Book Title: Sarvdharn Darshan
Author(s): Gunvant Barvalia
Publisher: Navbharat Sahitya Mandir
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034399/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahadhAmAM dazAna guNavaMta baravALiyA 13 3 zIkha dharma * konphayuziyasa dharma jyuDo dharma pArasI dharma hiMdu dharma Wan jaina dharma zinTo dharma bauddha dharma tAo dharma + ERI islAma dharma khristI dharma BRI E Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvadharma darzana SARVADHARA DARSHAN (Subject: Religous) by: Gunvant Barvalia Published by : Navbharat Sahitya Mandir Mumbai - 400002 Email: nsmmum@yahoo.co.in ISBNNo. : 978-93-80192-07-9 (c) Mrs. Dr. M. G. Barvalia 601. Smeet Appt., Upasraya Lane, Ghatkpar (E), Mumbai - 77 022-2501 0658 prathama AvRtti : 2003 dvitIya AvRtti : eprila, 2Q9 guNavaMta baravALiyA mUlya : rU. 125.00 prakAzaka : azoka dhanajIbhAI zAha navabhArata sAhitya maMdira 134, zAmaLadAsa gAMdhI mArga, muMbaI - 4OO OUra. phona : 2201 72 13, 2208 papa93 Email: nsmmum@yahoo.co.in prAptisthAna: azoka prakAzana maMdira pahele mALa, kastUrabA khAdIbhaMDAranI upara, ratanapoLanI sAme, gAMdhI roDa, amadAvAda - 380001. phona:079-22140770, pheksaH 22140771 Email: hareshshah42@yahoo.co.in . bookshelfahd@yahoo.co.in navabhArata sAhitya maMdira buka zelpha jaina derAsara pAse, ra0ra, palina hAusa, 16, sitha senTara, svastika cAra gAMdhI roDa, amadAvAda-1 Azrama roDa, amadAvAda-9 rastA pAse, amadAvAda-9 lesara TAipaseTiMga: phAguna grAphiksa 48, pUrvInagara sosAyaTI, ghoDAsara kAMsa, uttamanagara, maNinagara, amadAvAda phona : 079-25381568 mudraka: konama prinTarsa DAyanA sinemAnI galImAM, tAradeva, muMbaI Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma - jIvanano dhabakAra arpaNa sarvadharma samabhAva ane samanvaya dvArA, sarvadharma upAsanAnA puraskartA mahAtmA gAMdhIjI, saMta vinobAjI tathA pUjaya munizrI saMtabAlajInA pAvana smaraNa sAthe vinamra bhAve... mAnavajIvanamAM dharma tANAvANAnI jema vaNAI gayela che. dharma jIvanano dhabakAra che. vizvamAM bhAgye ja evo koI pradeza haze ke jayAM eka athavA bIjA prakAranA dharmanuM pAlana na thatuM hoya. dharma vinAnA mAnavajIvananI kalpanA zakya nathI. jagatanA vidyamAna dharmono Acho paricaya maLI rahe to anya dharmaparaMparAnA anuyAyIo, anya dharmanI pravRtti vize sAmAnya jJAna maLe, AvuM jJAna anya dharma paratve bAMdhI lIdhelI mithyA mAnyatA ke pUrvagraha dUra karavAmAM jarUra upayogI bane. vividha dharmo pratyenuM ajJAna dharmajhanUna utpanna thavAnAM kAraNomAMnuM eka agatyanuM kAraNa che. vividha dharmono paricaya-jANakArI hoya to eka dharmanA mAnanArAonuM bIjA dharmIo pratyenuM jhanUna ke vaimanasya ghaTe. sarvadharmano paricaya sarvadharma samabhAva ke sarvadharma samanvayanA mArge cAlavA saraLatA karI Apaze evI AzAthI 'sarvadharma darzana'nA lekhanaprakAzana kAryano puruSArtha karyo che. satya, kSamA, sadAcAra ane anukaMpA jevA guNo dareka dharmamAM samAnapaNe jovA maLe che. A mAnavIya uttama guNonuM saMvardhana dharmarUpI bagIcAmAM thAya che. vividha phIrakAo, dharmaparaMparAo ane saMpradAyo A bAganAM vividha phUlo che. saMpradAyo vyavasthA mATe che. vastutaH dharmatattvo eka ja che. "sarvadharma darzana' dvArA dharmaparicaya thaze to A paricaya, vivekabuddhithI dharmanuM arthaghaTana karavAmAM upayogI thaze. sAmAnya rIte jagatanA vividha dharmadarzanono abhyAsa karatAM jaNAze ke koI paNa eka dharma bIjA dharmane hINo gaNato nathI chatAMya sarvadharma samabhAvanI bhAratIya darzanonI bhAvanAe enI udAratAno Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA uttama paricaya Apyo che. IzvaraprAptinA aneka mArgo che. tethI darekane potAno dharma pALavAnI anukULatA karI ApanAra A bhAratanI AryabhUmi che. tethI ja kadAca bhAratanI bhUmine dharma ane AdhyAtmikatAnuM piyara gaNavAmAM Ave che. | muni zrI saMtabAlajInuM 'sarvadharma samabhAva'nuM kArya AgaLa vadhAravA, 5. lalitAbAI svAmInA ziSyA pU. DaoN. tarulatAjIe mahAvIranagara AMtararASTrIya kendra ciMcaNImAM vizvavAtsalya prAyogika saMgha dvArA prayogazIla kAryo karyA. A prakAzana mATe te abhiyAna prerakabaLa banI rahyuM. A kAryamAM vidvAna prAdhyApaka DaoN. rasikabhAI mahetAnuM mArgadarzana maLyuM che. huM temano RNI chuM. lekhanakAryamAM mArAM dharmapatnI DaoN. madhubahena baravALiyAno satata sahayoga maLyo che. saMdarbha graMtho sulabha karI ApavA badala SPR jaina kanyAzALA TrasTano, zramaNI vidyApITha ghATakopara, munizrI saMtabAlajI prerita mahAvIranagara pustakAlaya, DaoN. rasikabhAI mahetA ane prItibahena deDhiyAno AbhArI chuM. navabhArata sAhitya maMdiranA mu. zrI dhanajIbhAI tathA azokabhAI zAhano AbhAra mAnuM chuM. sarvadharma darzana ApaNA mATe sarvadharma samabhAva ane sarvadharma samanvayanA vicArone AcAranuM rUpa ApavA kalyANanI keDI banI rahe e ja maMgalabhAvanA. khshy 1. hindu dharma 2. cArvAka darzana 3. jaina dharma 4. bauddha dharma 5. zIkha dharma da, islAma dharma 7. khristI dharma 8. jarathostI dharma - pArasI dharma 9. tAo dharma 10. zinjo dharma 11. jayuDo (yahUdI) dharma 12. kophyuziyasa dharma 13, yuddha saMdarbhe hiMsA, dharma ane nIti 14. dharma ane jhanUna : eka vizleSaNa 15. darzana sAhityamAM AtmaciMtana 16. dharma eka ja mAnavadharma 17, paMtha ke saMpradAya zarIra che ane dharma AtmA che 18. sarvadharma samabhAva 19. vividha dharmanA maMtra, stuti, prArthanA vagere shy 114 120 124 shy 132 140 147 149 - guNavaMta baravALiyA shy oNkTobara, 2002 601, smita epArTamenTa, upAzraya lena, ghATakopara (pU.) muMbaI-400 077 162 shy shy - Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbhArata (ddhidarzana) SHREE KRISHNA & ARJUN IN MAHABHARAT (HINDU DARSHAN) Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Rama zrIrAma (hiMdu darzana) SHREE RAM (HINDU DARSHAN) Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMdu dharma pUrvabhUmikAH hiMdu jAti ane hiMdu saMskRti para hajAro saikAonA pravAha vahI cUkyA che. bIjI aneka jAtio ane temanI aneka saMskRtio hiMdu saMskRtimAM bhaLI ane ekarUpa banI gaI che tenA alaga astitva rahyAM nathI. gaMgA nadImAM jema aneka nadIo bhaLI gaMgArUpa banI gaI tema hiMdu jAti ane saMskRtie potAnA vizALa udaramAM aneka jAtio ane saMskRtione samAvI dIdhI che. eka hiMdu jAti, hiMdu saMskRti ane hiMdu dharma cetanavaMtA banI AjanA yugamAM paNa aDIkhama UbhAM che. hiMdu dharmane vAstavika rIte sanAtana dharma kahyo che, jenA pramANamAM zruti, skRti ane purANa che. vedavyAsa eka evA yugapuruSa che, jeno sIdho saMbaMdha A traNeya graMtho sAthe che. bIjA mahApuruSa zaMkarAcArya che. vaidika dharmanI paraMparAne vyavasthita karavA mATe vyAsajIe itihAsa ane purANonI racanA karI. avyavasthita paDelI vedasaMhitAnA yojanApUrvaka vyavasthita khaMDa banAvavAnuM kAma zrIkRSNa dvaipAyane karyuM, tethI temane vedavyAsa kahevA mAMDyA. upaniSadomAM RSionI je dharmAnubhUti gUMthAyelI hatI, temAMthI prApta thatA dArzanika siddhAMtone alaga pADIne temanI vyavasthA karavA mATe bAdarAyaNa vyAse brahmasUtranI racanA karI, tene darzanazAstrano duniyAno pahelo vyavasthita graMtha kahI zakAya. vyAsajI eka hoya ke aneka, vyAsajIne hiMdu dharmanA pitA mAnI zakIe. bhagavAna zaMkarAcArye AtmajJAna meLavavAmAM je guruparaMparAno svIkAra karyo che temAM nArAyaNa, brahmA, vaziSTha zakti, parAzara, vyAsa, zukra gauDapAda, goviMdatIrtha ane zrI zaMkarAcArya ane tenA cAra ziSyo : surezvarAcArya, padmapAdAcArya, hastamalakAcArya ane toTakAcAryano samAveza thAya che. hiMdu dharmaH bhAratavarSanA mahattvanA dharmomAMno eka hiMdu dharma che. A dharmano prAraMbha kyArathI thayo te vize, nakkara purAvAne abhAve kazuM kahevuM zakya nathI. koI mAnavIe A dharmanI sthApanA karI nathI temaja hiMdu dharma kone kahevo e praznano uttara Apavo saraLa nathI. kAraNa ke keTalAka vedamAM zraddhAne hiMdu dharmanuM lakSaNa gaNe che, to vaLI keTalAka varNAzrama dharmane enuM viziSTa lakSaNa gaNe che. keTalAka e dharmanI aMtargata rahelA soLa saMskAro Avazyaka gaNAve che, varNAzrama, uparAMta karma, punarjanma ane mokSa vizenI mAnyatA dharAvanAra hiMdu dharma che evuM mAnanAra paNa che. keTalAka emAM kuladevatA, paMcAyatana devanI pUjA, avatAranI mAnyatA ane zrAddhanI kriyA umere che. AvI bhinna bhinna mAnyatAo hiMdu dharma vize maLe che. hiMdu dharmanuM lakSaNa-vyAkhyA ApavI saraLa nathI. hiMdu dharmanI vyAkhyA: - hiMdustAnamAM vaselA prAcIna Aryono dharma te hiMdu dharma. e Aryo je dharma pALatA ane temAMthI kramazaH je dharmano vikAsa thayo e sarvano - hiMdu dharmamAM samAveza thAya e dRSTibiMduthI o hiMdu dharmanI traNa mukhya zAkhAo vizeSa jANItI che : (1) veda (brAhmaNa) dharma (2) jaina dharma (3) bauddha dharma. A traNeya dharma jANe ke eka vizALa vRkSanI traNa zAkhAo che. A traNeyane kramazaH avalokIe. sarvadharma darzana sarvadharma darzana Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) hiMdu dharma = veda dharmaH veda eTale jJAna = jANavuM te. Rgvada, yajurveda, sAmaveda, atharvaveda - e cAra veda; brAhmaNa graMtho, AraNyako ane upaniSado e sarvano samAveza 'veda'mAM thAya che. veda e paramAtmAno udgAra che, tenuM bIjuM nAma zruti che. zruti eTale sAMbhaLeluM. prAcIna RSimunioe A jJAna sAMbhaLIne meLavyuM hatuM. teo vedanA dRSTA hatA, racayitA nahIM. sAMbhaLavuM baMdha thayuM ane pachI mAtra smaraNamAM sacavAyuM e smaraNane AdhAre RSimunioe aneka graMtho racyA te smRti kahevAya che. veda para AdhAra rAkhIne racelA graMtho te smRtigraMtho kahevAya che. dharmasUtro, gRhyasUtro vedAMga, dharmazAstro, itihAsa-purANa ane darzanagraMthono samAveza A smRtigraMthomAM thAya che. vedanI cAra saMhitAo racavAmAM AvI. munivara kRSNadvaipAyane A saMhitAo goThavI che : vyAsa tarIke teo vizeSa jANItA che. hiMdu dharmazAstronA be vibhAga che - zruti ane smRti. saMhitA, brAhmaNa ane AraNyaka tathA upaniSada eTalA vaidika kALanA graMtho te zruti, IzvaranA uccAra rUpa veda e ja zruti, veda pachI jJAnane vadhAre sulabha ane buddhimAM Utare evuM karavA mATe ghaNA graMtho racAyA, e sarva graMtho svataMtra nathI, paNa prAcIna vaidika jJAnanA smaraNamAMthI utpanna thayA che, tethI e sarve "smRti' nAme oLakhAya che. smRti karatAM zruti vadhAre baLavAna manAya che, paraMtu vartamAnakALe smRti upara hiMdu dharmano ghaNo AdhAra rahe che. A sivAya rAmAyaNa, mahAbhArata, zrImad bhagavadgItA, bhAgavata vagere purANo zaiva ane vaiSNava taMtro ke Agamo sroto, sAdhu-saMtonAM vacano vagere paNa pramANabhUta sAhitya-hiMdu dharmanA graMtho tarIke mahattvanuM sthAna dharAve che. veda pachInA vedanA zuddha uccAraNa mATe, eno artha samajavA mATe, emAM batAvelI yajJanI kriyAo yogya kALe ane paddhatisara karavA mATe keTalAka graMtho racAyA che te 'vedAMga' kahevAya che. vedAMga eTale vedanAM aMga-sAdhana. vedAMganI saMkhyAcha - che. A kALane ghaNuM sAhitya-sutranA AkAramAM racAyuM che. alpAkSarI vAkyone 'sUtra' kahe che, thoDA zabdomAM saghaLo artha darzAvanAra te sUtra. A sUtrakALamAM veda dharmanI je vyavasthA nakkI thaI te Aje paNa hiMdu dharmamAM cAle che, jJAna-bhakti ane karma A traNa hiMdu dharmanAM mahattvanAM tattvo che. 'kalpasUtramAM darzAvyA pramANe, mukhyatve hiMdu dharmanI vidhi karavAmAM Ave che. "kalpasUtra'nA traNa varga pADavAmAM AvyA che (1) zratasUtra (2) gRhyasUtra (3) dharmasUtra. zrautasUtramAM zrutimAM kahelI azvamedhAdi yajJanI kriyAo zI rIte karavI te darzAvela che. gRhyasUtramAM dareka gRhastha gharamAM karavAnI dhArmika kriyAono tathA upanayana - vivAhAdi saMskArono vidhi che. cAra varNa ane cAra AzramanA dharmonuM tathA laukika ane kAyadAne lagatI bAbatonuM varNana dharmasUtramAM karavAmAM AvyuM che. paMcamahAyajJa: samagra hiMdu veda dharmanA staMbharUpa paMcamahAyajJa che. (1) devayaza : A vizvamAM prakAzatI paramAtmAnI vividha vibhUtirUpa devonuM pUjana karavuM. (2) bhUtayajJa : manuSya sivAyanAM prANI upara dayAbhAva rAkhIne emanuM poSaNa karavuM. (3) pitRyajJa : svargastha thayelAM mAtApitAne saMbhALIne emanA pratye potAnA hRdayanI bhakti jAgatI rAkhavI tathA kuLadharma pALavo. (4) brahmayajJa : pratidina vidyAbhyAsa karavo ane te vaDe buddhine pradIpta karavI. (pa) manuSya yaza : manuSyo upara prema rAkhI emano AdarapUrvaka satkAra karavo. A pAMca prakAranAM kartavyo nitya karavAM tathA e ja paramAtmAnuM uttama pUjane che evI dharmabuddhi rAkhavI, dareka gRhastha kArya karavuM evo hiMdu dharmazAstrano Adeza che, A paMca mahAyajJa uparAMta, mAnavajIvanane sudhArIne sAruM, saMskArI karavA mATe hiMdu dharmazAstra keTalIka kriyAo yojI che ene "saMskAra kahe che. bALaka mAtAnA udaramAM AkAra letuM hoya tyAMthI AraMbhIne maraNaparyata A saMskAra hoya che. A saMskAro manuSyanA AkhA jIvanane dhArmika buddhithI vyApI vaLe che ane satata pavitratAnuM smaraNa rAkhavAnuM zIkhave che. saMskAronI saMkhyA, bAra, soLa, cAlIza ema bhinna bhinna darzAvela che - vizeSa - SoDaza saMskAra jANItA che. sarvadharma darzana sarvadharma darzana Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra varNa ane cAra Azrama: 'varNa' eTale raMga, dhaMdhAnA raMga pramANe janasamAjamAM cAra varNa gaNAvavAmAM AvyA che. hiMdu zAstrakAroe (1) brAhmaNa (2) kSatriya (3) vaizya (4) zudra gaNAvela che. vidyA bhaNavI ane bhaNAvavI, dharma pALavo ane upadezavo - e brAhmaNano dhaMdho thayo. janasamAjanA AMtara ane bahAranA duzmanone nukasAna karatA aTakAvavA mATe tathA prajAne sukha ane kalyANane mArga, laI javA mATe -prajApAlanano kSatriyano dhaMdho che. AkhA janasamAjanA sAmAnya sukha mATe Dagale ane pagale dravyanI jarUra paDe che. e dravya utpanna karanAra varga te vaizya. vaizyo khetI vagere karIne temaja vepAra karIne, rAjAne kara cUkavIne rAjaya calAvavAmAM madada kare che. zArIrika zrama karanAra varga te zudra. A cAra varNa, RgyedasaMhitAnA kALamAM paDI cUkyA che. koI paNa varNane UMca ke nIcA mAnI, bIjA varNano tiraskAra karavAno uddeza nathI, samAjavyavasthA mukhya dhyeya che. rAjA hoya ke raMka dare ke A Azrama potAnA tathA samAjanA kalyANa mATe acUka sevavo joIe. (2) gRhasthAzramaH vidyA bhaNIne ghera AvavuM, paraNavuM, gharasaMsAra vasAvavo tene gRhasthAzrama kahe che. A Azrama kevaLa, 'AhAra, maithuna ane nidrA mATe nathI paNa saMsAranI vacamAM rahIne, saMsAranAM sukha ekalA bhogavavAno nathI paraMtu potAnAM dravya tathA sevAthI sarva para upakAra karavAnI bhAvanA ja rAkhavAnI che. svajanosaMtAno-patnI vagerenuM nyAyathI saMpAdana karelA dhanathI - e dhanano lokakalyANa tathA atithi satkAra, svajanatarpaNa vagere mATe upayoga karavAnI pavitra pharaja bajAvavAnI che. (3) vAnaprasthAzrama : cAra Azrama: janasamAjanuM hita lakSamAM rAkhI, zAstrakAroe cAra AzramanI vyavasthA karI che. dareka manuSya potAnA jIvanamAM potAnuM hita uttama rIte sAdhI zake e hetuthI teoe A vyavasthA darzAvI che. Azrama eTale visAmo, vaTemArgu jema rastAmAM visAmo leto leto enA aMtima dhyeye pahoMce che, e ja rIte, A cAra Azramone eka pachI eka sevIne manuSya, potAnA parama lakSe pahoMce che. saMsAramAM rahIne paNa pavitra jIvana - vyavasthita jIvana zI rIte pasAra karI, zakAya tenAM A uttama sopAno - tabakkA che. mAnavInuM AyuSya ekaso varSanuM svIkArIne ene cAra sarakhAM varSomAM - pratyeka Azrama mATe - vibhakta karavAmAM AvyuM che. (1) brahmacaryAzramaH gurunA Azrame rahI, khUba sAdAI ane pavitratAthI, vidyA bhaNavI, e prathama tabakko te brahmacaryAzrama. sAmAnya rIte pa thI 25 varSa sudhIno samaya A Azrama mATe niyata karela che. jJAna meLavavuM, sAdAI ane dehakanA niyamo pALavA ane tana-mananuM uttama prakAranuM ghaDatara karavuM e darekane mATe pharajiyAta saMsAra barAbara bhogavyo, mAthe sapheda vALa AvI gayA, dehamAM paNa azakti jaNAvA lAgI tethI saMsAranA pravRttimaya jIvanamAMthI nIkaLI jaI, vanamAM vasavATa karI, paramAtmAnuM smaraNa karavuM ane zAMta nivRttimaya jIvana gALavuM e che vAnaprasthAzrama, uttama dharmagraMthonuM adhyayana, atithisatkAra, vrata, homa karavA, paramAtmAbhakti ane saMyamapAlana, prANImAtra pratye anukaMpA rAkhavI e A AzramanAM mukhya kartavyo che. (4) saMnyAsAzramaH saghaLAM sAMsArika karmano ane duniyAdArInA saMbaMdhano tyAga karIne jIvavuM te che saMnyAsAzrama, bhikSA mAgIne, je maLe tevuM divasamAM eka vakhata bhojana laIne, brahmanuM ciMtana karavuM, eka sthaLe besI na rahetA anya gAma - zahera ke vanamAM pharatA rahevuM, potAnA jJAnathI lokonuM kalyANa karavuM e mukhya dharma che. sarvasvano tyAga karIne jIvanamukti prApta karavA mATeno o tabakko khUba mahattvano che. cAra puruSArtha: mAnavajIvanano pradhAna udeza zo hoI zake athavA mAnavIe enuM A dharatI paranuM Agamana dhanya banAvavA mATe zI zI pravRttio karavI joIe, kevAM sarvadharma darzana sarvadharma darzana Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanamUlyo hovAM joIe tenI paNa dharmazAstrakAroe carcA karI che. mAnavInI vividha pravRttio tapAsIne, temAMthI cAra uddezo zodhI kADhyA che, jene 'puruSArtha kahe che. (1) dharma (2) artha (3) kAma (4) mokSa. A cAramAMthI, sauthI vizeSa bhAra "dharma puruSArtha' para mUkavAmAM Avyo che. mAnavInA jIvanamAMthI jo dharma puruSArtha cAlyo jAya to bAkI kazuM sAruM rahetuM nathI - jIvana nirarthaka banI jAya che. (1) dharmaH dharma e manuSyajIvanano pradhAna udeza yAne parama prayojana hoI sarvanA agrasthAne che. ahIM dharma eTale nIti ane sadAcAra; dharma eTale IzvaraniSThA ema baMne artha svIkAravA yogya che. artha ane kAma (sukha) baMnemAM dharmane kendramAM rAkhIne vyaktie badhI ja pravRttimAM pUrepUro rasa levAno che, artha ke kAmano tyAga karavAthI to aneka vikaTa samasyAo sarjAze. jIvananA dareka kAryamAM, arthanI jarUra paDe che ane dAna vageremAM paNa artha Avazyaka che ja. tethI dhanano tiraskAra koI paNa paristhitimAM, AvakArya che ja nahIM. dharma eTale amuka karma karavAnI AjJA, niyamo. je niyamonuM pAlana karavAthI e TakI rahe che. A dharmapuruSArtha pratyeka vyaktimAM anivArya che. (ra) artha: artha eTale paiso - dhana. A duniyAnA sukhanuM eka sAdhana hovA chatAM ene meLavavA mATe manuSya satata doDadhAma kare che. saMsAra calAvavA, gRhasthAzramanI jarUriyAto pUrI pADavA artha puruSArtha avazya karavo joIe. paraMtu dhananI tRSNA "dharma'ne bhUlAvI de che. arthano dharma sAthe saMbaMdha khUba jarUrI che. arthane dharmathI alaga karI detAM, AjanA vizvamAM kevAM bhayaMkara pariNAmo AvyAM che te ApaNe sau jANIe chIe. 'paiso mAro paramezvara ne huM paisAno dAsa." A sUtra, AjanA mAnavInuM priya sUtra banI gayuM che. anItithI dravya saMpAdana karavuM, bheLaseLa, bhraSTAcAra, lAMca-rUzavata, saMgrahakhorI, kALAMbajAra, karacorI, kRtrima achata, chetarapiMDI, dago-phaTako-keTakeTalAM dUSaNo Aje to sarvatra phAlyAMphUlyAM che ! dhanano tRSNArUpI rAkSasa -dAnava Aje mAnavIne bharakhI rahyo che, kAraNa ke mULamAMthI dharma cAlyo gayo che. tethI ja badhA dharmanA uttama puruSoe jIvananA kendramAM - jIvananI pratyeka pravRttimAM dharma hovo ja joIe e mATeno satata puruSArtha karavo joIe, ema vAraMvAra kahyuM che. (3) kAma: kAma eTale icchA, sukhanI icchA - vaiSayika sukhanI icchA, manuSyanI sarva kAmanAno viSaya te sukhano upabhoga che. A lokamAM sukhI thavAnI mANasamAtranI icchA hoya che. sukhanI lAlasA tenA patananuM kAraNa bane che. kartavyathI vimukha banIne, game tevI ezaArAma meLavavAnI ke sukha meLavavAnI, dharmavimukha pravRttithI koI paNa prajAnuM patana thAya che. sukha maLe paNa dharma vinAnuM to e zA kAmanuM? AvuM sukha te hakIkata sukha che ja nahIM. e to sukhano mAtra AbhAsa ja che. TUMkamAM, dharmarahita "kAma" hAnikAraka che. jIvanamAM 'kAma' eTale ke sukha prApta karavuM hoya to paiso bacAvavA ane kamAvavAnA sArA upAyo yojo , karakasara karo, dravyanA utpAdana para mukhya lakSa rAkho, to dharma paNa sacavAze ane sukha maLaze. dharma, artha ane kAmanA samanvayathI - uttama samajaNathI A dharatI paranuM mAnavajIvana dhanya banI jaze. (4) mokSaH mokSa e cotho puruSArtha che. mokSa eTale baMdhanamAMthI mukta thavuM te. ajJAna, du:kha ane pApa e saMsAranAM baMdhana che, emAMthI chUTavuM te mokSa che. sarva puruSArthamAM A zreSTha puruSArtha che. dharma sAthe e joDAyela che. keTalAkane mate dharma ane mokSa eka ja che. A mokSa puruSArtha badhAM mATe zakya nathI paraMtu darekanuM aMtima dhyeya to mokSa puruSArtha ja hovo joIe. padarzanaH vaidika yuga pachI darzanonI utpatti thaI. 