવા છતાં તન્મય થઈ જઈ તે વેશ ભજવે છે; આવી અનેક જુદા જુદા પ્રકારની ચેષ્ટાએ આત્મા સ્વરાપ્ત સંગે અનુસાર કરે છે એ માત્ર અરૂપી અતિમાને અનેક
૧ જ્ઞાનાવરણીય, દર્શાવરણીય,હનીય, અંતરાય, ના, ગેત્ર, વેદનીય, અને આયુષ્ય. ૨ કર્મના પરમાણુઓ, ક પ્રકૃતિબંધ, રસબંધ, થિતિબંધ અને પ્રદેશબંધ.
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૨૮
વિશ્વ એજ અંતરાય કર્મની ઉદિત અવસ્થા.
પ્રકારના બાહ્ય સંગે કેવી પ્રબળ અસર કરે છે તે સ્કુટપણે સમજાવે છે તે હવે રૂપી કર્મવર્ગણુઓ જે પ્રત્યક્ષપણે આપણે દેખી શકતા નથી તે પણ આત્મા ઉપર પિતાપિતાના સ્વભાવ અનુસાર જુદી જુદી અસર કરે છે તે યુકિત કે પ્રમાણુથી અતિરિત નથીજ.
અંતરાય” કર્મ પણ આવી જ રીતે વિશિષ્ટ પ્રકારની અસર આત્મા ઉપર કરે છે. જે અસર વડે આત્મબળને દાસ થતાં તેની ગગનવિહારી ગતિને ઉપક્રમ થાય છે. અનંત વીર્યવાન્ આત્મા જો તે કર્મથી મુકત હોય તે તેને કદાપિ કોઈપણ પ્રકારનું વિદ્ધ નડે જ નહિ તેમજ તે કોઈપણ બહારના સગથો સ્વગુણથી ચુત થાય નહિ, પરંતુ અંતરાય કર્મ'નું પ્રાબલ્ય થતાં તેના નિર્દોષ ગુણોનું આક્રમણ થાય છે અને એક વખત આત્મબળ ફેરવી કોઈ પણ પ્રકારનું ઉત્તમ પ્રશસ્ત કાર્ય કરવા તત્પર બનેલું હોવા છતાં તે મનુષ્યનું પ્રસ્તુત કાર્ય અટકી પડે છે અને સમુદ્રમાં જેમ પૂર જોશમાં ચાલી જતી નિકાને વેગ ખરાબા સાથે અથડાવાથી કુંઠિત થઈ જાય છે તેમ આત્મબળને વેગ અટકી પડે છે. આનું કારણ પૂર્વબદ્ધ અંતરાય કર્મની સંતતિ છે.
પાંચ કારણે જે જૈન દર્શન દરેક વસ્તુસિદ્ધિના નિમિત્ત રૂપે રજુ કરે છે તેમાં “કર્મ’ એ પણ મુખ્ય કારણ છે. ઉદ્યમ-સ્વભાવ-ભવિતવ્યતા આદિ જે વખતે કર્મ વિલાસને ઉદ્દભવ થાય છે, અર્થાત્ કર્મની ઉદિત અવસ્થા પ્રકટ થાય છે, ત્યારે સર્વ કારણે ગિgબની જઈ કર્મને આધીન થાય છે અને આસપાસના મનુ વ્યમાં બીજા બધા કારણે ગણુતામાં મૂકાઈ કર્મને દેષ મૂકાય છે, જ્યારે સ્વકાર્યમાં કોઈ પ્રકારનું વિદત આવે છે ત્યારે “અંતરાય કર્મને દેવ દેવાય છે અને એ રીતે અંતરાય કર્મનું સામર્થ્ય ગવાય છે. આ અંતરાય કર્મ “શાંસિવ વિ
નાનિ' એ વાકય અનુસાર ખાસ કરીને આત્મગુણને પુષ્ટિકર દાન-લાભ-ભેગ ઉપભેગ અને વીર્ય આદિ શક્તિએ માં આડે આવે છે અને એ રીતે પિતાનો વિલાસ સ્થૂલ સ્વરૂપમાં પ્રત્યક્ષ કરે છે. અંતરાય કર્મના ઉદયથી પ્રાણું દાન દઈ શકે નહિ, ઈચ્છિત લાભ પાસે આવ્યા છતાં પ્રાપ્ત કરી શકે નહીં અને આત્મબળ વડે ઉદ્યમ દ્વારા પ્રાપ્ત કરેલ “મુખમાં આવેલ ગ્રાસ પાછો જાય છે અને ઈચ્છા હોય છતાં કૃપની છાયાની જેમ તે શુભેચ્છાઓ મનમાંજ સમાઈ જાય છે. આ રીતે આત્મળને કું ઠિત કરનાર અનેક વિદનેના પ્રસંગે ઉભા થાય છે.
માનવ જન્મની અમૂલ્યતા શામાટે સશાસ્ત્રીએ નિવેદિત કરેલી છે તેનું રહસ્ય
૧ કાળ, સ્વભાવ, ભવિતવ્યતા, ઉદ્યમ અને કર્મ,
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાર.
૨૨૯
સમજાવતાં શ્રીમદ્દઆનંદઘનજીવે છે કે “રાવાલો ઉનાળ વાનરે ” એ એમ સૂચન કરે છે કે હે ભાઈ હજી સુધી કેમ મોહ નિદ્રામાં સુતે છે ! જાગૃત થા! વિચાર કર તારી જીંદગીમાં કાંઈ પણું સુકૃત કરવા ઈચ્છે તે આવતી કાલે કરવા ધારેલું કાર્ય આજેજ કર અને બીજા પહેરમાં કરવા ધારેલું કાર્ય પહેલા પહેરમાં કર ! સદાગમ અને સદ્દગુરૂના વચનામૃતથી આત્મામાં પૂર્વ પરિચિત કઠોરતા દૂર થઈ સદબુદ્ધિને ઝળકાર, જિજ્ઞાસુપણું, અને કર્તવ્ય પાલનામાં તત્પરતા વિગેરે ગુણની સિનગ્ધતા પ્રકટ થતાં કાંઈ પણ ઉત્તમ કાર્ય કરી કતકૃત્ય થવા પ્રેરાતા મનબે ઝઝુમી રહેલા અનેક વિનેથી ઉપહત થાય છે અને કાર્ચ ફળથી મનુષ્યને બે નસીબ રાખે છે. સૂક્ષમ વિચાર કરતાં વિદન એ વસ્તુતઃ શું છે? તે દુર કરી શકાય કે કેમ? એને નિર્ણય પ્રાણીઓને એવું ઊચ્ચજ્ઞાન અર્પે છે કે તે પ્રાણુઓ પુનઃ सतत य, विघ्नः पुनः पुनरपि प्रतिहन्यमानाः प्रारब्ध मुत्तम जना न परित्यजति એ ન્યાયે કાર્યની પ્રગતિમાં પુનઃ પ્રયત્ન સેવે છે અને સર્વ સંયોગોની પરિપૂર્ણતા પ્રાપ્ત કરી ફલદ પરિણામ નપજાવે છે.
જૈન દર્શનના પારિભાષિક શબ્દમાં વિદન એ “અંતરાય કર્મની ઉદિત' સ્થિતિ છેઆ અંતરાયકર્મ કર્મગ્રંથમાં દર્શાવેલા “જિનપૂજામાં વિદન કરવાથી, હિંસકકાર્યોમાં તત્પર થવાથી, અસત્ય વિગેરે બોલવાથી ” આ કારણો વડે ઉપાર્જન થાય છે અને રવિવા" વેચ્યા એટલે તે કર્મને ઉદય વિપાક અવસ્થાએ વેદવું તે છે. આ વિપાક અવસ્થા એજ વિદન છે. અને અહીં સર્વ બીજા કારણે ગણુતામાં આવે છે.
આ રીતે ઉદ્યમાદિ કારણેને બાજુએ મૂકી “અંતરાય કમનો ઉદય” અભૂત કામ કરે છે છતાં ક્રિયા અને પ્રતિક્રિયાના નિયમાનુસાર ઉડી પ્રબળ શ્રદ્ધાયુક્ત ઈચ્છાથી જે કાર્ય ફળની મનુષ્ય આશાને સેવે છે તે કાળાંતરે મળ્યા વિના રહેતું નથી. જે શ્રદ્ધા અને આશા તીવ્ર અને અધિક પ્રબળ હોય છે તે જે વસ્તુ સિદ્ધિની મનુષ્યોએ આશા સેવી હોય છે તે વસ્તુ ઉત્કૃષ્ટ સ્વરૂપે સમયના પરિકમ પછી પ્રાપ્ત કરે છે પરંતુ એ સંકલ્પની નિર્દોષતા અને ઉચ્ચતા ઉપર ઓછો આધાર નથી. શ્રદ્ધા અને નિર્દોષ ઈચ્છા એ એવી વસ્તુઓ છે જે પૂર્વબદ્ધ કર્મને વિનાશ કરવા સબળ સાધનભૂત બને છે.
આ ઉપરથી સંક્ષિપ્તપણે એ અનુભવ ફલિત થાય છે કે પ્રાણીઓએ અંતરાય કર્મને બંધ પાડતી વખતે ચેતવું જોઈએ. ઉદિત અવસ્થામાં નિરાશા અને ખેદ સેવવાં તે કરતાં “બંધ સમય શિર ચેતેરે એ વાયને વારંવાર સ્મરણમાં રાખી
૧ વિનેથી વારંવાર ઉપહત થવા છતાં આરંભેલા કાર્યોને સત્યરૂષ તજી દેતા નથી. २ जिणपूआविग्ध करो हिंसाइ रायणो जयइ विन्ध
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૩e
હઠથી શું ધર્મ-પ્રાપ્તિ થઈ શકે છે?
અનુકૂળ અનુષ્ઠાનમાં પ્રવૃત્ત થવું અને “કંઈ લાખે નિરાશામાં અમર આશા છુપાઈ છે' એ ઉબેધક વાક્યનું અવલંબન લઈ પુનઃ આત્મવીર્યને પ્રગતિમય કરી અંતરાય કર્મની ઉદિત અવસ્થા કાળક્રમે અળપાઈ જાય તેવા પ્રયત્ન સેવ ઉચિત ગણાશે.
શા, ફતેચંદ ઝવેરભાઈ.
- ભાવનગર
હઠથી શું ધર્મ-પ્રાપ્તિ થઈ શકે છે? લેખક. મુનિ મણિવિજયજી, મુ. લુણાવાડા, હઠક–હે મહાનુભાવ જો તે ખરે. હઠ: આ શબ્દ તે એકજ છે અને તેના વણે માત્ર બેજ છે તથાપિ કાર્યો તે મેટા મેટા કરે છે. કોઈ કઈ વાર છોટાના મેટા અને મેટાના છેટા. કાર્યને ચિતાર આબેહુબ દુનિયાના ને પ્રત્યક્ષ બતાવી આપે છે. ' - હઠી–એટલે કર્કશતા (કઠોરપણું) અથવા કદાગ્રહને વિષે ગળી જવાપણું. પકડેલું પ્રાણુત કટે પણ નહિ છોડવા પણું. જે વચન પકડાઈ ગયું હોય તે સત્ય હોય અથવા અસત્ય હેય તે પણ. તેને છોડવું નહિ. આ જે કદાગ્રહ તેનું નામ હઠ કહેવાય છે.
જેમકે રાવણે સ્વ પરાક્રમ વડે કરી ત્રિલેકી ત્રણે લોકમાં નિષ્ફટકપણું કરેલું હતું. અર્થાત્ સ્વાયત્તવશ વર્જાિ કરેલું ત્રિલોકીનું પણ રાજ્ય રવિ કદાગ્રહ હડથી નાશ પામ્યું. એટલે લંકાના રાજ્યને હારી જઈ મરણ પામ્યું પરંતુ સીતાને અર્પણ કરી નહિ. સીતાને હરણ કરી જવાથી રાવણના કુટુંબ પરિવારે તથા રામ લક્ષમણ તથા તેમના પરિવારે. સીતાને પાછી આપવા માટે ઘણું જ સમજાવ્ય પણ સમયે નહિ ને રણસંગ્રામમાં લક્ષમણના હાથે મરણ પામી ચતુર્થ નકે ગયે. આ સર્વે પ્ર. તાપ હઠ (કદાગ્રહ છે) ઉત્તમ પ્રાણિયે કોઈ દિવસ હઠને કાતા નથી. અને હઠ વડે કરી રહિત એવા ઉત્તમ જીનું સ્વરૂપ શાસ્ત્રને વિષે ઘણુજ વિસ્તાર ભાવે લખાએલું છે એટલે તે સંબંધી દ્રષ્ટાંત શાસ્ત્રમાં ઘણાજ છે
કહ્યું છે કે માણસને જ્યારે આપત્તિ (દુઃખ) આવનારૂં હોય છે ત્યારે દ્રઢ ૫કાર્ય હોય તે પણ કમળ થઈ જાય છે. કારણ કે મૃદુ કહેતા કે મળ નાને એ અગ્નિને કણ પણ દ્રઢ એવી મેટી મટી પરની શિલ્લાને પણ ભેદી નાખે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આમાનંદ પ્રકાશ,
તેડી નાખે છે વળી પણ કહ્યું છે કે,
યતઃ
तेजस्विना गृहीतं, मार्दव मुपयाति पश्यलोह मपि
पात्रंतु महहिहितं, तरति तदन्यंचतारयति, ભાવાર્થ –તેજસ્વિના ગ્રહણ કરેલું કઠેર એવું લોખંડ છે તે પણ મૃદુતા કોમળ પણાને પામે છે અર્થાત્ અગ્નિને વિષે નાખેલું લોઢું કઠણ હેય તે પણ મૃદુ પણાને પામે છે પીગળી જાય છે ને તેજ લોખંડનું પાત્ર (ભાજન કરેલું હોય તેને પાણીને વિષે મુકવાથી તરે છે ને બીજાને પણ તારે છે. કહેવાને સાર એ છે કે અભાગ્યનો ઉદય હોય ત્યારે કોમળ હોય તે પણ કઠેર થાય છે ને સદ ભાથને ઉ. દય હોય ત્યારે કઠેર પણ કમળપણાને પામે છે. જે જે ઉદય હોય તેવા તેવા અધ્યવસાયને કરણી સુઝે છે ને ફળે પણ તેવાજ પ્રાપ્ત થાય છે.'
