________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૪૦
જ્ઞાન સવાદ.
દ્રોપ સમુદ્ર અતવી સસજ્ઞી પચેદ્રિયના મનેાગત ભાવને જાણી શકાય છે. તે ઉપર બતાવેલા મારા બે ભેદમાં રૂજીમતિ કરતાં મારે વિપુલમતિ ભેદ નિલ મને ગત ભાવને જાણી શકે છે. આ મારા બે પ્રકાર અદ્ભુત અને ઉચ્ચ ગણાય છે. આથી આ ત વિદ્વાનેા મારી ઘણી પ્રશંસા કરે છે, તે મારા ઉર્જાય પ્રકારમાં ઋન્નુમતિની અપેક્ષાએ વિપુલમતિ અધિક શુદ્ધ ગણાય છે. કારણ કે, ઋન્નુમતિ જ્ઞાન વાળા પડી જાય છે અને વિપુલમતિ જ્ઞાનવાળા પુન: પડતા નથી. એટલી તેમાં વિશેષતા છે. આ મારા ઉભય ભેથી મારા મહિમા જૈન આગમમાં પ્રશ‘સનીય ગણાય છે. ભદ્ર, અમારા મહિમા સાંભળી તમે ને ખાત્રી થશે કે, આપણા આ મિત્ર ઉચ્ચ આસનને પૂર્ણ અધિકારી છે.
મન:પર્યવજ્ઞાનના ા વચને સાંભળી અાધજ્ઞાને આક્ષેપ કરીને જણાવ્યું, મિત્ર મનઃપવ, તમારે વૃત્તાંત જાણી માશ મનમાં એવી શંકા ઉત્પન્ન થાય છે કે, મારા અને તમારી વચ્ચે વિશેષ તફાવત દેખાતે નથી, મારા અધિકારથી તમા। અધિકાર ચડીયાતા હાય એમ લાગતું નથી. ઉથ્થુ આસન મેળવવામાં પણ આપણે બંને સરખા અધિકારી છીએ. જો તમારા મારા કરતાં વિશેષ અધિકાર હાયતે! તમે મારાથી કાઇ જાતની વિશેષતા દેખાડી આપે.”
અવિધ જ્ઞાનના આ વચના સાંભળી મન:પર્યવ જ્ઞાને શ્રુત જ્ઞાનની સામે જોયુ, એટલે તે વિદ્વાન જ્ઞાને વિચાર કરીને આ પ્રમાણે કહ્યું, “ મિત્ર અવધિ જ્ઞાન, વિશુદ્ધ ક્ષેત્ર, સ્વામી અને વિષયને લઇને તમારા અનેમાં ભેદ પડે છે એટલે વિશુદ્ધિકૃત, ક્ષેત્રકૃત, સ્વામિષ્કૃત તથા વિષયકૃત એવી અવધિજ્ઞાનમાં અને મન:પર્યાવજ્ઞાનમાં વિશેષતા છે. કહેવાનેઃ આશય એવા છે કે, અધિક શુદ્ધિ દ્વારા થયેલ અવિધજ્ઞાન અને મન:પર્ય વજ્ઞાન, ક્ષેત્ર દ્વારા થયેલ અવિધ અને મન:પર્યાય, સ્વામી અને વિષય દ્વારા થયેલ અવિધજ્ઞાન અને મન:પર્યાય જ્ઞાનમાં સ્પષ્ટ ભેદ ૨ હેલે છે. સારાંશકે અવધિજ્ઞાનની અપેક્ષાએ મન:પર્યાય જ્ઞાન અધિક શુદ્ધ છે. કારણકે, અવધિજ્ઞાનવાળા જેટલા રૂપ અથવા રૂપી દ્રચૈાને જાણે છે, તેમને મન:પર્યાય જ્ઞાની અધિક શુદ્ધતાથી મનેાગત હેાવા છતાં પણ અધિકતર શુદ્ધતાથી જાણે છે, Àત્રકૃત, અવધિજ્ઞાન અને મનઃપર્યાયજ્ઞાનના ભેદને માટે આર્હત આગમમાં લખ્યુ છે કે, અવિધજ્ઞાન તેા અંગુલના અસભ્યેય ભાગાદિ ક્ષેત્રામાં ઉત્પન્ન થઇ સ’પૂર્ણ લેક પર્યંતમાં હાઇ શકે છે અને મન:પર્યાયજ્ઞાન મનુષ્ય ક્ષેત્રમાંજ ઊત્પન્ન થાય છે, બીજા કાઇ ક્ષેત્રમાં ઊત્પન્ન થતું નથી, આ ખતેમાં સ્વામિકૃત ભેદ એવે છે કે, અવિધજ્ઞાન તે સ’થત અને અસયત બધા જીવોને બધી ગતિમાં થાય છે, પરતું મન:પર્યાયજ્ઞાન મનુષ્ય ગતિમાં થાય છે. અન્ય જીવ અથવા અસયત મુનિને થતુ નથી. ખા તેમાં વિષયકૃત ભેદુ આ પ્રમાણે છે કે, અવધિ જ્ઞાનને વિષય રૂપી દૂગ્યે માં અને
For Private And Personal Use Only