'darzana' eTale jovAnuM sAdhana. vedanAM satyo jovA mATe, brAhmaNa zAstrakAroe, cha judAM judAM zAstro sUtra AkAre racyAM che e 'padarzana' kahevAya che. brAhmaNa ane upaniSada graMthomAM karma ane jJAnano ja upadeza che, temAM kaMIka paraspara virodhI hoya athavA kaMIka ne samajAya tevuM hoya - te badhuM samajAvavA mATe A darzano racAyAM che. paDudarzananAM be-benAM traNa joDakAM che. (1) sAMkhya ane yoga (2) nyAya ane vaizeSika (3) sarvadharma darzana sarvadharma darzana Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrva mImAMsA ane uttara mImAMsA. vedane pramANa mAnanArA A chaye 'Astika' darzano che. darzana-kapilamunie racyuM che, e atiprAcIna che. yogasUtrapataMjalinuM raceluM che. vaizeSika sUtra kaNAde racyuM che, nyAyadarzana - gautamanuM raceluM che. 'pUrvamImAMsA' jaiminIe ane 'uttaramImAMsA' bAdarAyaNa vyAse racyAM che. A chaye darzanano pradhAna uddeza to hiMdu dharma ane tattvajJAnano saraLa rIte paricaya karAvavAno che. sahu koIne mATe upakAraka banI rahe ane dharmanAM marmo-rahasyo sahelAIthI samajAvavAnuM kArya A SaDdarzanoe karyuM che ane hiMdu dharmane samajavAnI bhUmikA pUrI pADI che, satya darzana karAvyuM che. 18 purANamAM pratipAdita dharma - vedamAMthI vistAra pAmIne, vedanA pachInA kALamAM, je dhArmika jIvana AraMbhAyuM tenuM aMtima rUpa che. purANane mate paramAtmA e jagatanI sRSTi - utpatti, sthiti ane layanuM kAraNa che ane e traNa kriyAonA lIdhe enAM (1) brahmA (2) viSNu (3) maheza-ziva, ema traNa rUpo darzAvavAmAM AvyA che. paramAtmAnI saghaLI lIlA A traNa kriyAmAM samAI jAya che. prAcIna kALanA indra, varuNa vagere devone badale, paurANika samayamAM utpanna thayelI A trimUrti paramAtmAnuM samagra svarUpa batAvavA samartha che. tethI havenA hiMdu dharmamAM A trimUrtinA traNa devo sarva devomAM mukhya gaNAya che. viSNunA avatAra H hiMdu dharmanI mAnyatA mujaba viSNu jagatanA pAlanakartA che tethI ene jagatanA rakSaNa tathA kalyANa mATe, jagatamAM UtarI-avatarI, vividha kAryo karavAnAM hoya che. A avataravuM e kAMI anya sthaLethI nIce AvavAnuM nathI paNa potAnA anaMtasvarUpanI kalAo - vibhUtio che ane saMsArI jIvone e anubhavagamya karAvavI tenuM nAma ja avatAra che. viSNunA daza avatArano ullekha maLe che ane vistRta nAmAvali pramANe 24 avatAra gaNavAmAM Ave che. rAma, kRSNa, buddha Adine viSNunA avatAra gaNavAmAM AvyA che. purANomAM bhakti uparAMta yogasAdhanA ane maitrI Adi bhAvanAnuM rasamaya Alekhana maLI Ave che. duHkhanI nivRtti - hRdayamAM 'alakha' jagAvIne karavAnI che. A 'alakha' jagAvavA mATe nIti, jJAna, dhyAna, prema vagere aneka sarvadharma darzana sAdhano upakAraka banI zake tema che. ApaNe saue temAMnA koI paNano vivekapUrNa upayoga karI, jIvanane dhanya banAvavAnuM puNyakAma karavAnuM che. hiMdu dharmanI vizeSatAo : (1) hiMdu dharma atyaMta vyApaka ane vizALa che. A dharmano koI saMsthApaka nathI ane A dharma pALanArAnI saMkhyA ghaNI moTI che. A hiMdu dharmanI sauthI prathama dhyAna kheMce tevI viziSTatA tenI ahiMsAnI bhAvanA che. jIvadayAnA siddhAMtane kAraNe ja hiMdu dharma vizvamAM ajoDa gaNAya che. jagatanA jIva mAtra pratye maitrI ane anukaMpA hiMdu dharmano Adeza che. gAyamAM daivI aMzo abhipreta che tema mAne che. pazu-paMkhI ke jaLanA jIvo pratye paNa anukaMpAbhAva che. tethI zAkAhAra ke phaLAhAra hiMduno mukhya AhAra che - hovo joIe. (2) aneka deva-devIonI pUjA - upAsanA, vrata, tapa vagereno AvakAra A dharmanuM mahatvanuM AkarSaNa che. indra, varuNa Adi prAkRtika tattvono deva tarIke svIkArathI AraMbhIne tetrIza karoDa devatA sudhInI virATa kalpanA hiMdu dharmanI mAnyatA che. deva-devInI upAsanAnI bAbatamAM A dharma vyaktine pUrI svataMtratA Ape che. viSNu, ziva, rAma, hanumAna, zaktinI upAsanA, nAgapUjA, pitRpUjA vagere mukhya che. (3) dharma-sahiSNutA : hiMdu dharmane anokhuM sthAna Ape che. A bhUmi para vasanAra, darekane potAnI icchA mujaba dharma pALavAnI chUTa che. khristI dharma, islAma dharma, pArasI dharma - vizvano koIpaNa dharma pALIne vyakti A dharatI para sukhethI jIvI zake tevI dharma sahiSNutA ane sarvadharma samabhAva A dharmanI khAsiyata che. dharmane nAme azAMti A dharmamAM kalpI zakAtI na hatI ! (4) sarvadharma samabhAvanI hiMdu dharmanI bhAvanAe enI udAratAno uttama paricaya Apyo che. IzvaraprAptinA aneka mArgo che ane darekane potAno dharma pALavAnI anukULatA karI ApanAra hiMdu dharma che. videzI dharmane, A dezamAM AvakAranAra, enuM rakSaNa karanAra hiMdu dharma che. tethI ja kadAca, bhAratanI bhUmine dharma ane AdhyAtmikatAnuM piyara gaNavAmAM Ave che. 10 sarvadharma darzana Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tema e eka deha tyajI navo deha dhAraNa kare che. janma-maraNa dehane che, AtmAne nathI. (11) hiMdu dharmamAM vividha saMpradAyo ane paMtho vaiSNava, svAminArAyaNa, zaiva, paMtha che. mukhya sanAtana dharma rUpe prarUpaNA thayelA A dharmamAM bhinna bhinna zAkhAo ane prazAkhAono vistAra thayo che. hRSIkeza, prayAga, somanAtha, amaranAtha, badrInAtha, kAzI, dvArikA, mathurA, vRMdAvana, jagannAthapurI, rAmezvara, tirUpati bAlAjI, nAthadvArA Adi pavitra tIrthasthAno che. pAvAgaDha, aMbAjI, vaiSNodevI vigere sthaLe mAtAjInAM maMdiro che. gaDhaDA, vaDatAla vagere aneka sthaLe svAminArAyaNa maMdiro che. hiMdu dharmanAM tahevAroH bhakti, jJAna ane karma e traNane ja sarvasva nahIM gaNatAM, vairAgya, vrata-tapa, japa, dhyAna, yoga vagerene paNa dharmanI ArAdhanA mATe svIkAravAmAM Avela che. dharmanI sAthe artha ane kAmano saMbaMdha joDIne mAnavane pratyeka pravRttimAM dharmane joDavAnuM sUcana karyuM che. (6) kevaLa svArthI banavAne badale sevA, samarpaNa, paropakAra ane lokakalyANanI vividha pravRttio AcarIne jIvanane uttama banAvavAnuM sUcana karyuM che. mAnavajIvanano pratyeka tabakko mahattvano che ane jIvananI pratyeka paristhitino zAMtithI ane AnaMdathI mukAbalo karavo joIe tathA sahunuM kalyANa thAya evAM kAryo karavA joIe. mAnavajIvananuM aMtima dhyeya to mokSaprApti che - janmamaraNanA cakramAMthI mukta thavAnuM che. A mATe avidyA athavA mAyAno tyAga karI jIvanamukta dazAne pAmavAno puruSArtha karavAno che. (8) AvI jIvanamukta dazA prApta karavA mATe , sa gurunI sahAya, devapUjA, dharmagraMthonuM vAcana-manana-zravaNa Adi temaja yAtrA, japa, dhyAna vagere khUba upakAraka banI rahe che tethI pratyeka ArAdhake A badhI pravRttimAM sakriya rahevuM joIe. hiMdu dharmamAM strI - nArI aMge be aMtima cheDAnA vicAro maLe che. 'nArI tuM nArAyaNI' kahIne enuM apAra gaurava karavAmAM AvyuM che. to bIjI bAjuthI 'nArI narakanI khANa' kahIne ene taddana nIcI bhUmikAe varNavavAmAM AvI che. pAraMparika dRSTie, hiMdu samAjamAM nArIe, gharanI cAra dIvAlamAM rahIne potAnA parivAranI sevA karavAnuM mukhya kartavya gaNAvyuM che. sAthe sAthe aneka dArzanikoe, RSioe nArInuM devIrUpe ke satIrUpe gaurava karyuM che. (10) AtmA amara che, tethI nIti che, dharma che, tattvajJAnanuM prayojana che. AtmAne janmajanmAMtara jema manuSya vastra kADhI navAM vastra pahere che (9), tahevAro ke utsavo mAnavajIvanamAM ghaNo mahattvano bhAga bhajave che. jIvanane AnaMda-umaMga, taravarATa ane tAjagI ApavAnuM kAma tahevAro kare che. vyaktinA jIvananI ekavidhatA dUra karI enAmAM navo umaMga, navI cetanA, navo prANa pUravAnuM kAma tahevAro kare che. bhAratIya saMskRtie pratyeka dharmanA tahevAronuM sarasa Ayojana karyuM che ane mAtra bhAratIya dharmomAM ja nahIM, vizvanA koI paNa dharmamAM tahevAronI suMdara vyavasthA maLI Ave che. A tahevAronA kendramAM dharma ke bhakti hoya che, paraMtu eno vizeSa udeza to vyaktimAM navI cetanA, navo AnaMda lAvavAnuM hoya che. hiMdu dharmanA bAra mAsamAMthI bhAgye ja evo koI mAsa-mahino maLI Avaze jemAM tahevAra na hoya, keTalAka mAsamAM ekathI vadhu tahevAro paNa che ane Aso mAsamAM to tahevAronI hAramALA maLI Ave che. navA varSanA maMgala prAraMbhathI tahevArano paNa AraMbha thAya ane divALInI dIpamALAnA prakAzathI tahevAronI pUrNAhuti thAya ! A be aMtimonI vacce vividha tahevAronI AnaMdamaya sRSTi sahu koIne priya thaI paDe tevI che. sarvadharma darzana sarvadharma darzana Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je samayamAM lokone sAttvika AnaMdanI sAthe manoraMjana pUruM pADe tevAM ghaNAM alpa sAdhano hatAM, te samaye A parvo-tahevAro mAnavIne mATe uttama AnaMdapravRtti banI rahetI hatI. prAcIna samayathI zarU thayelA keTalAya tahevAro, samayAnusAra pheraphAro sAthe Aje paNa UjavAtA rahe che, e enA jIvaMtapaNAnI uttama nizAnI che. parvanA divaso bhale thoDA hoya paraMtu jIvanamAM ullAsa ane umaMga lAvavAnuM uttama kArya kare che. hiMdu dharmanA aneka utsavo che. janma pUrvenI avasthAthI AraMbhIne mRtyu pachInI avasthA sAthe tahevAra-saMskAra-dhArmika vidhi vagere sAthe saMkaLAyelAM che. jIvananI pratyeka paLane utsavanuM rUpa ApI UjavavAno bha2pUra AnaMda mANavAnuM hiMdu dharma darzAve che. keTalAka tahevAronI sAthe vrata, tapa, upavAsa, jApa, pUjA, anuSThAna Adi kriyAo saMkaLAyela che. 'be ghaDI moja', ke "ghaDI jIvataramAM ghaDI eka sukhanI' mANI levAno koI paNa dharmano udeza hoI na zake. dAna, zIla, tapa, japa vagerene, dehadamana ke saMyama ane tyAgane, sAdhanA ane ArAdhanAne tahevAro sAthe joDI daI, lokakalyANa ane lokamAMgalyanI uttama bhAvanA, bhAratIya manISIoe tahevAro sAthe joDI daIne mahAna upakAra karyo che. hiMdu dharmanA aneka tahevAro che, pratyekanuM vigate varNana paNa ahIM prastuta nathI, eka svataMtra graMtha thaI zake teTalI lekhanasAmagrI e mATe maLI zake tema che. paraMtu mahattvanA tahevAronI thoDI vigata ApIne ja kalama upara aMkuza mUkI devo paDaze. vIra vikramanuM nUtana varSa, bhAIbIja, lAbhapAMcama ke jJAnapAMcama, tulasIvivAha - devadivALI, kArtika pUrNimA, makarasaMkrAMti, mahAzivarAtri, hoLI, guDI paDavo, gurupUrNimA, janmASTamI, baLeva, gaNezacaturthI navarAtridazerA ane divALI vagere mahattvanA tahevAronI saMkSepamAM vigata nIce pramANe annakUTa paNa devanI AgaLa dharavAmAM Ave che ane e annakUTano prasAda prApta karIne zraddhALuo potAne khUba dhanya mAne che. dUra rahelAM svajano mitrone tAra-Teliphona ke patrathI navA varSanI zubhecchAo pAThavavAmAM Ave che, bhAIbIjane divase bhAI, bahenane ghera jamavA mATe jAya che, paraspara maMgalabhAvanA ane zubhecchAo vyakta karavAmAM Ave che, bahena bhAIne pragati ane sarvAgI sukhanI zubhecchAo pAThave che, bhAI-bahenane yogya bheTasogAda ApI AnaMda anubhave che. lAbha pAMcamanA divasathI vepArIo navA varSanA vepAranAM maMgalAcaraNa kare che, navA sodAo kare che ane parasparane zubhecchA pAThave che. eprila 1lIthI nANAkIya varSano AraMbha gaNAvAmAM Avato hovAthI A divasanuM mahattva have pahelAMnA jeTaluM rahyuM nathI, chatAM muhUrtanA sodA mATe aneka vepArIo A divasa pasaMda karI, potapotAnA iSTadevane vaMdanasmaraNa-pUjA vagere mAMgalika kAryothI navA varSanA kAmano AraMbha kare che. 14mI jAnyuArI makarasaMkrAMti vaijJAnika tahevAra che. A divase sUryanI dakSiNa goLArdhanI gati pUrNa thAya che ane e uttara goLArdha tarapha gati karavA lAge che, tethI ene uttarAyaNa paNa kahe che. poSa mahinAmAM sUryano makara rAzimAM praveza thato hovAthI ja Ane makarasaMkrAMti kahe che. saMkrAMti eTale samyaka krAMti. hindustAnanA vividha rAjayamAM, vividha rIte A tahevAra ujavAya che. gujarAtamAM pataMga uDADIne, tAmilanADumAM poMgalanI ujavaNI karIne, laNaNIno utsava ujavIne, keraLamAM phUlo - raMgoLInA zaNagAra karIne, naukAspardhAo yojIne, nadInA paTamAM dIpa pragaTAvI, dIpanI pUjA karI, nadInA pravAhamAM taratA mUkIne, saMgamanA pavitra snAnathI, mahArASTramAM 'tilaguLa' talanA lADu e kabIjAne premathI ApI tathA gaupUjA karIne , brAhmaNone dAna ApIne, dakSiNA ApIne tahevArane anokhI rIte ujavavAmAM Ave che. mahAzivarAtrI mahAmAsanI vada 14ne mahAzivarAtrI tarIke gaNavAmAM Ave che. mahAzivarAtrI utsava nathI paNa vrata che. zivabhaktonuM A uttama ArAdhanAparva che. haraNuM paNa ApaNA jIvanane navo bodha Ape che. sahajapaNe vIra vikramanuM navuM varSa ApaNA dezanA keTalAka bhAgamAM khUba umaMga ane utsAhathI ujavavAmAM Ave che, 'nUtana varSAbhinaMdana' ke 'sAla mubAraka jevAM vAkyothI parasparanuM abhivAdana karavAmAM Ave che. hiMdu dharmanAM badhAM maMdiromAM pUrjA , darzana, AratI vagere yojAya che. keTalAka saMpradAyamAM sarvadharma darzana 14 sarvadharma darzana Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhanA karIe ane zivane - kalyANane pAmIe. sRSTine pratyeka taMtu sAthe AtmAnA tAra joDI sAcI mahAzivarAtri manAvavAnI che. hoLI phAgaNa suda 15nA A tahevAre agninI javALAo holikAnuM dahana karI de che paNa pralAdane AMca AvatI nathI, 'gujarAtanI divALI ane mAravADInI hoLI' evuM vAkya khUba jANItuM che. agnidevane lokoe prahUlAdane bacAvavAnI prArthanA karI tethI bhakta prahalAda agnikuMDamAM baLI na gayA - tethI hoLInI pUjA paNa karavAmAM Ave che. pradvAdanA rakSaNathI khuza thayelA lokoe bIje divase dhuLeTIno tahevAra manAvyo , raMga-gulAla tathA kesUDAMnA raMga chAMTyA. phAgaNanA phAga khelAya che. mAnavImAM rahelI asavRttine bALI nAMkhavAno utsava che. jugAra ramavAno ke apazabdo bolavAno kAdava-kIcaDa uchALavAno utsava nathI. guDI paDavo caitra suda 1 mahArASTramAM caitra suda pratipadA 'guDI paDavAne nAme oLakhavAmAM Ave che. A divase zrI rAme, dakSiNanI bhUmine vAlInA trAsamAMthI choDAvI hatI. tethI prajAe dhajAo pharakAvI AnaMda vyakta karyo hato. tAMbAnA kaLazane 'guDI' kahevAya che. A divase cAMdI, tAMbA ke kAMsAnA kaLazane eka navA kapaDAM sAthe bAMdhI tene bArI ke bAraNA pAse lAkaDInI upara UMdho rAkhavAmAM Ave che. sAMje AkAzamAM navo caMdra jovA prayatna kare che, caMdradarzana khUba zukanavaMtuM gaNAya che. A divase miSTAna khAvAno rivAja che. malabAra ane keraLamAM khUba judI rIte A utsava ujavAya che. malabAramAM vahelI savAre UThIne gharanAM sau AMkha mIMcIne devagRhamAM prabhunAM darzana karavA jAya che. siMdhI baMdhuo A tahevArane "ceTI cAMda" tarIke oLakhAve che. paraMtu mahArASTramAM nUtana varSanI zarUAtano A divasa gaNAya che. aneka zubha kAryono prAraMbha teo A divasathI kare che. loko A divasane khUba umaMgathI ujave che. kAraNa ke 14 varSanA vanavAsa pachI zrIrAma, sItAjI ane lakSmaNanuM puSpaka vimAnamAM besI ayodhyAmAM punaH Agamana thayuM tenA utsavanI smRti A parva sAthe saMkaLAyelI che. rAmanavamI: caitra suda noma e bhagavAna rAmano janmadivasa che dezavidezamAM rAmabhakto A divasa khUba AnaMda ane utsAhathI ujave che. caitra suda 15nA roja vIra hanumAnano janmadivasa paNa khUba ThAThamAThathI ujavavAmAM Ave che. gurupUrNimA : aSADha suda pUnamane 'gurupUrNimA' ke 'vyAsapUrNimA' nAmathI oLakhAvAya che. gurunuM pUjana, guru pratye bhaktibhAva vyakta karavAno A pavitra divasa che. uparAMta sadgurunAM lakSaNo vikasAvavAno A divasa che. sadguru banavAno utsava che, bhAratIya itihAsa aneka tejasvI guruothI bharyobharyo che. gurupUjA e koI vyaktinA dehanI pUjA nathI paNa enAmAM rahelA jJAnanuM pUjana che; guru to goviMdanuM darzana karAvI zake che, saune saddaguru maLe evI A divasanI maMgala zubhecchAo. baLeva - rakSAbaMdhana zrAvaNa suda pUnamanA A parvane pAMca nAmathI oLakhAvI zakIe. (1) rakSAbaMdhana (2) baLeva (3) zrAvaNa (4) nALiyerI pUnama (5) saMskRta dina. rakSAbaMdhana eTale saMskRtinuM pavitra parva. bahene bhAInA kalyANa mATe sevelI zubhecchAnuM parva. bhAI mATenI akhUTa zraddhAnuM parva-bhAI-bahenanI avazya rakSA karaze ja ane bahena paNa rakSA bAMdhatAM vyakta kare che, "A rakSA tArA jIvanarAhamAM tAruM rakSaNa karo.' rAkhaDI e mAtra dorAnuM baMdhana nathI, hRdayanuM baMdhana che, bhAIbahenanA nirmaLa premanuM pratIka che. baLeva'nA A divase brahmatattvanA upAsaka brAhmaNo nUtana yajJopavIta dhAraNa kare che, snAna-pUjApATha kare che. A divasane zrAvaNI paNa kahevAmAM Ave che. zravaNa nakSatra pradhAna A mAsanuM nAma zrAvaNa paDyuM che. 8 gvadIo ane yajurvedIo mATe yajJopavIta (janoI) dhAraNa karavAno A zubha divasa che. zrAvaNI eTale dharma zAstranA nItiniyamonA upadezanuM zravaNa karavAno divasa. nALiyerI pUnama : A pavitra divase sAgarakheDuo, vepArIo samudramAM nALiyera padharAvI, samudranuM vidhipUrvaka pUjana kare che ane potAnA jAnamAlanI saMpUrNa rakSA mATe dariyAlAlAnI kRpA mATe prArthanA kare che. saMskRta sAhitya ane saMskRtinAM uttama mUlyone yAda karavAno A parama pavitra divasa che. rASTraprema, sahakAra, bhrAtRbhAva keLavavAno A divasa che. sarvadharma darzana 16 sarvadharma darzana Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janmASTamI : zrAvaNa vada AThama : zrIkRSNano janmotsava 'janmASTamI'ne nAme ujavavAmAM Ave che. hiMduono khUba jANIto dhArmika tahevAra che. keTalAka loko A divase upavAsa kare che. rAtre bAra vAge maMdiramAM jaI pUjA kare che. bhajanakIrtana sAthe dhUna bole che. rAsalIlA paNa racAya che. dahIMthI bharelI maTakIo doraDAthI bAMdhI UMce laTakAvIne pachI mAnava pirAmiDo racI maTukI phoDI AnaMda lUMTe che. "dahIkAlA utsava' tarIke mahArASTramAM khUba jANIto che. janmASTamI eTale bALakane premathI nihALavuM, bhagavAnanA darzana karavAM, pUjA karavI, kRSNanuM nAma levuM. bhakti-prema ane AnaMdanuM A parva che. gaNeza caturthI bhAdaravA suda-4, bhAdaravA mAsanI suda cothA zubha divasathI gaNezanA utsavano prAraMbha thAya che. hiMduomAM dareka zubhakAryanI zarUAta viznahartA gaNapatijInI pUjAthI karavAmAM Ave che. "zrI gaNezAya nama:' evA zabdothI jenI pUjA thAya che evA A duMdALA deva phakta mahArASTramAM ja nahIM Aje to deza ane duniyAne khUNe khUNe vasatA karoDo hiMduonA ArAdhya deva che. gaNapati cothane divase, gaNapatinI mUrtine gharamAM padharAvI, chatrIsa kalAka, pAMca divasa ke sAta athavA nava divasa ke anaMta caudaza sudhI pUjA bhakti vagere kAryakrama yojAya che. savAra-sAMja AratI thAya che, prasAda apAya che. mahArASTramAM A tahevAra anero AnaMda ane umaMgathI ujavAya che. sArvajanika gaNapatinI mUrti khUba vizALa hoya che ane e mUrtiomAM gaNapatinAM rUpa paNa jAtajAtanA ane bhAtabhAtanAM hoya che. lokamAnya bALa gaMgAdhara TiLake gaNapati utsavane rASTrIya utsava banAvyo. lokajAgRtino A utsava banI gayo. anaMta catudarzInA divase gaNapatinuM visarjana khUba ja dhAmadhUmathI karavAmAM Ave che. sarovara, nadI ke samudrakinAre mAnava maherAmaNa UmaTe che ane bahumAna sAthe visarjana thAya che, zrIgaNezanI mUrti sAme azlIla, zRMgArika gIto ke nRtya e daivI tattvanI virAdhanA che. mAtR-pitRbhakta zrI gaNezanA utkRSTa guNonuM ApaNA jIvanamAM avataraNa thAya tevI prArthanA ja sAcI ArAdhanA che. durgA pUja - navarAtrI - dazerA: Aso suda 10 sudhImAM ujavAto navarAtrI mahotsava - dezavidezamAM khUba jANIto che. nava divasa cAlatA A utsavano pratyeka 'noratA' nAme pracalita che, A nave divasa korI mATInA kANAvALA raMgaberaMgI ghaDAmAM ghIno dIvo ane rAtre mAnI AratI sAthe raMgaberaMgI vastro paridhAna