વિવેચન –ગમે તેવો જડ બુદ્ધિવાળે માણસ હેય પણ જે તેને શુભ કર્મનો ઉદય થાય તે તેને તથા પ્રકારના ઉત્તમ માણસો જોડે પ્રીતિ થાય છે અને તેમ કરવાથી પિતાના કઠેર પશુના મહા દુર્ગુણેને દૂર કરી અત્યંત સરલપણને પ્રાપ્ત કરે છે અને તેથી કરી લેકને વિષે માન મહત્વપણાને મેળવી શકે છે. અધમી અ-- વિવેકીપણને જલાંજલી આપી સમી સવિવેકી થઈ પિતાના માનવ જન્મને સફ. લ કરી શકે છે અને પ્રાણિયેના જ્યારે અભાગ્યને ઉદય થાય છે ત્યારે ગમે તેવા કોમળ અંતઃકરણને હોય તે પણ કઠેર થઈ જાય છે અને તે પાછા મૂળ સ્થિતિને વિષે આવવા મહા મુશ્કેલ થઈ પડે છે. કારણ કે જે સહવાસ હોય છે તેવાજ ગુણે અને દુર્ગુણે પ્રાપ્ત થાય છે. વળી ફણિધરના મસ્તક ઉપર રહેલો મણિ ઉત્તમ છે અને ઝેરને નાશ કરવાવાલો છે તે પણ ફણિધર નિર્વિષપણાને પામતે નથી અહ! અહે! કર્મની મહા વિચિત્રતા જુઓ! કર્મથી કેઈ અશુભ હેતે શુભ પણને પામે, શુભ હોય તે અશુભ પણાને પામે. કઠેર હે તે મૃદુ પશુને પામે મૃદુ હેાયતે કઠેરપણુને પામે. કેઈ સત્સંગ છતાં પણ નિર્મલ ન થાય, અને કેઈ સ્વભાવથી સહજ વાતમાં નિર્મળ થાય છે. જે જીવને જેવા જેવા સંજોગ મલે છે તેવા તેવા ભાવ વિપાકને મેળવે છે. તે જ પ્રમાણે વર્તે છે તેમજ હડ વાદીનું પણ એવું જ સમજવું જો કે હઠ સર્વથા નિંદનક છે. તથાપિ કોઇને ધર્મની ઉત્પત્તિના કારણ ભૂત થાય છે. બાહુબલિ રાજાના પેઠે
* હૃવાદુલિ દષ્ટાંતો વથા - જે અવસરે અઠ્ઠાણું લઘુ બધાના રાજ્યને હરણ કરી ભરત રાજાએ બહુ બલીના ઉપર દુત મોકલ્યા, ત્યારે તે દુતને બાહુબલીએ કહ્યું કે, અરે તારા હવામીને
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ર૩ર
હઠથી શું ધર્મ-પ્રાપ્તિ થઈ શકે છે?
છ ખંડ મલ્યા તે પણ જેમ અગ્નિ ઇંધન ( લાકડાથી) વૃદ્ધિ પામતું નથી તેમ તારા સ્વામિને તૃપ્તિ થતી નથી. અઠ્ઠાણું ભાઈઓના રાજ્યને ગ્રહણ કરી લીધા, તે પણ અત્યંત લેભી થઈ સંતેષને ત્યાગ કરી પાછા મહારું રાજ્ય પણ લેવાની ઈચ્છા કરે છે અને ચણાની લીલાવડે કરી મરીને (તીખાને) પણ ખાઈ જવા ઈચછે છે. અર્થાત્ અઠ્ઠાણું ભાઈઓના રાજાને તે ચણાના (દાલીયા) ના પેઠે ઝટપટ ખાઈ ગયે, લઈ લીધા. પણ અણુના પેઠે મરીને ખાઈ જઈ શકે તેમ નથી. કારણકે હું તે મરી જે તીખ અગ્નિના ભડકા જેવો છું તેથી મને વશ કરતાં પહેલા ચક્ષુ માંથી આસું પણ નીકળી જશે. જેમ મરી ખાનારની આંખમાંથી આંસુ નીકળી જાય છે તેમ મહારું રાજ્ય હરણ કરતા પણ તેમજ થવાનું છે. જેમ મરી આંસુ કઢાવે છે, જીભ અને એષ્ટ કહેતા હૈઠને બાળી નાખે છે. તેમ હું પણ મરી જે. જ છું. અઠ્ઠાણુંના રાજ્ય જટપટ લઈ લીધા તેમ તારા હવામીથી મહારું રાજ્ય લઈ શકાય તેમ નથી. માટે કહે તારા સ્વામીને રાજ્ય આપવા આવું છું. આવી રીતે કહી ભરત મહારાજાના દુધને બાહુબલી વિસર્જન કર્યો અને તેના પાછળ બાહુબલી લશ્કર લઈને ચાલ્યા, બાહુબલીને આવતા જોઈ ભરત મહારાજા પણ લશ્કર લઈ સન્મુખ ગયા ને અરસપરસ બાર વરસ પર્યંત મહાર રણસંગ્રામ ચાલ્યા પણું બનેમાંથી એક પણ હાય નહિ ત્યારે ઈંદ્ર મહારાજે આવીને કહ્યું કે, વૈર તમારા બને છે તેમાં બીજા લાખો માણસના જીવને શું કામે જોખમમાં નાખે છે. આવી રીત ઈદ્રમહારાજના કહેવાથી તેમણે કહેલા દૃષ્ટિ યુદ્ધ ૧ વાક યુદ્ધ ૨ મુછિ યુદ્ધ
દંડ યુદ્ધ ૪ આ ચાર પ્રકારના યુદ્ધ કર્યા, તેમાં પણ ભરત મહારાજને પરાજય થયે. તેથી ભરત મહારાજા વિચાર કરવા લાગ્યા કે આ ચક્રવત્તિ છે કે હું છું ! આવી રીતે વિચાર કરે છે તેવામાં દેવતા ચક ભરત રાજાને આપ્યું. તેમણે રેષથી બાહુબ ળજી ઉપર છોડયું તે પણ બાહુબળને પ્રદક્ષિણા કરી પાછું ભરત રાજાના હાથને વિષે આવ્યું, કારણ કે એક ગોત્રીને વિષે તે પરાભવ કરી શકે નહિ. તે અવસરે ભરત મહારાજા ઉપર અત્યંત કેધ ચડવાથી મુષ્ટિ ઉપાડી બાહુબળજી મારવા દેડયા ને ડેક દુર જઈ વિચાર કરવા લાગ્યા. અહે અહે. મેં શું કરવા માંડયું. પિતાતુલ્ય જેણે ભ્રાતા મોટાભાઈને વધ કરવા હું તત્પર થયે છું. ધિક્કાર છે રાજ્યને, તેમજ સંસારના દુઃખદાયી વિષય જન્ય સુખને પણ ધિક્કાર છે. આવી રીતે વૈરાગ્ય તથા સંવે. ગરંગ પામી, ઉપાડેલી મુષ્ટિ નિષ્ફળ કરવી નહિ એવી રીતે વિચાર કરી પિતાના મસ્તક ઉપર તે મુષ્ટિ મુકી પંચમુષ્ટિ લોન્ચ કર્યો. દેવતાયે હે સમ! અહે સત્વમ! એમ જયારવ કરી પંચ પ્રકારના પુપની વૃષ્ટિ બાહુબળજી ઉપર કરી, સાધુવેષ આપે. તેથી બાહુબળજીયે વ્રત અંગીકાર કર્યું. આવી રીતે પિતાના બંધવને વ્રત અંગીકાર કરેલા દેખી ભરત મહારાજા મનમાં લજજા પામી બાહુબલીને નમસ્કાર કરી વિનવવા લાગ્યા.
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાશ,
૨૩૩
હે બંધવ, તું મહારે અપરાધ ક્ષમા કર. હું ઓછો છું, ઉછાછળ છું. છકી ગયેલો છું, તું માટે મહારાજ છે, તું મહારે અપરાધ ક્ષમા કર! મહારે સહારા સાથે વૈરભાવ નથી.
હે બંધવ, હું મહાઅપરાધી છું. હું મહા પાપીણું છું. અનેક અકાર્યને કરવા વાલ છું. છ ખંડની ભૂમિને વશ કર્યા છતાં પણ મહારી લોભી તૃષ્ણ શાંત થઈ નહિ તેથી મેં અઠ્ઠાણું ભાઇના રાજ્યને ગ્રહણ કર્યા, હવે તું મારે એકજ બંધવ છે તે પણું વ્રત લઈને બેઠે તે હું દુનિયાના અંદર અપયશથી લેકેને મહારૂં મુખ કેમ દેખાડીશ, આ દુનિયાને વિષે હવે હું કેમ રહી શકીશ. માટે હે બંધવ, આ રાજ્ય સર્વ તહારૂં છે તેને તું ગ્રહણ કર અથવા તહારી મરજી પડે તેને આપી દે હે બંધવ, એકવાર તે બોલ. હે બંધવ, એકવાર તું મહારા સન્મુખ જે, તું ન જુવે તે તને રિષભદેવજી તાતની આણ છે. એકવાર હસીને બોલ. હે બંધવ, મહારે જન્મ સફળ કર. આવી રીતે વિવિધ પ્રકારે વિલાપ કરતાં ચક્ષુ થકી અટ્ટની ધારાને ઝરાવતાં પશ્ચાતાપને કરી કરગરવા લાગ્યા.
ભરત મહારાજાના વિવિધ પ્રકારના વચનેગારને શ્રવણ કરી બાહુબલજી મહારાજ લેશ માત્ર ડગ્યા નહિ, ચલાયમાન થયા નહિ એટલે સંસારને વિષે પ્રોતભાવવાળી થયા નહિ.
ત્યારબાદ ભરત મહારાજા બાહુબલી મુનિને નમસ્કાર કરી પોતાને અપ. રાધ ખમાવી તેમના પુત્ર સમયશાને રાજ્ય આપી શકાતુર થયા છતાં અને ધ્યાને વિષે ગયા.
