Agam 12 Uvavaiya Gujarati Translation

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar

Page 18

આગમસૂત્ર 12, ઉપાંગસૂત્ર 1, ઉવવાઈયા તે ધ્યાન શું છે ? તે ચાર ભેદે છે - આર્ત, રૌદ્ર, ધર્મ, શુક્લ. આર્તધ્યાન ચાર ભેદે છે - (1) અમનોજ્ઞ સંપ્રયોગ સંપ્રાપ્ત થતા તેના વિપ્રયોગ સંબંધે આકુળતાપૂર્વક ચિંતના કરવું. (2) મનોજ્ઞ સંપ્રયોગ સંપ્રાપ્તિમાં તેના અવિયોગનું આકુળતાથી ચિંતન કરવું. (3) આતંક-રોગ સંપ્રયોગ સંપ્રાપ્તિમાં તેના વિયોગનું આકુળતાપૂર્વક ચિંતન કરવું. (4) પૂર્વ સેવિત કામજોગ સંપ્રયોગ સંપ્રાપ્ત થતા તેના અવિયોગને આકુળતાપૂર્વક ચિંતવવો. સૂત્ર-૨૦ (અધૂરથી....) આર્તધ્યાનના ચાર લક્ષણો કહ્યા છે - કંદનતા, શોચનતા, તેપનતા, વિલપનતા. રૌદ્રધ્યાનના ચાર ભેદો છે - હિંસાનુબંધી, મૃષાનુબંધી, સ્નેયાનુબંધી, સંરક્ષણાનુબંધી. રૌદ્રધ્યાનના ચાર લક્ષણો છે - ઓસન્નદોષ, બહુદોષ, અજ્ઞાન દોષ, આમરણાંત દોષ. ધર્મધ્યાન ચતુર્વિધ, ચતુપ્રત્યાવતાર છે. - આજ્ઞા વિચય, અપાયરિચય, વિપાકવિચય, સંસ્થાન વિચય. ધર્મધ્યાનના ચાર લક્ષણો છે - આજ્ઞારુચિ, નિસર્ગરુચિ, ઉપદેશરુચિ, સૂત્રરુચિ. ધર્મધ્યાનના ચાર આલંબન છે - વાચના, પૃચ્છના, પરિવર્તના, ધર્મકથા. ધર્મધ્યાનની ચાર અનુપ્રેક્ષા છે - અનિત્યાનુપ્રેક્ષા, અશરણાનુપ્રેક્ષા, એકત્વાનુપ્રેક્ષા, સંસારાનુપ્રેક્ષા. સૂત્ર–૨૦ (અધૂરેથી... શુક્લધ્યાન ચતુર્ભેદ, ચતુપ્રત્યાવતાર છે. તે આ- પૃથક્ત વિતર્ક સવિચારી, એકત્વવિતર્ક અવિચારી, સૂક્ષ્મક્રિય અપ્રતિપાતી, સમુચ્છિન્ન ક્રિયા અનિવૃત્તિ. શુક્લ ધ્યાનના ચાર લક્ષણો છે - વિવેક, વ્યુત્સર્ગ, અવ્યથા, અસંમોહ. શુક્લ-ધ્યાનના ચાર આલંબનો છે - શાંતિ, મુક્તિ, આર્જવ, માર્દવ. શુક્લધ્યાનની ચાર અનુપ્રેક્ષા છે- અપાયાનુપ્રેક્ષા, અશુભાનુપ્રેક્ષા, અનંતવૃત્તિતાનુપ્રેક્ષા, વિપરિણામાનુપ્રેક્ષા. આ ધ્યાન કહ્યું. સૂત્ર-૨૦ (અધૂરથી....) તે વ્યુત્સર્ગ શું છે ? બે ભેદે છે - દ્રવ્ય વ્યુત્સર્ગ અને ભાવ વ્યુત્સર્ગ. તે દ્રવ્ય વ્યુત્સર્ગ ચાર ભેદે છે - શરીર, ગણ, ઉપધિ અને ભોજનપાનનો વ્યુત્સર્ગ (ત્યાગ). તે દ્રવ્ય વ્યુત્સર્ગ. તે ભાવ વ્યુત્સર્ગ શું છે ? ત્રણ ભેદે છે - કષાય વ્યુત્સર્ગ, સંસાર વ્યુત્સર્ગ, કર્મ વ્યુત્સર્ગ. તે કષાય વ્યત્સર્ગ શું છે ? ચાર ભેદે છે - ક્રોધ-માન-માયા-લોભ કષાયત્યાગ. તે સંસાર વ્યુત્સર્ગ શું છે ? ચાર ભેદે છે - નૈરયિક-તિર્યંચ-દેવ-મનુષ્ય સંસાર ત્યાગ. તે કર્મ વ્યુત્સર્ગ શું છે ? આઠ ભેદે છે - જ્ઞાનાવરણીય-દર્શનાવરણીય-વેદનીય મોહનીય-આયુ-નામગોત્ર-અંતરાય કર્મ વ્યુત્સર્ગ. સૂત્ર-૨૧ (અધૂરું...) તે કાળે, તે સમયે શ્રમણ ભગવદ્ મહાવીરના ઘણા અણગાર ભગવંતો હતા, તેમાના કેટલાક ‘આચારધર હતા, કેટલાક ‘સૂત્રકૃત’ધર હતા યાવત્ વિપાકશ્રત ધર હતા. તેઓ ત્યાં-ત્યાં તે-તે સ્થાને એક-એક સમૂહના રૂપમાં, સમૂહના એક-એક ભાગના રૂપમાં તથા કૂટકર રૂપમાં વિભક્ત થઈને રહેલા હતા. કેટલાક વાચના આપતા હતા, કેટલાક પ્રતિપૃચ્છા કરતા હતા. કેટલાક અનુપ્રેક્ષા કરતા હતા. કેટલાક આક્ષેપણી-વિક્ષેપણી-સંવેગની-નિર્વેદની. ચાર ભેદે કથાઓ કહેતા હતા. કેટલાક ઉર્ધ્વજાનુ-અધ:શિર ધ્યાનકોષ્ઠોપગત સંયમ-તપથી આત્માને ભાવતા હતા. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(ઉવવાઈય)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 18