karelAM naranArIo garabe ghUme che. Adyazakti navadurgAnAM nava nAma ane nava svarUpa che. svargaloka ane pRthvI para hAhAkAra macAvanAra mahiSAsura nAmanA rAkSasano parAzakti navadurgAe nava divasa sudhI yuddha karI saMhAra karyo, traNeya lokane bhayamukta karyo. daivIzaktino vijaya thayo. daivIzaktinA AsurI zakti paranA vijayane ApaNe garabArUpe vadhAvI lIdho che. zaktipUjAnI sAthe garabA-garabI, rAsa, nATaka vagere yojAya che. philmanAM ke evA abhadra gItonI dhUna ke saMgIta sAthe udubhaTa veSa paherIne mAtAjInI garabI sAme nAcavA mATenuM A parva nathI. vAgmitAnI devI mA sarasvatI, AdyazaktinI devI mA aMbA, buTabhavAnI mahAkAlI, bahucarAjI Adi devIonI prArthanA ane upAsanA karavAnuM A parva che. 200 varSa pahelAM kavi dayArAme garabIo racI tyArathI navarAtrImAM garabIo gAvAnuM zarU thayuM. paraMparAgata vastra paridhAnamAM navarAtrimAM bhAI baheno garabA-rAsa ramavA sAthe mAtAjInI stavanA prArthanA AratI kare che. durgApUjA : durgApUjA e navarAtrInI sAthe baMgALamAM avinAbhAve saMkaLAyela che. baMgALamAM ane baMgALa sivAya anya koI paNa sthAne vasanAra baMgALIo A utsava khUba dhAmadhUmathI Ujave che. gaNapati visarjananI jema, durgAmAtAnuM paNa dazamIne divase dhAmadhUmathI visarjana thAya che. dazerA: dazerA eTale bhakti ane zaktino pavitra divasa. deDha saMkalpa sAthe raNe caDavAno divasa eTale ja dazerA. A divase aneka zUra ane vIra mAnavIoe vijaya meLavela hovAthI ke vijaya prApta karavAnuM muhUrta te divase karyuM hovAthI 'vijayA dazamI" evuM nAma paNa ApavAmAM AvyuM che. navarAtrI vakhate TheraThera rAmalIlA thAya che ane dazame divase rAvaNanuM pUtaLuM bALavAmAM Ave che. zubha kAryonA prAraMbha mATe A uttama divasa che. zaurya,vIratA ane parAkramanA triveNI saMgama jevA A dazerAne ApaNe mANIe.. sarvadharma darzana 18 sarvadharma darzana Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpotsavI - divALI : prakAzanuM parva eTale divALI. vikrama saMvatano aMtima divasa - Aso amAvAsyA. A milana ane samarpaNano tahevAra che. laMkeza rAvaNane jItIne rAma, lakSmaNa, sItA ane hanumAna ayodhyAmAM pAchAM AvyAM tyAre sau prathamavAra ayodhyAvAsIoe divALI UjavI hatI. temaNe dIvA pragaTAvI AnaMda manAvyo hato. rAmanA, rAvaNa paranA vijayanI yAdamAM UjavAto A utsava che. amAsanI aMdhArI rAtane prakAzanA parvamAM pheravI nAkhI A utsava ujavavAmAM Ave che. hakIkate to ajJAna upara jJAna ane durAcAra para sadAcAranA vijayanuM A parva che. dhanaterasa, kALIcaudaza, divALI, besatuM varSa ane bhAIbIja ema pAMca tahevAronuM A jhUmakhuM che. divALInA A maMgala divasomAM lokahaiyAmAM AnaMdanI rasarela jhUle che. lakSmIpUjana, copaDApUjana mahAkAlInuM pUjana vagere uttama rIte, pUrA bhaktibhAva sAthe karavAmAM Ave che. nirAzAmAM duHkhI thayela mAnavImAM AzA ane zraddhAno dIpa pragaTAve che. samagra varSanuM saravaiyuM kADhavAno A divasa yAdagAra divasa che. aMdhakArane dUra karI prakAzane AvakArIe. cArvAka darzana cArvAka matano pracAra aDhI hajAra varSa pUrve thayo haze evuM mAnavAmAM Ave che, to vaLI bIjI mAnyatA mujaba A khUba jUno - Rgvada jeTalo jUno mata che. A matanAM koI svataMtra pustako hAlamAM prApta nathI. A mata AdhyAtmika nathI, pUrNapaNe jaDavAdI ke bhautikavAdI mata che. cArvAka darzana caitanyavAdI nahIM paNa jaDavAdI che. A mata pramANe pAralaukikatA sAthe saMbaMdha rAkhanArI kapolakalpita vAtonI jarUra rahetI nathI, tarkane paNa rahasyavAdanuM zaraNuM levAnI jarUra nathI. ApaNI indriyo ja yathArtha jJAnaprApti mATenuM paryApta sAdhana che ane emanA sahakArathI prApta thayeluM jJAna ja sAcuM jJAna che. jaDavAdIonA mate caitanyanuM nirmANa paNa jaDamAMthI thAya che. A darzana nAstika darzana che - dharmapaMthamAM cAlatA vidhiniSedho ane kriyAkAMDa paratve nAstika buddhi. e nAstika buddhi sAcA dharmanA AtmAnI khoja darzAve che. 'cArvAka' zabdano artha che - "cAru vAku' matalaba ke suMdara, AkarSaka ane mIThI vANImAM racyApacyA rahenAra, phUlaphUlI vANI bolanAra, bIjo artha paNa maLe che. potAnA zabdanuM ja cavarNa karI janAra" arthAtu 'potAnA zabdone ja cAvI janAra' athavA 'pApa-puNya gaLI janAra' te cArvAka, mahAbhAratamAM cArvAka sarvadharma darzana 20 sarvadharma darzana Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane yudhiSThirano saMvAda paNa maLe che tethI cArvAka nAmanI koI aitihAsika vyakti thaI gaI haze evuM anumAna keTalAka vidvAno kare che. meksamUlarano evo mata che ke, A darzananA praNetAe enA ziSyane A siddhAMtano prathama upadeza Apyo te ziSyanuM nAma cArvAka hatuM. cArvAkadarzanane lokAyata darzana paNa kahe che, loka + AyAta, loka eTale bhautika jagata ane AyAta eTale tenI pratye kheMcAyeluM, matalaba ke je darzana A bhautika jagatamAM ja racyuMpacyuM rahe che te lokAyata. cArvAka mataH cArvAka matanI mAnyatA anusAra pRthvI, jaLa, teja ane vAyu A cAra bhUtonA saMghaTanane zarIra, indriyAdi viSayonuM nAma ApavAmAM Ave che. caitanyayukta sthULa zarIra e ja AtmA che. paraloka jevuM kazuM ja nathI, kadAca hoya to temAM koI rahevAvALA nathI, maraNa e ja mokSa che. svargasukhanI vAto karavAvALA vedo dhUrta lokonA pralApo che. artha ane kAma e be mukhya puruSArtha che. rAjanIti e ja eka mAtra vidyA che. pratyakSa e ekamAtra pramANe che. sAmAnya loko je mArge cAlatA hoya e ja mArga grahaNa karavo vadhu icchanIya che. dharmane nAme je gorakhadhaMdhA cAle che tene mATe A darzanamAM bhArobhAra kaDavAza bharI che. A matanuM eka khUba jANItuM vAkya che. jyAM sudhI jIvo tyAM sudhI sukhethI jIvo, karaja karI paNa ghI pIo, rASTranI sAthe maLI. gayelA dehanuM kaMI punarAgamana thavAnuM nathI.sukha eTale mAtra bhogavilAsa. ('Eat, drink and be marry.') anumAna pramANenA jJAnanA sAdhana tarIke A mate svIkArAto nathI. A bhautikavAdI darzana, A sRSTinA racayitA koI Izvarano svIkAra karatuM nathI. AvI koI agocara ke alaukika sattAmAM tene vizvAsa nathI. A prakRtivAdI darzana che. A suSTinI racanA pAchaLa koI prayojana ke hetu nathI, vizvaprakriyA yaMtra mAphaka cAlatI hoI teno koI calAvavAvALo na hoI, A darzanane yaMtravAdI darzana paNa kahevAmAM Ave che, vizvamAM je padArtho hastI dharAve che. te badhAno ApaNane vAstavika anubhava thAya che tethI A darzanane vastuvAdI ke yathArthavAdI paNa kahI zakAya. paM. sukhalAlajI cArvAka mata mATe 'bhUta caitanyavAda' evo zabdaprayoga kare che, kAraNa ke cArvAkadarzana "caitanya e a-bhautika evA koI Atmatattvano guNa che ema mAnatuM nathI. dehAtmavAdI darzana che. sRSTinA sarjaka ke saMhAraka tarIke paNa Izvarane mAnavAnI koI jarUra nathI. IzvaranuM astitva mAnIe to te duSTa ane anyAyI che ema mAnavuM paDe. A mata mujaba - AtmA to zarIranI sAthe ja marI jAya che tethI tene svarga ke narakamAM sukha ke duHkha thavAno savAla ja nathI. maraNa pachI, AtmA na hoI, tenA punarjanmano paNa savAla raheto nathI. icchAonI pUrti thavAthI mANasane sukha maLe che ane tema na thAya to tene duHkha thAya che. AthI cArvAkanA sukhavAdI nItizAstramAM kAmabhauga dvArA sukhanI prAptine prAdhAnya Apela che. sukha ane duHkha to mAnavajIvanamAM niraMtara AvatAM rahevAnA che. AthI bhAvi du:khanA bhayathI vartamAna sukha zA mATe choDI devuM? cArvAka matanI A hakIkato bhAratIya mAnava bhAgye ja svIkArI zake. sukhavAda e saMpUrNapaNe satya siddhAMta nathI. mAnavajIvananA naitika Adarza tarIke A matano bhAgye ja svIkAra thaI zake. nyAya ane paropakAranI dRSTi keLavavAthI sAcuM sukha ane zAMti prApta thAya. "vasudhaiva kuTuMbakamnI bhAvanA caritArtha thAya. bhAratIya darzananI badhI ja vicAradhArAe, cArvAka matanuM ekIavAje khaMDana karyuM che. mAnavI A dharatI para kevaLa sukhopabhoga karavA mATe janmyo nathI. dharmahIna jIvananA Adarzano svIkAra karavo e to mANasane utArIne pazunI hAramAM besADavA jevuM che. A darzana lAMbo samaya TakI zakyuM nahIM. nAstika vAdanuM prabaLa khaMDana thayuM hovA chatAM, Aje paNa saMsArabharamAM nAstikadarzano yA jaDavAdI darzano cArvAka darzana che. sarvadharma darzana sarvadharma darzana Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatatA dhmstto| caramo dharmaH prastato jaya bhagavAna mahAvIra (jaina darzana) BHAGWAN MAHAVIR (JAIN DARSHAN) Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma hiMdu dharma ke brAhmaNa dharmayajJa pradhAna hato, e samaye tyAgapradhAna zramaNadharma paNa pracalita hato. be samAMtara pravAho mAnavajIvanane sanmArge laI javAnI pravRtti karatA hatA. jaina dharma khUba prAcIna dharma che. A dharmanI sthApanA bhagavAna mahAvIre nathI karI paraMtu jaina paraMparA pramANe kALacakranA utsarpiNI ane avasarpiNI (eTale ke unnatino kALa ane avanatino kALa evA be vibhAga che.) temAM A kALa avasarpiNI eTale ke avanatino che. temAM 24 jino - tIrthaMkaro krame krame karI thayA che. prathama tIrthaMkara zrI AdinAtha ke RSabhadeva che, AjanuM jainadharma zAsana bhagavAna mahAvIranA nAme cAle che. hakIkate jainadharma anAdi che, prAcIna che. jainadharma evuM nAma paNa pAchaLathI maLyuM che, prAraMbhamAM to A dharma 'zramaNadharma', 'nigraMthadharma' e nAme oLakhAto hato. jina uparathI 'jaina' zabda banyo che. mULa saMskRta dhAtu "ji' (jaya) eTale 'jItavuM' ane enA parathI banelo A zabda che. "jina"no artha che. 'jItanAra' athavA vijaya je pAmyA che te, jeNe potAnA rAgadveSo tathA kAma krodha vagere para jIta meLavI hoya te 'jina' kahevAya ane AvA jinanI upAsanA karanAra - temanAmAM pUrNa zraddhA dharAvanArA te 'jaina' kahevAya. jaina zabda e vidvAnoe bIjI rIte paNa samajAvela che ane kahyuM che, "je jayaNA' rAkhe te jaina, eTale jagatanA sUkSmamAM sUkSma jIvane mana, vacana ke kAyAthI du:kha ne pahocADavAnI satata kALajI rAkhanAra jaina che . tyAgapradhAna A dharmanI AdhArazilA ahiMsA, saMyama ane tapa che. tethI ja jainadharmane lokottara dharma kahevAmAM Ave che. A dharmanI pratyeka kriyAmAM phaLanI jarA paNa AzA rAkhyA sivAya ahiMsA, saMyama ane tapanI vadhumAM vadhu ArAdhanA karavAnI hoya che. jaina dharma gRhatyAgane kendramAM rAkhe che. A dharmamAM unnatinA zikhare pahoMcela manuSyanI ArAdhanA karavAmAM Ave che. tIrthakaro dharmarUpI tIrthonuM nirmANa karavAvALA vItarAgI tathA tattvajJAnI tyAgI munijano che. samagra sAMsArika sRSTimAM manuSyathI zreSTha koI nathI evo udghoSa jaina dharmano che. A mAnyatA evuM paNa pratipAdana kare che ke indrAdi devo paNa AvA uttama manuSyanI pUjA kare che. jaina dharma IzvaramAM mAnato nathI. jagatanI utpati to anAdi ane anaMta che. saMsAramAMthI mukti meLavavI hoya to svapuruSArtha jarUrI che. vyakti janmathI nahIM, karmathI mahAna gaNAya che. jaina dharma nAta, jAta, raMga, liMga AdinA bhedabhAvamAM mAnato nathI. A dharma jJAtipradhAna nathI, guNapradhAna che. vyaktie jagRtithI ane svapuruSArthathI doSano tyAga karI, guNane vikasAvI, ATha karmono kSaya karI, paramapadanI prApti mATe sadAya pravRtti karavI joIe. - jaina dharme AtmatattvanI dRSTie, A sRSTinA jIvamAtrane samAna gaNyA che. kIDI ane kuMjara (hAthI) baMneno AtmA samAna che. jagatanA koI paNa jIvane duHkha pahoMcADavAno ke haNavAno koIne adhikAra nathI. kSamA ane maitrI e jaina dharmae jagatane ApelI amUlya bheTa che. mokSaprAptino adhikAra jeTalo puruSano che teTalo ja strIno paNa che. tethI bhagavAna mahAvIre strIne dIkSA ApI ane caturvidha saMghanI sthApanAmAM sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA ema cAreyane mahattvanAM AdhArastaMbho gaNAvyAM. strIliMge tIrthaMkarapadanI paNa prApti thAya che evuM darzAvI, jagatanA dhArmika itihAsamAM bhagavAna mahAvIre pradAna karyuM. nArInuM apAra gaurava karI, sAmAjika AdhyAtmika krAMti karI ema kahevuM yathArtha che. jainadarzana vAstavavAdI ane buddhigamya che. dareka sAdhake svapuruSArthathI sarvadharma darzana 14 sarvadharma darzana Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakdarzana, jJAna-caritra prApta karavAnAM che, AtmAnI anaMta zakti che, te teNe pote ja vikasAvavAnI che. pratyeka AtmA pote ja pUrNa vikAsane pAme eTale paramAtmapadane prApta karI zake che. AtmA e ja paramAtmA che. AtmA pote ja karmano kartA che, bhoktA che ane pote ja temAMthI mukti meLavavAnI che, jainadarzanamAM niyativAdane sthAna nathI. vyaktigata AdhyAtmika vikAsa para A dharma khAsa bhAra mUke che. jaina dharma ahiMsA, aparigraha, anAsakti, anekAMta para vizeSa bhAra mUke che. anekAntavAda jaina dharmanI vizvadharmane mahAna bheTa che. satyaniSTha vyaktimAM matAgrahane sthAna nathI. satyane agaNita pAsAM che, jayAre mitAgrahamAM mAnasika ke bauddhika hiMsA ane jabarajastI che. ane kAMtamAM sahiSNutA ane samabhAva che, jagatanA jIvamAtra pratye samabhAva keLavavAnI - evI jIvanarIti yojavAnI jainadharma himAyata kare che. tyAga, vairAgya ane saMsAra pratyenI udAsInatAe A dharmane gauravavaMtu sthAna ApyuM che. samaSTinuM kalyANa, lokamAMgalya ane vizvamaitrInI bhAvanA jaina dharmamAM abhipreta che. jaina dharmano maMgalakArI pavitra maMtraH navakAra mahAmaMtra namo arihaMtANa namo siddhANe namo AyariyANaM namo uvajajhAyANaM namo loe savvasAhUNe eso paMca namukkAro, savvapAvappaNAsaNo maMgalANaM ca savvasiM paDhamaM havaI maMgalamu paMca parameSThIne karavAmAM AvatA A pAMca namaskArI saMpUrNa sarva pApone naSTa karanArA che ane tamAma maMgaLa maMtromAM prathama (zreSTha) che. navakAra maMtranA prathama padamAM potAnI aMdaranAM kaSAyone haNI, karmanI nirjarA karI kevaLa saMpUrNa jJAnane prApta karI mAnavajAtane AtmakalyANano mArga batAvI rahyAM che, te arihaMta prabhune, bIjA padamAM tamAma karmono kSaya karI sarvadharma darzana potAnA AtmAne mokSa padamAM sthira karela che, evA siddha paramAtmAne vaMdana karavAno che. trIjA padamAM paMca mahAvratanuM utkRSTa AcaraNa karI ane anyane tema karavAnI preraNA ApanAra AcArya bhagavaMtane ane cothA padamAM siddhAMtanA pAragAmI jJAnano prakAza pAtharanAra upAdhyAyajIne namaskAra karavAno che. navakAranA pAMcamAM padamAM samagra sRSTine sAdhutvane varelA tamAma AtmAone vaMdana karavAno che. jaina dharma bhAratanI prAcIna dArzanika paraMparA che. maMtra eka zakti che. e vAtano sArvatrika svIkAra thayo che. jena dharmano Adi mahAmaMtra navakAra siddha maMtra che. A maMtra vaizvika, guNapUjaka ane binasAMpradAyika che. lonAvalAmAM, svAmI vivekAnaMda sthApita vedAMtI Azrama (nyu ve) Avela che. A lakhanAre AzramanI mulAkAta lIdhI hatI. AzramamAM adyatana yaMtro che. je maMtronI zaktinuM mApa darzAve che. je TI.vI.nA paDadA samAna paTela para sAdRzya joI zakAya che, vIjANu yAMtrika sAdhano dvArA keTalAka maMtronA maMtroccAra karI tenuM pratyakSa mApa batAvavAmAM AvatAM navakAramaMtranuM sarvazreSThapaNuM siddha thayeluM jANavA maLyuM. A AzramamAM jaina kuLa ke jaina dharma aMgIkAra karela koI sAdhana na hatA. jaina kathAnakomAM navakAra maMtranA prabhAvanI je vAto Ave che te mAtra daMtakathA ke camatkAra nathI. temanI pAchaLa vaijJAnika ane manovaijJAnika tathyo ane satyo che, zubha ane zuddhanuM ciMtana jIvananA zubha pravAhane zuddhatA tarapha gati Apaze. satata zubha ciMtana ane vidheyAtmaka vicAradhArA aniSTa ane azubhanuM nivAraNa kare che tema Adhunika manovaijJAnike svIkAryuM che. jaina dharmanA tIrthakaro anaMta kALathI jaina dharmanA puraskartA tIrthaMkaro thayelA. hAla vartamAnamAM 24mAM tIrthaMkara bhagavAna mahAvIranuM zAsana cAle che. bhaviSyamAM paNa 24 tIrthakaronI zreNI thatI raheze. A avasarpiNI kALanI tIrthakara covIzInA prathama tIrthaMkara AdinAthakRSabhadeva bhagavAna hatA. jeNe asI-masI ane kRSinI kalA zIkhavA, svarakSaNa mATe talavAra-hathiyAra, lakhavA mATe kalama-cAhI ane bharaNapoSaNa mATe khetI zIkhavI, putrI, bAdrI ane suMdarI dvArA vividha kalA zIkhavI lagna ane 2e sarvadharma darzana Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuTuMbajIvananA Adarza ApyA. 2600 varSa pahelAM janmelA bhagavAna mahAvIre A kALamAM jaina dharma ujAgara karyA. e samayanI hiMsA joI bhagavAne zramaNa saMskRti dvArA ahiMsAnI punaH pratiSThA karI. jaina dharmanA vartamAna covIza tIrthaMkaro (1) RSabhadeva-AdinAtha, (2) ajitanAtha, (3) saMbhavanAtha, (4)abhinaMdana svAmI, (5)sumatinAtha, (6) padmaprabhu, (7) supArzvanAtha, (8) caMdraprabhu svAmI, (9) savidhinAtha, (10) zItalanAtha, (11) zreyAMsanAtha, (12) vAsupUjya svAmI, (13) vimalanAtha, (14) anaMtanAtha, (15)dharmanAtha, (16) zAMtinAtha, (17) kuMthunAtha, (18)aranAtha, (19) mallinAtha, (20) muni suvrata svAmI, (21) naminAtha, (22) neminAtha, (23) pArzvanAtha, (24) vIra vardhamAna - mahAvIra svAmI. Agama: jaina dharmanA pramANita zAstragraMthane Agama kahe che. eTale Apta puruSe karela. eTale gaNadhare gUMthela eTale munirAje Acarela. jenA vaDe vastu ke tattvanuM saMpUrNa jJAna thAya arthAt padArthanA rahasyanuM paripUrNa jJAna thAya te Agama che. bhagavAna mahAvIranA zrImukhethI sAMbhaLelI. vANI temanA mukhya ziSyo eTale gaNadharoe sUtromAM gUMthI lIdhI te Agama che. AcArya AryarakSite Agamane cAra bhAgamAM vaheMcyA che : (1) dravyAnuyoga (Atmatattvane lagatuM), (2) caraNakaraNAnuM yoga sAdhu vagerenA AcAradharmane lagatuM), (3) gaNitAnuyoga (bhUgoLa khagoLa gaNitane lagatuM), (4) dharmakathAnuyoga (dharmakathA dvArA tattvajJAna samajAvavuM. 3ra. AgamomAM 11 aMga sUtro: (1) AcArAMga, (2) sUyagaDAMga, (3)ThANAMga, (4) samavAyAMga, (5) bhagavatI, (6) jJAtAdharmakathA, (7)upAsaka dazAMga, (8) aMtagaDa dazAMga, (9) anuttaro vavAI, (10) prazna vyAkaraNa, (11) vipAka sUtra 12. upAMga sUtraH (12) uvavAI, (13) rApapasaNI, (14) jIvAbhigama, (15) prajJApanA, (16) jaMbudvIpa pannati, (17)caMdrapannati, (18) sUrya pannati, (19) nirayAvalikA, (20)kapUvaDilIyA, (21) puTaphIyA, (22) puSphayulIyA, (23) vasjidazA cAra mULa sUtramAM (24) dazavaikAlika (25) uttarAdhyana (ra6) naMdIsUtra (27) anuyoga dvAra cAra cheda sUtro (28) anuyoga dvAra, (29) bRhadakalpa, (30) niziSa sUtra, (31) dazAzrutaskaMdha (32) Avazyaka sUtra A 32 sutro terApaMthI ane sthAnakavAsI saMpradAya mAne che. bAra. aMgomAMnuM bAraNuM dRSTivAda viccheda gayuM che. zvetAmbara mUrtipUjaka 32mAM 13 sUtro umerI kula 45 Agamane mAne che. piMDaniryukti, odhaniyukti ane mahAnizItha e traNa uparAMta 10 painnA arthAtu prakaraNa graMtho ema 32+13=45 Agamane mAne che. jainonI digaMbara paraMparA mahAvIranuM saMpUrNa jJAna viccheda gayuM, nAza pAmyuM che tema mAne che. teo kuMdakuMdAcArya racita samayasAra vigerene zAstro mAne che. A. umAsvAtijI racita 'tattvArtha sUtra'ne jainonAbadhA phirakA mAnya rAkhe che. sAmAyika pratikramaNa Adi Avazyaka sUtraH jevI rIte zarIranirvAha mATe AhAra Adi prakriyA dararoja karavI paDe che, tema AtmAne nirmaLa karavA baMne vakhata pratikramaNa karavuM Avazyaka che. cha Avazyaka che. (1) sAmAyika - sAvadyayogathI nivRtta thaI Atmazuddhi mArge pravRtta thavuM, (2) kavisaMtho - tIrthakaronA guNagAna ane 99 prakAranA doSonI AlocanA (3) vaMdanA eTale guru pratye vinaya, (4) pratikramaNa eTale pApanI AlocanA (5) kAusagga - AtmavizuddhinI prakriyA (6) pratyAkhyAna - bhaviSyanA pApane rokavA vrata - paccakhANa. sarvadharma darzana sarvadharma darzana Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharmanA mukhya siddhAMto ahiMsA, aparigraha ane anekAMta jaina dharmamAM ahiMsAnA siddhAMtane manovaijJAnika AdhAre sthApita karavAmAM Avyo che. ahiMsAne Ardata pravacanano sAra zuddha ane zAzvata dharma rUpe darzAvavAmAM Avyo che. ahiMsAnA AviSkArathI jIvanamAM satya, ahiMsA, acaurya, brahmacarya ane aparigrahanI bhAvanA utpanna thAya che. ahiMsAmAM jIva mAtranA astitvano svIkAre che. jevI rIte badhI ja nadIo sAgaramAM samAI jAya che tema badhA ja dharmo bhagavatI ahiMsAmAM samAyA che. vItarAgatA ahiMsAnI jananI che. jainadarzane parigraha vize sUkSma nirIkSaNo karyA che. parigraha e guno tyAre ja bane che jyAre temAM kaTTara mAlikIbhAva, Asakti ane vivekahIna bhoga abhipreta bane. aparigrahavrata zraddhApUrvaka AcaraNa pAme tyAre samAjavAdanA AdarzanI pratiSThA thaI zake. sonuM rU5 Adi nava prakAranA bAhya ane krodha mAnAdi soLa prakAranA atyaMtara parigraha choDavA para jainAcAryo bhAra Ape che, bIjAnI vAta paNa sAcI hoI zake, koI paNa vicAra ke anyanA matane dareka bAjuethI jovo. jo mAnavI potAnI dRSTi choDI bIjAnI dRSTithI jue to aDadhuM jagata zAMta thaI jAya e suMdara vAta jaina darzana ane kAMtavAda dvArA samajAvI che. mAtA-putra, pati-patnI, sAsu-vahu, zeTha-nokara, be pakSanA kAryakartAo, prajA-netA, sarakAra-prajA , amaladAra-praja, be prAMta ke be rASTra dareka abhiprAya ane ghaTanAne anekAMtathI jozo to moTA bhAganA prazno UkalI jaze. jaina dharme anyanA mata prati udAra ane sahiSNu thavAnI vAta paramata sahiSNutAnA siddhAMta dvArA samajavI che. anekAMtanuM AcaraNa vizvazAMtino mUlAdhAra che. samApanA: jaina dharmanA paryuSaNa parvanA aMtima divase eTale sAMvatsarika kSamApanA parva. kSamApanA eTale pazcAttApanA bhAvo. ApaNI bhUlono ekarAra karI kAmo mAgavAno ane bIjAnI bhUlonI darakAra na karI kSamA ApavAno A avasara che. jaino be hAtha joDI sAmasAme 'micchAmI dukkaDa' kahI kSamApanA mAge che. 