- હવે બાહુબલી વિચાર કરે છે કે મહારા પહેલા મહારા લઘુ બધાએ દિક્ષાને અંગીકાર કરેલી છે, તે વચને વિષે મહારાથી લધું છે તે તેમને હું નમ સ્કાર કેમ કરું, માટે ઈહાંજ રહી ધ્યાન ધરી કેવળજ્ઞાન ઉપાર્જન કર્યા પછી તાતછરિષભદેવજી પાસે જઈશ. આ વિચાર કરી કર્મક્ષીણું કરવા માટે કાઉસગ ધ્યાને રહ્યા. આવી રીતે એક વર્ષ પર્યત કાઉસ્સગ ધ્યાનમાં નિશ્ચલ રહેવાથી શરીર શુષ્ક થઈ ગયું, ઈક્રિય હણાઈ ગઈ, શરીર નિસ્તેજ થઈ ગયું, શીત તાપથી સુકાઈ જઈ દુલ થઈ ગયા. વર્ષાવતુમાં વેલડીથી વીંટાઈ ગયા, પશુપક્ષીઓ માળા નાખ્યા, વેલડીથી વીંટાણા. પગને વિષે વાલ્મીક (રાફડા) માટીના ટેકરા વૃદ્ધિ પામ્યા. આવી રીતે વર્ષને છેડે અવબોધ કહેતા જ્ઞાન થશે એવું જાણી રિષભદેવજી મહારાજે બ્રાહ્મી તથા સુંદરીને મોકલ્યા. અત્યંત દુર્બલ અને નહિ એલખી શકાય એવા બાહુબળજીને મહા મહેનતે લખી કહ્યું કે હે, બંધો ગજ થકી નીચા ઉતરે ! ગજ ઉપર ચડેલાને કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત થતું નથી. આવી રીતે કહીને ગયા પછી બાબળ ચિત્તમાં ચમત્કાર પામી વિચાર કરવા લાગ્યા. અહે! અહે! મેંહસ્તી ઘેડા રથ
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૩૪
દાનવીર રત્નપાળ,
પાયદલ રાજ્ય રિદ્ધિ રમણ પરિવાર સર્વને ત્યાગ કરેલા છે ને મહારે હસ્તિ ક્યાં થી, તેમજ પરમ પવિત્ર અને મહારી બેન સાધવીઓ જે છે તે અસત્ય પણ બેલે નહિ. એમ વિચાર કરતાં ક્ષણ માત્રમાં સાવધાન થયા. ને વિચાર્યું કે, હા ! હા. મેં જાણ્ય. માન રૂપી હસ્તિના ઉપર ચડેલે છું. મહાર સરખા વિવેકી પુરૂષોને આ માન જેઈજ નહિ. અહે! લઘુ ભાઈઓ છે તે પણ દિક્ષા તથા કેવલથી મહારાથી મેટાજ છે માટે મારે વંદન કરવા લાયક છે, માટે હું માને છેડી હિથી જલ્દી જઈ રિષભદેવ સ્વામી તથા મહારા બંધને નમસ્કાર કરૂં આ વિચાર કરી જે પગ ઉપાડે છે તેવામાં જ બાહુબલિ મહારાજને કેવલજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું; ત્યાંથી તે જઈ પ્રભુને પ્રદક્ષિણા કરી કેવલીની પર્ષદાને વિષે બેઠા. અને તે સમયમાં ભરતી મહારાજા રાજ્ય કરવા લાગ્યા, મરિચી સિદ્ધાંતને જ્ઞાનના જાણ થયા.
આવી રીતે હઠથી કરેલો ધર્મ પણ મહા ફળ દાયક થાય છે તો જે મહાનુભાવે હઠને ત્યાગ કરી ધર્મનું આરાધન કરે તે ઉત્તમ ગતિને પામે તેમાં કઈ આશ્ચર્ય નથી.
इति हवे श्री वाहुबलि संबंधः संपूर्णः
ની દાનવીર રત્નમાળ.
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૨૬ થી શરુ. ) કેશાંબી નગરીની પાસે શાલિગ્રામ નામે એક રમણીય પ્રદેશમાં ગામ
આવેલું છે. તે ગામ પૂર્વે સમૃદ્ધિમાન હતું. તેમાં ગુણેને મુગ્ધભટ્ટની સ્ત્રી ધામ રૂપ દાદર નામે બ્રાહ્મણ રહેતું હતું. શંકરને ઘેર સુલક્ષણુનું જેમ ઉમા પાર્વતી છે, તેમ તેને ઘેર મા નામે એક દ્રષ્ટાંત. સતી સ્ત્રી હતી. તે દામોદર અને સમાં બંને દંપતિથી મુ
ભટ્ટ નામે એક મુશ્વ સ્વભાવ-ભેળા સ્વભાવને પુત્ર થયું હતું. તે મુગ્ધભટ્ટને સારા કુળમાં ઉત્પન્ન થયેલી નામ પ્રમાણે ગુણવાળી સુલક્ષણ નામે સ્ત્રી પરણાવી હતી. એક સમયે તે દાદર અને સમા-માતાપિતાને રવર્ગવાસ થયો. તે પછી મુગ્ધભટ ગરીબાઈમાં આવી ગયે એટલે પિતાની પ્રિયા સુલક્ષણાને ઘેર મુકી તે દેશાંતરમાં ચાલ્યા ગયે. સુલક્ષણા ઘરમાં એકલી રહી તેની
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાશ
૨૩૫
પાસે મેટું કે નાનું કોઈપણ માણસ રહ્યું નહીં. આથી તેણી સદાચાર અને સકુળની મલિનતા થઈ જવાને ભય ધરવા લાગી. કારણકે, ચપળ પ્રકૃતિવાળું વન વય એવું ઉચ્છુ ખળ છે કે, તેમાં વિષયનું સ્મરણ થવાથી માણસ પોતાના મનને કઈપણ રીતે રોકવાને સમર્થ થઈ શકતું નથી. સતી સુલક્ષણાએ પોતાના શીળની રક્ષા કરવા માટે અને મનને નિરોધ કરવા માટે કમળશ્રી નામે એક ધનાઢય-ગૃહસ્થની સુશળ સ્ત્રી સાથે મૈત્રી બાંધી. સતી સુલક્ષણ તે કમળથીને ઘેર જતી અને તેની સાથે નેહગોષ્ટી કરી પિતાના મનને દુરાચારના માર્ગથી અટકાવતી હતી.
એક વખતે નિર્મળ હદયવાળી વિમળા નામે કોઈ સાઠવી આવ્યા અને તે પરિવાર સહિત કમળથીના ઉપાશ્રયમાં ઉતર્યા. સુલક્ષણા બ્રાહ્મણી હતી, તેથી તેણુંએ પૂર્વે કેહવાર જૈન સાધ્વીઓ જોયેલી ન હતી તેથી આ વિમળા વગેરે સાથીએને જોઈ મુગ્ધપણને લઈને તેણીએ આશ્ચર્ય સાથે પિતાની સખી કળશ્રોને આ પ્રમાણે પુછ્યું, “સખી વિમળા, આ સાધ્વીઓ ધણું વગરની થઈ પૃથ્વી ઉપર કેમ ફરતી હશે? તેમને પતિ, પ્રજા કે કુટુંબ હશે કે નહીં? તેમના શરીર ઉપર માંગલિક આભૂષણે કાંઈ પણ દેખાતા નથી અને તેમના શરીર શૃંગાર તથા વેષ વગરના કેમ છે? તેમજ તેમના મસ્તક ઉપર વાળ કેમ નથી?” સુલક્ષણાની આવી મુગ્ધતા જાણું કમળથી બેલી-“સખી, આ સાદવીઓ કહેવાય છે. તે મહાસતીઓ છે. સત્ય સંયમરૂપ તેમનું જીવિત છે. તેઓએ માંગલિક આભૂષણે ત્યજી દીધાં છે. સર્વ જાતના દૂષિત પદાર્થોને તેમણે ત્યાગ કર્યો છે કષાયના અભાવથી તેમના હૃદય નિર્મલ હોય છે. તેઓ તત્વાર્થને જ્ઞાનને જાણનારી, નિષ્કપટપણે બ્રહ્મચર્ય પાળના, વ્યવહાર માર્ગથી વિરામ પામનારી, સર્વજ્ઞ પ્રભુએ કહેલા અનુદાનને આચરનારી અને આવોના દ્વારને બંધ કરનારી હોય છે. આ સાદરીઓ સંસાર સાગરમાં પડેલી પિતાની સ્ત્રી જાતિને ઉદ્ધાર કરવાને માટે કૃપાથી કૃતાર્થ થઈ આ પૃથ્વી ઉપર વિચરે છે. હે સખી સુલક્ષણા, આ સીવીઓનું મન માતાપિતા વગેરે સંસારને સર્વ સંબંધ છેડી સર્વ જતના પાપકર્મની વિરતિમાં લાંબા કાળથી લીન થયેલું હોય છે. આ સાધ્વીઓમાં કેટલીએક રાજાઓની અને કેટલીએક વ્યાપારીઓની પુત્રીઓ દાખલ થયેલી હોય છે. તેઓ આ સંસારના ભેગથી વિરકત થઇ સિંગ ધર્મને અત્રિત થયેલી છે. આ પવિત્ર સાબીએને રાજાઓ અને શ્રીમંત વગેરે સર્વે શ્રદ્ધાથી પિતાની કુળદેવી હોય અથવા માતા હોય તેમ ગણું તેમનું બહુમાન કરે છે. સખી, પરમાર્થ દ્રષ્ટિવાલી આ સીઓને સમાગમ પુણ્ય વિના મળ
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૩૭
દાનવીર રત્નપાળ
મુશ્કેલ છે, કારણકે, એ પવિત્ર સાધ્વીની સંગતિ શમ તથા સમતારસની પરખ રૂપ ગણાય છે. આ સાધ્વીઓની વંદના અને આરાધના સર્વ દુઃખને હરનારી છે અને એમના ચરણની રજ ને લલાટે સ્પર્શી કરી હાય તા તત્કાળ ઈષ્ટ વસ્તુને આપનારી થાય છે. ” પેાતાની સખી કમલશ્રીના મુખથો સાધ્વીઓના ગુણ જાણી સરળ પ્રકૃતિવાળી સુલક્ષણા પેાતાના હૃદયમાં વિસ્મયથી આ પ્રમાણે વિચાર કરવા લાગી—“ મારા પતિ પરદેશ ગયા છે તેથી મારૂ ચિત્ત અલ્પકાળ સુધી કાઇપણ રોતે સન્માર્ગે રહેતું નથી. તે આ સાધ્વીએ પોતાના શીળને સર્વ પ્રકારે શુદ્ધ કેમ રાખી શક્તી હશે ? અને યેવન વયથી ચપળ એવા મનને શી રીતે અટકાવી શકતી હુશે ? શું તે કાઇપણ એવે મ`ત્ર જાણતો હશે ? અથવા તેમની પાસે એવી કાઇ આષધી હશે ? અથવા તેમને ગુરૂએ એવા કોઈ પ્રકાર અતાન્યેા હશે ? તેમના મનને રોધ કેવી રીતે થયે હુશે ? એ વાત હું જાતેજ એકવાર સાધ્વીને પુછી જેવુ... કારણકે, કુલીન સ્ત્રીબાને એ વાત ઘણી ઉપયેગનો છે. ” આવુ` વિચારો સુલક્ષણાએ વિમળા ગણ નીતે આ પ્રમાણે પુછ્યુ...–“ માતા, તરૂણ સાધ્વીએ પેાતાના ચપળ મનને શી રીતે રેકી શકિત હશે ? એ વાત મને સારી રીતે સમજાવેા. ” સાધ્વીએ જણાવ્યુ, “નવાનવા સત્કર્મ કરવામાંજ મનને જોડનાની સાધ્વીઓનુ મન પછી કદ્ધિપણુ કુમાગે જતુ' નથી. અેન સુલક્ષઙ્ગા, તે વિષે એક દૃષ્ટાંત છે, જેમ હાથીનું મન ઉત્કૃ’ખળ, હાય છે, પણ તેના મર્મ સ્થળમાં અકુશ ઘેાંચવામાં આવે છે, તેથી તેનું મન પછી સદા અંકુશમાંજ લીન રહે છે, તેના મનમાં કમ્રિપણું પોતાના સ્વતંત્ર સ્થાનરૂપ વિધ્યાચળનું ચિંતન થતુ નથી, તેવી રીતે અમે સાધ્વીઓનુ` મન સદા સારા સિદ્ધાંતે નુ અધ્યયન, અને અધ્યાપન વગેરેમાં તીન રહેવાથી તે વિષયેનું સ્મરણ કદિ પણ કરતુ' નથી. જેમ ચપળ એવા પણ મર્કટ કેડમાં શૃંખળા નાંખવાથી પાતાના ચેગીનેજ અનુસરે છે. તેથી રોતે મન ચપળ છે, પશુ જો તે નિયમિત કર્યુ હાય તે આત્માના વ્યાપારને જ અનુસરે છે. જે પત્રનન માગમાં આવેલુ' રૂ. આકાશમાંજ પ્રવૃત્ત છે તેમ લગાડેલું મન આત્માના સારા કે નડારા વેપારમાં પ્રવર્તે છે. પ્રિય વ્હેન, તેથો સજ્જત મનુષ્યેાએ પાતાના મનને હુમેશાં સ’યમના યેાગે માંજ પ્રવર્તાવવુ’; વ્યાપારમાં પ્રવતે તેવા યેગેામાં પ્રવર્તેલુ` મન કમ્રિપણું નકારા માર્ગમાં જતુ નથો તેને માટે પ્રશમતિ ગ્રંથમાં કહેવામાં આવ્યુ છે કે, “ પિશાચનુ આખ્યાન અને એક કુલવધૂનું ગેપને ઘેર જવાનુ આખ્યાન સાંભળીને ઉત્તમ પુરૂષોએ પોતાના મનને સચમ યેાગમાં વ્યાપારવાળું કરવું જોઈએ ” મ્હેન સુલક્ષગ઼ા, સયમ એ ઉત્તમ વસ્તુ છે. તે સવથી અને દેશથી પાળવાથી શુદ્ધ ગણાય છે. સમ્યકત્વની દૃઢતાને માટે સમ્યકત્વનું' સ્વરૂપ આ પ્રમણે કહેલુ' છે, જીન-અજીવ વગેરે નવતત્ત્વાના અને સ્વભાવથી અને ઉપદેશથી જે જીવ શ્રદ્ધા પૂર્ણાંક સ્વીકારે તે સમ્યકત્વ કહેવાય છે, તેવા
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાશ
૨૩૭
સમ્યકત્વમાં બુદ્ધિને સ્થિર કરી જે મનુષ્ય સર્વ આવશ્યક ક્રિયાઓને યથાકાલ આચરે તે મનુષ્ય અલ્પ સમયે મુક્તિને પામે છે.”
