Atmanand Prakash Pustak 011 Ank 09

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 3

આત્માનંદ પ્રકાર,
રા
પિન એજ અંતરાય કર્મની ઉકિત અવસ્થા.
રાગ અને દ્વેષ રૂ૫ ભાવ કર્મવડે આકર્ષાતા 'અષ્ટવિધ દ્રવ્ય કર્મો જ્યાં સુધી આત્મા સંસાર બંધનથી મુકત થયે નથી ત્યાં સુધી તેની સાથે ઓતપ્રોત થઈ જઈ–બંધ-ઉદય-પરિણમન આદિ અનેક પ્રકારની વિચિત્રતાનું જગતની દષ્ટિએ દર્શન કરાવે છે. આ ઉભય ભાવક આત્માના પૂર્વોપાર્જિત દ્રવ્યકર્મના ૫રિણામ રૂપે ઉદભવે છે અને દ્રવ્ય ભાવ કર્મોને પરસ્પર કાર્ય કારણ ભાવ સંબંધ હાઈ એક બીજાની અપેક્ષાએ દરેકની પૂર્વ સ્થિતિને વિનાશ અને નૂતન સ્થિતિને ઉદગમ થયાં કરે છે; રાગ અને દ્વેષ વડે દ્રવ્ય કર્મોનું આકર્ષણ થતાં કર્મ વર્ગ જે અત્યંત સૂક્ષમ છે અને જે રૂપી હોવા છતાં દિવ્ય ચક્ષુ ગમ્ય છે તેને આત્માના અધ્યવસાય સાથે આત્માની પ્રવૃત્તિ અનુસાર પરિણમન સ્વભાવ હોવાથી તે વર્ગણાઓમાંથી પરિણામ પામવાને યોગ્ય કર્મ પરમાણુઓ અરૂપી આત્માની સાથે હીરનીર સંબંધથી જોડાય છે અને ચતુર્વિધિબધ તેજ સમયે પડે છે. પ્રસ્તુત બંધ તાત્કાલિકકે કાલાંતરે સ્થિતિ અનુસાર ઉદિત સ્વરૂપ-વિપાક પમાડે છે અને જે રસ-અધ્યવસાયની તીવ્ર મંદતાનુસાર બંધ રૂપે સંક્રમણ થયેલું હોય છે તેવું તેના વિપાકમાં સ્નિગ્ધપણું હોય છે અને આત્મપ્રદેશમાં સ્પદને થઈ પ્રદેશોદય રૂપે પણ
ભગવાય છે.
આ અષ્ટવિધિ દ્રવ્ય કર્મોમાં “અંતરાય ક સંબંધી વિચાર કરતાં પ્રથમ એ પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થવા ગ્ય છે કે અરૂપ-અમૂર્ત આત્માને “અંતરાય કર્મશી રીતે ઉપઘાત કરી શકે? નજીકના સંગોમાં પ્રત્યક્ષ અનુભવથી તપાસતાંજ એ સમાધાન મલી આવશે. આપણી આસપાસ દેખાતા અનેક પદાર્થો-સંગો આપણા આત્માને અનેક પ્રકારની વિચિત્ર અવસ્થામાં મૂકવાનું અને નવા નવા વેશ ભજવાવાનું સામર્થ્ય ધરાવે છે, અડમાં અરૂપી હોવા છતાં જેવી જેવી વ્યવસ્થા તેની પાસે મૂકવામાં આવે તેવી તેવી વ્યવસ્થાનો તે નિયામક બને છે. પૂર્વ પરિચને અગે શત્રુને જોઈ કેધમાં પ્રવૃત્તિશીલ થાય છે, વિકારી દૃષ્ટિ થતાં સ્ત્રીને જોઈ વિષયાંધ બને છે, તત્ત્વજ્ઞાનનું પુસ્તક પાસે જઈ જ્ઞાનાભિલાષી થવા પ્રયત્ન કરે છે, ગુરૂની સન્મુખ જતાં ઉપદેશામૃતનું પાન કરવા પ્રેરાય છે, દ્રવ્ય દેખી લાલચમાં લપટાય છે. આ રીતે અનેક પ્રકારના નજીકના સંયેગો અનુસાર તે અરૂપી હોવા છતાં તન્મય થઈ જઈ તે વેશ ભજવે છે; આવી અનેક જુદા જુદા પ્રકારની ચેષ્ટાએ આત્મા સ્વરાપ્ત સંગે અનુસાર કરે છે એ માત્ર અરૂપી અતિમાને અનેક
૧ જ્ઞાનાવરણીય, દર્શાવરણીય,હનીય, અંતરાય, ના, ગેત્ર, વેદનીય, અને આયુષ્ય. ૨ કર્મના પરમાણુઓ, ક પ્રકૃતિબંધ, રસબંધ, થિતિબંધ અને પ્રદેશબંધ.