'micchAmI dukkaDe' eTale mAruM duSkRtya mithyA thAo, kSamApanA jaina dharmanI vizvane aNamola bheTa che. digaMbara saMpradAya digaMbara : dizAo ja jenAM vastro che te digaMbara kahevAya. jaina dharmanA digaMbara saMpradAyamAM sAdhupaNuM atyaMta kaThina che. bAhya AcaraNa taddana nagnAvasthA, bane tyAM sudhI ekAMtavAsa, jaMgalamAM vicaravuMrahevuM, divasamAM eka vAra UbhA UbhA AhAra levo ane eka ja vAra pANI pIvuM. aMjali (hAthamAM) zodhana karyA bAda AhAra levAmAM paNa vidhi-vidhAna mujaba AhAra le che, koI pAtrano upayoga na kare, temaja AhAradAna karanAra zrAvakanI paDagAhana (AhAradAna) vidhinI jANakArIno abhAva hoya to munirAjane te divasano AhAra tyAga (upavAsa) thAya. te paNa maunapaNe. dIkSita strIne ArjIkA (AryAjI) kahevAmAM Ave che. te phakta eka sapheda vastra ja dhAraNa karI zake, mokSaprApti mATe samyakdarzana prathama pagathiyuM che. eka vAra samyakta prApta thayuM hoya tene bhavabhramaNano aMta najIka Ave che. mokSa avazya prApta thAya che. evA tattvajJAnamAM zraddhA dharAve che. deva-darzana-pUjA-bhakti-AratI : AtmAnI sAcI samajaNa karavA svAdhyAya-satsaMgane mahattva apAya che. tema chatAM nitya jinapratimA darzana jinavANInA zravaNano paNa mahimA che ja. dararoja prAta:kALa jinendra bhagavAnano zuddha jaLathI abhiSeka karavo. prAzuka (hiMsArahita) aSTa dravya jevAM ke jaLa, caMdana, akSata, puSpa, naivedha, dIpa, dhUpa ane phaLathI pUjA karavAmAM Ave, temAM samagra tIrthaMkaro, samasta tIrthakSetro, AcArya, upAdhyAya, munirAjonuM bhAvapUrvaka smaraNa karIne temane arNa caDAvavAmAM Ave che ane AratI utAravAmAM Ave che. pUjAvidhAnaH dazalakSaNa paryuSaNa parvamAM dazalakSaNa dharma maMDaLa vidhAna karavAmAM Ave. varSamAM traNa vAra aNanikA daramiyAna paMcame rU ane naMdIzvaradhAmanI pUjA karavAmAM Ave che. bAkI alaga alaga prasaMgomAM cosaTha RddhimaMDaLa, paMcaparameSThI vidhAna, paMcakalyANaka maMDaLa indradhvaja vidhAna ityAdi sarvadharma darzana 29 30 sarvadharma darzana Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhAno karavAmAM Ave che. tIrthakSetra digaMbara jainonAM tIrthakSetromAM sametazikhara uparAMta caMpApurI, pAvApurI, giranAra, kuMbhojagiri, gajapathA, mULabidrI, mAMgItU gI, zravaNabelagoDA ityAdI ghaNAM sthaLo che. digaMbara saMpradAyanI vizeSatA cAra gatimAMthI mokSa phakta manuSyagatimAM ja che. munidIkSA vagara mokSa nathI ane saMpUrNa dIkSA phakta puruSo ja laI zake che. TUMkamAM puruSo ja mokSaprApti mATe adhikArI che. jainadharmanA tattvajJAnano UMDANathI abhyAsa karavA jayapuramAM ToDaramala smAraka TrasTa saMsthAnA anvaye yunivarsiTI mAnya pAMca varSano DigrI korsa che. temAM jaina siddhAMtonuM jJAna meLavI zakAya che. A saMsthA dvArA vidvAna paMDito taiyAra thAya che. digaMbara paMDito dezavidezamAM jainadharma para pravacano Ape che. digaMbara jaina munio mukhyataH laukika mArga choDI lokottara mArge AtmAnI aMtaradazA tarapha vaLavA prati bhAra Ape che. derAvAsI-mUrtipUjaka saMpradAya divase viziSTa rIte 14 svapnAM utArI mahAvIra janmakalyANaka UjavavAmAM Ave che. bhagavAnanI mUrti sAme khamAsaNA ApI pada bolavA sAthe karAtA AvA vaMdanane caityavaMdana kahe che. alaga alaga maMdironA darzana yAtrAne caityaparipATI kahe che. sAmAnya rIte te parvanA divasomAM karavAmAM Ave che. tapagaccha, acalagaccha, pAyacalagaccha (pArjacaMdra), khaDataragaccha vagere saMpradAyono samAveza thAya che. sAdhujIomAM AcArya, upAdhyAya, panyAsa, gaNi ane pravartaka jevI padavIo pradAna thAya che ane pravartinInI padavI sAdhvIjIone khAsa ApI zakAya che. sametazikhara, zatruMjaya (pAlitANA), giranAra, pAvApurI, caMpApurI, kSatriyakuMDa, zaMkhezvara, bhadrezvara, nAgezvara, kesarIyAjI, mahuDI vagere tIrthasthaLo che. rANakapura ane Abu delavADAnAM derAM jaina zilpa sthApatyanA utkRSTa namUnA che. khaMbhAta, pATaNa vallabhIpura, jesalamera, pAlitANA ane amadAvAdamAM jaina graMthabhaMDAro AvelA che. samagra bhAratabhara ane videzomAM paNa A saMpradAyanAM derAsaro AvelAM che. temano pUjA bhaktimArga viziSTa che. zrAvako derAsaramAM dararoja aSTapratihArI pUjA kare che. bhagavAnanI mUrtine vaMdanA karI stuti kare che. snAtrapUjA, paMcakalyANI pUjA, vAstupUjA, vedanIya karma (nivAraNa) pUjA, aMtarAya karma (nivAraNa) pUjA , 108 abhiSeka, 17 bhedI pUjA , RSimaMDala pUja, siddhacakra (yaMtra) pUjA, arham pUjana vi. prasaMgopAtta pUjAvidhi karavAmAM Ave che. jainadharmamAM batAvela badhAM vrata, japa, tapa to zrAvako kare che. 45 divasanuM sAdhujIvana jevuM upadyAna tapa e viziSTatA che. rAtre derAsaro, jina maMdiromAM bhagavAnanI mUrtine viziSTa zaNagAra karavAmAM Ave che tene AMgi kahe che ane bhAvapUrvaka samUhamAM saMgItanA vAjiMtro sAthe bhaktigItonuM gAna, prabhustavanA karavAmAM Ave tene bhAvanA kahe che. paryuSaNa parvamAM derAsaromAM kalpasUtranA saMdarbhe mahAvIra janmavAcanane sthAnakavAsI saMpradAya vikramanA paMdaramA saikAmAM lokAzAha nAmanA eka zrAvakane lAgyuM ke nivRttipradhAna jaina dharma ahiMsA saMyama ane tapane pradhAnatA Ape che. anekAMtavAda sApekSavAda ke syAdavAda teno siddhAMta che. mUrtipUjAmAM pratiSThA mahotsava ThAmaThAThathI thatA jo che temAM AtmaArAdhanAnI pradhAnatA ochI dekhANI. AraMbha-samAraMbha ane ADaMbaramAM tene caityavAdano vikAra lAgyo. jainonA Agamano kabajo sAdhu pAse hato. te kahetA, 'zrAvakothI zAstro vaMcAya nahi.' ane temAM eTalI badhI dhAka besADelI ke je vAMce sUtra tenA mare putra' AvI bIkathI loko sUtro vAMcatAM DaratA hatA, ane lokone ema ThasAvatA ke sutro vAMcavAno adhikAra phakta sAdhuono che ane AvI keTalIka vAto adhikAravAdanI zRMkhalA jevI lAgI uparAMta zramaNavarganI zithilatA joI. sarvadharma darzana sarvadharma darzana Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na hoya tyAre zrAvikAo, zrAvako prArthanA, svAdhyAya sAmayika, pratikramaNasaMvara-poSadha vi. pravRttio kare che. A saMpradAyanA zrAvako jyAM jyAM tIrthakaronuM vicaraNa thayuM ane nirvANa thayuM hoya tevAM kSetro ane jyAM aneka kevaLIo mokSe gayA hoya tevA tIrthonI bhAvapUrvaka kSetra sparzanA kare che. terApaMtha saMpradAya suMdara akSarane kAraNe loMkAzAhane jJAnajI nAmanA yatizrIe AgamonA punarlekhananuM kArya soMpyuM. AgamonuM punarlekhana karatAM tenuM ciMtana-manana karatAM lokAzAhane lAgyuM ke dharmamAM vikRti pesI che. tethI teNe dharmakrAMtinI mazAla jagAvI ane rAha bhUlelA lokone satyadharmanI samajaNa ApavA pracaMDa puruSArtha Adaryo. loMkAzAhanI preraNAthI 45 vyaktioe dIkSA laI dharmapracAranuM kArya zarU karI dIdheluM. pachI pATaNamAMthI 15ra dIkSA thaI ane zirohI ahaMtavADA vi. aneka nagaromAM dIkSA thaI. mAgazara suda pa saMvata 1536mAM sohanamuni pAse loMkAzAha paNa dIkSita thayA. satata dasa varSa sudhI gAmegAma pharI dharmaprabhAvanA karI dilhI comAsuM pUrNa karI alavaramAM amanA pAraNAmAM koI virodhI paribaLe khorAkamAM viSa vahorAvatAM samAdhibhAve saMvata 1546nA caitra sudI 11nA dine mRtyaMjaya banyA. lokAzAhanI vidAya pachI munibhANajI, muni nannAjI, muni jagamalajI ane rUpaRSijIe dharmanuM kArya AgaLa dhapAvyuM. je 'lokAgaccha' ke 'dayAgaccha" rUpe oLakhAvA lAgyA. tyAra pachI aDhI saikA bAda zrI lavajI RSi, zrI dharmasiMhajI muni ane zrI dharmadAsajIe dharmamAM punaH paThelI zithilatAne khaMkherI puruSArtha karyo tethI te 'kriyoddhAraka tarIke oLakhAyA. sthAnakavAsI mukhyatve, dharma nimitte, thatI sUkSma hiMsAne paNa jainadarzanamAM kyAMya sthAna nathI tema mAne che. cAra nikSepamAM nAmanikSepa, sthApanAnisepa, dravyanikSepa ane bhAvanikSepa ema bhAvanikSepanI pradhAnatAne svIkAre che, jemAM atyaMtarapUjA, guNapUjA ane vItarAga devonA guNonuM smaraNa karI upAsanA ane sva. AlocanA karavAmAM mAne che. sthAnakavAsI saMpradAyanA bhAratabharamAM TheraThera sthAnako che, jene upAzraya pauSadhazALA, ArAdhanA bhavana, dharmasthAnaka, jainabhuvana vi. vividha nAme oLakhe che. AyaMbila zALA ane pAThazALA jhAjhe bhAge paNa temAM hoya che. jainadharmanA vrata, japa, tapa ane jIvadayAne pradhAnatA ApI niraMtara sAdhusaMtonI nizrAmAM dhArmika, AdhyAtmika, anuSThAno thatAM rahe che. sAdhuono yoga pU. bhiSmaNajI mahArAjazrI (pU. bhikSujI) sthA. saMpradAyanA sAdhu hatA. vicArabhedane kAraNe teo saMpradAyamAMthI alaga thayA tyAre temanI sAthe terA sAdhuo hatA, eka sAdhue prArthanA karatAM kahyuM ke, "prabhu e terApaMtha hai' tyArathI A sAdhuo terApaMthI rUpe oLakhAvA lAgyA. temaNe mukhya tara niyamono svIkAra karyo, jemAM pAMca mahAvrata, pAMca samiti ane traNa guptino samAveza thAya che. je niyamonuM pAlana samagra jaina samAjanA saMta-satIjIone pALavAnA hoya che ane anAdikALathI pALatA Avela che. ahiMsA, satya, asteya (corI na karavI), brahmacarya ane aparigraha A pAMca vrata -irSA samiti (joIne yatanApUrvaka cAlavuM) bhASA samiti vicArapUrvaka (niravagha bolavuM) eSaNA samiti (zuddha AhAra pANInI gaveSaNA karavI) AdAna nikSepa samiti (vastra Adi upakaraNone sAvadhAnIpUrvaka levA mUkavA, pAriSThopatikA samiti (nirUpayogI vastunA nikAlamAM sAvadhAnI). A pAMca samiti ane managupti (manane vazamAM rAkhavuM) vacanagupti (vANIne saMyamamAM rAkhavI) kAyagupti eTale kAyAne saMyamamAM rAkhavI, paMcamahAvrata ane aSTapravacanane 13 niyamorUpe terApaMtha saMpradAya svIkAryA che. Ama pU. bhiSmaNajI mahArAja (AcArya bhikSu) terApaMtha saMpradAyanA saMsthApaka banI gayA, A uparAMta dharmanA pracAra-prasAranuM kArya karatI zrAvaka ane sAdhunI kaDI rUpa samaNa ane samaNInI eka viziSTa zreNI che, je pAMca mahAvratamAMthI phakta traNa mahAvratanuM satya, acaurya ane brahmacarya pAlana kare che ane dezavidezamAM 85 samaNI ane 4 samaNe jaina dharmanA pracAra-prasAranuM kArya kare che. AcArya tulasInA uttarAdhikArI AcArya mahAprajJajI hAla saMpradAyanA AcArya che. eka ja AcArya, eka vicAra, eka AcAra ane eka ja baMdhAraNa saMpradAyanI vizeSatA che. sarvadharma darzana 33 34 sarvadharma darzana Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAnamAM jayapura, koTA, jodhapura, lADanu, ajamera, udepura, bikAnera gujarAtamAM surata, amadAvAda, banAsakAMThA, gAMdhIdhAma, bhUja uparAMta bhAratanA mukhya zahero dilhI, kalakattA, gauhattI, haidrAbAda, madrAsa, beMglora, ludhiyANA, nepAlamAM kAThamaMDu vageremAM saMta satIjIonA cAturmAsa thAya che. jaina vizvabhAratI lADanumAM ema.e., pIeca.DI, (jaina) abhyAsakramo che. brAhmI vidyApITha sahita trIsa jeTalAM vidyAlayo che. lADanuM, kalakattA, cUrU (saradAra zahera)mAM graMthabhaMDAro che. dezamAM 350 jeTalI aNuvrata samiti che. jemAM zrAvakoe pAMca aNuvrata, traNa guNavrata ane cAra zikSAvrata ema bAra vratanuM pAlana karavA mATe kAryarata che. laMDana ane amerikA sahita videzamAM 7 kendro che. anekAMta bhAratI', 'jaina jIvana vijJAna akAdamI' ane jaina tattvanA pustaka-prakAzana vagere kAryo kare che. jaina dhyAna sAdhanA paddhati "prekSAdhyAnanI zibiro dezabharamAM cAle che, AcArya bhikSusvAmIe saMdhamAM zithilatA na pravarte ane saMgha zaktizALI bane e AzayathI 'maryAdApatra' nAmano dastAveja Apyo jene mArga calAvavAnuM pavitra baMdhAraNa kahI zakAya. nijI maryAdAono abhyAsa karavA potAnI kSatio ane truTio avalokana karavA saMgha, 'zrAvaka niSThApatra' para, ciMtana, zrAvaka saMmelana ane maryAdA mahotsava yojI AtmanirIkSaNano avasara Ape che. vavANiyA, sAyalA, agAsa, devalAlI, kobA, hampI, dharamapura, rAjakoTa, muMbaI vagere sthaLoe maMdiro-kendro AvelAM che. videzamAM paNa svAdhyAya kendra che. pU. kAnajIsvAmI sthA, boTAda saMpradAyamAM dIkSita thayA pachI digaMbara saMpradAyamAM gayA. saurASTramAM sonagaDha temanuM mukhya kAryakSetra hatuM. teoe samayasAra, pravacanasAra jevAM paramAgamazAstro para ciMtanasabhara pravacano ApelAM. sonagaDha devalAlI vagere sthaLe temanAM maMdira-kendro AvelAM che. dAdA bhagavAnanA akrama vijJAnanI vicArasaraNInA pracAranAM kendro surata, amadAvAda, muMbaI ane videzamAM paNa keTalIka jagyAe AvelAM che. zrAvakAcAra ane zrAvakanAM 12vrato tIrthaMkara paramAtmAe cAra tIrthanI sthApanA karI, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA, sAdhudharma ke zrAvaka dharma baMnenuM aMtima lakSya to mokSa ja che. sAdhu dharma TUMko ane kaThina mArga che, jyAre zrAvaka dharmane saraLa ane lAMbo mArga kahI zakAya, gaNadhara bhagavaMtoe sUtra-siddhAMto racyA ane AcArya bhagavaMtoe AcArasaMhitA batAvI, 'zrAvakAcAra' eTale zrAvakoe pALavAnI AcArasaMhitA. zrAvakanI 11 paDiyA, 12 vratonuM pAlana, 22 abhakSya, 3ra anaMtakALa (kaMdamULa) rAtribhojana tyAga, sAta vyasana tyAga, zrAvakanA 21 ane mArgAnusArInA 35 guNonuM jIvanamAM avataraNa, 14 niyamonI dhAraNA zrAvakAcAranA mukhya aMgo che, jemAM vizeSa AraMbha-samAraMbha ane hiMsA rahelI che tevA 15 karmadAnanA dhaMdhAthI zrAvaka dUra rahe che. zrAvakanAM 12 vrato (pAMca aNuvrata, 3 guNavrata, 4 zikSAvrata) 1. hiMsAno tyAga 2. mRSAvAdano tyAga (jUThuM na bolavuM) 3. moTI corIno tyAga 4, moTakA abrahmacaryano tyAga (brahmacarya pAlana aMgenuM vrata) 5. parigrahanI maryAdAnuM vrata anya paraMparA adhyAtma mahApuruSonI vicAradhArA ane ciMtanamAMthI preraNA laI ane keTalAMka maMdiro ane svAdhyAya kendro jaino dvArA calAvavAmAM Ave che. zrImad rAjacaMdrajIe je AtmalakSI tattvajJAnanuM sarjana karyuM tenI svAdhyAya pravRtti vividha sthaLe zrImad rAjacaMdra maMdiromAM karavAmAM Ave che. zrImadjIe racela 'AtmasiddhizAstra' mokSamALA temanA patro ane temanI kAvyaracanAono ane anya sAhityano svAdhyAya karavAmAM Ave che. sarvadharma darzana 36 sarvadharma darzana Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmamAM -ATha karma- cha dravya ane AtmA 6. dizAnI maryAdAnuM vrata 7. upabhoga - paribhoganI maryAdAnuM vrata 8. anArthadaMDano tyAga 9. sAmayika vrata 10. pauSadha karavAnuM vrata 11. atithi vrata - atithi satkAra - sAdhusaMtane gocarI bhikSA vi. dAna devAnI bhAvanAnuM vrata. jIvahiMsAyukta sauMdarya prasAdhano, davA, auSadha, silkanAM rezamI vastro na vAparavAM. rAtrInA bhojana samAraMbho na yojavA, naitika adhaHpatana thAya tevI sI.DI., inTaraneTa, veba, vIDiyo philma na jovI, lagna vageremAM phaTAkaDA, phUlo, jAhera nRtya vagereno tyAga zrAvakAcAra che. sAttvika AhAra lenAra, mAtApitAnA pUjaka, patnIne sanmAnita karanAra, bALako ane Azrito prati vAtsalyabhAva, nokarI prati udAratA, guruAjJAnuM pAlaka, viveka ane jatanApUrvakanuM AcaraNa zrAvakAcAramAM abhipreta che. mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya, azubha yogathI ane aDhAra prakAranA pApa dvArA ATha karmothI AtmA baMdhAya che. (1) jJAnAvaraNIya - jJAna guNane Avare (2) darzanAvaraNIya - darzanazaktine Avare (3) vedanIya - sukhanA anubhava ADe Ave (3) mohanIya - avaLI samaja (5) AyuSya - janma ane mRtyu A karmanuM phaLa che. (6) jAti - jAti saubhAgya rUpa (7) gotra kuLa (8) aMtarAtmAnI anaMta zaktine A karma Avarita kare che. navatattva - (1) jIva AyuSyakarmano yoge jIve che ane jIvaze tene jIva kahevAya (2) ajIva dravya ke bhAvaprANa na hoya te (3) puNya - zubha udaya (4) pApa - azubha udaya (5) Azrava - AtmA para AvatA zubhAzubha karmono pravAha (6) saMvara - zravano nirodha (7) nirjarA pUrvabaddha karmono tapazcaryA ke bhogavaTathI nAza (8) baMdha - karmayugalano jIva sAthe saMbaMdha (9) mola - sarva karmonA nAzathI Atma siddha banI siddhazIlA - digaMta ke mokSamAM birAje che. cha dravya H (1) jIvAstikAya eTale jIva (2) dharmAstikAya gati sahAyaka dravya (3) adharmAstikAya jIva ke jaDane sthira thavAmAM sahAya kare te (4) AkAstikAya eTale avakAza ApanAra (5) pudagalAstikAya saDana paDana ane galana jeno svabhAva che te. AtmA : jaina dharma AtmalakSI che. te AtmAne zuddha caitanya rUpa ajara amara mAne che, paraMtu karmanA vaLagaNathI bhavabhramaNa thAya che. jaina dharmanA tapaH jaina dharma tapane bahu mahattva Ape che. 12 prakAranA tapa che. anazana (upavAsa) uNodarI vagere cha bAhya prakAranAM tapa kahyAM che. je zarIrane sIdhI rIte sparzatA tapa che, AtmAne sIdhA sparze tevA vinaya, prAyazcita vagere cha atyaMtara tapa kahyAM che. bAhyatA AtyaMtara zuddhinuM nimitta che ane baMne ekabIjAnA pUraka che. atyaMtara tapanI preraNA dvArA bhagavAna mahAvIre AMtarazuddhinA upAyane vistAryo che. jaina dharmanA tapamAM vaijJAnika abhigama rahelo che. sAdhudharma ane samAcArI saMsAratyAga karI saMyamamArga dIkSA pravajyA grahaNa karI sAdhujIvana paMcamahAvrata (satya, ahiMsA, acaurya, aparigraha ane brahmacarya svIkAre che tene sAdhudharma ke aNagAradharma kahe che. jaina dharma samatA ane kSamAne pradhAnatA Ape che eTale jaina sAdhune kSamA zramaNa paNa kahe che. sAdhuone pALavAnA viziSTa niyamone samAcArI kahe che. pAdavihAra, rAtribhojana tyAga-samayAMtare kezaluMcana karavuM. vi. kaThina niyamo pALe che. jaina sAdhu nirdoSa AhAra pANI vahorAve (bhikSA le) tene gocarI kahe che, jema gAya-gaucaranuM ghAsa thoDuM thoDuM uparathI ja le ane ghAsanA mULane lagIre. nukasAna na pahoMce tema jaina sAdhu dareka ghaTamAMthI thoDA thoDA AhAra pANI auSadha vagere le che. niyama pramANe nirdoSa AhAra na maLe to upavAsa karI le che. sarvadharma darzana 37. 