સાધ્વી વિમલાના સદ્વચનથી કહેલા આ ઉપદેશથી સુલક્ષણ લઘુકમી હેવાથી તત્કાલ આહંત ધર્મને પ્રાપ્ત થઈ. તે પછી તેણી શ્રાવકની સર્વ કિયાને સાધ્વીજી પાસેથી શીખી અને તેને યથાશક્તિ તે સદા આચરવા લાગી. જ્ઞાનાવરણીય કર્મના ક્ષોપશમથી તેણીએ અનુક્રમે તે સાધ્વીની પાસેથી જૈન પ્રવચનમાં પ્રવીણતા મેલવી. ત્યાર પછી તેણીનું મન જલમાં માછલાની જેમ નવા નવા ધર્મકાર્યોમાં લીન થઈ ગયું અને તેથી તે બીજા વિશ્વનું સ્મરણ કરતાં અટકી ગયું.
તે પછી લાંબે વખતે સુલક્ષણને પતિ મુગ્ધભટ્ટ દેશાંતરથી ઘેર આવ્યું. તેણે આવતા વેંત જ સુલક્ષણને પુછ્યું કે, “હે સુંદરી’ તું મારા વિયોગે લાંબે વખત શી રીતે રહી શકી હતી?” સુલક્ષણાએ જણાવ્યું, “વામી મારું મન સદ્ધર્મમાં સદા વ્યાપારવાળું હતું, તેથી તમારા વિયેગની પીડા મને જરા પણ જણાઈ નથી.” મુગ્ધભટ્ટે આશ્ચર્યથી પુછયું. “પ્રિયે તારૂં મન એવા ક્યા સદ્ધર્મમાં લીન થયું હતું ?” સુલક્ષણા બેલી. “પ્રાણનાથ તે સમ્યગ જ્ઞાન, શ્રદ્ધાન અને ચરિત્ર રૂપી જૈન ધર્મ છે. સંક્ષેપથી અથવા વિસ્તારથી જે યથાર્થ તને બેધ થાય, તેને વિ. ધાને સમ્યગજ્ઞાન કહે છે. શ્રી જિન ભાગવતે કહેલા ત ઉપર રૂચિ થાય, એ સમ્યગ શ્રદ્ધાન કહેવાય છે, તે સ્વભાવથી અને ગુરૂના ઉપદેશથી પ્રાપ્ત થાય છે. સર્વ સાવાયેગને ત્યાગ કરે, તે ચારિત્ર કહેવાય છે. તે સાધુને સર્વથી અને શ્રાવકને દેશથી હેય છે.” ઈત્યાદિ સુલક્ષણએ સર્વજ્ઞ કથિત ધર્મને વિસ્તારથી કહી સંભલાગે. તે સરળ સ્વભાવવાળ મુગ્ધભટ્ટના હૃદયમાં ઘણેજ રૂચિકારક થઈ પડ્યો. સરળ પ્રકૃતિ મનુષ્યજ સહેલાઈથી પ્રબોધ પામે છે. તેને માટે કહ્યું છે કે, “મુગ્ધ માણસ સુખે આરાધી શકાય છે. વિશેષ સમજુ માણસ તેથી પણ વધારે સહેલાઈથી આરાધી શકાય છે, પણ જે જ્ઞાનનો અપ બોધ મેલવી પિતાને પંડિત માની બેઠા હોય, તેવા માણસને તે સાક્ષાત્ બ્રહ્મા પણ રંજન કરી શકતા નથી.” - મુગ્ધનાભઠ્ઠ મુહૃદયમાં સર્વજ્ઞ કથિત ધર્મ સારી રીતે પરિણત થઈ ગયે, તેથી તે હળવે હળવે નિશ્ચય શ્રાવક બની ગયે. કેટલેક સમયે પરસ્પર સ્નિગ્ધ હૃદય વાળા અને સાંસારિક બેગ ભેગવનારા તે દંપતિને ગૃહસ્થાશ્રમ રૂપી વૃક્ષના કુલ રૂપ પુત્ર ઉત્પન્ન થયે. એક વખતે શીયાળામાં ટાઢથી પીડિત એ મુગ્ધભટ્ટ પુત્રને કેડ ઉપર તેડી બ્રાહ્મણેથી વિંટાઈ રહેલી એક અગ્નિહોત્રની સગડીમાં તાપવા ગયો. તેને જોઈ “આ મુગ્ધભટ્ટ પિતાને ધર્મ છેડી શ્રાવક થઈ ગયો છે” એવી ઈર્ષ્યા
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૩૮
દાનવીર રત્નપાળ,
લાવી મંડળમાં રહેલા બ્રાહ્મણેએ તેને કહ્યું કે, “અરે ભદ્ર. તું શ્રાવક થઈ ગયું છે. તેથી તને પાપ લાગ્યું છે. અને આ ધર્મની સગડી છે. તેથી તારે અહીં આવવું નહીં, તારાથી અમારો ધર્મ દુષિત થાય.” આવા બીજા પણ ઉપહાસ્યના વચ ને બોલતા તે વિદૂષક જેવા બ્રાહ્મણે તેને તાપવા દીધું નહીં. આવા જૈન ધર્મ ના ઉપહાસ્યથી તે મુગ્ધભદ્રને તે વખતે ઘણે ખેદ થઈ આવ્યું. તત્કાલ તેણે આવેશથી કહ્યું કે “જે જિનેશ્વરને કહેલે ધર્મ સત્ય અને સનાતન હોય તે આ મારો બાળક આ અગ્નિમાં પડી શરીરે આબાદ રહેજો અને જો તે ધર્મ છે અને આ ધુનિક હોયતો આ બાળક ભસ્મ થઈ જજે.” આ પ્રમાણે કહી મુગ્ધભટ્ટે પોતાના બાળપુત્રને અગ્નિમાં હોમી દીધો. તે વખતે બ્રાહ્મણે હાહાકાર કરવા લાગ્યા, આ વખતે સર્વજ્ઞ મતને ઉદ્યત કરનારી કોઈ દેવીએ તે અગ્નિમાં પડતા બાળકને અકસ્માત કમળના સંપુટમાં ધરી રાખે, આ દેવી કોણ હતી, તેને વૃત્તાંત આ પ્રમાછે છે. તે પૂર્વ જન્મ ભારે કમી પણાને લઈને શ્રાવક ધર્મની વિરાધના કરવાથી એક સામાન્ય વ્યંતરી થઈ હતી. એક વખતે તે એ કેવલી ભગવાનને પુછયું કે, “મને બેધિ સમ્યકત્વ પ્રાપ્ત થશે કે નહીં?” તેના ઉત્તરમાં કેવલી ભગવાને જણ વ્યું કે, “તને અવશ્ય સમ્યકત્વ પ્રાપ્ત થશે પરંતુ તારે સમ્યકત્વની ઉદ્દભાવનાને માટે વિશેષ પ્રયત્ન કરે.” કેવલી ભગવાનના આ વચન ઉપરથી ત્યારથી તે દેવી અવધિ જ્ઞાનવડે નિરંતર જોયા કરતી હતી અને આવા કાર્યો કરવામાં સાવધાન રહેતી હતી. તેણીના જાણવામાં આવ્યું એટલે તેણએ આ બ્રાહ્મણના બાલકને કમળના સંપુટમાં ધારણ કરી લીધો હતો. જ્યારે આ ચમત્કાર જોવામાં આવ્યું એટલે કેટલા એક બ્રાહ્મણે આહંત ધર્મ ઉપર ઈશ્વ રહિત થઈ ગયા હતા. મુગ્ધભટ્ટ હર્ષિ ત થઈ પોતાના બાળકને લઈ ઘેર આવ્યું અને તેણે તે સર્વ વૃત્તાંત પિતાની પ્રિયા સુલક્ષણાને નિવેદન કર્યો. તે સાંભળી સુલક્ષણ બોલી દેવ, તમે આ અવિચારી કામ કર્યું છે. શ્રીજિન ભગવાને તત્વાર્થ ઉપર શ્રદ્ધા રાખવી તે સમ્યકત્વ એમ કહેલું છે. જેમનું એ સમ્યકત્વ શુદ્ધ હોય તેઓ પરસ્પર સાધર્મિભાવથી તે પર પક્ષપાત કરનારા થાય છે અને પછી તેઓ મૃત્યુ પામી સુલભ બધી થાય છે. જેમને સ્નેહ પિતાના સાધર્મિઓના કરતાં પુત્રાદિક ઉપર વિશેષ હોય છે, તેમને માટે સિદ્ધાંત નીતિ પ્રમાણે સમ્યકત્વનો સંશય અવશ્ય રહે છે. આથી કેઈ ઉગવાલી શાસન દેવીએ ભવિતવ્યતાથી પિતાના સમ્યકત્વની ભાવના કરવા માટે આ બાળકની રક્ષા કરી છે. પરંતુ જો કદિ દેવીનું અવધાન ન હોય અને આ બાળક બળી જાત તે તેથી કાંઈ અરિહંતને ધમ અસત્ય અને આધુનિક કરતે નહીં. જે તત્ત્વ દષ્ટિવાળા પુરૂષે છે, તેમના હૃદયમાં તે આહંન્દુ ધર્મ સારી રીતે પડેલોજ છે. તેમને કાંઈ સાધર્મિકના સાંનિધ્યની જરૂર રહેતી નથી. વસ્તુતાએ તત્વાર્થ ઉપર શ્રદ્ધાન
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાશ,
એજ સમ્યકત્વ કહેવાય છે. તેથી જે હદયનું ચળાચળપણું હોય તે ૫છી શ્રદ્ધાન શી રીતે ઘટે? જેઓ ધર્મમાં નિશ્ચળ છે, તેમની આગળ તે આ બાળચેષ્ટા છે. એવી રીતે કરવાની વાત તે શી કરવી? પણ એવો વિચાર કરે, એ પણ તેમને યુકત નથી.” સુલક્ષણ પિતાના પતિને આ પ્રમાણે કહેતી હતી, તે દરમીયાન તેણુના સાંભળવામાં આવ્યું હતું કે, કૈશાંબી નગરીમાં શ્રી અજિત ભગવાન્ સુર-અસુર સહિત સમેસર્યા છે, સમય જાણનારી સુલક્ષણે આ તક સાધી મુગ્ધ સ્વભાવવાળા પોતાના પતિને આહંત ધર્મ ઉપર નિશ્ચળ કરવાને આ પ્રમાણે કહ્યું-“આર્ય પુત્ર, મારા કહેવા ઉપર જે આપને પ્રતીતિ ન આવતી હોય તે કશાંબી નગરીમાં જઈ સર્વજ્ઞ ભગવાન્ અજિત સ્વામીને પુછો.” સુલક્ષણાના આ વચન ઉપરથી તે સમ્યકત્વની પ્રતીતિ કરવા માટે મુગ્ધ ભટ્ટ પિતાની પ્રિયા સાથે ત્યાં ગયે અને અજિત પ્રભુને સર્વજ્ઞ માની તેણે ગૂઢ પદેથી આ પ્રમાણે પુછ્યું, “સ્વામી, કેમ કે તેમજ છે કે ?” પ્રભુએ કહ્યું, “હ તેમજ છે.” મુગ્ધ ભટ્ટે કહ્યું, “તે કેવી રીતે ?” પ્રભુ બોલ્યા, “જે તત્વાર્થ ઉપર શ્રદ્ધાન તેજ સમ્યકત્ત્વ છે.” આ સાંભળી મુગ્ધભટ્ટને ખરી પ્રતીતિ થઈ ગઈ અને તેથી તે મન ધરીને બેસી રહ્યું. આ સમયે પપકારી બુદ્ધિવાળા પ્રભુના આદ્ય ગણધરે બધી પર્ષદાને પ્રતિબોધ થાય તેવા હેતુથી વંદના કરી પ્રભુને પુછયું, “ભગવન, આ બ્રાહ્મણે શું પુછયું? અને આપે તેને શું કહ્યું? અને આ બ્રાહ્મણ કેણુ છે?” ગણધરના આ પ્રશ્ન ઉપરથી સર્વ પ્રભુએ તેનું સર્વ વૃત્તાંત પ્રથમથી કહી સંભળાવ્યું. તે વૃત્તાંત સાંભળીને ઘણું જ પ્રતિબંધ પામી ગયા અને મુગ્ધભટ્ટની સમ્યકત્વ ઉપર અત્યંત સ્થિરતા થઈ ગઈ. તે પછી તે મુગ્ધભટ્ટે વૈરાગ્યથી દીક્ષા લીધી અને છેવટે પરમાર્થ દષ્ટિવાલે તે મુખ્ય ભટ્ટ અનુક્રમે કેવળ જ્ઞાનને પ્રાપ્ત થયો. સુલક્ષણ પણ પતિના વિયાગ વખતે વિમળા સાધ્વીના મુખથી ધર્મ જ્ઞાન જાણું વિષયના સ્મરણમાં ઉન્મુખ થયેલા પિતાના મનને આહં. દ્ધર્મના કૃત્યથી વશ કરી છેવટે પરમાત્માની સંપત્તિને પ્રાપ્ત થઈ હતી.
