Book Title: Agam 02 Sutrakrut Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 2, અંગસૂત્ર 2 ‘સૂત્રકૃત્’ સૂત્ર-૮૦૨ ઉદક પેઢાલપુત્રએ વાદ સહિત ભગવાન ગૌતમને આ પ્રમાણે કહ્યું - હે આયુષ્યમાનું ગૌતમ ! આવો એક પણ પર્યાય નથી કે જેને ન મારીને શ્રાવક એક જીવની પણ હિંસા વિરતિ રાખી શકે. તેનું શું કારણ છે ? પ્રાણીઓ સંસરણ-શીલ છે. સ્થાવર પ્રાણી ત્રસપણે ઉપજે છે, ત્રસ પ્રાણી પણ સ્થાવરપણે ઉપજે છે. સ્થાવરકાય છોડીને બધા ત્રસકાયમાં ઉપજે છે, ત્રસકાયપણું છોડીને બધા સ્થાવરકાયમાં ઉપજે છે ત્યારે સ્થાવરકાયમાં ઉત્પન્ન જીવ શ્રાવકો માટે ઘાતને યોગ્ય બને છે. ભગવાન ગૌતમે ઉદક પેઢાલપુત્રને વાદ સહિત આ પ્રમાણે કહ્યું - હે આયુષ્યમાન્ ! અમારા વક્તવ્ય પ્રમાણે તો તમારું કથન સિદ્ધ થતું નથી, પણ તમારા મતે તે પ્રશ્ન ઉઠે છે. તમારા સિદ્ધાંત મુજબ તે પર્યાયનો અવશ્ય સંભવ છે. જેમાં શ્રમણોપાસક સર્વ પ્રાણો-ભૂતો-જીવો-સત્ત્વોના ઘાતનો ત્યાગ કરી શકે છે - તેનું શું કારણ ? સાંભળો. પ્રાણી માત્ર પરિવર્તનશીલ છે. ત્રસ પ્રાણી પણ સ્થાવરપણે ઉપજે છે, સ્થાવરો પણ ત્રસપણે ઉપજે છે. ત્રસકાયને છોડીને બધાં સ્થાવરકાયમાં ઉપજે છે, સ્થાવરકાય છોડીને બધાં ત્રસકાયમાં ઉપજે છે. ત્યારે તે સ્થાન શ્રાવકો માટે અઘાત્ય હોય છે. તે પ્રાણી પણ કહેવાય અને ત્રસ પણ કહેવાય. તેઓ મહાકાય, ચિરસ્થિતિક પણ હોય. તેવા ઘણા પ્રાણી છે, જેમાં શ્રાવકનું પચ્ચકખાણ સુપચ્ચકખાણ હોય છે. તેવા જીવો અલ્પતર હોય છે જેમાં શ્રાવકનું પચ્ચકખાણ અપચ્ચકખાણ હોય છે. તેવા જીવો અલ્પતર હોય છે જેમાં શ્રાવકનું પચ્ચકખાણ અપચ્ચકખાણ થાય છે. આ પ્રમાણે શ્રાવક મહાન ત્રસકાયની હિંસાથી ઉપશાંત, ઉપસ્થિત અને પ્રતિવિરત થાય છે. તેથી તમે અને બીજા જે એમ કહે છે - એવો કોઈ પર્યાય નથી જેમાં શ્રાવક એક પણ પ્રાણીની હિંસા થકી વિરત ન થઈ શકે. આપનું કથન ન્યાયયુક્ત નથી. સૂત્ર-૮૦૩ ભગવાન ગૌતમ કહે છે કે મારે નિર્ચન્થોને પૂછવું છે કે- હે આયુષ્યમાનું નિર્ચન્હો ! આ જગતમાં એવા કેટલાક મનુષ્યો છે, જેઓ આવી પ્રતિજ્ઞા કરે છે કે - જેઓ આ મુંડ થઈને, ઘર છોડી અનગારિક પ્રવ્રજ્યા લે છે, તેમને આમરણ દંડ દેવાનો હું ત્યાગ કરું છું. જે આ ગૃહવાસે રહ્યા છે, તેમને આમરણ દંડ દેવાનો હું ત્યાગ કરતો નથી. હું પૂછું છું કે - આ શ્રમણોમાંથી કોઈ ચાર-પાંચ-છ કે દશ વર્ષો (દાયકા) સુધી થોડા કે વધુ દેશોમાં વિચરીને ફરી ગૃહવાસમાં જાય ખરાં? નિર્ચન્થોએ કહ્યું કે-હા, જાય. ગૌતમ! તેમને તે ગૃહસ્થની હત્યાથી તે પચ્ચકખાણ ભાંગે? નિર્ચન્થ- ના, આ વાત બરાબર નથી. ગૌતમ! આ જ રીતે શ્રાવકે ત્રસ પ્રાણીની હત્યાનો ત્યાગ કર્યો છે, સ્થાવર પ્રાણીની હત્યાનો નહીં. તે રીતે તે સ્થાવરકાયના વધથી તેના પ્રત્યાખ્યાનનો ભંગ થતો નથી. હે નિર્ચન્હો ! આ રીતે જ સમજો. ભગવાન ગૌતમે ફરી નિર્ચન્થોને પૂછ્યું કે - હે આયુષ્યમાન્ નિર્ચન્હો ! આ રીતે ગૃહપતિ કે ગૃહપતિ પુત્ર તેવા પ્રકારના ઉત્તમ ફળોમાં જન્મીને ધર્મશ્રવણ માટે સાધુ પાસે આવી શકે ? નિર્ચન્થોએ કહ્યું - હા, આવી શકે. શું તેઓને તેવા પ્રકારનો ધર્મ કહેવો? નિગ્રંથોએ કહ્યું - હા, કહેવો. શું તે તેવા ધર્મને સાંભળી-સમજીને એવું કહી શકે કે - આ નિર્ચન્જ પ્રવચન સત્ય, અનુત્તર, કૈવલિક, પ્રતિપૂર્ણ, સંશદ્ધ, નૈયાયિક, શલ્યકર્તક, સિદ્વિ-મક્તિ-નિર્માણ કે નિર્વાણનો માર્ગ, અવિતથ, સંદેહરહિત કે સર્વ દુઃખના ક્ષયનો માર્ગ છે. તેમાં સ્થિત જીવો સિદ્ધ-બુદ્ધ કે મુક્ત થઈને પરિનિર્વાણ પામી બધા દુઃખોનો અંત કરે છે. અમે હવે ધર્મની આજ્ઞા મુજબ ચાલશું, રહીશું, બેસીશું, સૂઈશું, ખાઈશું અને ઊઠીશું તથા ઊઠીને પ્રાણ-ભૂત-જીવસત્ત્વોની રક્ષા માટે સંયમ ધારણ કરીશું? નિર્ઝન્થોએ કહ્યું - હા, તેઓ એમ કરી શકે છે. શું તેમને પ્રવ્રજિત કરવા કહ્યું છે? - હા, કલ્પે છે. શું તેમને મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(સૂત્રકૃત)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 95
