Book Title: Agam 02 Sutrakrut Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 2, અંગસૂત્ર 2 ‘સૂત્રકૃત્’ સૂત્ર-૬૭૧ - હવે ત્રીજા મિત્રપક્ષ સ્થાનનો વિભાગ કહે છે. આ મનુષ્યલોકમાં પૂર્વાદિ દિશામાં કેટલાક મનુષ્યો રહે છે. જેવા કે - અલ્પેચ્છાવાળા, અલ્પારંભી, અલ્પ પરિગ્રહી, ધાર્મિક, ધર્માનુગ યાવત્ ધર્મ વડે જ જીવન ગુજારનારા હોય છે. તેઓ સુશીલ, સુવતી, સુપ્રત્યાનંદી, સાધુ હોય છે. એક તરફ તેઓ જાવક્રીવ પ્રાણાતિપાતથી વિરત, બીજી તરફ અવિરત યાવતુ જે તેવા પ્રકારના સાવધ, અબોધિક, બીજાના પ્રાણોને પરિતાપકર્તા છે માટે તેઓ કિંચિત અપ્રતિવિરત છે (અર્થાત્ દેશવિરત-દેશઅવિરત છે.) કેટલાક શ્રમણોપાસકો જીવ-અજીવ સ્વરૂપના જ્ઞાતા, પુણ્ય-પાપને જાણતા, આસવ-સંવર-વેદનાનિર્જરા-ક્રિયા-અધિકરણ-બંધ-મોક્ષના જ્ઞાનમાં કુશળ હોય છે. તેઓ અસહાય હોવા છતાં દેવ, અસુર, નાગ, સુવર્ણ, યક્ષ, રાક્ષસ, કિન્નર, ઝિંપુરુષ, ગરુડ, ગંધર્વ, મહોરગ આદિ દેવગણોથી તેઓ નિર્ચન્જ પ્રવચનથી ચલિત કરાવાઈ શકાતા નથી. તે શ્રાવકો નિર્ચન્થ પ્રવચનમાં નિઃશંકિત, નિષ્કાંક્ષિત, નિર્વિચિકિત્સ હોય છે. તેઓ લબ્ધાર્થ, ગૃહીતાર્થ, પુચ્છિતાર્થ, વિનિશ્ચિતાર્થ, અભિગતાર્થ, અસ્થિમજ્જાવત્ ધર્માનુરાગી હોય છે. તેઓ કહે છે - આ નિર્ચન્જ પ્રવચન જ સાર્થક, પરમાર્થ છે, બાકી અનર્થક છે. તેઓ સ્ફટિકવત્ સ્વચ્છ હોય છે. તેમના દ્વાર ખુલ્લા રહે છે, અંતઃપુર કે પરગૃહ પ્રવેશના ત્યાગી છે, ચૌદશ-આઠમ-પૂનમ-અમાસમાં પ્રતિપૂર્ણ પૌષધને સમ્યક્ પાળનારા, શ્રમણ-નિર્ચન્થોને પ્રાસુક એષણીય અશન, પાન, ખાદ્ય, સ્વાદ્ય વડે વસ્ત્ર, પાત્ર, કંબલ, પાદપ્રોંછનક, ઔષધ, મૈસજ, પીઠફલક, શચ્યા, સંથારગ વડે પ્રતિલાભિત કરતા ઘણા શીલ-વ્રત-ગુણ-ત્યાગ-પચ્ચકખાણ-પૌષધોપવાસ વડે સ્વીકૃત તપોકર્મ વડે આત્માને ભાવતા વિચરે છે. તેઓ આવા પ્રકારનું જીવન જીવતા ઘણા વર્ષો શ્રાવકપર્યાય પાળે છે, પાળીને અબાધા ઉત્પન્ન થાય કે ના થાય ઘણા ભક્તપચ્ચકખાણ કરે છે, કરીને અનશન વડે ઘણા ભોજનનો છેદ કરે છે. છેદીને આલોચના તથા પ્રતિક્રમણથી સમાધિ પામીને મૃત્યુ અવસરે મરીને કોઈ દેવલોકમાં દેવતાપણે ઉત્પન્ન થાય છે. તે આ રીતે - મહાઋદ્ધિ, મહાદ્યુતિ યાવત્ મહાસુખ પામે છે. યાવત્ બધું પૂર્વવત્ જાણવું. આ સ્થાન આર્ય યાવતુ એકાંત સ્થાન છે. આ ત્રીજા મિશ્રસ્થાનનો વિભાગ કહ્યો. અવિરતિને આશ્રીને ' બાલ' કહે છે, વિરતિ આશ્રિત ‘પંડિત’ કહેવાય છે. વિરતિવિરત આશ્રિતા * બાલપંડિત’ કહેવાય છે. તેમાં જે સર્વથા અવિરતિ છે, તે સ્થાન આરંભસ્થાન, અનાર્ય યાવત્ અસર્વદુઃખા પ્રક્ષીણમાર્ગ છે. એકાંત મિથ્યા, અશોભન છે. તેમાં જે સર્વથા પાપોથી વિરત છે તે સ્થાન અનારંભ, આર્ય યાવત્ સર્વ દુઃખ ક્ષયનો માર્ગ છે, એકાંત સમ્યક્ છે. તેમાં જે વિરતાવિરત (દેશવિરત) સ્થાન છે તે આરંભ-નોઆરંભ સ્થાન છે, આ સ્થાન પણ આર્ય છે યાવત્ સર્વ દુઃખ ક્ષયનો માર્ગ છે તે એકાંત સમ્યકુ અને ઉત્તમ છે. સૂત્ર-૬૭૨ એ રીતે સમ્યગુ વિચારતા આ પક્ષો બે સ્થાનમાં જ સમાવિષ્ટ થાય છે. ધર્મ અને અધર્મ, ઉપશાંત અને અનુપશાંત. તેમાં પહેલું સ્થાન અધર્મપક્ષ’ નો વિભાગ કહ્યો, તેમાં આ ૩૬૩-વાદીઓ છે, એમ કહ્યું છે. તે આ. પ્રમાણે - ક્રિયાવાદી, અક્રિયાવાદી, અજ્ઞાનવાદી, વિનયવાદી. તેઓ પણ પરિનિર્વાણનું પ્રતિપાદન કરે છે, મોક્ષને કહે છે, તેઓ પણ પોતાના શ્રાવકોને ઉપદેશ કરે છે, તેઓ પણ ધર્મ સંભળાવે છે. સૂત્ર-૬૭૩ તે પૂર્વોક્ત 363 પ્રાવાદુકો-વાદીઓ સ્વ-સ્વ ધર્મના આદિકર છે. વિવિધ પ્રકારની બુદ્ધિ-અભિપ્રાયશીલ-દૃષ્ટિ-રુચિ-આરંભ અને અધ્યવસાય યુક્ત છે. તેઓ એક મોટા મંડલીબંધ સ્થાનમાં ભેગા થઈને રહ્યા હોય, ત્યાં કોઈ પુરુષ આગના અંગારાથી પૂર્ણ ભરેલ પાત્રને લોઢાની સાણસીથી પકડીને લાવે અને તે વિવિધ પ્રકારની મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(સૂત્રકૃત)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 76