અપૂર્ણ.
ज्ञान संवाद.
(ગતાંક પૃષ્ટ ૨૧૮ થી શરૂ.) અવધિજ્ઞાનના આ ઉદ્યારે સાંભળી મન:પર્યવ જ્ઞાને પિતાના સ્વરૂપનું આ પ્રમાણે ખ્યાન આપ્યું. “મિત્રો, આહંત આગમમાં વિદ્વાને મને મન:પર્યવ એવા નામથી લખે છે. કેટલાએક મન:પર્યાય એવા નામથી પણ મને બોલાવે છે. જુમતિ અને વિપુલમતિ એવા મારા બે પ્રકાર છે. મારાથી અઢી
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૪૦
જ્ઞાન સવાદ.
દ્રોપ સમુદ્ર અતવી સસજ્ઞી પચેદ્રિયના મનેાગત ભાવને જાણી શકાય છે. તે ઉપર બતાવેલા મારા બે ભેદમાં રૂજીમતિ કરતાં મારે વિપુલમતિ ભેદ નિલ મને ગત ભાવને જાણી શકે છે. આ મારા બે પ્રકાર અદ્ભુત અને ઉચ્ચ ગણાય છે. આથી આ ત વિદ્વાનેા મારી ઘણી પ્રશંસા કરે છે, તે મારા ઉર્જાય પ્રકારમાં ઋન્નુમતિની અપેક્ષાએ વિપુલમતિ અધિક શુદ્ધ ગણાય છે. કારણ કે, ઋન્નુમતિ જ્ઞાન વાળા પડી જાય છે અને વિપુલમતિ જ્ઞાનવાળા પુન: પડતા નથી. એટલી તેમાં વિશેષતા છે. આ મારા ઉભય ભેથી મારા મહિમા જૈન આગમમાં પ્રશ‘સનીય ગણાય છે. ભદ્ર, અમારા મહિમા સાંભળી તમે ને ખાત્રી થશે કે, આપણા આ મિત્ર ઉચ્ચ આસનને પૂર્ણ અધિકારી છે.
મન:પર્યવજ્ઞાનના ા વચને સાંભળી અાધજ્ઞાને આક્ષેપ કરીને જણાવ્યું, મિત્ર મનઃપવ, તમારે વૃત્તાંત જાણી માશ મનમાં એવી શંકા ઉત્પન્ન થાય છે કે, મારા અને તમારી વચ્ચે વિશેષ તફાવત દેખાતે નથી, મારા અધિકારથી તમા। અધિકાર ચડીયાતા હાય એમ લાગતું નથી. ઉથ્થુ આસન મેળવવામાં પણ આપણે બંને સરખા અધિકારી છીએ. જો તમારા મારા કરતાં વિશેષ અધિકાર હાયતે! તમે મારાથી કાઇ જાતની વિશેષતા દેખાડી આપે.”
અવિધ જ્ઞાનના આ વચના સાંભળી મન:પર્યવ જ્ઞાને શ્રુત જ્ઞાનની સામે જોયુ, એટલે તે વિદ્વાન જ્ઞાને વિચાર કરીને આ પ્રમાણે કહ્યું, “ મિત્ર અવધિ જ્ઞાન, વિશુદ્ધ ક્ષેત્ર, સ્વામી અને વિષયને લઇને તમારા અનેમાં ભેદ પડે છે એટલે વિશુદ્ધિકૃત, ક્ષેત્રકૃત, સ્વામિષ્કૃત તથા વિષયકૃત એવી અવધિજ્ઞાનમાં અને મન:પર્યાવજ્ઞાનમાં વિશેષતા છે. કહેવાનેઃ આશય એવા છે કે, અધિક શુદ્ધિ દ્વારા થયેલ અવિધજ્ઞાન અને મન:પર્ય વજ્ઞાન, ક્ષેત્ર દ્વારા થયેલ અવિધ અને મન:પર્યાય, સ્વામી અને વિષય દ્વારા થયેલ અવિધજ્ઞાન અને મન:પર્યાય જ્ઞાનમાં સ્પષ્ટ ભેદ ૨ હેલે છે. સારાંશકે અવધિજ્ઞાનની અપેક્ષાએ મન:પર્યાય જ્ઞાન અધિક શુદ્ધ છે. કારણકે, અવધિજ્ઞાનવાળા જેટલા રૂપ અથવા રૂપી દ્રચૈાને જાણે છે, તેમને મન:પર્યાય જ્ઞાની અધિક શુદ્ધતાથી મનેાગત હેાવા છતાં પણ અધિકતર શુદ્ધતાથી જાણે છે, Àત્રકૃત, અવધિજ્ઞાન અને મનઃપર્યાયજ્ઞાનના ભેદને માટે આર્હત આગમમાં લખ્યુ છે કે, અવિધજ્ઞાન તેા અંગુલના અસભ્યેય ભાગાદિ ક્ષેત્રામાં ઉત્પન્ન થઇ સ’પૂર્ણ લેક પર્યંતમાં હાઇ શકે છે અને મન:પર્યાયજ્ઞાન મનુષ્ય ક્ષેત્રમાંજ ઊત્પન્ન થાય છે, બીજા કાઇ ક્ષેત્રમાં ઊત્પન્ન થતું નથી, આ ખતેમાં સ્વામિકૃત ભેદ એવે છે કે, અવિધજ્ઞાન તે સ’થત અને અસયત બધા જીવોને બધી ગતિમાં થાય છે, પરતું મન:પર્યાયજ્ઞાન મનુષ્ય ગતિમાં થાય છે. અન્ય જીવ અથવા અસયત મુનિને થતુ નથી. ખા તેમાં વિષયકૃત ભેદુ આ પ્રમાણે છે કે, અવધિ જ્ઞાનને વિષય રૂપી દૂગ્યે માં અને
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાશ
૨૪૧
અસર્વ પર્યામાં છે એટલે અવધિજ્ઞાન રૂપી દ્રના કેટલા એક પર્યાયને જાણી શકે છે પણ તે સંપૂર્ણ દ્રવ્ય તથા સર્વ પર્યાને જાણી શકતું નથી. પરંતુ મનઃપર્યવ જ્ઞાનને વિષય તે તેને અનંતમાભાગમાં પણ છે. એટલે કહેવાનો આશય એ છે કે અવધિ જ્ઞાનથી જે રૂપી દ્રવ્ય જાણી શકાય છે. તે દ્રવ્યના અનંતમાં સૂક્ષમ ભાગને પણ મન:પર્યવ જ્ઞાન જાણી લે છે. આ ઉપરથી સિદ્ધ થાય છે કે, અવધિજ્ઞાન કરતાં મન:પર્યવ જ્ઞાન વિશેષ અધિકાર ધરાવે છે અને તેથી આહંત વિદ્વાને તેને વિશેષ માન આપે છે.” - વિદ્વાન શ્રતજ્ઞાનના આ વચને સાંભળી અવધિજ્ઞાનના મુખ ઉપર જરા ગ્યાનિ પ્રસરી ગઈ અને મનઃ પર્યાયજ્ઞાનની મુખમુદ્રા ઉપર સ્મિતાકુરે પ્રગટ થઈ આવ્યા,
મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન કરતાં પિતાની મહત્તા વિશેષ સાબીત થવાથી મનઃપયય જ્ઞાનના હૃદયમાં ઉચ્ચ આસન ઉપર બેસવાની પૂર્ણ આશા પ્રગટ થઈ આવી. તત્કાળ તેણે ઉભા થઈ તે ઉચ્ચ આસનના પાન ઉપર દષ્ટિ કરી તેવામાં કૃતજ્ઞાને વિનયથી જણાવ્યું, “મિત્ર, જરા રાહ જુઓ. આ પરમ પવિત્ર શાંત મૂર્તિ કેવળજ્ઞાનનું સ્વરૂપ સાંભલ્યા સિવાય તમારાથી ઉચ્ચ આસનને અધિકાર લેવાશે નહીં. મને લાગે છે કે, આ આપણે પવિત્ર મિત્ર હમણાંજ પિતાની મધુર વાણ પ્રગટ કરશે.”
આટલું કહી શતજ્ઞાને મન ધારણ કર્યું અને સર્વે ત્યાં કેવળજ્ઞાનની સન્મુખ જેવા લાગ્યા. શાંત સ્વરૂપ કેવળજ્ઞાન પિતાની સુધામય દષ્ટિ સર્વ તરફ પ્રસાર હતું, પણ તેના મુખમાંથી કઈ જાતની ઈચછાની વાણું પ્રગટ થઈ નહીં. કારણકે, તે સમાન ભાવમાં વર્તનારૂં હોવાથી તે ઉચ્ચ આસનની ઈચ્છા ધરાવતું ન હતું. તે સર્વદા નિષ્કામવૃત્તિમાં રમણ કરનારું હતું.
જ્યારે શાંત અને આનંદ સ્વરૂપ કેવળજ્ઞાને કાંઈપણ કહ્યું નહીં એટલે મતિ, શ્રત અવધિ અને મન:પર્યાય એ ચારે મિત્રે સાનંદાશ્ચર્ય થઈ આ પ્રમાણે છેલ્યા.
પ્રિય કેવળજ્ઞાન, તમારી નિષ્કામ વૃત્તિ જોઈ અમે સર્વ ખુશી થયા છીએ. તમારી ઉચ્ચ વૃત્તિને જેટલે ધન્યવાદ આપીએ તેટલે શેડે છે. આ વિશ્વ ઉપર વિતરાગ દિશાને જે અદ્દભુત અને અદ્વિતીય આનંદ કહેવાય છે તે તમારે જ પ્રભાવ છે. તમારા પ્રભાવથી આત્મા મોક્ષગામી થઈ અનિર્વચનીય સુખને ભક્તા બને છે. અમે સર્વે આપ મહાત્માને વિનંતિ કરીએ છીએ કે, તમે અમારી પર અનુગ્રહ કરી આ ઉચ્ચ આસન ઉપર બેસે અને અમેને ઉંચી પ્રકારને ઉપદેશ આપે. તમારા ઉપદેશના પ્રકાશથી અમારું આંતર સ્વરૂપ વિશેષ નિર્મલ બની જશે આ જગતમાં જૈનશાસનને જય તમારાથી જ કહેવાય છે. ભગવાન તીર્થકરે પણ તમને અનુપમ માનઆપે છે.”
આ પ્રમાણે કહી તે ચારે જ્ઞાનેએ નીચેના ક્ષેકથી ભગવાન કેવળજ્ઞાનની
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૪૨
સ્તુતિ કરી હતી.
www.kobatirth.org
જ્ઞાન સવાદ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
।
क्षीण कर्म प्रकृतिने प्रचुरानंद दायिने केवलज्ञानरूपाय सर्वात्कृष्टाय ते नमः || १ ||
જેમાં સકમની પ્રકૃતિ ક્ષીણ થાય છે, જે ઘણાં આનંદને આપનારૂ છે અને જે સવથી ઉત્કૃષ્ટ છે, તે કેવળાનના સ્વરૂપને નમસ્કાર છે. ”
૧
આ પ્રમાણે નમસ્કાર કરી તે ચારે મિત્રાએ હસ્તનું અવલંબન આપી મહામા કેવળજ્ઞાનને ઉચ્ચ આસન ઉપર બેસારી દીધુ.. જ્યારે કેવળજ્ઞાને તે ઉચ્ચ આસન ગ્રહણ કર્યું, એટલે સત્ર જય ધ્વનિ થઈ રહ્યા અને દેવતાઓએ આકાશમાંથી પુષ્પની વૃષ્ટિ કરી.
ક્ષણવાર પછી ચાર મિત્રએ અજલિ એડી કેવળજ્ઞાનને આ પ્રમાણે જણાવ્યું ભગવદ્ કૃપા કરી આપનુ શુદ્ધ સ્વરૂપ જણાવા અને તે સાથે અમારા સંબંધી કેટલેાએક એધ આપે કે જેથી અમે આપને અત્યંત આભાર માનીશું. ” તે જ્ઞાનાની આ વિનતિ ઉપરથી મટ્ટહાસ્યના પ્રકાશથી આસપાસના પ્રદેશને પ્રકાશિત કરતાં કેવળજ્ઞાને ગંભીર અને મધુર ધ્વનિથી નીચે પ્રમાણે જણાવ્યું.
