Agam 01 Ang 01 Acharanga Sutra Part 05

Author(s): Ramchandrasuri
Publisher: Sanmarg Prakashan

Page 325

૨૨ : મોહાધીન મનુષ્યોની મૂર્ખતા – 92
૩૦૯
જેવી આચરણા કરે છે પણ નિર્લજ્જ બનેલો પુરુષ કોઈ પણ કાળે પુરુષ જેવી આચરણા નથી કરતો.
1395
ખરેખર પુરુષ બનવા માટે તો મોક્ષપુરુષાર્થની સાધના ખાતર ધર્મપુરુષાર્થને જ આચરવાની આવશ્યકતા છે અને એ જ કારણે ગુજરાતી ભાષામાં શ્રી અજિતનાથ સ્વામીની સ્તવના કરતાં કવિ શ્રી આનંદઘનજી પણ કહે છે કે -
જે તેં જીત્યા રે તેણે હું જીતીયો રે, પુરુષ કીછ્યું મુજ નામ.
અર્થાત્ હે ભગવન્ ! જે રાગાદિ આંતરશત્રુઓને, આપે જીત્યા તે રાગાદિ આંતર શત્રુઓને હું જીતું ત્યારે જ હું ‘પુરુષ’ નામ ધરાવવાને લાયક બની શકું તેમ છું પણ આવી રાગાદિ શત્રુઓની પરાધીન અવસ્થામાં હું ‘પુરુષ’ નામ ધરાવવાને કોઈ પણ રીતે લાયક નથી.
મૂર્ખતાનું ખુલ્લું પ્રદર્શન :
પણ વિષ્ટાપ્રેમી ભૂંડ, મદનપ્રેમી ગર્દભ અને બુઢ્ઢા બેલ જેવું જ જીવન ગુજારવામાં પડેલાઓને આવી વાતો ગમતી જ નથી એ જ કારણે એ બિચારાઓ પોતાની જાતે જ પોતાની મૂર્ખતાનું પ્રદર્શન ખુલ્લું મૂકે છે.
“સ્વાસ્ટેશને માતૃમુલ-તારુગ્વે તરુનીમુલઃ ।
वृद्धभावे सुतमुखो, मूर्खो नान्तर्मुखः क्वचित् ।।१।।"
એ મૂર્ખ માનવી, બાલ્ય અવસ્થામાં ‘માતૃમુખ’ એટલે માતાની સન્મુખ જ જોયા કરનાર, માતાનું જ કહ્યું કરનાર અને માતાનું બોલાવ્યું જ બોલનાર બને છે. તરુણપણામાં ‘તરુણીમુખ’ એટલે તરુણીની સન્મુખ જ જોયા કરનાર, તરુણીનું જ કહ્યું કરનાર અને તરુણીનુ બોલાવ્યું જ બોલનાર બને છે અને વૃદ્ધ ભાવમાં ‘સુતમુખ’ એટલે પુત્રની સન્મુખ જ જોયા કરનાર, પુત્રનું કહ્યું કરનાર અને પુત્રનું જ બોલાવ્યું બોલનાર બને છે પણ ‘અંતર્મુખ’ એટલે અનંતજ્ઞાનીઓની આશા તરફ જ જોનાર અને આજ્ઞાથી અવિરુદ્ધ જ બોલનાર કે આચરનાર કદી જ નથી બનતો.
અર્થાત્ પોતાની મૂર્ખતાના પ્રતાપે પોતાનું સમગ્ર જીવન અનંતજ્ઞાનીઓની સેવામાં સમર્પિત કરવાને બદલે બાલ અવસ્થામાં મોહમગ્ન માતાને સમર્પે છે, યુવાવસ્થામાં મોહઘેલી પત્નીને સમર્પે છે અને વૃદ્ધાવસ્થામાં મોહમસ્ત પુત્રને