38 sarvadharma darzana Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svIkAra thayo che. gauzALA pAMjarApoLanA kSetramAM jainonuM moTuM yogadAna che. ekendriyathI paMcendriya jIvonI rakSAne kAraNe pANI, mATI, vanaspati, havA, agnino viveka ane jhayaNApUrvaka upayoga karI paryAvaraNanA saMtulanamAM sahAya kare che. dAna : jaina maMdira ke tIrtho uparAMta, zikSaNa, tabIbI sahAya ane mAnavatAnAM kAryomAM jainonuM dAna noMdhapAtra che. nyAyasaMpanna vaibhava : ahIM nyAyapUrNa AjIvikAne sAdhanazuddhino pavitra vicAra abhipreta che. jaina dharmonAM parvo: guNasthAnakaH samyaka puruSArtha dvArA jIva ghora ajJAna avasthAmAMthI nIkaLIne svavikAsanI uccatama avasthAne prApta kare che. jIvane nikRSTa sthiti (mithyAtva)thI pUrNaavasthA (ayogI kevaLI) avasthAne pahoMcavA mATe aneka kramika avasthAomAMthI pasAra thavuM paDe che, AtmavikAsanA A vividha tabakkAone jaina dharma guNasthAnaka evuM nAma Ape che. AvA 14 guNasthAnaka (guNaThANAM che.) bhAvanA (anuprekSA): anuprekSA eTale aMtaradRSTi pU. kArtikeya svAmIe vairAgyavardhaka bAra bhAvanAo batAvI che. jenA ciMtana, AMtaradarzanathI. adhyAtma mArgane navI dizA maLe che. maitrI, pramoda, karuNA ane mAdhyasthabhAva e cAra parabhAvanA che. cha lezyAH kRSNa, nIla ane kapota lezyA e adharma legyAmAM pravRtti karavAnuM pariNAma batAve che. tejo, padma ane zukla vezyA, AtmAne zubha, zubhatara ke zubhatama - zuddhanuM AcaraNa karavAnuM pariNAma batAve che. saMzA karmone kAraNe jIvAtmAmAM vividha manovRttio janme che, jene jaina paribhASAmAM saMjJA kahe che. kula 10 saMjJA che, jemAM mukhya 4 che. (1) khAvAnI vRtti ke vicAra AhAra saMjJA (2) DaranI lAgaNI bhayasaMjJA (3) jAtiyavRtti - vicAra maithunasaMjJA (4) mAlikIhakanI vRtti vicAra ane Asakti te parigraha saMjJA che. prabhAvanAH upAzraya derAsaromAM vyAkhyAna, pUjA, tapanA pAraNA, anuSThAna ke koI dhArmika prasaMge temAM upasthita rahenArane patAsA, zrIphaLa, lADu, rokaDa nANuM, sonuM, cAMdI, vAsaNa, upakaraNa ke pustaka bheTa tarIke apAya tene jaina prabhAvanA kahe che. prabhAvanAno A zabdasthUla arthamAM rUDha thaI gayo che. paraMtu samyaka darzana, jJAna cAritryarUpI ratnatrayanA prabhAvathI AtmAne rUDha karavo tenuM nAma nizcaya prabhAvanA che. samaktiH sudeva, suguru ane sudharma pratyenI zraddhAne samakti kahevAya. triratnaH jJAna, darzana ne cAritra. A triratna mokSamArganA sAdhana che. jIvadayAH jainadharmamAM ahiMsA, dayA ne karuNAno avibhAjaya aMgarUpe parvone be zreNImAM vaheMcI zakAya. (1) laukika parvo (lokaparvo) (2) lokottara parvo laukika parvo mukhyatve bhoga-upabhoga ane AnaMdapramodathI UjavAya jaina dharmanA tamAma parvo lokottara parvo che. je AtmaUrdhvagamana lakSathI tapa tyAganI ArAdhanA arthe che. paryuSaNa parva: paryuSaNa e parvono rAjA che mATe tene parvAdhirAja evuM mAnavAcaka upanAma ApavAmAM Avela che, kyAreka eka tithino pharaka Ave e sivAya zvetAMbaro zrAvaNa vadI -13thI bhAdaravA suda-5 ema sthAnakavAsI, terApaMthI ane mUrtipUjaka jaino paryuSaNa Ujave che tyAra pachI digaMbara - dasalakSaNA parvarUpe Ujave che. paryuSaNanA aMtima divasane saMvatsarI rUpe Ujave che. A zAzvata parvanA divasomAM zrAvaka-zrAvikAo prArthanA vyAkhyAna, vAMcaNI, pratikramaNa vagere AdhyAtmika anuSThAno japa-tapa-vrata-dAna ane ziyaLanuM utkRSTa AcaraNa kare che. AyaMbila oLI : jaina dharmamAM 'AyaMbilanI oLI" e viziSTa zAzvatI lokottara parvanI zRMkhalA sAMkaLI che. dara varSe caitra suda-7 ane Aso suda 7thI AyaMbilanI oLI zarU thAya che ane nava divase eTale pUnamanA pUrI thAya che. AyaMbila tapamAM ghI, tela, dUdha, dahIM, goLa, sarvadharma darzana 40 sarvadharma darzana Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca parabI ke parvatithio gaNe che. A divasomAM lIlotarI, kaMdamULa vagereno upayoga na karavAno, japa-tapa karavAnuM brahmacaryanuM pAlana karavAnuM vagere ArAdhanAno vizeSa puruSArtha kare che. sAmAnya rIte A divasomAM AyuSyakarmano baMdha paDavAnI vizeSataH saMbhAvanA hoya che tethI te parvatithiomAM tapa-tyAga karavAnuM jJAnIoe kahyuM che. vizvanA mukhya dharmo dharmagraMtha sAkara, miSTAna, zAkabhAjI, phaLo tathA masAlA vinAno rasa vagarano zuSka AhAra mAtra eka vAra levAno hoya che. bAkInA bhAgamAM ukALIne ThArela pANI te paNa sUryAsta sudhI ja levAnuM hoya che. A tapamAM eka garbhita siddhAMta abhipreta che. 'khAvA" mATe jIvavAnuM nathI paraMtu jIvavA mATe khAvAnuM hoya che. A svAda-vijayanI ArAdhanA mATenuM tapa che. tIrthakaronA kalyANako : cyavana kalyANaka eTale tIrthakara bhagavAna garbhamAM Ave te janmakalyANa eTale janmadivasa, dIkSA kalyANaka eTale tIrthakara bhagavAnano dIkSA divasa, kaivalya kalyANaka eTale bhagavAnane kevalajJAnanI, prApti thAya te divasa ane nirvANa kalyANaka eTale tIrthakara bhagavAnano AtmA AThe karmano kSaya karI nirvANa pAmI siddhazIlA para sthira thaI siddhatvane pAme te divasa. A divasone jaino kalyANakorUpe Ujave che, kAraNa ke A parvo mAnavI mATe kalyANakArI preraNA Ape che. akSayatRtIyA: pUrvenA karmodaya sUjhato AhAra na maLavAthI AdinAtha, RSabhadevane phAgaNa vada-AThame saMyama svIkAryo tyArathI 400 divasa bAda vaizAkha suda-trIje prabhunuM Izurasa dvArA pAraNuM thayuM. A akSaya tRtIyAnA divase varSItapanA tapasvIo pAraNuM kare che ane A tapanI anumodanAnA utsavarUpe UjavAya che. divALI : divALIne bhagavAna mahAvIra nirvANa utsavarUpe jaino Ujave che. A divasomAM ullAsabhAve dAna ApI lakSmIne mahAlakSmI banAvavAnI bhAvanA abhipreta che. ATha karmothI mukta thaI bhagavAna mahAvIranI Atmajayota paramAtmA prakAzamAM vilIna thaI gaI te divasane zrAvako cha8 poSadha va. tapa ane japa dvArA Ujave che. - nUtana varSanuM gautama svAmInA kevaLa jJAnanI smRtirUpa gauttama pratipadArUpe svAgata kare che. lAbhapaMcamIne jJAnanI ArAdhanAnuM jJAnapaMcamI parva gaNe che. parvatithio : je zrAvako saMpUrNa zrAvakAcAranuM pAlana na karI zake. bIja, pAMcama, AThama, agiyArasa parva tithi kare, caudaza (pUnama, amAsa) bauddha sthApakapravartaka jaina bhagavAna mahAvIra khristI Isu khrista gautama buddha sanAtana islAma mahaMmada payagaMbara zIkha guru nAnaka pArasI aSo jarathuSTra kophyuziyasa komyuziyasa tAo lAotre zinto anAdidharma yahUdI (hibru) mahAtmA momIjhA kalpasUtra bAibala tripiTaka bhagavadgItA kurAna graMthasAheba avasthA klAsiksa ko-jI-kI ane nIhona-gI jUno karAra sanAtana hiMdu dharmanA pravartako zrIrAma, zrIkRSNa, zaMkarAcArya vagere aneka mahApuruSo thayA. sarvadharma darzana 41 42 sarvadharma darzana Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna buddha (bauddhadarzana BHAGWAN BUDDHA (BAUDDH DARSHAN) Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gautama buddhanuM jIvana: bauddha dharma bhAratanI bhUmimAM janmIne vizvanA aneka dezamAM pracAra ane prasAra pAmI sthira thayela bauddha dharma aneka dRSTie ajoDa dharma che. AjathI Azare ra600 varSa pahelAM A dharmano bhAratamAM udaya thayo. Izu pUrve chaThThI zatAbdInI A dharma, bhAratavarSamAM nahIM paNa vizvanA aneka dezamAM Aje khUba mahattvanuM sthAna dharAve che. e samaye vaidika kriyAkAMDa vadhI gayA hatA. svarga meLavavA mATe yajJa karavAmAM AvatA ane yajJamAM pazuone homatA. AdhyAtmikatA dRSTigocara thatI na hatI, mAnava mAnava vacce asahya bhedabhAva hatA. mANasa janmathI ja brAhmaNa, kSatriya, vaizya ke zUdra gaNAto, zUdra vargane samAjamAM Adara ne hato. tene veda vAMcavAno adhikAra na hato. dhArmika kriyAomAM tene sthAna na hatuM. strIonI dazA paNa bahu dayanIya hatI. A paristhitimAM AdhyAtmika navacetanA ane vicArakrAMti bhagavAna mahAvIra ane gautama buddha lAvI dIdhI. 'buddha eTale bodha pAmelA, jAgelA, jJAnI. A saMsAramAM ajJAnI jana sau sUtelA samajavA, mAtra jJAnI ja jAgatA che. mAnavajAtinA AdhyAtmika itihAsamAM je mahAna vyaktio thaI gaI temAMthI eka gautama buddha che. jagatanA virala puruSomAM temanI gaNanA thAya che. I.sa. pUrve pa63mAM nepALa-bhAratanI sarahade Avela lumbinI nAmanA gAmamAM buddhano vaizAkhI pUrNimAne divase janma thayo. bALakanA janma pachI sAtamA divase mAyAdevI mAtAnuM avasAna thatAM prajApati gautamIe temano uchera karyo. RSie bhaviSya bhAkhyuM hatuM ke dIkaro mahAna thaze, jagatano uddhAraka thaze. kizorAvasthAthI gautama sarva jIvo pratye maitrInI bhAvanA karatA ane vRkSanI zItaLa chAyAmAM dhyAna dharatA. manamAM eka paNa kuvicArane pravezavA detA nahIM. temano yauvanakALa amanacamanamAM pasAra thayo. teo atyaMta sukumAra hatA. temane rahevA mATe, temanA pitAe traNa RtuomAM traNa judA judA mahelo baMdhAvyA hatA. comAsAmAM mahela bahAra paga paNa mUkatA nahIM. emanuM lagna yazodharA sAthe thayuM hatuM ane teone rAhula nAme eka putra hato. paraMtu gautamanA sukumAra cittane, saMsAranA duHkho duHkhI karI detA hatA. mANasajAtane veThavAM paDatAM ghaDapaNa, roga ane mRtyunA du:khanA vicAro temane satata pIDatA hatA. tRSNA ane asaMtoSathI jhaghaDatA lokone joIne temane saMsAramAM nirbhayasthAna durlabha jaNAyuM. nirbhayasthAna ane duHkhamuktino mArga zodhavAnI temane icchA jAgI. sarva-saMgano tyAga karIne pharatA parivrAjakonA nirbhaya ane AnaMdita caherA joI temane lAgatuM hatuM ke A loko pAse du:khamuktino upAya hovo joIe. vairAgyanA prasaMgo - khAsa karIne nagarapravAsa daramiyAna temaNe vRddha, rogI, zaba tathA parivrAjaka joyAM ane jANyuM ke A badhI sthiti jIvamAtranI che. A sthitimAMthI mukta thavAno upAya zodhavo joIe evuM temane lAgyuM. duHkhamuktinA upAyanI zodha mATe temaNe gRhatyAgano nizcaya karyo. pitA zuddhodhana ane mAtA mahAprajApati gautamIne temaNe potAno nirNaya jaNAvyo, paraMtu gautama 29 varSanI bharayuvAnavaye ghara choDI cAlI nIkaLyA. pravajayA laI teo AlArakAlAmanA Azrame gayA. AlArakAlAme sarvadharma darzana 44 sarvadharma darzana Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temane dhyAnanI sAta bhUmikAo zIkhavI, rudrake temaNe dhyAnanI AThamI bhUmikA zIkhavI. paraMtu hajI temaNe saMpUrNa duHkhamuktino upAya maLyo na hato. parama zAntinI emanI jhaMkhanA pUrNa thaI na hatI. rAjagRhI jaIne temane zramaNonI tapazcaryA nihALI. tapathI paramazAMti meLavavAno temaNe nizcaya karyo. tapa karavA mATe yogya sthAna zodhatAM zodhatAM te uravelA pahoMcyA. tapa-ugra tapa karyuM paraMtu zAMti na maLI, tapathI cittanA maLo dUra na thatAM pharIthI teo dhyAnamArge vaLyA. kAma, dveSa ane hiMsAno nAza karavA ane niSkAmanA, maitrI ane ahiMsAno vikAsa karavA gautame dRDha prayatno karavA mAMDyA. nirbhayatA keLavavAno paNa puruSArtha AraMbhyo. teoe satata jAgrata rahIne - dhyAna karIne cittanI badhI duvruttio ane kuvAsanAono nAza karavA mAMDyo. - vaizAkhI pUrNimAne divase A yuddhamAM teono vijaya thayo. citta nirmaLa thayuM. gautamane paramajJAna thayuM. (saMbodhi). te buddha thayA. temane paramazAMtino lAbha thayo. saMbodhinI prApti pachI gautamane lAgyuM ke emaNe zodhelo mArga lokapravAhathI UlaTo janAro che, gaMbhIra che, sUkSma che, tene ajJAnI ane kAmAsakta loko samajI zake nahIM, teno upadeza lokone Apavo vyartha che, tethI tarata ja temanAmAM karuNA, maitrI, muditA ane upekSAnI bhAvanAo jAgI. lokone duHkhathI pIDAtA joI karuNA jAgI ane temaNe duHkhamukta thavAno mArga darzAvavAno saMkalpa karyo. pote zodhelA duHkhamuktinA mArgano lokakalyANa mATe upadeza ApavAno temaNe nizcaya karyo. 'dharmacakra pravartana' zarU thayuM. saMbodhilAbha pachI 80 varSanA AyuSya sudhI buddha kozala, magadha ane emanAM paDozI gaNarAjyomAM saddharmano pracAra karatA rahyA. sAmAnya janothI AraMbhI rAjA bibisAra tathA kozalarAja prasenajita Adi upara buddhanA, upadezano mahAna prabhAva paDyo. buddha kevaLa U~ca varganA lokone dharmabodha karatA na hatA. temaNe aneka hInajAtinA lokone paNa upadeza karyo hato. temano dharma badhA ja lokone mATe hato. saddharma grahaNa karavAno ane saMghamAM pravezI sAdhanA karavAno sarvadharma darzana 45 saune sarakho adhikAra che evuM buddha mAnatA hatA. buddha buddhivAdI hatA. temaNe lokone vyaktine zaraNe nahIM paNa yuktine arthAt buddhine zaraNe javAnuM kahyuM che. 80 varSe jIvananI aMtima kSaNe temaNe bhikSuone kahyuM, 'he bhikSuo ! dharma ja tamAro guru, bIjo koI guru nathI. badhI vastuo nAzavaMta che. apramAdI banI duHkhamuktinA dhyeya bhaNI AgaLa vadho. A mArmika vacano sAthe vaizAkhI pUrNimAe eka mahAjyoti kSara deha choDI gaI. karuNAsAgara buddhe mAnavajAta upara mahAna upakAra karyo che. na dharmagraMtho - zAstro: tripiTaka di saMbodhinI prAptithI AraMbhIne mRtyuparyaMta buddhe ApelA upadezano saMgraha tripiTaka graMthomAM che. temanA nirvANa pachI lAMbA samaye je graMtho saMkalita thayA temAMthI temanA upadeza vize jANavA maLe che. piTaka eTale peTI; TopalI. niyamonI traNa TopalIo ke peTI, arthAt tripiTaka. A tripiTakane trividha Agama athavA 'dhArmika lakhANonuM bAibala' kahevAmAM Ave che. (1) vinaya piTaka (2) sutta (sUtra) piTaka (3) abhidhamma (dharma) piTaka, A traNeyanI saMkSepamAM vigata nIce mujaba che : (1) vinaya piTaka : bauddha sadAcArane lagatA niyamo AmAM saMgrahAyelA che. bauddha bhikSu saMghanA niyamo, uparAMta prAyazcitanuM svarUpa, nAnAM moTAM pApa nivAranA upAyo tathA doSomAMthI chUTavAnA upAyonuM nirUpaNa maLI Ave che. (2) sutta piTaka : bauddha kathAo ane vArtAono emAM samAveza thayo che. buddhanAM potAnAM vacanono emAM saMgraha thayo che ema manAya che. bauddha dharma tathA tattvajJAnane lagatA siddhAMto temAM maLI Ave che. A piTakanA pAMca mukhya vibhAgo che. tatkAlIna bhAratavarSanI dhArmika tathA sAmAjika paristhitinuM Alekhana paNa AmAMthI maLI Ave che. (3) abhidhamma piTaka : sAta peTA vibhAgomAM vibhakta A graMthamAM bauddha siddhAMtonuM pAMDityapUrNa, tAttvika ane sUkSma-vigatapracura varNana maLI Ave che. ** sarvadharma darzana Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A tripiTaka uparAMta mahAvarta (mahAvargA), saddharma puMDarika, lalitavistara, milindapanho, vizuddha maga, dhammapada, buddhacarita vagere graMtho maLI Ave che. tathAgata buddhano upadeza : buddhano samagra upadeza to mahAsAgara jeTalo vistRta ane gaMbhIra che. ahIM to temAMnA keTalAka mahattvanAM biMduo darzAvavAno Azaya che. je koI vyakti bhale game te koI paNa jAti ke dharmanI hoya, cha niyamonuM pAlana karatI hoya ene upAsaka gaNuM chuM. A rahyA te cha niyamo (1) trizaraNa : upAsake buddha, dharma ane saMghane zaraNe javuM Avazyaka che. (2) paMcazIla : upAsake pAMca zIlanuM pAlana karavuM joIe (1) hiMsA na karavI (2) corI na karavI (3) vyabhicAra na karavo (4) asatya na bolavuM (5) mAdaka padArthonuM sevana na karavuM. (3) zraddhA : upAsake buddhane tattvajJa, sarvazreSTha guru, pathadarzaka ane samyak saMbuddha mAnI emAM dRDha zraddhA rAkhavI joIe. (4) dAna : upAsake kRpaNatA tyAgI udAratApUrvaka dharmakAryomAM dhana vAparavuM joIe ane yAcakone dAna devA mATe sadA tatpara rahevuM joIe. (5) prajJA : upAsake padArthonI utpatti ane nAzane vicArapUrvaka samajavA joIe temaja duHkhathI mukta thavAnA upAyone jANavAno prayatna karavo joIe. eNe lobha, dveSa, ALasa vagereno tyAga karavo joIe. (6) zveta : upAsake dhArmika pravacanone dhyAnapUrvaka sAMbhaLavA joIe ane sAMbhaLyA pachI tenA para manana karavuM joIe. je sAdhaka potAnI sAdhanAmAM vadhu UMDo javA mAgato hoya teNe pAMca zIla uparAMta traNa zIlonuM pAlana karavuM joIe. A traNa zIla che : (1) rAtre bhojana na karavuM (2) mALA ane sugaMdhita padArtho attara AdinuM sevana na karavuM (3) dharatI para sAdhAraNa pathArI pAtharI sUvuM joIe. sarvadharma darzana 47 A sivAya, upAsake zastro, prANIo, mAMsa, madirA ane viSano vepAra na karavo joIe. tevo khoTAM tolamApano upayoga na karavo joIe. lAMcaruzavata, kuTilatA jevI rItothI teNe AjIvikA prApta na karavI joIe. gautama buddhano saMdeza krAMtikArI che. emaNe jIvana philasUphI ApI che, paNa vyavasthita tattvajJAna ApavAno prayAsa karyo nathI. A jagata anaMta che ke sAnta che, anAdi che ke Adi che vagere carcAmAM teo UtaratA ja nahIM, kazo javAba ApatA nahIM. cAra Arya satyo : deza, kALa ke jAtinA maryAdita baMdhanathI para thaI AdhyAtmika sAdhano karato puruSa te Arya ane tene je vaphAdArIthI anusAre te Aryasatya (1) duHkha che (2) duHkhanuM mULa che (3) duHkhano nirodha zakya che (4) du:khanirodhano upAya paNa che. bhikSue A cAra Arya satyonuM manana- dhyAna karavuM joIe. pratyeka AryasatyanI vigata. (1) du:kha che. jagatanA padArtho anitya che, duHkhamaya che. viSayone bhogavatI vakhate lAgatuM sukha pariNAme duHkha ja che, janma, jarA, ane mRtyu, priyano viyoga, apriyano saMyoga du:kha che. dhananA upArjanamAM, rakSaNamAM ane vyayamAM paNa duHkha che. loko duHkha dAvAnaLamAM baLI rahyA che, saMsAramAM sukha che ja nahIM. AvAgamananuM cakra satata pharatuM rahe che, temAMthI chUTavAnI pravRtti karavI joIe. (2) duHkhanuM mULa che. duHkhanuM mULa ke kAraNa tRSNA che. tRSNA ja saMsAra dAvAnaLamAM prANIone home che. tRSNA ja duHkharUpa viSayabhoga tarapha prANIone vALe che. viSayabhogathI tRSNA vadhe che. tRSNAthI citta vyagra rahe che. tRSNA ja kharuM baMdhana che. (3) duHkhano nirodha zaca che. tRSNAnA kSayathI ja duHkhano nAza saMbhave che. tRSNAno nAza thatAM ja cittanI vyagratA dUra thAya che. (4) duHkhanA nirodhano upAya che. duHkhane dUra karavuM hoya to tRSNAno nAza karavo joIe. tRSNAno nAza karavA mATe 'Arya aSTAMgika mArga' apanAvavo joIe. 48 sarvadharma darzana Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arya aSTAMgika mArga: madhyama pratipada gautama buddhane mate Atmaniyamanano je mArga mANasane icchita dhyeya sudhI pahoMcADe che te aSTavidha che. du:khano samULa nAza karanAro sacoTa ane yogya mArga che. A mArga ja mANasane bodhi ane nirvANa bhaNI laI janAra che. A kalyANano mArga che, amRtano mArga che. kAmabhoga ane vikAsano mArga grAmya, aziSTa ane hIna che. ghora tapa ane kAyaklezano mArga du:khamaya ane klezakara che, te benI vacceno tathAgata buddhe upadeza Apyo che. A Arya aSTAMga mArga - madhyamamArga che. (1) samyak daSTi (2) samyaka saMkalpa (3) samyaka vANI (4) samyaku karma (5) samyapha AjIva (6) samyapha vyAyAma (7) samyapha smRti (8) samyapha samAdhi. A AThamAMthI prathama be = prajJA. 