“પ્રિય મિત્રા, તમેાએ પ્રેમ પૂર્વક મને મેટુ' માન આપ્યું, તે તમારા વિવેકને પૂરા ધન્યવાદ ઘટે છે. મારૂ પેાતાનુ સ્વરૂપ મારે મુખે કહેવુ, એ મને પસદ નથી છતાં તેમાં કેટલાએક લાભના વિચાર કરી હું' તમારી સમક્ષ સક્ષેપમાં મારા સ્વરૂપના ચીતાર આપું છું: મિત્ર, આઠ કની અંદર મેાહનીય કર્મ બળવાન્ ગણાય છે. તે મેહનીય કમ ક્ષીણુ થવાથી તે સાથે જ્ઞાનાવરણી, દનાવરણી અને અંતરાય ક ક્ષીણુ થતાં મારી ઉત્પત્તિ થાય છે. તે મારી ઉત્પત્તિમાં કેવળજ્ઞાન અને કેવળદર્શીન એ મારા ભય સ્વરૂપ પ્રગટે છે એ ચારે પ્રકૃતિએના ક્ષય એ મારા (કેવળજ્ઞાનનેા) હેતુ છે, આ પ્રમાણે સંક્ષેપમાં મારૂ સ્વરૂપ છે, જે સ્વરૂપને ધારણ કરનારા કેવળી ભગવંત આ વિશ્વમાં પરમપૂજય થઇ મેક્ષ ઇશાના સંપૂર્ણ અધિકારી અને છે,”
કેવળજ્ઞાનની આ વાણી સાંભળી સર્વ જ્ઞાનાએ આનંદ ધારણ કરી તેને વદના કરો, તે સમયે તેમણે પુન: નીચેના પદ્યના ઉચ્ચાર કર્યાં,
अमंदानंदसंदोह दायकं ज्ञाननायकम् । जयतात्केवलज्ञानं केवलानंद रूपकम् ||१||
። “ઘણાં આનંદના સમૂહને આપનાર, સર્વ જ્ઞાનેના નાયક રૂપ ને કેવળ આન’દ રૂપ એવુ‘ કેવળજ્ઞાન જય પામે.” ૧
તે પછી સર્વ જ્ઞાનેએ નમ્રતાથી જણાવ્યુ` કે, ભગવત્, આપણુ બધા મિત્રોના ચેાગથી આત્મા કેવી કેવી શકિત ધરાવે છે? તે વિષે કૃપા કરી સમજાવે, જે ઉપરથી
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
આત્માનઃ પ્રકાશ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૪૩
આપણુ સની ન્યૂનાધિકતા જાણવામાં આવે.”
re
કેવળજ્ઞાને આનંદ દર્શાવતા કહ્યું, “ મિત્રા, આપણાં આ મિત્ર મતિ અને શ્રુત લગભગ સરખા છે, તે મને જ્ઞાનાથી જીવ સ દ્રવ્યેાને જાણે છે; પરતુ સ દ્રવ્યેાના સ` પર્યાયને જાણતા નથી, પેાતાને ચાગ્ય એવા પાઁયાનેજ જાણે છે, આ મિત્ર અવધિજ્ઞાનના વિષય કાળા, પીળા ઇત્યાદિ રૂપી દ્રવ્ય ઉપર રહેલે છે. પરંતુ તે રૂપી દ્રવ્યના સર્વાં સપૂર્ણ પર્યાયા તેના વિષય થઈ શક્તા નથી, કિ’તુ કેટલાક પર્યાય અત્યંત શુદ્ધ અવધિજ્ઞાન દ્વારા પણુ રૂપવાજ જાણવામાં આવેછે, મિત્ર મન:પર્યાય જ્ઞાનના વિષય રૂપી દ્રવ્યેના અનત ભાગમાં છે, એટલે જે પદા અવિધજ્ઞાનના વિષય છે તેના અનંત ભાગ–અતિ સૂક્ષ્મ ભાગ તે મન:પર્યાયના વિષય છે, તેથી મનઃ પર્યાય જ્ઞાનવાળે આત્મા અવધિજ્ઞાનના વિષયના અનંત ભાગને જાણે છે અને જે મનમાં ગુપ્ત ભાવને પ્રાપ્ત એવા મનુષ્ય ક્ષેત્રમાં વ્યવસ્થિત થયેલા રૂપી દ્રવ્યે ને જાણેછે, અને હું પોતે કેવળજ્ઞાન જીવાતિ સપૂર્ણ દ્રશ્યને અને તેના યાવત્ પર્યાયને જાણુ છું. લાક તથા અલાક સ મારા વિષય છે, હું સ` ભાવાનું ગ્રાહક છે, એવા કોઈ પદાર્થ નથી કે જે મારો (કેવળજ્ઞાનને) વિષય ન થઇ શકે, તાત્પર્યં કે, સપ્ વિષય તથા સ’પૂર્ણ વિષયાના સંપૂર્ણ સ્થૂળ તથા સૂક્ષ્મ સ` પર્યાયને હું' પાતે પ્રકાશિત કરૂ છું, તેથી ભગવન્ તીર્થંકરા અને સિદ્ધ દશામાં આવનારા આત્માએ મારે આશ્રય કરવા ઇચ્છા રાખે છે.”
केवलं केवलानंद कारकं ह्युपकारकम् । कमनं केवलज्ञानं विश्वे जयतु सर्वदम् ||१||
ભગવાન્ કેવળજ્ઞાનની આ વાણી સાંભળી સર્વ જ્ઞાનેને અતિ આનંદ ઉત્પન્ન થઇ આળ્યે, પછી તેમણે નીચેના પદ્યથી તેની સ્તુતિ કરી.
--
For Private And Personal Use Only
“કેવળ માત્ર આનંદને આપનારૂ, ઉપકાર કરનારૂ', કર્માંને હણનારૂ કેવળજ્ઞાન આ વિશ્વમાં જય પામે,” ૧
આ પદ્ય ખેલતા ખેલતાં સર્વ જ્ઞાનેાએ કેવળજ્ઞાનની પૂજા કરી અને તે પછી તે સર્વ પોતપોતાની ભૂમિકામાં ચાલ્યા ગયા હતા.
समाप्त.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિરભક્ત શાશન દીપાવે,
શ્રી મહાવીર જયંતી. વીરભકતો શાશન દીપાવે!
આત્માનંદ મેળવે.
ચિત્ર સુદ ૧૩! તેરમું ગુણસ્થાન પ્રાપ્ત કરવા ગ્ય છે ! વહાલા બંધુઓ અને ભગિનીઓ!
તમે મનુષ્ય જન્મ મેળવીને શું સાર્થક કીધું? શું પરમાર્થ કી? શું લાભ લીધે? શું ચિંતવન કયું? દેખે અંજલિના પાણીમાંથી બિંદુ બિંદુ નીચે પડી ઓછું થાય છે તેમ એક એક ક્ષણ ઓછી થઈ મારા આયરૂપી પાણીને અંત આવવાની તૈયારી છે, કાળ પડછાયાના બેને તમારી સાથે સદા ફરતો રહે છે તમે રાજાને કિવા માબાપને કિવા લેકેને ઠગવા શકિતવાન છે પણ યાદ રાખો કે કાળની સાથે તમારી ઠગાઈ ચાલવાની નથી. તમે તમારી હોંશીયારી નિપુણતા કુતર્ક ત્યાં ચલાવી શકવાના નથી, તેની દૂતી જરા તમારા સન્મુખ આવે છે ત્યારે શ્રીમંતે પૈસાની પ્રબળતાથી લેકને પિતાને બુઢાપ છુપાવવા, જુવાન ઓરતને સંતોષ પમાડવા કાળા કલંકરૂપ ગળીના રંગને ઉપયોગ કરી, ધર્મને પણ વિસારી ગાડી ઘડામાં ભેઝ - ડાવે છે, પડિક્રમણને દેવપૂજનને સદગુરૂના સદ્દબોધને વિસારી અધમ દુરાચારી વેશ્યા કુલટાઓને ન્યાલ કરી તન, ધન, બુદ્ધિ, આબરૂને ગુમાવે છે.
હે બધે ! તેવા અનેક કુમાર્ગે ચડેલા પ્રામર પ્રાણીઓને સત્ય માર્ગ બતાવવા વીર પ્રભુનો જન્મ ક્ષત્રિÉડનગરમાં સિદ્ધારથ રાજાને ત્યાં ત્રિશલા દેવીની કુખમાં થયે છે. તેના ચરિત્રને શ્રવણ કરી તેમના ગુણ ગ્રામ કરી તમારા બુદ્ધિ બળને સન્માર્ગે વાપરી, તમારા ધનથી દેશનું દારિદ્ર દૂર કરી, મનની મલિનતાને દૂર કરી, ધર્મ તત્વને જાણ કાંઈક એવું કાર્ય કરો કે ફરી તમને માતાના ગર્ભમાં નવ માસ સુધી વારંવાર લટકવું ન પડે.
ગુરૂને સદધ સૂર્ય ચંદ્ર મેઘ કરતાં પણ અધિક છે કે તે ત્રણે ગુણેને સાથે પૂરા પાડે છે. અને ભવ્યાત્માઓના કલેશને હણી શિવમાર્ગ દેખાડે છે.
રાગ–બનઝારા. બહુ પુણ્યનો રાશિ મિલાવી, જનની કુક્ષિને ભુવિ દીપાવી, સુદી ત્રદશી તિથિ ભાવીરે, પ્રભુ જગ્યા જગ હિતકારી;
કરે શિવ જવાની તૈયારી પ્રભુ.
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાશ,
૨૪૫
ક્ષત્રિકુંડમાં સૂર્યથી ભારે, થયે ઉઘાત જગ ઉદ્ધાર,
ચૈત્ર માસે તરે નરનારી; કરો શિવ, માત તાતને હર્ષ ન માય, દુઃખ દારિદ્ર દૂર થાયે,
દાન દેતાં મળી ઠઠ ભારીરે, કરે શિવ. વૃદ્ધિ દેખી વિદ્ધમાનને નામે, માત પિતા થાયે ગુણ ધામે,
દેવે વીર ગુણે વીર ધારીરે, કરે શિવ. બધે! આળસ શીઘને છેડે, તમે ચિત્ત વીરતામાં જેડે,
ઉત્સાહ મંત્ર હૈયે લે ધારી, કરે શિવ. તમે વરના છે અનુયાયી, કર જયંતી જન સુખદાયી,
સબંધે કુબુદ્ધિ વિસારી કરે શિવ. હિંમત ધરતાં કીંમત થાશે, જગમાં કીર્તિ તમારી ગવાશે,
વીર વીર વીર ઉચ્ચારી; કરે શિવ, જો પરમાર્થ કંઈ નવ કીધે, તેણે જનની ભારજ દીધે,
અંતે થાશે પસ્તા ભારી કરે શિવ. કે બાળને વિદ્યાદાન, લેજો ગુરૂ નમી તવજ્ઞાન,
પૂજા ઉત્સવે મંદિર શણગારી કરે શિવ. તમે જેન થઈ જાઓ એક, રાખ મળી સો ધર્મ ટેક,
માયા છે અને એ ખારીરે, કરે શિવ. દેજે ભાષણમાં વિરોધ, કરી વરના ગુણની શેધ,
જેથી થાય સમાજ હીતકારી, કરો શિવ, વીર નિર્વાણ બેતેર વરસે, પાવાપુરી ભાવે જન તરશે,
ચોવીસ ચાળીસ લે ધારી, કરે શિવ. ૧૨ હીરવિજયે બેધને દીધે, માર્ગ શાહને બતાવ્યું સીધે, આ અર્જ માણેકે ઉચારી, કરો શિવ. ૧૧
- લી. મુનિ માણેક-આગ્રા.
શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સ તરફથી અપાએલ સ્કોલરશીપ
મહું મ શેઠ ફકીરચંદ પ્રેમચંદ તરફથી સને ૧૯૬૩ ની સાલમાં મેટ્રીકમાં પસાર થએલા જૈન શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક વિદ્યાર્થીઓ પૈકી એક અમદાવાદના રહીશ મી. ચંદુલાલ ગીરધરલાલને સંસ્કૃત વિષયમાં સૈથી વધારે માર્ક મેળવ્યા હોવાથી રૂા. ૪૦ ) ની સ્કોલરશીપ આપવામાં આવેલ છે, અને બીજી સ્કેલરશીપ રૂ. ૪૦) ની સુરતના વતની માટેની હોવાથી મી. મણીલાલ રસીકદાસ
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૨૪૬
શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયની સ્થાપના,
કાપડીઆને ઉંચા નંબરે પાસ થવાથી આપવામાં આવેલ છે. તે જીવ જૈન અને જાહેર કર વામાં આવે છે.
( જૈન કાનરન્સ ઓફીસ-મુબઇ, )
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશના મેનેજર સાહેબ!
વિનય પૂર્વક જણાવવાનું કે આ સાથે, સંસ્થાની યાજના તથા તેમાં ઉત્તેજન આપનાર અત્યાર સુધીના ગૃહસ્થોના નામ મેાકલાવ્યાછે જે કૃપા કરી પબ્લીકની જાણમાટે આપના પ્રસિદ્ધ પત્રમાં પ્રગટ કરશેાજી,
શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય
લાલબાગ પાંજરાપેાળ–મુ`.ઇ.
For Private And Personal Use Only
લી. સેવક.
