Agam 02 Sutrakrut Gujarati Translation

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar

Page 94

આગમસૂત્ર 2, અંગસૂત્ર 2 ‘સૂત્રકૃત્’ બધા પ્રાણી સંસરણશીલ છે. સ્થાવર પ્રાણી ત્રસ રૂપે ઉત્પન્ન થાય છે, ત્રસ પણ સ્થાવર રૂપે ઉત્પન્ન થાય છે. જ્યારે સ્થાવરકાયિક ચ્યવીને ત્રસકાય રૂપે ઉત્પન્ન થાય અને ત્રસકાયિક મરીને સ્થાવરકાયમાર ઉત્પન્ન થાય છે. તેઓ સ્થાવરકાયને હણતા (ત્રસકાયમાં ઉત્પન્ન થનાર હોવાથી) તેમને હણે છે. 798- જે આ પ્રમાણે પ્રત્યાખ્યાન કરે તે સુપ્રત્યાખ્યાન થાય છે. આ રીતે પચ્ચકખાણ કરાવે તે સુપ્રત્યાખ્યાન કરાવે છે. આ રીતે તે બીજાને પચ્ચકખાણ કરાવતા સ્વ-પ્રતિજ્ઞા ઉલ્લંઘતા નથી. તે આ પ્રમાણે કોઈ અભિયોગ વિના ગૃહપતિ ચોર ગ્રહણ-વિમોક્ષણ ન્યાયે-ત્રભૂત પ્રાણીઓની હિંસા કરવાનો ત્યાગ કરે. આવા ભાષા પરાક્રમની વિદ્યમાનતા થકી જેઓ ક્રોધ કે લોભવશ બીજાને પચ્ચકખાણ કરાવે, ત્રસ આગળ ભૂત શબ્દ ન જોડે, તેઓ પોતાની પ્રતિજ્ઞાનો ભંગ કરે છે અને ન્યાયયુક્ત પણ નથી. હે ગૌતમ ! તમને પણ આ રુચે છે? 799- ભગવંત ગૌતમે સ-વાદ ઉદય પેઢાલપુત્રને આ પ્રમાણે કહ્યું - હે આયુષ્યમાન્ ઉદક ! મને આ વાત. ન રુચિ. જે શ્રમણ કે માહણ આમ કહે છે યાવત્ પ્રરૂપે છે, તે શ્રમણ નિર્ચન્થ યથાર્થ બોલતા નથી, તેઓ અનુતાપિની ભાષા બોલે છે, તેઓ શ્રમણો અને શ્રમણોપાસકો પર મિથ્યા દોષારોપણ કરે છે. જે લોકો અન્ય જીવ, પ્રાણ, ભૂત, સત્ત્વોના વિષયમાં સંયમ કરે - કરાવે છે, તેના પર પણ તેઓ વ્યર્થ દોષારોપણ કરે છે. તેનું શું કારણ ? સમસ્ત પ્રાણી પરિવર્તનશીલ છે. ત્રસ પ્રાણી સ્થાવર રૂપે ઉપજે છે, સ્થાવરો પણ ત્રસરૂપે ઉપજે છે. ત્રસકાયિક મરીને સ્થાવરકાયમાં ઉપજે છે, સ્થાવરકાયિક ચ્યવીને ત્રસકાયમાં ઉપજે છે. તેઓ ત્રસકાયમાં ઉપજે ત્યારે પ્રત્યાખ્યાનકર્તા માટે હનન યોગ્ય નથી. સૂત્ર-૮૦૦ ઉદક પેઢાલપુત્રએ વાદ સહિત ભગવાન ગૌતમસ્વામીને આ પ્રમાણે કહ્યું - હે આયુષ્યમાન ગૌતમ ! તે પ્રાણી કયા છે જેને તમે ત્રસ કહો છો ? તમે ત્રસ પ્રાણીને જ ત્રસ કહો છો કે બીજાને ? ભગવાન ગૌતમે પણ વાદસહિત ઉદક પેઢાલપુત્રને આ પ્રમાણે કહ્યું - હે આયુષ્યમાન્ ઉદક ! જે પ્રાણીને તમે વ્યસભૂત ત્રસ કહો છો તેને જ અમે ત્રસ પ્રાણી કહીએ છીએ. જેને અમે ત્રસ પ્રાણી કહીએ છીએ તેને તમે ત્રણભૂત પ્રાણી કહો છો. આ બંને સ્થાનો તુલ્ય અને એકાઈક છે. હે આયુષ્યમાન્ ! કયા કારણથી તમે ત્રણભૂત’ ત્રસ કહેવાનું યુક્તિયુક્ત માનો છો અને અમે ત્રસ પ્રાણીને ત્રસ કહ્યું તે યુક્તિયુક્ત માનતા નથી ? હે આયુષ્યમાન્ ! તમે એકની નિંદા કરો છો અને એકનું અભિનંદન કરો છો ? તમારો પૂર્વોક્ત ભેદ ન્યાયસંગત નથી. વળી ગૌતમસ્વામી કહે છે, હે ઉદક ! જગતમાં એવા પણ મનુષ્યો હોય છે, જે સાધુ પાસે આવીને પહેલા કહે છે - અમે મુંડિત થઈને, ઘર છોડીને અણગાર થવા માટે સમર્થ નથી. શ્રાવક થઈને અમે અનુક્રમે સાધુત્વ અંગીકાર કરીશું. તેઓ આ પ્રમાણે મનમાં નિશ્ચય કરે છે, આવો જ વિચાર રજૂ કરે છે. પછી રાજાદિ અભિયોગનો આગાર રાખીને ગૃહપતિ ચોર ગ્રહણ વિમોક્ષણ ન્યાયે ત્રસ પ્રાણીની હિંસાનો ત્યાગ કરે છે. આટલો ત્યાગ પણ તેમને માટે કલ્યાણકારી થાય છે. સૂત્ર-૮૦૧ ત્રસ જીવ પણ ત્રસ સંભારવૃત્ કર્મને કારણે ત્રસ કહેવાય છે. તેઓ ત્રસ નામકર્મને કારણે ત્રસનામ ધારણ કરે છે. તેમનું ત્રસ આયુ ક્ષીણ થાય તથા ત્રસકાય સ્થિતિક કર્મ પણ ક્ષીણ થાય ત્યારે તે આયુષ્યને છોડી દે છે. તે ત્રસાચું છોડીને સ્થાવરપણે ઉત્પન્ન થાય છે. સ્થાવરો પણ સ્થાવર કર્મને કારણે સ્થાવર કહેવાય છે અને સ્થાવર નામકર્મ ધારણ કરે છે. સ્થાવર આયુ ક્ષીણ થાય છે તથા સ્થાવરકાય સ્થિતિક પૂર્ણ થતાં સ્થાવર આયુને છોડે છે. તે આયુ છોડીને પુનઃ ત્રસંભાવને પામે છે. તે જીવ પ્રાણી પણ કહેવાય છે અને ત્રસ પણ કહેવાય છે. તે મહાકાયચિરસ્થિતિક હોય છે. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(સૂત્રકૃત)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 94