________________
૩૮ 1.
આશીવાદ
[એપ્રિલ ૧૯૬૯ જમતી વખતે બાને કે સુમીને માસી પીરસવા થેલા છોકરાઓના હાથમાં વળગાડી માસી ઊપડે છે. દેતા નથી. પિતાના છોકરાઓને પીરસતી વખતે હું સ્ટેશને મૂકવા જાઉં છું. મંગુ-સંતુની ટિકિટ લીધા ભાસીનો હાથ મોકળ હોય છે. રોટલી-ભાત કરતાં વિના જ માસી ગાડીમાં બેસે છે. ત્યાં એમને યાદ દૂધ, દહીં, ઘીની માગણી વધારે હોય છે. માસી પોતે આવે છે કે કાશીએ આપેલો સાલે તો લેવો જ પણું ખાતી વખતે પાછું વાળીને જોતાં નથી. અમારે ભૂલી ગઈ. અને એમનું મન ખાટું ખાટું થઈ જાય છે. ઘેર હોય ત્યારે એમને ટાણે-કટાણે જાજરૂ જવું પડે હું ઘેર આવ્યો ત્યારે સુમીએ એ સાડલો મને છે. ઊ ધમાં મોટા ઓડકાર ખાતા હોય છે. ક્યારેક
બતાવ્યો. સોપારી, લવિંગ, એલચી એવું કેટલુંયે એ પેટમાં દુખવા આવે છે.
સાડલાને છેડે બાંધેલું હતું, જે તેણે માંગ્યું નહોતું, છેવટે દોઢ-બે મહિને ભેગી કરેલ વસ્તુઓના અને બાએ ખુશીથી આપ્યું હતું.
ત્યાગ અને અહિંસાની મૂર્તિ..
ગાંધીજી સ્ત્રીને “અબળા' કહેવી એ એની બદનક્ષી છે. કોઈ દુષ્ટ સ્ત્રી કોઈ પુરુષને જડ બનાવનારી દવા સ્ત્રી અબળા કઈ રીતે છે તે હું જાણતા નથી. એમ ખવડાવે ને તેની પાસે પોતાનું ધાર્યું કરાવે એથી કહેવાને આશય એ હેય કે, સ્ત્રીમાં પુરુષના જેટલી એ પુરુષના ચારિત્ર્યને નાશ થતો નથી. પશુવૃત્તિ નથી અથવા તે પુરુષના જેટલા પ્રમાણમાં આશ્ચર્યકારક તો એ છે કે, પુરુષના સૌંદર્યની નથી, તે એ આરોપ કબૂલ કરી શકાય. પણ એ સ્તુતિને અર્થે પુસ્તકે બિલકુલ લખાયાં નથી; ત્યારે વસ્તુ તો સ્ત્રીને પુરુષના કરતાં પુનિત બનાવે છે, પુરુષની વિષયવાસના ઉત્તેજવાને સારુ જ હમેશાં અને સ્ત્રી પુરુષના કરતાં પુનિત છે એમાં તો શંકા
સાહિત્ય શા સારુ તૈયાર થતું હોવું જોઈએ? એમ નથી જ. એ જે ઘા કરવામાં નિર્બળ છે તો કષ્ટ હશે કે પુરુષ સ્ત્રીને જે વિશેષણોથી નવાજી છે તે સહન કરવામાં બળવાન છે. મેં સ્ત્રીને ત્યાગ અને વિશેષણો સાર્થક કરવાનું સ્ત્રીને ગમે છે! પિતાના અહિંસાની મૂર્તિ કહી છે. તેણે પોતાના શીલની કે દેહના સૌદર્યનો માણસ એની ભેગલાલસાને સારુ પાવિત્રની રક્ષા માટે પુરુષ પર આધાર ન રાખવાનું. દુરુપયોગ કરે એ સ્ત્રીને ગમતું હશે ? પુરુષની આગળ શીખવું રહેલું છે.
પિતાના દેહને રૂપાળો દેખાડવો એને ગમતો હશે?
ગમત હોય શા માટે? આ પ્રશ્ન સુશિક્ષિત - પુરુષ સ્ત્રીના શીલની રક્ષા કરી હોય એવો એક બહેનો પોતાના મનને પછે એમ હું ઇચ્છું છે. પણ દાખલો હું જાણતો નથી. એ કરવા ધારે તે
સ્ત્રીમાં જેમ બૂરું કરવાની લોકક્ષકારી શક્તિ કરી ન શકે. રામે સીતાના કે પાંચ પાંડવોએ દ્રૌપદીના છે, તેમ ભલું કરવાની, લોકહિતકારી શક્તિ પણ શીલની રક્ષા નહતી જ કરી. બંને સતીઓએ કેવળ સૂતેલી પડી છે. એ ભાન સ્ત્રીને થાય તો કેવું સારું ? એમના પાવિયના બળે જ એમના શીલની રક્ષા તે પોતે અબળા છે ને કેવળ પુરુષને રમવાની કરેલી. કોઈ પણ માણસ પિતાની સંમતિ વિના ઢીંગલી થવાને જ લાયક છે, એવો વિચાર છેડી દે માન કે આબરૂ ગુમાવતો નથી. કોઈ નરપશુ કોઈ તો પિતાને તેમ જ પુરુષને પછી તે પિતા, પુત્ર સ્ત્રીને બેભાન કરીને તેની લાજ લુટે એથી એ સ્ત્રીના કે પતિ હાય-ભવ સુધારી શકે ને બંનેને સારુ આ શીલ કે પાવિત્ર્યને લેપ થતો નથી; તે જ પ્રમાણે જગતને વધારે સુખમય બનાવી શકે
