Book Title: Agam 02 Sutrakrut Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 2, અંગસૂત્ર 2 ‘સૂત્રકૃત્’ શ્રુતસ્કન્ધ-૨ અધ્યયન-૪ 'પ્રત્યાખ્યાન ક્રિયા સૂત્ર-૭૦૦ હે આયુષ્યમાન્ ! મેં સાંભળેલ છે કે તે ભગવંતે આમ કહ્યું છે - આ પ્રવચનમાં પ્રત્યાખ્યાનક્રિયા નામે અધ્યયન છે. તેનો આ અર્થ કહ્યો છે. આત્મા અપ્રત્યાખ્યાની અર્થાત સાવધ કર્મોનો ત્યાગ ન કરનારા પણ હોય છે, આત્મા અક્રિયાકુશલ પણ હોય છે, આત્મા મિથ્યાત્વ સંસ્થિત પણ હોય છે, આત્મા એકાંત દંડદાયી - એકાંત બાલા એકાંત સુખ - મન, વચન, કાયાથી વક્ર-અપ્રતિહત અને અપ્રત્યાખ્યાન પાપકર્મા પણ હોય છે. આ જીવને ભગવંતે અસંયત, અવિરત, પાપકર્મનો ઘાત અને પ્રત્યાખ્યાન ન કરેલ, સક્રિય, અસંવૃત્ત, એકાંત દંડદાયી, એકાંત બાલ, એકાંત સુપ્ત કહેલ છે. તે અજ્ઞાની મન, વચન, કાયથી વક્ર અને અવિચારી, સ્વપ્નમાં પણ ન જોયેલ હોય તેવા પાપકર્મો કરે છે. સૂત્ર-૭૦૧ આ વિષયમાં પ્રેરક પ્રરૂપકને આમ કહ્યું - પાપયુક્ત મન, પાપયુક્ત વચન, પાપયુક્ત કાયા ન હોય અને જે ઓને ન હણે, હિંસાના વિચારરહિત મન, વચન, કાયા અને વાક્ય બોલવામાં પણ હિંસાથી રહિત છે, જે પાપકર્મ કરવાનું સ્વપ્ન પણ વિચારતું નથી. એવા જીવને પાપકર્મનો બંધ થતો નથી. પ્રરૂપકે તેને પૂછ્યું- તેને પાપકર્મ બંધ કેમ ન થાય? પ્રેરક કહે છે - પાપયુક્ત મન હોય તો મન નિમિત્તે પાપકર્મ થાય, પાપયુક્ત વચન હોય તો વચનયુક્ત પાપકર્મ થાય. પાપયુક્ત કાયા હોય તો કાયા નિમિત્ત પાપકર્મ થાય. હણતા સમનસ્કને સવિચાર મન-વચન-કાયા અને વાક્યપ્રયોગ કરતા, સ્વપ્ન પણ જોતા, આ પ્રકારના ગુણોથી યુક્ત જીવ પાપકર્મ કરે છે, પ્રેરક આગળ કહે છે - જેઓ એમ કહે છે - પાપયુક્ત મન, વચન, કાયા ન હોવા છતાં, હિંસા ન કરવા. છતાં, મનરહિત હોવા છતાં, મન-વચન-કાયાથી પણ વાક્ય-રહિત હોય, સ્વપ્ન જેટલી પણ ચેતના ન હોય, તો પણ તે પાપકર્મ કરે છે - એવું કહેવું મિથ્યા છે. ત્યારે પ્રરૂપક પ્રેરકને ઉત્તર આપે છે - મેં જે પૂર્વે કહ્યું, તે યથાર્થ છે. મન-વચન-કાયા ભલે પાપયુક્ત ના હોય, કોઈને હણે નહીં, અમનસ્ક હોય, મન-વચન-કાયા અને વાણીનો સમજીને પ્રયોગ ન કરતો હોય, સ્વપ્ન પણ ન જાણવા છતાં એવો જીવ પાપકર્મ કરે છે. એ જ વાત સત્ય છે. કેમ કે, આચાર્ય કહે છે કે આ વિષયમાં તીર્થંકર ભગવંતે છ જવનિકાયને કર્મબંધના હેતુ રૂપે બતાવ્યા છે. તે આ પ્રમાણે - પૃથ્વીકાયિક યાવત્ ત્રસકાયિક. આ છ જવનિકાયની હિંસાથી થતા પાપકર્મનું જેણે પચ્ચકખાણ કરેલ નથી, તે હિંસાથી થતા પાપને રોકેલ નથી, નિત્ય નિષ્ફરતાપૂર્વક પ્રાણી ઘાતમાં ચિત્ત રાખી, તેમને દંડ આપે છે, તે આ. પ્રમાણે - પ્રાણાતિપાત યાવત્ પરિગ્રહ અને ક્રોધ યાવત્ મિથ્યાદર્શન શલ્ય પર્યન્ત પાપને સેવે છે. આચાર્ય ફરી કહે છે - ભગવંતે આ વિષયમાં વધકનું દૃષ્ટાંત કહ્યું છે, કોઈ વધ કરનાર ગાથાપતિ કે ગાથાપતિ પુત્રનો, રાજા કે રાજપુરુષનો વધ કરવા ઇચ્છે, અવસર પામીને તેના ઘરમાં પ્રવેશીને, તક મળતા તેને પ્રહાર કરી મારી નાખીશ, આ રીતે કોઈ વધક ગાથાપતિ યાવત્ રાજપુરુષનો વધ કરવાના વિચારથી દિવસે કે રાત્રે, સૂતા કે જાગતા નિત્ય તે જ વિચારોમાં અટવાયેલો રહે છે. તે અમિત્રભૂત, મિથ્યાત્વ સંસ્થિત, નિત્ય હિંસક ચિત્તવૃત્તિયુક્ત એવાને વધ કરનાર માનવો કે નહીં ? ત્યારે પ્રેરકે (પ્રશ્નકર્તાએ) સમતાથી કહ્યું - હા, તે વધક જ છે. આચાર્ય કહે છે - જેમ તે વધક તે ગાથાપતિ કે ગાથાપતિ પુત્ર, રાજા કે રાજપુરુષને સમય મળતા તેના મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(સૂત્રકૃત)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 84
