________________
એપ્રિલ ૧૯૬૯]
ઉજજૈન પરિપષક તરીકે, પ્રતિભાશાળી અને પ્રભાવશાળી નર કર્યું હતું અને તેથી કાલકાચાર્ય ક્રોધે ભરાયો હતો. તરીકે તેમ જ મહાન પરાક્રમી, પરદુઃખભંજક અને એણે પોતાના યે તેષના જ્ઞાન વડે શકના સરદારનું આદર્શ નૃપ તરીકે પ્રીતિત છે. ભારતીય પરંપરામાં દિલ જીતી લીધું ૨ ને એને એના ૯૫ મિત્રો સહિત ઘણું રાજાઓએ વિક્રમાદિત્યને પગલે ચાલવાનો પ્રચાર ગદંભિલલના દેશ ઉપર આક્રમણ કરવાને વીનવ્યા. કરીને ગૌરવપૂર્વક વિક્રમાદિત્યનો ઈલકાબ અપનાવ્યો છે. આમ શકેએ ઉજઇ યિની જીતી લીધું. કાલકાચા
કહેવાય છે કે, રાજા વિક્રમ દેવાંશી હતો. પોતાની બહેનને ઘડાવી અને તે પછી પ્રતિષ્ઠાન, એની દેવી શક્તિનું વર્ણન વેતાળ પચવિંશતિ” અને શાતવાહનના દરબા માં ગયો. આ ઘટના પછી સત્તર “કાત્રિશત પુલિકા'માં આપવામાં આવેલી દંત- વર્ષ બાદ શકારિ ; જ વિક્રમાદિત્યે શાને પરાજિત કથાઓમાં કરવામાં આવ્યું છે. બૃહતસ્થામાંથી પ્રાપ્ત કર્યા. રાજા વિક્રમે સાઠ વર્ષ સુધી રાજ્ય કર્યું. થતી કૃતિઓમાં પણ એની અદ્ભુત સિદ્ધિઓ વિક્રમયુગ પછી ૧૩ વર્ષ રહીને શક લોકોએ ફરીથી નોંધાયેલી છે. વિક્રમના દરબારમાં નવ રત્રી ઝળહળતાં રાજા વિક્રમના વં જનો પરાજ્ય કર્યો અને તે ઘટહતાં. તે આ પ્રમાણે છે: ધવંતરિ, ક્ષપણુક, અમર- નાથી શક યુગને પરંભ ગણવામાં આવે છે. આ સિંહ, રાંક, વેતાલ ભટ્ટ, ઘટકર્પર, કાલિદાસ, વરાહ- કેવળ કલિપત વાત છે એમ સૂચવતી એક ચોક્કસ મિહિર અને વરસચિ. એ તો એક ઈતિહાસપ્રસિદ્ધ ઐતિહાસિક પશ્ચાદવ હોવાથી આ પરંપરાગત નોધમાં હકીકત છે કે, આ નવે રત્નો કંઈ એક જ કાળે અંતર્ગત રીતે કશું અસંબદ્ધ નથી. ઉદ્દભવ્યા કે સમૃદ્ધ થયાં ન હતાં. આ દંતકથા
સાતમા સૈકામાં હ્યુ-એન-સંગ જ્યારે ભારતના પાછળ એક જ વસ્તુ દર્શાવવાનો આશય છે કે, રાજા પ્રવાસે આવ્યા તે ઉજજૈનમાં એક બ્રાહ્મણ રાજા વિક્રમાદિત્ય વિદ્યાને આશ્રય આપતો હતો અને રાજ્ય કરતો હતો. એ પછી નવમા સૈકાથી ભાળવામાં પંડિતેને પણ આશ્રય આપતો હતો.
પરમારોનું શાસન શરૂ થયું અને ચાલુ રહ્યું. મુંજ | વિક્રમાદિત્ય નામનો રાજા ખરેખર ઈતિહાસમાં અને એ ભત્રીજે ભેજ જે ઘણો પ્રખ્યાત છે, તે થઈ ગયો છે કે પછી એ કઈ કાલ્પનિક વ્યક્તિ હતી બંનેએ ધારામાં રાઃ ધાની રાખીને માળવા પર શાસન એ સંબંધમાં પંડિતમાં એક મહાન વિવાદ પ્રવર્તે કર્યું. ભોજે ચાળી સ વર્ષ સુધી રાજ્ય કર્યું. એ છે. આ યુગ સાથેના સંબંધમાં જે વિક્રમ શબ્દને સાહિત્યનો મહાન ૨ શ્રયદાતા હતો.બંને કાકા-ભત્રીજા પહેલવહેલે ઉપયોગ કઈ પણ વર્ષમાં થયો હોવાનું પોતે પણ ખ્યાતના કવિ હતા. મળતું હોય તો તે વિક્રમ સંવત ૮૯૮ માં મળે એવી સાત તીર્થનગરીઓ છે, જેની યાત્રા કરવાથી છે. કેટલાક એમ કહે છે કે, કાર્તિક માસથી થતો મુમુક્ષુઓને મોક્ષ પ્રાપ્ત થાય છે. ઉજજૈન એમાંની વર્ષારંભ એ તો માત્ર શરદઋતુનો અને નવા પાકનો એક તીર્થનગરી છે. સાત તીર્થનગરીઓનાં નામ આ નૂતન વર્ષને આરંભ ગણવાના યોગ્ય સમય તરીકે પ્રમાણે છેઃ અયો , મથુરા, હરિદ્વાર, કાશી, કાંચી, જ નિર્દેશ કરે છે. બીજા કેટલાક વિદ્વાનો વિક્રમાદિત્યને ઉજજૈન અને દ્વાર . જૂનું ઉજજૈન શહેર હાલના ગુપ્ત સમ્રાટોમાંના એક યા બીજા સમ્રાટ તરીકે ઉજ્જૈનથી એક મીલ દૂર આવેલું છે. ઓળખાવે છે. મેસતુંગની “તેરાવલિ' અને જેનોની
દર બાર વ , જ્યારે બૃહસ્પતિ વૃશ્ચિક રાશિમાં “કાલકાચાર્ય કથા” સ્પષ્ટપણે જણાવે છે કે, પ્રસ્તુત પ્રવેશે છે તે વેળા ઉજજૈનમાં કુંભમેળો ભરાય છે. યુગની સ્થાપના રાજા વિક્રમાદિત્યે ઈ. સ. પૂર્વે ૫૭ કુંભમેળો એ જગ હેર ઘટના છે. બૃહસ્પતિ અનક્રમે માં શકે ઉપર મેળવેલા વિજયની સ્મૃતિ કાયમ વૃષભ, કુંભ અને સિંહ રાશિમાં પ્રવેશે છે તે વેળા રાખવા માટે કરી હતી.
પ્રયાગ, હરિદ્વાર અને નાસિકમાં કુંભમેળો ભરાય છે. જૈન પરંપરા કહે છે કે, વિક્રમના પિતા ગઈ. એમ કહેવાય છે કે સમુદ્રમંથન કરતાં જ્યારે અમૃભિલ્લે કાલકાચાર્યની અત્યંત રૂપવતી બહેનનું હરણું તને કુંભ પ્રાપ્ત કર્યો ત્યારે બૃહસ્પતિ એ કુંભ
શુદ્ધ આચરણ દ્વારા જ હૃદય શુદ્ધ થાય છે.