મલચંદ હીરજી,
૩૦
શ્રી મહાવીર જૈન રિધાલયની સ્થાપના.
શુદ્ધ દેવ, શુદ્ધ ગુરૂ, અને શુદ્ધ ધર્મની પ્રાપ્તિ કરવા ઉપર જીવ (આત્મા)ના કલ્યાણના આધાર છે એમ આપને વિદિત છે. અનાદિ કાળથી જીવ કર્મની સાથે પ્રવાહથી અનાદિ સબંધ રાખતા આ ગૂંસારમાં ચેરાશીલાખ જીવાયેાનીમાં ભમી રહ્યેા છે, અને પાતા। કર્માનુસાર સુખ દુઃખ સહન કરી રહ્યા છે. આ નાટકશાલારૂપ સંસારમાં શુદ્ધ ધર્મની પ્રાપ્તિના અભાવે જુદા જુદા રૂપ ધારણ કરી નવા નવા શિરર બદલી આ જીવ નાટક કરી રહ્યો છે. જ્ઞાનાવરણીય કર્મના ક્ષયે પશમને અનુસારે વ્યાવહારિક કેળવણી મેળવવાથી સંસારમાં ઇજજત, આમ, માત વિગેરે મળે છે પરંતુ ધર્મથી વિમુખ રહેવાથી સંસારનું સુખ રાત્રીની એશની માફક છે. ધર્મ ઉપદેશાએ કથત કર્યુ છે કે આય દેશ ઉચ્ચ કુળ, પૂ આયુષ્ય, અને શુદ્ધધર્મની પ્રાપ્તિ બહુ શુભ કર્મના ઉદયથી થાય છે આપણને દયામય ધર્મ મળ્યા છતાં આપણા યુવાને સૌંસારિક કેળવણી લેવા છતાં દેવ ગુરૂ અને ધર્મનું સાચું સ્વરૂપ ન જાણે તેમજ શુ માર્ગમાં ન ચાલે તે તેની Àખમદારી સમાજ ઉપર છે. જ્યાં સુધી આપણા યુવક વર્ગને સમયપર શુદ્ધ ધર્મનું શીક્ષણ આપવામાં ન આવે ત્યાં સુધી આપણે તે વગ ધર્મના કાયદાઓને શી રીતે પાલી શકે ? ૧૩-૧૪ વર્ષની ઉમર સુધી બાળકમાં ગ્રહણ શકિત સારી હોય છે અને તે ઉમર પછી તે બાળકમાં વિચાર શકિત તેજ થતી જાય છે. એ વિચાર શકિત પ્રગટ થયા પછી એ બાળક ઉપર ધર્મ સંબંધી સંસ્કાર પાડવામાં આવે અને દેવ ગુરૂ ધનુ' સાચું સ્વરૂપ સમજાવવામાં આવે તે! અણુાચારે પોતાની મેળે ત્યાગ કરે, એવા આશયથી તેમજ આજકાલ જૈન સમાજની સ્થિતિ સાધારણ થતી જાય છે અને અંગ્રેજી શિક્ષણમાં પૈસાના ઘણા ખરચ થાય છે એમ વિચારી પરમ ઉપકારી મુનિ મહારાજ શ્રી વલ્લભવિ જયજીના સદ્ઉપદેશથી શ્રી મુંબઇ નગરીના શ્રાવક સમુદાયને લમ પડે છે કે જ્યારે વિદ્યાર્થી ૬) વર્ષની ઉમરે કે ત્યાર પછી મેટ્રીક અથવા એન્ટરન્ટ પરિક્ષા પસાર કરીયે.ગ્ય સાધનાના અભાવથી આગળ અભ્યાસ કરતા અટકી પડે છે અને ધર્મનું શિક્ષણુ ન મલવાથી સાચા રસ્તાને ઠંડી દઇ આડો અવળે. માર્ગ પકડે છે જેને લઇને પેાતાના આત્માનું કલ્યાણુ કરી
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનઃ પ્રકાશ.
શકતા નથી પરંતુ હાંસીપાત્ર થાય છે. આવા વિદ્યાર્થીઓને મદદ કરવા જુદા જુદા સ્થળેામાં જુદી જુદી સંસ્થા સ્થાપવાનુ હાલ તરત મુશ્કેલ છે તેથી એવા વિચાર ચાલતા હતા કે કાઇ સારા સ્થામાં કે જે મુખથી બહુ દૂર ન હેાય ત્યાં એક એવી સંસ્થા કાયમ કરવામાં આવે કે જ્યાં હીંદુસ્થાનના ક્રેઇપણ ભાગમાંથી મેટ્રીક અથવા તેની બરાબરના એન્ટ રન્ટ કે બીજી પરિક્ષા પસાર કરી જે વિદ્યાર્થી ત્યાર પછીના અભ્યાસ પેાતાના ખર્ચે ન કરી શકતા હોય તથા જે વિદ્યાર્થીઓ ખચ આપી આ સંસ્થાને લાભ લેવા ઇચ્છા રાખતા હાય તેવા વિદ્યાર્ધીઓને આ સંસ્થામાં રાખી તેની ચાલ ચલગત, ખાવું, પીવું, વ્યાવહારિક, ધાર્મિક તથા શાીરિક શિક્ષણ ઉપર પૂરેપૂરૂં ધ્યાન આપી તેને વ્યવહારિક તથા ધાર્મિક બાબતમાં હુશીયાર કરી સંપૂર્ણ શ્રધાળુ અને લાયક બનાવવા. આ વિચાર ચાલતા હતા તે દરમ્યાન પુનાનિવાસી શેઠ ગગલભાઇ હાથીભાઇએ મહારાજ સાહેબ પાસે એવી ઇચ્છા દર્શાવી કે પુનાની ક્રગ્યુશન કોલેજતી નજીક પેાલીસ લાઇન્સતી પાસે જે ખુલ્લા મેદાન ઉપર તેમની જમીન તથા બંગલા છે અને જ્યાંના હવા પાણી સારા છે, તે જમીનમાંથી કેટલાક ભાગ વિદ્યાર્થીઓના રહેવાના મકાન માટે આપવા તથા મકાન બનાવવા માટે રૂા. ૫૦૦૦) અથવા તેથી વધુ રકમ આપવા જણુાવ્યું. આ વાત કાગળુ સુદિ ૫ ને સામવારે પેહલવેલી મુનિ મહારાજશ્રીએ વ્યાખ્યાનમાં જણાવી કેટલુ ક યાગ્ય વિવેચન કર્યું; જેથી આ શુભ ખાતામાં કેટલાક મહાશયેાએ યોગ્ય મદદ આપવા પાતાની ઇચ્છા જડ્ડાવી અને દર વર્ષ સુધી ખર્ચ માટે પ્રતિ વર્ષ અમુક રકમ આપવી કબુલ કરી ભરી દીધી. ત્યારપછી પ્રાગણ સુદિ ૧૪ ને બુધવારના દિવસે વ્યાખ્યાત વખતે આ ખાખત ઉપર ફરીથી ચર્ચા કરી એક એક કામચલાઉ કાર્યકારીણી સભા ચુંટવામાં આવી, જેના તરથી નીચલી યેાજના તૈયાર કરવામાં આવી છે તે અનુસાર આ અતિ અગત્યની યેજનાપર ખાસ ધ્યાન આપવા વિષ્ટિ છે અને તેમાં યેાગ્ય મદદ આપવા વિજ્ઞપ્તિ છે.
સદરહુ યાજના નીચે પ્રમાણે પસાર થયેલી છે અને રૂપીઆની જોગવાઈ થતાં કર્માટ વિગેરેની વ્યવસ્થા કરી કામ શરૂ કરવામાં આવશે.
૧ નામ.
આ સ’સ્થાનુ નામ. “ શ્રી મદ્ગાવીર જૈન વિદ્યાય ” રાખવામાં આવે છે.
૨૪૭
સ્થળ.
આ સરથા પૂના શહેર નિવાસી શેઠ ગગલભાઈ હાથીભાઇના અગલાની જમીનમાંથી જેટલી જોઈએ તેટલી જમીન તેએ સાહેબ પાસેથી લઇ એ જમીનમાં યેાગ્ય રીતે કાયમ કરવી.
૩ મકાનની સખ્યા.
(ક) હુમાની અને વિષ્યમાં વૃદ્ધિના ખ્યાલ કરી ૫૦) વિદ્યાર્થીઓને રહેવાને લાયક મકાનની ગે!ઠવણ કરવી.
For Private And Personal Use Only
બેટાના ૧૩ આડાએ બાંધવા તેની પાછળ મકાનમાં રૂ. ૧૩૦૦૦) ના ખરચ થવા સંભવ છે. એ શીવાય એક મકાન સુપ્રિન્ટેન્ડટ વાસ્તે, એક મકાન ધાર્મિક શિક્ષક વાસ્તે, એક મકાન શ્રી જીનમંદિર માટે, એક મકાન લાયબ્રેરી તથા લેકચર હાલ માટે, તથા એક મકાન સા
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
२४८
શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયની સ્થાપના
તથા સ્ટેર રૂમ માટે બનાવવા, એ સર્વ મકાન બાંધવા પાછળ કુલ્લે રૂ. ૨૦૦૦૦) ના ખરચ થવા સંભવ છે, કાન તથા એસ્ટીમેટ પહેલાથી તૈયાર કરાવી મંજુરી લઈ બનાવવામાં આવશે.
(ખ) જે જે ગૃહસ્થ એક ઓરડાના રૂ. ૫૦૦) અથવા જેટાના ઓરડાના રૂ. ૧૦૦૦) આપે તેવા ગૃહસ્થોના નામને એક લેખ તે ઓરડા પર લગાડે.
૪ વિદ્યાર્થીઓની યોગ્યતા વિગેરે (ક) હિંદુસ્તાનના ઈપણ પ્રાંતમાંથી વિદ્યાર્થી તેમાં દાખલ થઈ શકશે. (ખ) વિદ્યાર્થી જૈન શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક હે જોઇએ. (ગ) મેટ્રીક અથવા તેની બરાબરની પરિક્ષા પાસ કરનાર વિદ્યાર્થીને લેવામાં આવશે. (ધ) વિદ્યાર્થી સારી ચાલ ચલણવાળે, શીખવામાં હુશીવાર અને ચાલાક સમજદાર હશે તેને
દાખલ કરવામાં આવશે. (ચ) મકાનની સગવડતા મુજબ વિદ્યાર્થીઓને દાખલ કરવામાં આવશે. (છ) સંસ્થાના કાયદા કાનુનને અનુસરી ચાલવાને બંધાય તેવા વિદ્યાર્થીને દાખલ કરવા. (જ) બીમાર અથવા આ સંસ્થામાં રહી ગુજરાન ચલાવવાની ઈચ્છા રાખનાર વિદ્યાર્થીને આ સંસ્થામાં લેવામાં આવશે નહી.
૫ પ્રબન્ધ. (ક) વિદ્યાર્થીઓની દેખરેખ તથા તેની સંભાલ વાતે એક સુશિક્ષિત અનુભવી ધર્મચુસ્ત
સુપ્રિટેન્ડેટ રાખવામાં આવશે. (ખ) ધર્મ શિક્ષણ આપવા માટે એક તત્વવેત્તા, જૈન ધર્મના ગુઢ આશને જાણનાર
એ શિક્ષક રાખવામાં આવશે, જે દરરોજ ઓછામાં ઓછો એક કલાક ધર્મ
શિક્ષણ આપશે. (ગ) કમીટી ધર્મ શિક્ષાને જે અભ્યાસ ક્રમ નકી કરશે તે પ્રમાણે ધર્મ શિક્ષા આપવામાં
આવશે, ક્રિયા પિતાની પરંપરા મુજબ વિદ્યાથી કરે તેમાં આ સંસ્થાને હરકત નથી. (ઘ) વિદ્યાર્થીએ દેવ પૂજા [ કારણ સિવાય દરરોજ કરવી જોઇશે. (ચ) રવિવાર તથા છુટીના દિવસે ઓછામાં ઓછું એક સામાયિક વિદ્યાર્થીએ કરવું જોઇશે. (છ) પર્યુષણ પર્વમાં તથા અન્ય પર્વમાં કમીટીના નિયમ મુજબ દેવ દર્શન (ચૈત્ય પર
વાડી) કથા શ્રવણ, પ્રતિક્રમણ વિગેરે કરવા જોઇશે. (જ) આ સંસ્થામાં જૈન ધર્મ અનુસાર ખાન પાનની ગોઠવણ રાખવામાં આવશે.
૬ ખર્ચ, ખર્ચ નીચે મુજબ અનુમાન કરવામાં આવ્યું છે.
