________________
પ્રથા કે પ્રણાલી વશ વર્તાને વ્યવહાર ચલાવતા હોય છે. અને ચીલાચાલુ રીત રસમો અપનાવતા હોય છે. અને અમુક તમુક માન્યતા ધરાવતા હોય છે.
- દા.ત. મોટા ભાગના લોકો એવું માને છે કે ધાર્મિકોએ અગાઉ પુણ્ય કર્યું છે તેથી તે પુણ્યના ફળરૂપે ધન મેળવે છે અને ગરીબે અગાઉ પાપ કર્યું છે તેથી તે પાપના ફળરૂપે નિર્ધન રહ્યા છે.
સમાજ વ્યવસ્થામાં ખામી છે અને સત્તાનાં અને અર્થતંત્રનાં ચાવીરૂપ સ્થાનો જેમની પાસે છે તેમની ભૂલ ભરેલી નીતિઓને કારણે, મહેનત કરીને, ઉત્પાદન કરીને, સમાજનું પોષણ કરે છે તેને પેટ પૂર મળતું નથી અને તે ગરીબીમાં સબડે છે. અને જે મહેનત નથી કરતા સમાજનું પોષણ થાય એવું કશું ઉત્પાદન નથી કરતા એવા લોકો પાસે ધન એકઠું થતું જ જાય છે અને સત્તાનાં સ્થાનો એમને જ મળે છે. એવી ખામી ભરેલી સમાજની વ્યવસ્થા છે એનું આ પરિણામ છે એવો ખ્યાલ ભાગ્યે જ જોવા મળે છે.
જો કે આવી પાપ પુણ્યની કે પ્રારબ્ધવાદની માન્યતાઓ ધરાવતા વર્ગમાં હવે સાચી સમજણ આવતી જાય છે. પણ તેમ છતાં જૂની માન્યતાઓ અને આદતો એમ જલદી છૂટી શકતાં નથી. અને પ્રભાવ તો હજુ ધન અને સત્તાનો પડે જ છે. અને દિનપ્રતિદિન એ પ્રભાવની ભીંસ અને ભરડો વધતાં જ જાય છે.
આ સંજોગોમાં સમાજનું કલ્યાણ ઈચ્છનારા અને વ્યક્તિ તેમ જ સમાજનું મૂળભૂત પરિવર્તન કરવામાં માનનારા હોય એવા સાધુસંતો અને સેવકોએ તેમ જ બુદ્ધિનિષ્ઠોએ હવે ઓછામાં ઓછું ઉપર ત્રણ સૂચનો કર્યા છે એવી શરૂઆત કરીને પ્રત્યક્ષ આચરણ દ્વારા પહેલ કરવી પડશે.
હવે માત્ર કોરો ઉપદેશ કે માત્ર રાહતની પ્રવૃત્તિ મૂળભૂત ફેરફાર નહિ કરાવે. આમ થતાં ઉપદેશ આપનારા અને સેવાની રાહતપ્રવૃત્તિ કરનારાઓ ભલે એ કામ કરે એમનો વિરોધ કરવાની જરૂર નથી. કારણ કે એ પણ માન્યતા, આદત અને પરંપરા કે પરિસ્થિતિવશ જ વર્તે છે. મૂળમાં પ્રહાર કરવાની દિશામાં પ્રથમ પગલું ભરવા માટે પહેલ કરનારાઓએ ઉપર લખ્યું તેમ સક્રિય વ્યવહારુ પગલું ભરવું જ પડે. વિશ્વવાત્સલ્ય : તા. ૧-૭-૧૯૯૦
અનુભવની આંખે