3, 4, 5. = zIla, 6, 7, 8 = samAdhi. zrIvastImAM ugrarAjAne uddezI buddhe kahyuM, 'zraddhA, zIla, samAdhi, lajajA, zrata, tyAga ane prajJA ja kharuM dhana che, te agni ke jaLathI nAza pAmatuM nathI. tene rAjA harI zakato nathI, cora corI zakato nathI ke sagAMvahAlAM e paDAvI zakatAM nathI." - A rIte zIla bauddha dharmano pAyo che. sarva kukarmothI virakti ja zIla che. sArA bhAvamAM cittane ekAgra karavuM e samAdhi che. samAdhi bauddha dharmano madhya che. prajJAmAM bauddha dharmanuM paryavasAya che. prajJA iSTa-aniSTamAM samabhAva pedA kare che. rati-arati, jaya-parAjaya, rAgadveSa, pApa-puNya vagere kaMkothI prajJAvAna para thaI jAya che. prajJAvAna dharmathI paNa para thAya che, dharma tarApA jevA che. te bhavasAgara tarI javA mATe che, tarI gayA pachI kAMdhe upADI pharavA mATe nathI. A traNane zikSAtraya kahevAmAM Ave che. zIlazikSA, samAdhizikSA ane prajJAzikSA vizuddhino mArga che. A trizikSA tRSNAyano upAya che. A uparAMta, bhikSunAM daza zIla gaNAvyAM che. bhikSue daza pApakarmo karatAM aTakavAnuM che. daza zIlaH bhikSue daza pApakarmo karatAM aTakavAnuM che. daza viratio A pramANe che : (1) hiMsA na karavI (2) asatya na bolavuM (3) corI na karavI (4) vyabhicAra na karavo (5) mAdaka padArthonuM sevana na karavuM (da) kaveLA bhojana na karavuM (7) mAlA-attarano upayoga na karavo (8) nAcagAna sarvadharma darzana dekhavAM - sAMbhaLavAM nahIM, (9) suvarNa-jatano svIkAra na karavo (10) kImatI zayA-Asanano upayoga na karavo. A zIlo kevaLa niSedhAtmaka nathI paraMtu vidheyAtmaka paNa che. ahiMsAno artha hiMsA na karavI eTalo ja nathI paNa karuNA, maitrI, muditA ane upekSAnI bhAvanAno vikAsa karI tene anurUpa AcaraNa karavuM te paNa che. cAra brahmavihAra : samAdhimAM kula cAlIsa sAdhano gaNAvatAM A cAra brahmavihAranI carcA paNa maLe che. maitrI, karuNA, muditA ane upekSA A cAra bhAvanAo ja cAra brahmavihAra che. A cAra cittanI sarvotkRSTa ane divya avasthAo che. A cAra bhAvanA cittavizuddhinA uttama upAya che. jIvo pratye kevo vyavahAra karavo joIe e paNa A cAra brahmavihAra darzAve che. je cAra brahmavihAranI bhAvanA kare che te badhA jIvonA hita-sukhanI kAmanA kare che, bIjAnAM du:khone dUra karavA prayatna kare che. potAnAthI caDiyAtI vyaktine joI prasanna thAya che ane badhA jIvo pratye samabhAva rAkhe che. parahitanA sAdhaka A cAra brahmavihArI che. teo eka tarapha sAdhakane AdhyAtmika vikAsa tarapha dorI jAya che to bIjI tarapha sAmAjika hitasukha paNa sAdhI Ape che. vyaktinA kalyANanI sAthe sAthe samAjanA kalyANanA poSaka A bahmavihAro che. bauddha bhikSuoH bhagavAna buddhanA zAsanamAM gurunuM rUpa kalyANamitranuM che. enuM mukhya kArya che - pathapradarzana. zAkya muninA ziSyoe potAnA baLe ja cAlavAnuM che ane potAnA baLa upara ja nirbhara rahevAnuM che. tethI emane AtmadIpa dharma ja emanI sahAyaka ane niyAmaka che. tethI ja dharmane yAna athavA mArga kahyo che. dharma ja buddhanI vAstavika kAyA che. dharmane dekhavo e buddhane dekhavA barAbara che. tethI ja buddhe potAnI pachI saMghanuM netRtva koI vyaktine na soMpyuM. paNa saMghamAM "dharmarAjaya' - 'gaNarAjaya' sthApyuM. bhikSusaMdhamAM varNabhedanirapekSatA hatI. jAtibhedanI upekSA che. janmane badale karmane AdhAra tarIke sthApI temaNe sudhArAvAdI vicAra vyakta karyA che, ekAMtavAsa ane sahavAsa baMneno svIkAra, bhikSuo mATe buddha darzAvyo che. vihAranuM nirmANa thavA lAgyuM. vihAradAna e sarvamAM zreSTha dAna che, kAraNa ke tene lIdhe bhikSunI samAdhimAM aMtarAyo AvatA nathI. saMgaThita AvAsika jIvanano vikAsa pa0 sarvadharma darzana Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayo - niyamo paNa ghaDI ApyA. prajyAnA niyamo, parivAsa, bAladIkSA, varSAvAsanA niyamo, rojiMdo AcAradharma, doSamukti, strI pravrajyA vagerenA niyamo noMdhapAtra che, saMghavyavasthA jaLavAI rahe ane saMdhano prabhAva janatA upara paDe e AzayathI vyavahAranA yogya niyamo ghaDavAmAM AvyA hatA temAM zikSA ane prAyazcitane yogya sthAna ApavAmAM AvyuM che, tethI bhikSusaMsthA ane saMgha surdaDha thayo. bauddha dharmanA saMpradAyoH buddhano upadeza buddhanA nirvANa pachI lagabhaga be sadI pachI graMthastha thayo ane temAM ghaNI visaMgatio paNa pravezI che, vividha matabhedanA nivAraNa mATe bauddha saMghanI sabhAo paNa bolAvavAmAM AvI hatI. I.sa. pU. 250mAM pATalIputra mukAme samrATa azoke trIjI sabhA bolAvI hatI. e vakhate 18 jeTalA bauddha saMpradAyo astitva dharAvatA hatA. A vibhinna saMpradAyo paikI be mukhya saMpradAyo che. (1) hInayAna (2) mahAyAna. hInayAna : 'yAna'eTale mArga athavA sAdhana athavA vAhana. mULa pAli bhASAmAM tripiTakamAM je dharmano mArga batAvyo che te hIna yAne 'nAnuM thAna" kahevAya che. A saMpradAyanA bauddho 'tripiTaka sivAyanA graMthone mAnya rAkhatA nathI, A paMthamAM buddhane mahAmAnava gaNavAmAM Ave che, paraMtu temane Izvara gaNIne pUjavAmAM AvatA nathI. buddhanA avazeSo para stUpo racIne tenI pUjA thAya che. nirvANaprApti mATe vyaktie pote ja prayatna karavAno che evuM hInayAnIo mAne che, A saMpradAyamAM sva-prayatna ane kaDaka niyamapAlana para bhAra mUkavAmAM Ave che. teo svAvalaMbana para - (AtmadIpobhava) - vizeSa bhAra mUke che. ahaMtapadane teo carama lakSya mAne che. svArthasAdhanA - vaiyaktika mukti para jora che. anIzvaravAdI A saMpradAya prAcIna bauddha paraMparAne custapaNe vaLagI rahevAmAM mAnato hoI rUDhivAdI che. AdarzanI zuddhatA sAthe saMbaMdha dharAve che, maTha ane vihAranA AzramajIvana para vadhu bhAra mUke che. mukhyatve silona, brahmadeza ane siyAmamAM A paMthanA anuyAyIo maLe che. hInayAna samAdhimArga che. mahAyAna : mahAyAna eTale moTuM sAdhana. je bauddha dharmano Adarza bodhisattva che te mahAyAna che, mahAyAnanuM dhyeya sarvamukti che. mahAyAna sarvArthasAdhanAmAM rasa dharAve che. sarvodaya che. buddhijIvana mAyika che. A saMpradAyamAM buddha lokottara che. bhaktinuM sthAna mahattvanuM che. mahAyAnI sAdhanAmAM pAramitAonuM prAdhAnya che. dAna Adi guNonI pUrNatA mATenI sAdhanA mukhya che. ekAMtavAsa A paMtha svIkArato nathI. kalyANa ane mukti mATe buddhanI prArthanA, mahAyAnIo kare che, buddha temane nirvANa prApti karavAmAM madadarUpa thatA hoI vyaktie bahu prayatna karavAnI jarUra nathI evuM mAne che. svAvalaMbana karatAM buddhanA anugraha para vadhu bhAra mUke che. AtmAne satya mAne che. buddhane upAsya mAne che. udAra Adarza dharAve che, pragatizIla che. svastha udAra matavAdI valaNa dharAvanAra A saMpradAyanA anuyAyIo mukhyatve nepALa, tibeTa, cIna ane jApAnamAM maLI Ave che. vartamAnamAM bauddhadarzananI cAra zAkhAo maLI Ave che : (1) vaibhASika (2) sautrAntika - hInayAna zAkhAmAMthI (3) vijJAnavAdI (4) mAdhyamika - e be mahAyAna zAkhAmAMthI UtarI Avela che. bauddhatIrtho tathAgata buddhanA jIvana sAthe saMkaLAyela mahattvanAM sthaLo bauddha dharmanA dareka anuyAyIe A pavitra-yAtrAdhAmonI potAnA AyuSyakALa daramiyAna eka vAra to avazya yAtrA karavI joIe. A yAtrAsthAnonI saMkhyA kula 8 (ATha) che. (1) lumbinI (2) sAranAtha (3) bodhagayA (4) kuzInArA (kuzInagara) (5) rAjagira (6) nAlaMdA (7) zrIvastI (8) vaiizAlI. A ATha sthAno uparAMta, aitihAsika, kalAtmaka, AdhyAtmika dRSTie jovAlAyaka sthaLomAM bhopAla pAseno sAMcIno stUpa, auraMgAbAda pAsenI ajaMTA ane ilorAnI guphAo, lonAvAlA pAsenI kAnherI ane kArlAnI guphAo ane muMbaI najIka dariyAkinAre Avela eliphanTAnI guphAo mukhya che. videzamAM aneka pegoDA - buddhamaMdiro jovAlAyaka che. tahevAroH vaizAkhI pUrNimA bhagavAna buddhanI trividha jayaMtIno pAvana divasa che - janmajayaMtI, bodhijayaMtI, parinirvANa jayaMtI, jayaMtI eTale vijaya, vijaya bodhino che, bodhi jayaMtImAM ja janmajayaMtI ane parinirvANa jayaMtInuM mULa samAyeluM che. e vijaye ja janma-mRtyunI jayaMtIone sArthaka sarvadharma darzana 52 sarvadharma darzana Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banAvI dIdhI. samyaka saMbodhine kAraNe ja emano A janma aMtima janma banI gayo, mRtyu paNa aMtima banI gayuM. A aMtima janma che have punarjanma nahIM thAya. janma ane mRtyu para sahaja vijaya prApta thaI gayo. bauddha dharmanA anuyAyIo vaizAkhI pUrNimAnA e parama pavitra divasane zAnadAra rIte Ujave che. videzamAM bauddha dharma: Azare 12mI zatAbdI pachI bauddha dharma, bhAratamAMthI prAyaH lupta thayo paraMtu e pahelAM ja eNe potAnuM mahattvapUrNa sthAna videzomAM jamAvI dIdhuM hatuM. videzomAM bauddha dharmano phelAvo karavAno yaza samrATa azokane phALe jAya che. azokanA Azraye thayelI trIjI saMgItinuM phaLa e che ke bauddha dharma bhAratanI sImA oLaMgI. teNe zrIlaMkA, barmA, thAilenDa, kaMboDiyA Adi dakSiNa dezonI ane nepAla, tibeTa, cIna ane koriyA, jApAna Adi uttara dezanI janatAnA hRdaya upara sthAna jamAvyuM. Aje paNa A badhA dezomAM bauddha dharmano zAMta prakAza phelAyelo che ane karoDo lokonI paramazAMtino mArga darzAvavAnuM puNya kArya karI rahela che. vizvanI mAnavajAtane zAMti, maitrI, karuNA, prema, ahiMsA ane samAnatAnA uttama Adarzo A dharma samajAvI rahela che. azoke potAnA putra mahendra ane putrI saMghamitrAne sauprathama bauddha dharmanA pracArakArya mATe zrIlaMkA mokalyA. laMkAthI e dharma barmA, thAilenDa, kaMboDiyAmAM phelAyo ane te pachI tibeTa, cIna, koriyA, maMgolIA, jApAna vageremAM paNa A dharmane khUba mahattvanuM sthAna maLyuM che, malyadvIpa, inDoneziyA, viyetanAma, aphaghAnistAna, madhya eziyAmAM, soviyeta turkastAna koriyA, jAvA, sumAtrA, bAli, bebiloniyA ane misara vagere dezomAM paNa A dharmano prabhAva paDyo che. abhyAsIo evuM paNa darzAve che ke bauddha dharme potAno prabhAva phakta pUrvanA dezo upara nathI pADyo, pAzcAtya dezo para paNa eno sAro evo prabhAva paDyo che. jo bAibalanuM sUkSma dRSTie adhyayana karavAmAM Ave to spaSTa khAtarI thaze ke buddha ane IzunA upadezamAM ghaNI samAnatA che. bauddha dharmanuM vizvane pradAnaH vizvanI dArzanika vicAradhArAmAM atyaMta gauravavaMtu sthAna bauddhadarzananuM che. anya bhAratIya dArzanikone eNe UMDuM ciMtana karavA preryA tethI bhAratIya darzanamAM UMDANa ane sUkSmatAnuM Agamana thayuM. | vizuddha naitikavAdanA zAstA hovAne kAraNe buddha, jagatanA vicArakomAM anokhuM sthAna dharAve che. potAnA mAnavIya dRSTikoNane kAraNe teo mAnavanuM zaraNa banyAM che. 'kalyANamArga'nI pratiSThA karanAra buddha hatA. ciMtana jagatanA itihAsamAM buddha eka prakAzastaMbha che. devatAonA yugano aMta karIne emaNe mAnavayuga pravartAvyo. manuSyane devatAonI dAsatAmAMthI mukta karyo ne sva-prayatnathI mukti prApta karavAno mArga paNa temaNe darzAvyo. teo sAcA sAdhaka hatA, emanA vicAra to maulika hatA ja, emanuM vyaktitva paNa maulika hatuM. emanuM sAdhanAsabhara jIvana yugonA yugo sudhI mAnavane preraNAnAM pIyUSa pAze. A prathama bhAratIya dharma hato. je vizvadharmanuM rUpa pAmyo. vizeSataH eziyAmAM evI koI prAcIna bhASA bhAgye ja haze jemAM bauddha dhArmika graMthonA anuvAdo na thayA hoya, potapotAnI prakRtine anukULa Ave te rIte bhinna bhinna deza ane jAtinA lokoe, A dharma apanAvyo. bahujanahitAya, bahujanasukhAyanA AzayathI A dharmano pracAra-prasAra thayo che, pUrNa janavAdI A dharma che, enI abhivyakti paNa janabhASAmAM thaI che. vizvanA itihAsamAM vidyAprasAra ane jJAnavikAsane mATe je kArya bhikSusaMdhe karyuM che tene mATe samagra mAnavajAta tenI RNI raheze. nAlaMdA, vallabhI, vikramazIlA jevAM vizvavidyAlayo ane videzanAM aneka vidyAkendro A dharmanI ajoDa bheTa che. bhikSuvihAro, vizvavidyAlayanuM rUpa sahelAIthI laI zakyA ane zikSaNa aneka zikSakonI saMdhika vidyAsevAnI saMsthA banI gayuM. sarvadharma darzana 54 sarvadharma darzana Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrtikalA, citrakalA ane vAstukalAne bauddhadharmamAMthI je preraNA maLI che te adbhuta che. eziyAnI keTalIka sarvottama kRtiono saMbaMdha bauddha dharma sAthe che. saMkucita rASTrIyatAno tyAga karI rASTrIyatAne sadA vyApakavizvajanInatAnA rUpamAM svIkAravAno udAtta saMdeza bauddha dharma Ape che. ApaNA dezanI rASTramudrA ane rASTradhvajamAM temaja javAharalAlajIe pravartAvelA paMcazIla ane taTasthatAnA siddhAMtamAM buddha dharmanI kalyANamayI bhAvanA aMkita thayelI che. aneka dezanA ane aneka kALanA lokone AkarSI zakyo che. prathama to buddhe, buddhinI pratiSThA karI, buddhine zaraNe, dharmane zaraNe ane potAnI jAtane zaraNe javAnuM lokone kahyuM. A dharme mAnava-mAnava vaccenA bheda bhUMsI nAkhyA che ane manuSyamAtranI samAnatAno svIkAra karyo che, sthApanA karI che. strI-puruSanI samAnatAno paNa buddhe udghoSa karyo che. buddhe zIla ane sadAcAra upara khUba bhAra mUkyo che, pariNAme temanA upadezamAM vyApakatA ane sarvagrAhyatA che. madhyamamArga bauddha dharmanI ziramora samI vizeSatA AtyaMtika dehadamana ne bhogavilAsa baMnene choDI vacalo mArga svIkArI - dhyAnamArga, samAdhimArga ja cittazAMtino upAya che tema darzAvyuM. maitrI ane karuNAnI A dharmamAM vyApakatA che tethI dabAyelI, kacaDAyelI, pIDita janatAne bauddha dharma priya thaI paDyo. buddhivAda, samAnatA, vicAra svAtaMtrya, sadAcAranI mahattA, samAdhinI pratiSThA, maitrI-karuNAnI vyApakatA, bauddha dharmanI vizeSatAnAM zubha lakSaNo che. AjanA azAMta vizvane zAMti, karuNA ane mAMgalyano, maitrI ane premano amara saMdeza bauddha dharmamAMthI maLato rahe ane vizva zAMtino maMgalanAda saMbhaLAya evI zubha bhAvanA. sarvadharma darzana 55 56 sarvadharma prArthanA (savAre) (rAga : zikhariNI) ahiMsAnI mUrti, prazama rasa siMdhu adhipati, amInI dhArAo, raga raga jhame prema jharaNI, tapasvI tejasvI, parama pada pAmI jagatane, tame preryuM vaMduM, para prabhu mahAvIra tamane caturyAmI mArce, pragati karI nirvANa pathane, batAvyo vaMduM chuM jagapriya svayaMbuddha tamane; karI dharmakrAMti sabhara jagane jAgRta kare, banI vizvapremI, namana karuM evA puruSane... susatyo vedonAM, zruti smRti, purANopanizade, rahelAM sanmAnuM, hRdayathI vaLI darzana chae; gItAmAtA goThe, sUI jaI pIuM tattva dUdhane, pacAvIne rAkhuM, karuNa rasa rAmAyaNa tune kSamA siMdhu pyArA, Izu ura tane vaMdana karuM, dulArA nekInA, rahama dila mohammada smaruM; azo daivI tArI, punita jarathrusta pratikRti, nihALI haiyAmAM, vimala rasa Urmi ramI jatI... sarvadharma darzana - 1. 3. muni zrI saMtabAlajI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka ka gurunAnaka (khidarzana) GURU NANAK (SHIKH DARSHAN) Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka vakhata nadIsnAna karavA jatAM, temane divyadarzana thAya che ane nAnaka darzAve che, 'hau DhADhI bekAru kAre lAI' - huM to bekAra stutipAThaka (cAraNa) hato paNa paramAtmAe mane kAmamAM lagADI dIdho. e samayeM mane niraMtara enuM yazogAna gAvA pharamAvyuM che.' nAnake stuti karI. 'eka OM kAra satinAmuM karatA purakhu nirabha niravairu akAla mUratI ajUnI saibhe gura prasAdi." arthAt te eka che, OMkAra svarUpa che, satya enuM nAma che, te jagatakartA - AdipuruSa, nirbhaya, nivaira, avinAzI, ayoni ane svayaMbhU che - gurunI kRpAthI prApta thAya che. (athavA guru eTale mahAna paramAtmAnI kRpA dvArA paramAtmA prApta thAya che. guru nAnakanA guru svayaM paramAtmA hatA.) uparokta vANI zIkhono mULamaMtra che. temAM zIkha dharmanuM samagra tattva AvI jAya che. pratyeka zIkhe amRtapAna karatAM A maMtranuM pAMca vakhata raTaNa karavuM paDe che. A mULamaMtra, 'guru graMthasAheba'nA pratyeka rAganA prAraMbhe prayojAya che. enuM saMkSiptarUpa '1 OMkAra satigura prasAdi' che. japu' - Adisa, jugAdisacu. vaibhI sacUnAnaka hosI mI saca. zIkha dharma zIkha dharmanA sthApaka nAnakadevano janma I.sa. 1469mAM, nAnakAnA sAheba gAme thayo hato. nAnakadeva bacapaNathI ja atyaMta nirbhaya, dayALu, bhakta, dAnI hatA. zALAnA abhyAsamAM emane rasa na hato, emane to evI vidyA joItI hatI, jenAthI khuda tare ane bIjAne tArI zake. nAnake yuvAvasthAmAM hiMdu-musalamAna dharmono UMDo abhyAsa karIne vedo, zAstro tathA kurAnanuM jJAna prApta karI lIdhuM. uparAMta 'AdigraMtha'nI emanI vANI jotAM e spaSTa jaNAya che ke e gurune A be dharmo uparAMta, tatkAlIna ghaNA kharA dharmono paNa pUrNa paricaya hato. teo pitAnI badhI AjJAnuM pAlana karatA paNa emanuM hRdaya to prabhumAM rahetuM. koI emanuM nAma pUche to tarata ja uttara maLato, 'nAnaka niraMkAra' - nirAkAra paramAtmAno nAnaka. niSThApUrvaka nokarI kare che, lagna kare che, saMtAno paNa thAya che. anya gRhasthonI jema potAnuM kAmakAja karatA ane gRhastha kaheDAvatA paraMtu temAM teo Asakta thayA nahIM. 'udAsIna gRhastha' tarIke jIvana pasAra kare che - emanuM mana saMsAramAM kadI lepAyuM nahIM. emano prabhuprema uttarottara vadhato jAya che. arthAtu e AdimAM satya che, yugonA AdimAM satya che, paNa satya ane nAnaka kahe che bhaviSyamAM paNa satya ja haze. tethI je mAnavI paramAtmAnA hukamane samaje che te ahaMkArano tyAga karI de che. 'ema nAnaka kahe che. 'apaMrapAra, parabrahma paramezvara ane gurunA rUpe maLyA che.' nAnake nokarI choDI dIdhI - garIbone sarvasvanuM dAna karyuM - virakta jIvana dhAraNa karI, prabhAvazALI vANImAM upadeza AraMbhyo. 'na koI hiMdu, na koI musalamAna. bhagavAnanuM dhyAna karo ane bhakta bano. khAlI vAto karavAthI svargamAM javAtuM nathI, satyanI kamAI karavAthI mukti maLe che. sadAcaraNa vinAnI jUThI vAtothI jUTha ja prApta thAya sattAvIza varSanI bharayuvAnavaye prabhunA AdezadhArI nAnaka, jagatane nAma-smaraNanuM amRtapAna karAvavA nIkaLI paDyA - gRhatyAga karyo. emaNe satanAma ane satakaratAra (satya Izvara che) e nAmano pracAra karyo jenuM sarvadharma darzana 58 sarvadharma darzana Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAchaLathI 'sata zrI akAla'mAM rUpAMtara thayuM. emaNe kahyuM, 'vAhiguru - (vismayakArI paramAtmA)e nAma kaMI jIbhathI ja raTavAnuM nathI paraMtu bhaktithI bharapUra hRdayamAM sthApIne akArya karatAM DaravAnuM che. gurunAnake deza-videzanI aneka yAtrAo karI che. trIsa varSa sudhI paribhramaNa karyuM. pUrvamAM AsAma, dakSiNamAM laMkA, uttaramAM tibeTa, pazcimamAM, dvArakA ane makkA-madInA, bagadAda vagere. lokone vahemamAMthI mukta thaI eka satya akAla, puruSa paramAtmAnI bhakti ane ArAdhanA karavAnI preraNA ApI. lokakalyANArthe emanA jeTalo pravAsa bhAgye ja e jamAnAnA anya koI saMte karyo haze, emaNe bhakti, namratA, puruSArtha, mAnavaprema, sevA, tyAgano saMdeza prasarAvyo. tethI kahevAyuM, 'guru nAnaka zAha phakIra, hindu kA gura musalamAna kA pIra." uparAMta paMjAbamAM kahevata cAlI 'nAnaka bAbA sabha dA sAMjhA.' - bAbA nAnaka saunA sakhA. jIvananAM chellAM paMdareka varSa emaNe karatArapuramAM pasAra karyA. sane 1539mAM gurunAnake mahAprayANa karyuM. zIkha dharmanI sthApanAnA bIja guru nAnake vAvyAM ane zIkho mATe dharmano Adarza nakkI karI Apyo. 'sikukha' zabda saMskRta ' ziSya' uparathI UtarI Avelo che, paNa keTalAka zIkha vidvAno ane pAli 'sikha" (pasaMda karelA) uparathI utarI Avelo mAne che. zIkha vidvAnone mate - sikha eTale Izvare pasaMda karelo - cUMTelo eTale ke bhagavAnano potAno nirmaLa. guru nAnake evAM prANadAyI bIja ropyAM ke jemAM manuSyanuM manuSyatva pUrNa thaIne soLa kaLAe khIlI UThe. manuSya mAtra potAno ja mokSa sAdhIne aTake nahIM, paNa bIjAonA aihika ane pAralaukika sukha ane mokSa mATe, nirbhayapaNe, vairarahita thaIne namratAthI prANa samarpaNa kare. anyAya, kUDa, kapaTa ane asatya sAme nirbhayapaNe jhUjhe. dazamAM guru goviMdasiMhe Apela "khAlasA'no artha paNa pavitra, zuddha, nirbheLa thAya che. guru khAlasAnuM varNana karatAM darzAve che : 'je satyanI jayotine sadaiva prajavalita rAkhe, eka Izvara sivAya bIjA koIne pUje nahIM, e ekamAM ja jene pUrNa prema ane vizvAsa che, je bhUlamAM paNa upavAsa, kabara, maDhI, maThane mAnato nathI, Izvara uparanA niSkapaTa premamAM ja tIrtha, dAna, dayA, tapa ane saMyama samAhita che, evI jene khAtarI che, jenA hRdayamAM pUrNa jyotino prakAza che, evI pavitra vyakti te 'khAlasA' che. zIkha dharmamAM gurunuM mahattva sarvAdhika che, tethI to e 'guruttama' kahevAya che. zIkha dharma ziSyono eka evo samUha che ke je AjIvana kaMI ne kaMI zIkhyA kare che. guruno mahimA varNavatAM Adi guru nAnaka kahe che, "mArA guru upara huM to divasamAM ekaso vAra balihArI jAuM chuM je gurue manuSyomAMthI devatA banAvyA.' mAnavajIvanane sArthaka karavA ane ahaMkAra vagere durguNothI mukta thavA mATeno upAya sulabha che. A upAya eTale gurunA upadeza anusAra AcaraNa, nAmajapa, namratA, sAdhusaMga, sadguru ane paramAtmAnI kRpA. A rIte bhAratabharanA anya dharmonI jema zIkha dharmamAM paNa ghaNI samAnatA maLI Ave che. sau dharmomAM zreSTha dharma - nAmajapa ane nirmaLa karma sarva kriyAomAM zreSTha kriyA - satsaMgathI durmatirUpI maLane dUra karavo. sarva udyamomAM zreSTha udyama - cittamAM niraMtara harinAmano japa. sakaLa vANImAM amRta jevI vANI - hariyaza gAvo ane sAMbhaLavo. saghaLAM sthAnomAM uttama sthAna - je gharamAM harinuM nAma sthira thaIne vase che. guru graMthasAheba : zIkha dharmano A mahApavitra graMtha aneka dRSTie anokho che, badhAM maLIne 1530 pRSThomAM graMthasAhebanuM saMkalana thayuM che - jANe ke bhAratanA saMtono bhavya "seminAra'. A bhavya graMtha kevaLa vAMcavA mATe nathI. jIvanamAM utAravA mATe che, jagatanA koI paNa dharmasthApaka guruonAM lakhANa ATalAM adhikRta rIte sacavAIne graMthastha thayelAM maLatA nathI. zIkha guruonI vANI, svayaM temaNe uccArelI te ja rUpamAM ApaNane maLe che. A graMthanuM saMkalana pAMcamA guru arjunadeve karyuM hatuM. emaNe trIjA guru amaradAsanA putra mohana pAsethI pUrvaguruonI racanAo meLavI. te pachI hindustAnanA hiMdu-muslima sarva saMtone AmaMtryA, sabhA bharI. emanI pAsethI sarva saMpradAyonI vANIo meLavI, sarvadharma darzana 60 sarvadharma darzana Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamagraMtha : dezamAM guru goviMdasiMhanI racanAone emanA mahAprasthAna pachI gurunA mitra ane ziSya bhAI maNisiMhe 'dazamagraMtha'mAM saMpAdita karI. A graMtha, vraja, hindI, phArasI ane paMjAbI ema cAra. bhASAmAM che. zIkha dharmamAM A graMthanuM khUba mAnavaMtu sthAna che. emAMno keTaloka bhAga, zIkhonI dainika prArthanAmAM sAmela karela che. zIkhadharmanA mULamaMtraH temAMthI je je vANI zIkhasiddhAMtane anurUpa hatI, je IzvaradarzananI anubhUtithI sabhara hatI, je jIvaMta hatI, je dhamadhatAthI para hatI ene saMgrahita karI, A viziSTa graMthanI racanA thaI. A graMthamAM cha