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાશ
૨૯
૨૫ વિદ્યાર્થી માટે. સુપ્રિન્ટેન્ડેટ રૂ. ૧૦૦] ધર્મ શિક્ષક રૂ. ૪૦] રયા ૨૩. ૨૦] ઘાટી ૩ રૂ. ૨૧ ચાકીદાર ૧ રૂ. ૧૦ ખેરાકી વિદ્યાથી ૧] રૂ. ૧૦ ] રૂ. ૨૫૦] સ્ટાફની રૂ. ૮૦) શી વિદ્યાર્થી ૧] . ] ૧૫૦] પુસ્તક રૂ. ૪] ૧૦૦] કપડા રૂ. ૨] રૂ. ૫૦ પચુરણ બી હજામત સ્ટેશનરી રૂ. ૧૭૯] કુલ રૂ. ૧૦૦૦) માસિક તેમજ ૫૦]વિદ્યાર્થીમાટે તેનાથી ડબલ કરતાં ઓછું એટલે રૂ.૧૭૦૦] થાય,
એ હિસાબ મુજબ ૨૫ વિદ્યાર્થી માટે દર વર્ષે ખરચ રૂ ૧૨૦૦૦) ૫૦) વિદ્યાર્થી માટે વના ખર્ચ રૂ. ૨૦૪૦૦) થાશે. મકાન વિગેરેને એક વખત ખર્ચ રૂ. ૨૦૦૦૦) ગદડા, વાસણ ફરનીચર વિગેરે એક વખત ખરચ રૂ. ૩૦૦૦) પુસ્તક લાઈબ્રેરી માટે એક વખત ખરચ રૂ. ૨૦૦૦)
એ મુજબ મકાન, ફરનીચર વિગેરે ખરચ માટે રૂ. ૨૫૦૦૦) અને ૨૫) વિદ્યાર્થીના વર્ષને ખરચ રૂ. ૧૨૦૦૦) તથા પ૦) ના વર્ષને ખરચ રૂ. ૨૦૦૦૦) નો થવા અનુમાન થાય છે.
૭ ીિ આપી દાખલ થનાર વિદ્યાર્થી. જે કોઈ વિદ્યાર્થી પોતાના ખરચે આ સંસ્થાનમાં અભ્યાસ કરવામાં ઇચ્છતો હશે તો તેની પાસેથી દર માસે રૂ. ૩૦) લેવામાં આવશે વધારે આપે તેની ખુશીની વાત છે. એ રૂ. ૩૦) માં કુલ ખરચ ખાવા પીવા, પુસ્તક ફી, કપડા વગેરેને શમાવેશ થઈ જશે.
૮. કાર્ય કયારે શરૂ કરવામાં આવશે. જ્યારે રૂ. ૧૨૦૦૦) દર વર્ષની આવક મુજબ દશ વર્ષ વાતે આપવાની શરતે કબુલાત આવી જશે કે આ કામની શરૂઆત કરવામાં આવશે, અને શરૂઆતમાં વર્ષ ૧) ના રૂપીઆ અને ગાઉથી લેવામાં આવશે. જ્યાં સુધી મકાનની સગવડ થાય નહીં ત્યાં સુધી ભાડાના મકાનથી કામ ચલાવવામાં આવશે.
૯ વિદ્યાર્થી માટે પ્રતિજ્ઞા. આ સંસ્થાને કલાભ લેનાર વિદ્યાર્થીએ જેટલા વર્ષ સુધી આ સંસ્થાનો લાભ લીધો હોય તેટલા દર વર્ષના રૂ. ૪૦૦) લેખે પોતાની ભવિષ્યની કમાણીમાંથી દર સેંકડે ચાર ટકા લેખે દેવું વસુલ આપવા આ સંસ્થામાં વિદ્યાર્થી તરીકે દાખલ થતી વખત કબુલાત આપવી. પરંતુ કમાણી કરવાની શરૂઆતના બે વર્ષ આ રકમ ભરવામાંથી વિદ્યાથી મુક્ત રહી શકશે.
૧૦ સભાસદ બાબત, પેટન
રૂ. ૫૦૦૦) પ્રથમ વર્ગ
રૂ. ૨૫૦૦) બીજો વર્ગ
રૂ. ૧૫૦૦)
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૫૦
શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયની સ્થાપના
૫૧૦
૫૧૦
ત્રીજો વર્ગ
રૂ. ૧૦૦૦). જેમણે દરવર્ષે રૂ. ૫૧) લેખે દશ વર્ષ સુધી આપવા કબુલ ક્યાં છે તેઓ એરડીનરી સભાસદ ગણાશે. ફાગણ સુદ ૫ શને ૧૦૦૧) શેઠ હેમચંદ અમરચંદ
૧૦૧૦ ૧૦૦૧) , દેવકરણ મુલજી,
૧૦૦૧ ૧૦૧) લલ્લુભાઈ ગુલાબચંદ ઝવેરી
૧૦૧૦ ૧૦૧) , ડાયાભાઈ શેભાગચંદ કોઠારી
૧૧૦ ૫૧) , ભાઈચંદ અમુલખ ૫૧) , જમનાદાસ મેરારજી
૫૧૦ ૫૧) , દેવકરણ પ્રેમજી
૫૧૦ ૫૧) , ચુનીલાલ વીરચંદ ૫૧) , વાડીલાલ શાંકળચંદ ૫૧) , મુલચંદ ઇચ્છાચંદ
૫૧ ૫૧) , જુલચંદ તીકમજી
૫૧૦ ૫૧) , બાપુલાલ ન્યાલચંદ
૫૧૦ ૫૧) , મેહનલાલ ચુનીલાલ બુલાખી ૫૧) , ઇટાલાલ લહેરચંદ
૫૧ ૫૧) ,, પ્રેમચંદ કેશરીચંદ ૫૧) , ચિતરભજ વીરચંદ
૫૧૦ પ૧) , વલભજી વીરજી ૫૧) , મુલજી ધનજી પ૧) , કલાણજી વીરજી ૫૨) , ગીરધર વીરજી
૫૧૦ ૫૧) , ઉતમચંદ માનચંદ ફાગણ સુદ ૬ ભેમે પા) , મલકચંદ રૂપચંદ
૫૧૦ , ૫૧) , ડાકેરદાસ મંગલજી
૫૧૦. ૫૧) , મદનજી કચરા પારેખ
૫૧૦ ફાગણ સુદ ૧ર સમ૧૦૧) , મોતીલાલ મુલજી
૧૦૧૦ ફાગણ સુ.૧૪ બુધ ૧૨૫) , કલ્યાણચંદ શેભાગચંદ ઝવેરી
૧૨૫૦. ર૫૧) , નગીનદાસ કપુરચંદ ઝવેરી
૨૫૧૦ પ૧) છ રામચંદ જેઠા દેસાઈ
૫૧૦ ૫૧) , ગુલાબચંદજી ઠા
૫૧૦
૫૦
૫૧૦
૫૧૦
૫૧૦
૫૧૦
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આમાનંદ પ્રકાશ
૨પ૧
૫૧૦ ૧૦૧૦
૫૧૦ ૫૧૦ ૫૦૦૦
૫૧
પ૧) શેઠ મકનજી જુઠાભાઈ બારીસ્ટર ૧૦૧) શેઠ નેમચંદ ભીમજી ૫૧) શેઠ કાલીદાસ અમરશી ૫૧) મી. મુલચંદ હીરજી
૫૦૦) શેઠ ચુનીલાલ નારણદાસ કાનુની મારફત ફાગણ વદ ૪ રવી ૫૧) શેઠ માણેકલાલ નાનજી હસ્તક
૫૧) શેઠ લહેરૂભાઈ ન્યાલચંદ
૧૫૦) શેઠ મોતીચંદ ગીરધર કાપડીયા ફાગણ વદ ૮ ગુરૂ ૫૧) શેઠ પાનાચંદ પ્રેમચંદ
પ૧) શેઠ પ્રેમચંદ પુજા ફાગણ વદ ૧૦ શની ૫૧) શેઠ બાપુભાઈ લલ્લુભાઈ ફાગણ વદ ૧ રવી ૫૧) બાઈ રૂમણું તે શેઠ નગીનચંદ કપુરચંદની વિધવા
૫૧૦
૧૫૦૦ ૫૧૦
૫૧૦
૫૧૦
૫૧૦
રૂ. ૫૦૧૩
રૂ. ૫૦૧૩૦
વર્તમાન સમાચાર. શ્રી કેશરીયાજી મહારાજની યાત્રા કરીને મુનિરાજ શ્રી લલિતવિજયજી તથા મુનિરાજ શ્રી ઉત્તમવિજયજી તથા મુનિરાજ શ્રી છનવિજયજી વગેરે કાણુ ત્રણ રૂપાલ સંઘના આગ્રહથી ત્યાં પધાર્યા હતા, જ્યાં પાઠશાળાની પરિક્ષા લીધી અને તે પાઠશાળા કાયમ રાખવા માટે ઉપદેશ દેતાં રૂા. ૩૦૦૦) તેના નિભાવ માટે થયા. ત્યાંથી વિહાર કરી લાડોલ ગામે પધાર્યા ત્યાં ઈતર દર્શનીયાના અતી આગ્રહથી વિશ દિવસ રહ્યા જ્યાં અઢાઈ મહેત્સવ થતાં મુનિરાજ શ્રી વલ્લક્ષવિજયજી મહારાજ કત પુજા ભણાવવામાં આવી હતી. વ્યાખ્યાનને લાભ અનેક માણસે લેતા હતા. ત્યાંથી વિહાર કરી વિજાપુર પધાર્યા હતા. ત્યાં થોડા દિવસ રહી તારંગાજી પધાર્યા હતા. (મળેલું)
વિલાયત ગામન–અત્રેના જાણીતા જૈન સંઘના અગ્રેસર અને મુંબઈના કાપડના મેટા વેપારી શેડ નરેતમદાસ ભાણજી તા. ૧૮મી એપ્રીલના રેજ વિલાયત જવાને ઉપડી જશે. અગર જો કે તેઓ પારીસ, લંડન, જર્મની વીગેરે સ્થળે મુસાફરી કરવા ધારે છે પરંતુ પ્રસંગોપાત પિતાના વ્યાપારના ઉપયોગી સ્થળની મુલાકાત લઇ વેપારને ઘટતે અભ્યાસ કરનાર છે. આશા છે કે આ પ્રશંગે તેઓ પોતાની કોમના અને ધર્મના હિત માટે યોગ્ય શુભ કાર્યોને પણ સારું ઉત્તેજન આપશે. અમો તેમને મુબારકબાદી આપીએ છીએ. અમે તેમની સફર સફળ ઈચ્છીએ છીએ.
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ૨પર ગ્રંથ વિકાર, ગ્રંથ સ્વિકાર. ખેરાક અને તંદુરસ્તી. આ નામની બુક તેના પ્રસિદ્ધ કર્તા જીવદયા હીમાયતી અને જીવદયા માટે તન મન ધનથી પ્રયાસ કરનાર શ્રી જીવદયા જ્ઞાન પ્રસારક મંડળના મેનેજર ઝવેરી લલુભાઈ ગુલાબચંદ તરફથી ભેટ મળેલી છે. તેના લેખક વેટરનરી સરજન અને આ ખાતાના આસીસ્ટન્ટ મેનેજર છગનલાલ પ. રમાણંદદાસ છે. ખોરાક અને તંદુરસ્તીને કે સંબંધ છે, માંસાહારથી તંદુરસ્તીને કેટલું નુકશાન છે તે પશ્ચિમી દેશોના વિદ્વાન ડાકટરોના પ્રમાણે આપી સિદ્ધ કરી બતાવ્યું છે. અને વનસ્પતિ આહારજ મનુષ્ય માત્રને જીવન રૂપે તેમજ તંદુરસ્તીને આબાદ રાખનાર તે સિદ્ધ કરી બતાવ્યું છે. વળી આ બુકની એક લાખ કેપી જુદા જુદા ગૃહસ્થની સહાયથી પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવતાં તે મફત વહેંચી જીવદયાના કાર્યને માટે ખાસ ઉત્તેજન આપ્યું છે. આવી રીતના પ્રયાસથી જ હમેશાં કાર્ય ફતેહમંદ થાય છે. આવા તેમના ઉત્તમ કાર્ય માટે તેના મેનેજરને ધન્યવાદ આપીયે છીયે, અને તેમના આ જીવદયાના કાર્યમાં જૈન તેમજ જૈનેતર કઈ પણ ગૃહસ્થને સહાય આપવા વિનંતી કરીયે છીયે. મૂર્તિમંડન. આ નામની બુક શ્રીમદ્ સૂરિશ્વર શ્રી વિજયકમળસુરિજી મહારાજના શિષ્ય મુનિરાજ શ્રી લશ્ચિવિજયજી વિરચિત અમોને ભેટ મળેલી છે. આ બુક હિંદુસ્તાની ભાષામાં લખાયેલી છે હુંઢીયા, મુસલમાન, શિખ અને આર્યસમાજીઓ સાથે જે જે પ્રગ્નેતર થયા છે તે તે શાસ્ત્ર પ્રમાણે આપી સુગમ રીતે મૂર્તિ મંડનની સિદ્ધિ કરી બતાવી છે. જે વાંચવા લાયક છે. મળવાનું ઠેકાણું જ. નરલ બુક ડીપ સૈદ મીઠા બજારલાર કિમત ચાર આના. For Private And Personal Use Only