guru, paMdara bhakta, paMdara jeTalA bhATa ane cAra bIjA saMgItakAronI racanAo che. chaThThAthI AThamA gurunI koI racanA nathI. navamA gurunI racanAo guru goviMdasiMhe dAkhala karelI. guru goviMdasiMhe potAnI koI paNa racanAne emAM sthAna ApyuM nathI. badhA guruo "nAnaka' nA nAmathI racanAo karatA tethI racanA kayA gurunI che te samajAya e hetuthI guru arjune dareka racanAnI AgaLa mahalAno saMkhyaka lakhavAnI prathA svIkArI, jema ke mahala pahalA eTale guru nAnakanI racanA, mahalA dujA eTale guru aMgadanI racanA. mahalA arthAtu ghara eTale ke svarUpa, guru nAnaka to eka ja, emanI jayoti badalAtI hatI evo bhAva AnI pAchaLa che. mahalAno bIjo artha che paramAtmAnI navoDhA. dareka guru potAne paramezvaranI navoDhA mAnatA tethI e artha svIkArAyela che. guru graMthasAhebanI mULa prata (bIDa) atyAre karatArapura (jillo jalaMdhara)mAM che. tethI e 'karatArapuravAlI bIDa' kahevAya che. A graMthamAM brAhmaNa, kSatriya zUdra ane muslima saMta bhaktonI vANIne sthAna ApavAnuM kAraNa e hatuM ke hindustAnanI AdhyAtmika udAratAno emAM samAveza karavAno hato. zIkha dharmamAM, aMdhavizvAsa, UMcanIcanA bheda ane dhamadhatAne koI sthAna nathI. emAM, 'allAha ane parabrahma eka ja che' evI maMtra jevI racanAo maLaze. guru graMthasAheba Aje paNa amara graMtha che. bhaktimAna zIkha naranArIo prabhAtamAM, guru upara pUrNa zraddhA rAkhIne 'graMthasAheba pAse dararojanA kartavyono hukama mAge che. je pAnuM UghaDe temAM je "zabda', je vANI vAMcavAmAM Ave te vANI te divasano hukama bane. A graMthamAM manuSyayonine sarvazreSTha ane durlabha mAnI che eTalA mATe spaSTapaNe darzAvyuM che ke mAnavazarIrane prApta karyA pachI, manuSya muktino prayAsa karavo joIe. guru goviMdasiMhe gurunuM sthAna 'AdinAtha' - 'graMthasAheba'ne ApI dIdhuM. "jagatamAM sauno guru eka che ane te paramezvara' AvuM darzAvI, gurunuM apAra gaurava karyuM che. pUrvabhUmikAH buddhijIvIoe Izvara ke paramAtmAne potapotAnI samaja ane kSamatAthI jANavAnI koziza karelI che. paMDitAIthI bharelA keTalAya graMthonuM prakAzana AvI kozizonA purAvA rUpe upalabdha che, paraMtu Izvara ke paramAtmAnuM daraasala zuddha-svarUpa teone hastagata thayuM jaNAtuM nathI. sivAya ke brahmajJAnI, jeoe svayaM tevuM svarUpa anubhavyuM che. jete badana sisRSTi sabha dhArai, Apu ApanI buja ucAra; tuma sabhI ho te rahata nirAlama, jAnata beda bheda ara Alama, - Adi graMtha raharAsi sAhiba buddhijIvIoe jayAre OMkAra zabdanuM vividha prakAre arthaghaTana karavAnuM zarU karyuM ane potapotAnI samaja mujaba Izvarane pAribhASita karavA lakhANo karyA tyAre saddaguru nAnakadevajIe OM zabdanI AgaLa ekaDo (1-OMkAra) lagADyo. sadgurue marma khullo karatAM kahyuM ke eka che, eka che. A sAthe paramAtmAnuM zuddha svarUpa e mULa-guNone pAribhASita karyA je guruvANImAM mULamaMtranA nAmathI oLakhAya che. pratyakSa jJAnIpuruSa dAdA-bhagavAnanA sAnnidhya ane AjJAdhInapaNAmAM rahI zIkha-dharmanA mULamaMtrano marma zodhavAno alpa-prayAsa zrI sumanabhAI dvArA karavAmAM Avyo che te prastuta che. sarvadharma darzana 1 sarvadharma darzana Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAranuM che. eTale koI eka jIva ane tenAthI judA bIjA jIvamAM rahela Atmatattva ekasarakhuM che, paraMtu dareka jIvanI karmAnusAra yoni ane sukha-du:khAdirUpa vedanamAM bhinnatA che. Ama nizcayadaSTie ane guNonI apekSAe Atmatattva eka ja svabhAvanuM che paraMtu vyavahAraSTie ane karmarUpa guNo uparanA AvaraNonI apekSAe jIvomAM anekatA rahelI che athavA jIvo aneka hovAthI temAM rahela Atmatattvo paNa aneka ane svataMtra che. (ane $ jiri ) kAra satanAma: have mULamaMtra tathA teno bhAvArtha joIe : mULa maMtra : eka oM akAra sati nAmu karatA purakhu, nirabhau niravairu akAla mUratI ajUnI saibha guru prasAdi - Adi graMtha gujarAtImAM zabdArtha : 1 (eka) OMkAra sanAma kartA-puruSa, nirbhaya, nirvera akAla mUrta, ayonI, svayaMbhU, gura - prasAda : - Adi graMtha. sadguru zrI nAnakadevajIe bhaktajanonA Atma-kalyANa arthe guruprasAdarUpa zIkha ApatAM uparano maMtra saMsthApita karyo che. A mULamaMtramAM Atmatattva ane zarIrano tAttvika bheda alaukika vANI-vyavahArathI prakAzita thayo che. pratyeka caitanyamaya jIvamAM raheluM zAzvata tattva samasta zarIramAM Atma-pradezothI vyApta thayeluM che, paraMtu Atma-tattva ane zarIramAM sadaiva bhinnatA ke bheda rahelo che. Ama chatAMya bannemAM anAdi kALathI cAlyo Avato anyonya saMbaMdha caitanyamaya jIvamAM rahelo che. Avo saMbaMdha jIvanA kartApaNAthI che, jenAthI jIva aneka janmomAM karmo sukha-du:kharUpe bhogave che. bIjI rIte joIe to "huM ane mArApaNA'nI vibhAvaka vRtti ane pravRttithI jIva karmabaMdhanuM sarjana kare che ane yathAsamaye tenuM visarjana yogya mAtrAmAM thAya che tyAre te sukha ke duHkha bhogave che. mULamaMtramAM AtmA ane zarIranI bhinnatA uparAMta bannenA guNonuM varNana karI paramAtmAnuM guNakaraNa kareluM jaNAya che. have mULamaMtranA zabdono bhAvArtha jo Ie. eka (1) pratyeka caitanyamaya jIvanA zarIramAM je zAzvata ane arUpI ke nirAkAra Atmatattva raheluM che, te tenA saghaLA guNo sahita eka ja daraasalapaNe zarIramAM rahela Atmatattva anAmI, arUpI, avinAzI, avyaya, ajanma, amara, vacanAtIta, ityAdi svarUpe atIndriya che. Ama chatAMya vyavahAramAM tene sahelAIthI samajI ane oLakhI zakAya te hetuthI koI paNa nAmathI Atmatattvane saMbodhavAmAM Ave che, sadguru nAnakadevajIe Atmatattvane 'OMkAra saMtunAmathI oLakha ApI che. 'OMkAra' zabdamAM Atmatattvano dhvani ke raNakAra che, je sAMbhaLatAM ja bhaktajanane potAnA mULa svarUpanuM smaraNa thAya che athavA OMkAra' zabdano guMjArava thatAM ja bhaktajananane potAnuM zAzvata svarUpa tathA tenA guNonuM 'bhagavata-smaraNa' thAya che, kartApuruSa: ahIM 'puruSa eTale zAzvata Atmatattva samajavAnuM che. AtmAmAM ja kartA ane bhoktApaNAno guNa ke zakti che, je zarIrAdi ajIva ke jaDamAM nathI. nizcaya dRSTie atyaMta zuddhadazAmAM jIva nijaguNono kartA che ane tenA pariNamanamAM sahajAnaMda ke avyAbAdha sukhano bhoktA che, lokabhASAmAM AvA sapuruSane saccidAnaMdamaya paNa kahevAmAM Ave che. paraMtu rAgadveSa ane ajJAnavaza jIvane dehamAM ja Atmabuddhi hovAthI te karmabaMdha ane karmaphaLanI paraMparA vividha yoniomAM bhogave che. A hetuthI nAnakadevajInI bhaktajanone zIkha che ke janma-maraNanI paraMparA TALavA mATe nijaguNonI bhajanA hitAvaha che. sarvadharma darzana sarvadharma darzana Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirbhaya H saMsAramAM bhaya aneka prakAranA che, jemAM maraNano bhaya jIvane satata satAvyA kare che. je bhayajIvane gurukRpAthI potAnA avinAzI svarUpanuM bhAna thAya che tyAre te nirbhaya ke bhayamukta thAya che. eTale AvA bhaktajanane maraNa ke anya prakArano bhaya raheto nathI. AvA jIvane niraMtara pratIti varte che ke te daraasalapaNe avinAzI che, jyAre zarIrAdi nAzavaMta che. bhedajJAna pAmelA AvA sAdhakane bhaviSyanI ciMtA rahetI nathI, bhUtakALanuM smaraNa rahetuM nathI, paraMtu te vartamAnamAM varte che. nirvIraH ajJAnadazAmAM jIvane krodha, mAna, mAyA, lobhAdi, kaSAyothI rAgadveSa thayA karatA hoya che, paraMtu gurukRpAthI je bhaktajanane potAnA daraasala zuddha-svarUpanI pratIti rahe che, te sarva jIvane potAnI samAna lekhe che, kAraNa ke nijasvarUpa vIdveSa ane vItarAgamaya hoya che. AvA jIvane koI paNa anya jIva pratye verabhAva utpanna thato nathI. sadguruthI bhedajJAna prApta sAdhaka dareka jIvamAM rahela Atmatattva pratye Adara ane vinaya varte che athavA sAdhakathI anya jIva pratye maitrIbhAva varte che. dareka sAMsArika jIva karmAdhIna hovAthI teno bAhya AkAra ane vartana pUrva-saMskArarUpa hoya che, paraMtu tene gauNa gaNI sAdhaka mAtra tenA zAzvata Atmatattva upara ja najara kare che. akAla-mUrtaH pratyeka sAMsArika jIvane janma-maraNanI kALamaryAdAnuM cokkasa pramANa karmAnusAra hoya che eTale jIvane tenA 'AyuSya' karmanA hisAbe zvAsozvAsa nirdhArIta thayelA hoya che ane tenA galanathI te kALamAM kSaNe kSaNe vilIna thato jAya che, paraMtu gurukRpAthI je bhaktajanane bhedajJAnarUpa subodha prApta thAya che tyAre tene 'sva' - svarUpanuM bhAna varte che. AvA subodhamAM Atmatattva Adi ane aMtathI rahita che evI niraMtara pratIti sAdhakane sarvadharma darzana 5 rahe che. Ama hovAthI amuka apekSAe jJAnasabhara bhaktajanane 'akAlamUrta' kahI zakAya. temAMya ucca koTinA jJAnIpuruSo deha hovA chatAMya dehAtIta AMtarika-dazAmAM sthira hovAthI teone 'akAla-mUrta' kahevAmAM Ave che athavA sthULa ke mUrta zarIra nAzavaMta che. jyAre temAM rahela cetana-tattva avinAzI che. ayoniH dareka sAMsArika jIva karmAnusAra vividha yoniomAM paribhramaNa kare che. AvA paribhramaNa vakhate paNa jIvanA zarIramAM aMtargata rahela Atmatattva tenuM te rahe che. je bhaktajanane gurukRpAthI bhedajJAna ke subodha prApta thAya che tene pratIti rahetI hoya che ke te daraasalapaNe janma-jarA-maraNathI rahita evo zuddhAtmA che athavA zarIrane janma maraNa ke Adi-aMta che. jyAre dehamAM rahela Atmatattva 'ajanma' amara che. svama dehadhArI jIvanA zarIramAM rahela arUpI Atmatattva anAdi ane anaMta che eTale zarIrane Adi ane aMta che. paraMtu Atmatattvane koI zarUAta ke aMta nathI. A STie vyavahAramAM AtmAne svayaMbhU kahevAmAM Ave che. samasta brahmAMDamAM jeTalA caitanyamaya jIvo che te akhaMDapaNe sadaiva teTalA ja rahevAnA che. eTale jIvonI saMkhyAmAM vadhaghaTa thatI nathI, paraMtu zarIrarUpa avasthAo karmAnusAra badalAyA kare che. mATe ja AtmAne svayaMbhU tarIke saMbodhAya che. upasaMhAra : = zrI nAnakadevajIe mULamaMtramAM AtmA ane zarIranA guNo tathA temAM rahelI bhinnatA prakAzita karI che. guruprasAdarUpe je bhaktane vidhivat zIkha prApta thAya che te dhanyatA anubhave che. t sarvadharma darzana Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika siddhAMtoH garu goviMdasiMha kahe che, "sarva karmane phogaTa jANo, sarva dharmane niSphaLa mAno. eka nAmanA AdhAra vinA sarva karma e to bhrama che.' zIkha dharmamAM AdigraMtha' ane 'dazamagraMtha'mAM paramAtmAnAM seMkaDo nAmono prayoga thayo che. kadAca eka hajAra karatAM paNa vadhu nAmano prayoga thayo haze, paraMtu yathArtha nAma "satya" zreSTha che. zIkhomAM prabhunuM 'vAhiguru' nAma japa ane smaraNa mATe pracalita che. A nAmanI eka samajUtI, e vAsudeva, hari, goviMda ane rAma e cAra harinAmonA AdyAkSaro laIne banAveluM che. ema ApavAmAM Ave che. bhAI gurudAsa 'vAhiguru'ne gurumaMtra kahe che ane lakhe che ke e nAmanA japathI pApamaLa dhovAI jAya che. "vAhiguruno zabdArtha che - vismayakArI mahAna paramAtmA ke mahAna paramAtmAne dhanyavAda hajo . eTale prabhubhaktithI nirmaLa thayelo zIkha jayAre ekAla puruSanI lIlAnI vismayakArI sauMdaryAnubhUti ke enA sata-cita-AnaMda rUpanI anubhUti kare che tyAre dhanya dhanya thaI jAya che ane cakita thaIne svAbhAvikapaNe bolI UThe che, 'vAhiguru', vAhiguru." paraMtu nAmajapa e kAMI jidvAno japa nathI. e to hRdayano japa che, prema che, hari sAthe saMvAda che. 'nAma ApaNA samasta jIvana, AcAra ane vicArane nirmaLa kare che.' nAmajapathI - nAmanI prAptithI sAdhakane anAhata nAdano madhura kAra saMbhaLAya che ane nirvikalpa samAdhinI prApti thAya che. enuM citta nirmaLa bane che ane chevaTe pUrNa puruSa paramAtmA sAthe ekAkAra thaI jAya che. zIkha dharma pUrvajanmanA saMskArone tathA karmanAM zubha-azubha rUpone mAne che paraMtu avatAramAM mAnato nathI. manuSya karma karavAmAM svataMtra, paNa enA phaLa bhogavavAmAM parataMtra che, ema mAne che. manuSyajIvananuM dhyeya che ahaMkArarUpI dIrgharogamAMthI mukta thavAnuM. manuSyane paralokamAM e ja maLe. che, je e prAmANikapaNe kamAya che ane emAMthI bIjAne Ape che.... ane teo ja pavitra che jenA hRdayamAM e harinAmano nivAsa che. zIkha dharmamAM taMbAku ane nazIlI cIjonuM sevana, parastrIgamana, halAla karela mAMsanuM bhakSaNa karavAno keza kApavAno niSedha che. putrIne dUdhapItI karavAno ane satI thavAnI prathAno paNa niSedha che. koInI pAse dAna na mAgavuM ane AvakanA dazamA bhAganuM dAna karavuM, mahenatanI kamANIthI gujarAna calAvavuM, corI na karavI, dharmAdAnA dhanamAM ghAlamela na karavI, nAtajAtanA khyAla choDIne ekabIjA sAthe besIne bhojana karavuM, saune mAnathI bolAvavA, strI ane puruSane samAna gaNavAM, madhura ane sAcuM bolavuM, sarva kAryonA AraMbhe prabhunuM nAmasmaraNa karavuM vagereno Adeza maLe che. kAma, krodha, moha ane ahaMkAra ema pAMca durguNono saguNonA vikAsa dvArA tyAga karavAno anurodha che, zIkha dharmamAM bhaktibhAvanI abhivyakti, savAra, sAMja, rAtanI prArthanAo, guru graMthasAhebanAM darzana, zIkha samAjano satsaMga, kIrtana ane nAmasmaraNa dvArA thAya che. A dharmamAM jaTila karmakAMDa nathI. zIkha dharma saMnyAsInA jIvana karatAM pavitra gRhastha jIvanane zreSTha mAne che ane gRhasthajIvanano mahimA kare che.. sIMga (siMha) athavA khAlasA paMthIo keza vadhAre, pAMca 'ka' kAra rAkhe. keza, kaccha, kaDuM, kaMghA (kAMsakI), kirapANa , prAyazcita mATe sAdhu-saMta samakSa guno kabUlI, zikSA svIkAravAnI prathA che, jemAM guruvANInuM kIrtana athavA sAdhusaMgatanI sevA karavAno Adeza maLe che. sAdhusaMgatane paMkho nAkhavo, pANI pAvuM, gurukA laMgara mATe loTa daLavo vagere mahAna puNyakArya samajavAmAM Ave che. AvAM sevAkAryothI manamAM, namratA jevA guNo vikase che. gurukA laMgaraH dareka moTA gurudvAramAM gurukA laMgara hoya che. emAM garIbo ane yAtrIone maphata bhojana apAya che. yAtrA: aitihAsika gurudvArAonI yAtrA karavAno Adeza che. yAtrAno mukhya uddeza sAdhusaMgatemAM hAjarI ane satsaMga dvArA AdhyAtmika unnati sAdhavAno che : (1) akAla tanna, amRtasara (2) takha kezagaDha sAheba AMnadapura sarvadharma darzana 68 sarvadharma darzana Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva dharma prArthanA (rAtre). (rAga : savaiyA ekatrIsA) prANI mAtrane rakSaNa ApyuM, mAnyAM potA sama sahune, pUrNa ahiMsA AcaranArA, namana tapasvI mahAvIrane. ...1 janasevAnA pATha zikhavyA, madhyama mArga batAvIne, saMnyAsIone dharma ujALyo, vaMdana karIe buddha tane. eka patnIvrata pUraNa pALyuM, Teka vaNI che jIvataramAM, nyAya nItimaya rAma rahejo, sadA amArA aMtaramAM. ...3 (3) zrI tarNa harimaMdira sAheba, paTaNA. (4) takhra hajUra sAheba, nAMdeDa (5) tanna damadamAM sAheba. gurudvArAmAM graMthI jayAre 'bole re so nihAla" ema pokAra pADe enA uttaramAM bhakta naranArIono samudAya muktakaMThe 'sata zrI akAla'nA zabdothI paDagho pADe che, 'satazrI akAla' eTale kAlarahita paramAtmA satya che. "vAha gurujI kA khAlasA, vAha gurujI kI phateha' e zabdothI zIkha parasparanuM abhivAdana kare che. amRtasaranuM pavitra maMdira ane nAMdeDanuM gurudvArA prasiddha tIrtho che. zIkha dharmanA tahevAroH zIkha dharmanA sthApaka, Adi guru nAnakano janmadivasa kArtika pUrNimAno divasa khUba mAnabhera UjavAya che. zIkha dharma tahevAro ane rItarivAjo pratye khUba sahiSNutA darzAvI che. tethI hoLI, dazerA jevA ghaNA hiMdu dharmanA tahevAro zIkhomAM ujavAya che. durgApUjA paNa karavAmAM Ave che. 'vaizAkhI-vaizAkha suda 1 zIkhono sauthI moTo tahevAra che. I.sa. 1699mAM vaizAkha mAsanA prathama divase guru goviMdasiMhe zIkhone 'khAlasA' - zuddha banAvyA hatA. A divase mahattvanA gurudvArAnI mulAkAta levAnuM pratyeka zIkhadharmI mATe pharajiyAta che. jo saMjogo anukULa hoya to, amRtasaranA suvarNamaMdiranI paNa A divase mulAkAta levI joIe. vaizAkhIne divase pavitra 'graMthasAhebanuM AraMbhathI aMta sudhI vAcana thAya che, jene akhaMDa pATha kahe che. pAMca agragaNya vyaktio khullI talavAra sAthe 'graMthasAheba'nI sAme Ave che. 'paMcapyArA'nI yAdamAM A vidhi thAya che - samUhabhojana yojAya che. sAMskRtika kAryakrama 'vaizAkhI meLo yojAya che. zIkha dharmamAM daza gurUonuM sthAna che, prathama guru nAnaka ane 10mAM dharmaguru goviMdasiMhanA janmadivasa tahevAra tarIke ujavAya che. janmadivasanA tahevAromAM 'graMthasAheba'no akhaMDa pATha thAya che ane graMthane yAtrArUpe pheravavAmAM Ave che. saghaLAM kAmo karyA chatAM je, rahyAM haMmezAM nirlepI, evA yogI kRSNa prabhumAM rahejo, ama manaDAM khUMpI. ...4 prema rUpa prabhuputra Izu je, kSamAsidhune vaMdana ho, rahama nekInA parama pracAraka, hajarata mahammada dile raho ...5 jarathostInA dharmagurunI, pavitratA ghaTamAM jAgo, sarva dharma saMsthApaka smaraNo, vizvazAMtimAM khapa lAgo. ..6 - munizrI saMtabAlajI sarvadharma darzana sarvadharma darzana Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 786 ThAbAno pavitra paththara (makkArmAra%0da - islAma darzana) SACRED STONE OF CABBA (THE MUSLIM SHRINE OF MACCA) (ISLAM DARSHAN) Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ islAma dharma ApaNA dezamAM islAma dharma vize khoTo bhrama thayo che. Ama thavAnuM mukhya kAraNa e che ke hiMdane islAma sAtheno saMparka lUMTa, raMjADa, mAradhADanI rIte thayo che. musalamAnomAM sarva prathama ahIM AvanAra AkramaNakAro hatA. temaNe AtaMka phelAvIne islAmane phelAvyo tethI evI chApa UbhI thaI ke islAma hiMsakono dharma che. rAjAo raMjADanAra che. muslimo che eTale islAma dharma paNa raMjIDanAra dharma che. hakIkate A satya nathI. je humalo laIne ApaNA deza upara AvyA hatA teo tathA madhya eziyA jayAM islAmano udaya thayo te arabastAna - baMne ekamekathI saMpUrNapaNe bhinna che. tethI islAmanuM vAstavika citra ahIM rajU karavAno pradhAna uddeza che. uddabhava ane vikAsa: eziyA khaMDanA arabastAnamAM islAma dharmano udaya thayo, paramAtmA eka che ane manuSyamAtra samAna che." AvuM saraLa satya pragaTa karanAra islAma dharmanA sthApaka hajarata mahaMmada payagaMbaranuM sthAna vizvavaMdya vibhUtiomAM AgavuM che. islAmano artha, "zAMti' ane 'salAmatI' tathA jagatanA bAdazAha' paramezvaranA zaraNe javuM evo thAya che. 'kurAnezarIpha'mAM darzAvyA anusAra, 'muslima' eTale jeNe khudA ane AdamI sAthe zAMti sAdhI che te.' A rIte islAma dharma zAMti, salAmatI ane bhAIcArAno saMdeza jagatane Apyo che. islAma eTale zAMtino mArga. mANase sauthI pahelAM IzvaranI zaraNAgati svIkArIne zAMti meLavI ane A zaraNAgatimAM koI paNa prakAranI zarata na hatI. emAMthI zAMti ane AnaMda meLavavAno mArga te islAma dharma thayo. payagaMbarano artha thAya che paigAma-saMdezo lAvanAra. Izvarano saMdezo lAvanAra pahoMcADanAra payagaMbara kahevAya che. bIjI mAnyatA pramANe IzvaranI, AjJAnuM ullaMghana karanAra AdamathI zarU thayelo dharma islAma dharma kahevAya. e samayanI rAjakIya, sAmAjika - dhArmika paristhiti : e samaye AkhuM arabastAna aneka kabIlAo (TALIo)mAM vaheMcAyeluM hatuM. kabIlAno saradAra zekha kahevAto. te kabIlAno rAjA, purohita ane guru gaNAto. kabIlA mATe sau sabhyo khUba ja gumAna dharAvatA. aMdaroaMdara verajhera ane khunAmarakIo peDhIo sudhI cAlu rahetAM. paraspara bhaya,trAsa ane arAjakatAnuM vAtAvaraNa rahetuM. kurivAjo, aMdhazraddhA, zukana-apazukana, bhUtapreta vagere vahemonuM ja jANe rAja hatuM. hiMsAtmaka yajJo paNa thatA hatA. dArU-jugAra vagere aniSTo vadhI gayAM hatAM. gulAmo ane strIo tarapha amAnuSI vartAva karavAmAM Avato hato. putrInA janmane Araba zApa gaNatA AthI putrIne kabaramAM jIvatI dATI devAmAM AvatI hatI. Araba prajA durAcAra, anIti, hiMsA, vahema vageremAM phasAI gaI hatI. aneka devadevIonI pUjA thatI hatI. manuSyabali ane pazubali devane dharavAmAM Avato hato. AvA aMdhAdhUMdhInA samayamAM mahaMmada payagaMbare A pachAta, aMdhazraddhALu ane ajJAna prAne zraddhAnAM, jJAnanAM ane dhArmikatAnAM amRta pAyAM, mAnavasabhyatAnuM sarjana karI batAvyuM. islAma dharme ekatA janmAvI, eka Izvara, eka dharmabhAvanA, eka koma ane eka dharma pustakanI bhAvanA pragaTa karI ekasUtratA sthApI. mahaMmada payagaMbaranuM jIvana ane kArya : mahaMmada payagaMbarano janma makkA zaheramAM I.sa, 571mAM thayo hato. emanA pitAnuM nAma abdullA ane mAtAnuM nAma AmInA hatuM. teonA janma pahelAM pitAnuM avasAna thayuM ane cha varSanI vaye temaNe mAtAnI chAyA paNa gumAvI. dAdAnA avasAna pachI, kAkAnA hAthe mahaMmadano uchera thavA lAgyo. nAnI vaye mahaMmadane temanA kAkA sAthe vepArI vaNajhAromAM paradeza javAnuM thatuM. yuvAvasthAmAM mahaMmada vepArIonA ADatiyA (ejanTa) tarIke kAma karatA. temanI sarvadharma darzana 72 sarvadharma darzana Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ImAnadArInI vepArIomAM ghaNI chApa hatI. tethI sau temane "ala-amIna' arthAtu vizvAsu mANasa" kahetA hatA. dhIme dhIme teone vizeSa lokapriyatA maLe che. paradezIo ane nirbaLone madada karavAmAM teo AgevAnI letA ane garIbane madada karavAmAM paNa mokhare rahetA hatA. | kurezI kuTuMbanI eka vidhavA bAI khadIjAnI dhanADhya peDhI hatI. A peDhInA ADatiyA tarIke evI imAnadArIthI kAma karyuM ke e bAIe emanI sAthe lagna karavAnI mAgaNI karI. baMnenA lagna thayAM. mohammada sAhebanI uMmara te vakhate pacIsa varSanI hatI ane khadIjA bIbInI cAlIsa varSanI hatI. uMmarano taphAvata hovA chatAM, e lagna baMnene mATe kalyANakAra nIvaDyuM. payagaMbara sAhebane be putro, traNa putrIono janma thayo. mohammada sAhebanuM jIvana khUba ja sAduM hatuM. potAnuM kAma pote ja karatA. keTalAMka khajUrInAM jhADa ane thoDAM gheTAMbakarAM emanI milakata hatI. temanA vicAro eka payagaMbarane zobhe tevA umadA hatA. moTebhAge ughADe mAthe ane ughADe page rahetA hatA ane zarIre sapheda jADI sutarAu cAdara vIMTI letA, mATInAM eka-be vAsaNa-nAnI jhUMpaDI, khajUranA tADanuM chAparuM, gharanA bAraNAne kamADa paNa nahIM. nAnapaNathI ja teone ekAMtamAM rahevAnI ane ciMtana karavAnI Teva hatI, sAco dharma jANavAnI temanI icchA hatI. AthI zaherathI dUra hIrA nAmathI pahADanI guphAmAM aneka vakhata jaI divasonA divasa sudhI khAdhApIdhA vinA IzvaranuM dhyAna dharatA. ramajhAna mahinAnI eka rAte teo hIrA parvatanI guphAmAM beThA hatA, tyAM temane gebI avAja saMbhaLAyo. e avAje kahyuM, 'muhamaMda bola !' mahaMmade kahyuM, "huM zuM boluM? huM bhaNyo nathI, zuM bolI zakuM ?' pharIthI gebI avAja Avyo - teNe kahyuM, 'IzvaranA nAma para bola A duniyA tAra sarjanahAra mAlike banAvelI che.... khudAnI sArI peThe upAsanA mANasa ja karI zake che. mATe e mAnavIne upAsanAno pATha bhaNAva." payagaMbarIno pATha A che - 'lA ilAha iluM allAha" eTale ke Izvara sivAya koI bIjo upAsya nathI. A sUtra ApIne temaNe eka IzvaranI upAsanA karavAnuM pharamAna karyuM. A vakhate teonI vaya 40 varSanI hatI. lokone dharmanAM rahasyo ane satya samajAvavA mATe 40thI 53mAM varSa sudhI temaNe sAdhanA karI. e samaya daramiyAna temaNe makkAthI hijarata karIne madInA javuM paDyuM, potAnuM ghara, kuTuMbakabIlAne choDavA paDyA. madInAmAM mohammada sAheba para thatAM AkramaNone rokavA yuddho thayAM, temane khatama karI nAkhavAnA prayatno thayA paNa temaNe khudAno payagAma Apavo cAlu rAkhyo. emaNe mukhya cAra vAto para bhAra mUkyo che. A cAra vAta hRdayathI - vANIthI svIkAre amalamAM mUke te musalamAna che. (1) namAja (2) rojA (3) haja (4) jakAta. namAjamAM IzvaranI sAthe sIdho saMbaMdha baMdhAya che, temAM potAnI tucchatA jAhera karIne jIvanane namra - saraLa banAvAya che. divasamAM pAMca vakhata namAja paDhavAnI hoya che. 'tArI AgaLa huM tuccha prANI chuM.' ema kahIne baMdagI karavAnI hoya che. kurAnamAM sAta AyAto (zloko) che. namAja vakhate e sAte AyAto kahevAnI hoya che. udAra ane ahiMsaka nItithI temaNe badhAMnA dila jItI lIdhAM. islAma dharmano phelAvo thavA lAgyo. makkAmAMthI mUrtipUjA nAbUda thaI. islAma zAMtino payagAma Apato dharma che. islAma eTale pavitra vANI ane e vANIno vyApaka prabhAva AraMbhAyo. islAma dharme hiMsAnI vAta karI nathI. mAMsAhArano emaNe upadeza nathI Apyo ke ema paNa nathI kahyuM ke mAMsAhAra na karazo to pApa paDaze.' temaNe ahiMsAno vahevAru mArga batAvyo che. prANImAtra pratye bhrAtRbhAva ane premathI rahevAnI vAta temaNe karI che. nekI ane ImAnadArIthI uttama jIvana jIvatA A payagaMbaranuM 63 varSanI vaye madInAmAM I.sa. 632mAM avasAna thayuM. dehAMta pahelAM emanI pAse ja koI milakata hatI te badhI garIbone vaheMcI dIdhI hatI. teo, vArasAmAM mAnavatAvAdathI bharelo, saunI samAnatA svIkArato amara jIvanasaMdeza mUkI gayA che. 'he khudA ! mane mApha kara ane mane paralokanA sAthIo sAthe meLava." pachI.... 'sadAne mATe svarga.' - 'kSamA' 'hA ! paralokanA mubAraka sAthI." sarvadharma darzana 73 sarvadharma darzana Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmagraMtha - 'kurAna' ane 'hadIsa' kurAna = jAhera karavuM, vAMcavuM, islAma dharmane yathArtha samajavA mATe 'kurAna' khUba upayogI dharmagraMtha che. khudA taraphathI maLatA saMdezAnI 'vahI' tarIke oLakhavAmAM Ave che. A badhI vahIo maLIne 'kurAna' kahevAya che. jIvana mATe dhArmika zodha karavI hoya to kurAna paDho. teoe spaSTapaNe darzAvyuM che ke dharmanI bAbatamAM koI prakAranI jabaradastI na hovI joIe.' 'tAruM athavA koIpaNa rasUla (payagaMbara)nuM kAma potAnI vAta spaSTa zabdomAM kahI devAnuM che. pachI koI moM pheravI cAlyA jAya to bhale jAya.' 'Izvare je pustaka amane ApyuM che tene ame mAnIe chIe ane je pustaka teNe tamane ApyuM che tene paNa mAnIe chIe. tamAro ane amAro allA eka ja che. te ja allA AgaLa ApaNe mAthuM namAvIe chIe.' mahaMmada sAhebe, potAno dharma phelAvavA mATe kadI talavArano Azraya lIdho na hato. koI kabIlA ke deza upara kadI caDhAI karI na hatI, dhArmika mAnyatA mATe sahu koInI svataMtratA temaNe svIkArI che. teo spaSTa kahetA ke 'Izvara eka che, satyamAM ane bhalAImAM vizvAsa rAkhavo ane bhalAM kAma karavAM e ja svarganI kUMcI che.' hajanI yAtrA karanAre sAdAM vastro paheravAM tathA eka kIDIne paNa na mAravI, jhADanuM pAMdaDuM paNa na toDavuM ke pAse koI hathiyAra na rAkhavuM to ja sAcI yAtrA karI kahevAze. kurAnanA adhyAyane surA (iMTa) kahe che. kurAnanI kula 114 surAo che. kurAnanI surA para islAma dharmanuM caNatara thayuM che. kurAnanI surAo nAnI moTI che. moTAmAM moTI surAmAM 226 AyAta che, jyAre nAnAmAM nAnI surAmAM mAtra traNa ja AyAto che. A AyAto kAvyarasathI sabhara che. utkRSTa ane rasamaya zailImAM enI racanA thayela hovAthI sAhityanI dRSTie uttama kRti che. eka IzvaramAM zraddhA, pavitra jIvana, nItinA siddhAMto ane gulAmo, bALako tathA strIo tarapha premabharyuM vartana rAkhavA upara A graMthamAM bhAra mUkavAmAM Avyo che. muslima saMskRtinA vikAsamAM A graMtha Apelo phALo asAdhAraNa che. A graMtha pratye mAna ane AdarabhAvanI lAgaNI vyakta sarvadharma darzana 75 karavA mATe tenI pAchaLa 'zarIpha' vizeSaNa lagADavAmAM Avela che ane tene 'kurAne zarIpha' kahevAmAM Ave che. allAha eka che. te pote na to kadI janma le che. te sarvazaktimAna, sarvajJa ane nyAyI che. te jIvana ane mRtyuno sarjaka che, jenA hAthamAM amApa sattA ane abAdhita zakti che. te maMgalamaya, dayAmaya ane karuNAsAgara che, jeo pRthvI para che. temanA para tame dayA karo ane AsamAna para che te tamArA para dayA karaze. allAha jagatano poSaka che. allAha ane manuSya vacce mAlika - baMdAno - svAmI - sevakano saMbaMdha che. islAma dharma AtmAnI amaratAmAM mAne che - kayAmatanA siddhAMtamAM mAne che. - 'je mANasa eka bAju namAja paDhaze, rojA rAkhaze ane dAna karaze tathA bIjI bAju koInI upara jUTho Aropa mUkaze, beImAnI karaze, koInA paisA khAI jaze ke koInuM lohI reDaze athavA koIne duHkha deze evA mANasanI namAja, rojA, dAna kazuM ja kAmamAM nahIM Ave. je koI satkarma karaze tene potAnAM kRtyonuM sAruM phaLa maLaze. kayAmatanA divasa pachI jahannamamAM javuM na paDe ane jannatanI prApti thAya e mAnavajIvananuM aMtima dhyeya gaNAyuM che. aMtima dhyeyanI prAptinAM be sAdhano che - (1) 'ImAna' (2) dIna imAna eTale vizvAsa - zraddhA. dareka islAmIe cha bAbatamAM zraddhA rAkhavAnuM pharamAna che. allAha, phirastA, kurAnezarIpha, payagaMbaro, kayAmata ane kismata. dIna = dharmAcaraNa, pAMca pavitra kAryo karavAnuM pharamAna che. A pAMca pavitra kAryo anukrame (1) kalamo (2) namAja (3) rojA (4) jakAta (5) haja. sadAcAraNa para islAma khAsa bhAra mUke che. jakAta = dAna athavA kherAta. pote kamAyeluM pote vAparavuM te pApa che. emAMthI amuka bhAga garIba, anAtha ane phakIrone mATe kADhavo joIe. gupta dAnane vadhu sAruM gaNyuM che. 'sau prANIo paramAtmAnuM kuTuMba che ane je A paramAtmAnA kuTuMbanuM bhaluM kare che te paramAtmAne sauthI priya che. sarvadharma darzana OE Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalamo eTale maMtra. 'allAha eka che ane hajarata mahaMmada enA payagaMbara che.' A maMtranA paThananI kriyAne kalamo paDhavo kahe che. kurAnamAM dharmasahiSNutAno Adeza apAyo che, dharmanI bAbatamAM koIpaNa jAtanI jabaradastI hovI na joIe.' makkA-madInA pavitra tIrthasthAna gaNela che je tyAMnI tIrthayAtrA - haja kare te pavitra vyakti hAjI kahevAya che. na hadIsa : payagaMbara mahaMmada sAhebanAM rojanAM kAryo ane saMvAdonuM nirUpaNa karatA saMgrahone hadIsa kahevAmAM Ave che. kurAnanA upadezanI samajUtI mahaMmada sAhebanI vartaNUka parathI maLI rahetI hovAthI A saMgrahonuM mahattva khUba vadhI jAya che. kula cha hadIso che. hadIsamAM namAja aMge lakhyuM che. 'namAja e nirmaLa pANInuM jharaNuM che je tamAre AMgaNethI vahe che, temAM divasamAM pAMca vAra snAna karo.' 'A duniyAno moha rAkhavo, e mAnanAra islAma dharma satkarmano pharI pharIne aneka dRSTie kalyANakArI che. islAma dharma : ja badhAM pAponuM mULa che.' evuM Adeza Ape che. islAma dharma che : islAma dharmanA mukhya tahevAro nIce mujaba (1)hajharata mohammada payagaMbara sAhebano janmadivasa. (2) payagaMbara sAhebanI mRtyutithi. (3) ramajhAna mAsa. (4) ida-ula-phitra = upavAsanA divaso pUrA thayAno utsava. (5) ida-ula-jhuA = tyAga ane balidAnanI ida. pratyekanI saMkSepamAM vigata nIce pramANe che : (1) islAmI trIjA mAsamAM hajharata mohammada payagaMbara sAhebano rabIula avvalanI 12mI tArIkhe janma thayo hato. A janmadivasanI ujavaNI khUba mAnapUrvaka karavAmAM Ave che tene 'idremilAda' kahe che. (khuzAlInuM janmavuM sarvadharma darzana 66 (2) payagaMbara sAhebano vaphAta (mRtyu) paNa e ja tArIkhe 12mI tArIkhe hoI, A divase 'phAtihA' paDhavAno rivAja che. zaheramAM saraghasa kADhavAmAM Ave che. garIbone dAna ApavAmAM Ave che. A divasane bArAvaphAta = bAra divasano tahevAra kahe che. = (3) islAmI kelenDarano navamo mAsa ramajhAna kahevAya che. sauthI pavitra mAsa gaNAya che = bALI nAkhavuM pApane, khoTA vicArane homI daI, jIvanane satya-sadAcAra tarapha laI javuM. sUryodayathI sUryAsta sudhIno upavAsa, divasanI pAMca namAja, pavitra jIvana jIvavAnI pravRtti thatI hoya che. dAna puNya para paNa khAsa bhAra mUkavAmAM Avela che. (4) ramajhAna mAsa pUro thatA tethI khuzAlImAM utsava ujavavAmAM Ave che. idanI namAja paDhavAmAM Ave che. Ida AnaMda. garIbone dAna ApavuM. jakAta cUkavI namAja paDhavI. (5) ida-ula-phitra pachI be mAsa ane nava divaso bAda ida-ula-jhuA Ave che. tyAga ane balidAnanI kurabAnInI ida che.makkAmAM hajano pavitra dina paNa A mAsamAM ujavAya che. A prAcIna tahevAra che. te 'bakarI ida' tarIke paNa oLakhAya che. A divase prANInI kurabAnI Ape che. pazuone mAravAnA zokhathI A tahevAra nathI goThavAyo paNa potAne atyaMta priya hoya te vastu Izvarane arpaNa karavAnI taiyArI keLavavA mATe A tahevAranuM prayojana che. (6) moharama : islAmanA mahAna zahIdonuM smaraNa karavAnI zakti A tahevA2mAM che. husena satyane khAtara zahIda thayA. moharamano tahevAra e islAmI bhAIo mATe zrAddhano divasa che. dharma-vIrono A tahevAra che. muslima sAla moharama mahinAthI zarU thAya che. A mahinAnI 17mI tArIkhe imAmahusena karabalAmAM dharmane khAtara zahIda thayA. moharamanA dazamA divase julUsa (saraghasa) kADhe che. A julusamAM tAjiyA laIne loko cAle che. tAjiyA, imAmahusenanI kabara uparanA ghummaTanA AkAranA hoya che. tAjiyA kADhavAno rivAja, hindustAnanA eka bAdazAhe zarU karyo hato. 78 = sarvadharma darzana Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | mana thI 14 koI kAma karI Izukhrista (khrista darzana). JESUS CHRIST (KHRISTI DARSHAN) Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma kaho, rahimAna kaho (rAga kedAra - tIna tAla) rAma kaho, rahimAna kaho, koI, kAnhA kaho mahAdevarI re, pArasanAtha kaho, koI brahmA, sakala brahma svayaMsevarI re. pR.// bhAjana-bheda kahAvata nAnA, eka mRttikA rUparI re, taise khaMDa kalpanAropita, Apa akhaMDa svarUperI re. ...1 khristI dharma nijapada rame rAma so kahiye, rahima kare rahimAnarI re, karSe karama kAnha so kahiye, mahAdeva nirvANarI re. ...2 parase rUpa pArasa so kahiye, brahma cinha so brahmarI re, iNa vidha sAdho Apa "AnaMdaghana', cetanamaya niHkarmarI re. ...3 jagatane khUNe khUNe khristI dharma phelAyo che. kadAca vizvamAM sauthI moTI saMkhyAmAM A dharmanA anuyAyIo haze. A dharme AkhA vizvamAM , zikSaNa ane ArogyanI bAbatamAM ghaNuM virATa kArya karyuM che. khAsa to A dharmanA mULamAM mAnavasevA rahelI che. jagatanI pachAta ane tiraskRta jAtino uddhAra bhale dharmapracAranI bhAvanAthI A dharme karyo hoya, paraMtu khUba moTuM, lokasevAnuM kAma A dharme karyuM che. AphrikAnAM ghora jaMgalo hoya ke bhAratanA AdivAsInA dUrasudUranA agavaDabharyA vistAra hoya athavA to harijana ke anya koma hoya - A sarvenI mAnavasevAmAM uttama kAryonI mAMgalika pravRtti khristI dharmanA mULamAM rahelI che. raktapittiyAo, AMdhaLAo, baherA-mUMgA tathA vividha dardathI pIDAtA duHkhI - garIba lokonI sevAnA A dharmanA uttama kAryo, A dharmane vizvamAM khUba gauravavaMtu sthAna apAvyuM che ane lokahRdayamAM apAra sabhAva janmAvyo che. sevA, zikSaNa ane ArogyanuM umadA kArya A dharma karIne mAnavajAta upara mahAna upakAra karyo che, khristI dharmanA sthApaka isu khristaH isune "mAnavaputra' ane 'Izvaraputra' evAM be vizeSaNo lagADavAmAM Ave che. A baMne zabdono vyApaka artha mAnavanI - jagatanI sevA dvArA sarvadharma darzana 80 sarvadharma darzana Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzvaranI ArAdhanA karanAra puruSa evo thAya che. - I.sa. pUrve 4mAM, bethalehAma nAmanA gAmamAM, Disembara mAsanI 25mI tArIkhe khristI dharmanA bhagavAna Isuno janma thayo hato. IsunA pitA yusupha sAmAnya suthAra hatA. temano janma kuMvArI mAtA mariyamane peTe thAya che. A samaye evI mAnyatA hatI ke kuMvArI kanyAne bALaka janme te deve dIdhela hoya che. arabastAnanA sIriyA prAMtanI jerUsalema rAjadhAnI hatI tyAM heraDa nAmano rAjA rAjya karato hato. te khUba sattA dharAvato hato. tene khabara paDI ke teno koI duzmana janma pAmyo che. eTale teNe hukama karyo ke A gAmamAM be varasanI uparanAM tamAma bALakone ThAra karavAM. badhAMne A sAMbhaLI khUba du:kha thayuM. paraMtu rAjAe badhAM bALakone mArI nAkhyAM. Isune bacAvavA tenAM mAtApitA nAsI chUTe che. Isu 12 varSanA thayA tyAre mA-bApanI sAthe jerUsalemanA eka utsavamAM jAya che, rastAmAM devaLa pAse te mA-bApathI chUTA paDI jAya che. mAtA-pitA enI zodha kare che. Akhare te devaLamAM tapAsa kare che, to teo pUjArIo sAthe koI gaMbhIra viSayanI carcA karI rahyA hoya che. Izvara zuM che? kayAM rahe che? zuM kare che ?' vagere prazno badhAMne khUba mUMjhavatA hatA tyAre Isu eka tattvazanI jema javAba ApI zakatA hatA. teo vahema-pAkhaMDano virodha karatA hatA. IsunA samayamAM rAjAzAhIne nAme ghora aMdhera cAlatuM hatuM, koInAmAM enI sAme virodha pragaTa karavAnI zakti na hatI. lokoe IsunI zakti joIne mAnyuM ke IsunA rUpe mahApuruSano janma thaI cUkyo che. te vakhate yahUdI ane semeriyana be jAta hatI. Isu yahUdI hatA, paraMtu teo nAtajAtanA bhedabhAvamAM mAnatA na hatA. bhedabhAva ke AbhaDacheTa vagere sevA karavI temane khUba game che. mAnava mAnava vacceno bhedabhAva tUTe e mATe temaNe khUba kAma karyuM che. IsunA jIvananI 13 varSathI AraMbhIne 3ra varSanI vaya sudhInI vizeSa vigata jANavA maLatI nathI. jJAnanI zodhamAM jJAna meLavavA temaNe khUba puruSArtha karyo che. uparAMta, loko para thatA atyAcAro - anyAya ane zoSaNa temane jAgrata kare che. temane lAgyuM ke nIDara thaIne AgaLa vadhavuM anivArya che. AtmasaMzodhana, lokaparicaya, pravAsa ane manomaMthanano e kALa che. Isu 40 divasa sudhI ghora tapa kare che, rAjayAzrita dhArmika mAnyatA sAme paDakAra pheMke che. krAMtinI jhAlara raNajhaNe che. zArIrika-bhautika sukhonI tuccha prAptine ja sarvasva mAnanAro vizALa lokasamudAya ane rAjakIya adhikArIo Isuno pracaMDa virodha kare che. temaNe dharmanA agharA niyamo sAmAnya dekhAtonI madadathI sAva sahelI rIte samajAvavAno prAraMbha karyo. suvArtA (Gospel) mAM lakhyuM che ke Isue ghaNA mAMdAone sAjA karyA, AMdhaLAone dRSTi ApI, zravaNazakti gumAvI beselAne zravaNazakti ApI. teo kahetA, 'satyamArga ane prakAza huM chuM, huM pApIo ane mAMdAo mATe ja Avyo chuM.' Isue dharmazAstrIo para prahAra karatAM kahyuM, "are, DhoMgIo, tame niyamazAstra pALo cho paNa e zAstra karatAM caDhiyAtI bAbato eTale ke nyAya, dayA ane vizvAsane tame paDatA mUko cho !' 'tame tamArA verIo para prema karo, zApa denArane AzIrvAda Apo. apamAna kare to emanA mATe prArthanA karo. je koI tamane tamAco mAre enI sAme bIjo gAla dharo, jeTalo prema tame tamArI jAtane karo cho teTalo ja prema tamArA pADozIone karo, bALakanI jema niSpApI bano." - IsunA AvA krAMtikAraka vicAroe sattAdhArIone khUba azAMta karI, mUkyA ane temaNe Isune mArI nAkhavA mATenuM kArakastAna racyuM. rAjadroha tathA prabhunuM apamAna karavAnA aparAdha mATe emanA para kesa calAvavAmAM Avyo. emanA para cAra mukadamAM thayA ane emane mRtyudaMDa apAyo. DhoramArathI lohIluhANa thayelA IsunA khabhA para vadhastaMbha (Cross) apAyo ane saraghasa zarU thayuM. A saraghasa golagAthA nAmanI nAnI TekarI para pahoMcyuM ane tyAM temanA hAthapaga para khIlA ThokI emane krosa para laTakAvyA, e samaye emanA mAthA para kAMTALo tAja mUkavAmAM Avyo hato. potAne sarvadharma darzana sarvadharma darzana Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAranArAo vize prArthanA karatAM teo kahe che, "he pitA, tame emane mApha karazo, kAraNa ke teo jANatA nathI ke teo zuM karI rahyA che !' Isuno mRtyudina 'guDa phrAIDe = sAro zukravAre kahevAya che. A divase Isu maraNa pAmyA paNa te ja divase IsunI vAta lokone samajAI eTale ke dharma samajAyo tethI tene 'sAro zukravAra' kahe che. vadhastaMbha para emano vadha thayo te ja divase emane daphanAvavAmAM AvyA, paraMtu emano priya ziSya emanI pAse hAjara na hato mATe Isu emanA daphananA trIje divase emane darzana ApavA punarjIvita thayA evuM khristIo mAne che. teo ema kahe che, "Isu svargathI pAchA AvIne jagatano nyAya karavAnA che, mariyamanA e putra ApaNAM pApa dhovA mATe mRtyudaMDa bhogavyo." Isuno upadezaH | 'giri pravacana' e temanA upadezomAM ziromaNirUpa che. teo kahe (1) "A saMsAramAM jeo namra, sadAcArI, dayALu, pavitra ane saMpa tathA zAMtine vadhAranAra che, teo dhanya che. 'jyAre loko tamArI niMdA kare, julama gujAre tyAre tame tamArI jItane nasIbadAra samajajo, kAraNa tethI tamAruM kalyANa ja thavAnuM (8) 'tame tamArA parasevAnI roTI khAjo. kAlanI phIkara karazo nahIM. zraddhApUrvaka prabhune caraNa jIvana arpaNa karajo.' 'potAnA ane kuTuMbanA gujarAna mATe saue parasevo pADI jAtamahenata karavI joIe ane hRdayathI Izvarabhajana karavuM joIe - e ja prabhuprAptino sAco mArga che. sAcA khristInA hRdayamAM mAnavasevAnI bhAvanA sabhara bharelI hoya che. mAnavInuM du:kha joIne tenuM hRdaya drave te sAco khristI che. bAibalamAM zraddhA, AzA ane udAratA e traNa bAbata para vizeSa bhAra mUkavAmAM Avyo che, prabhu upara zraddhA rAkho to tamAruM kAma thaze, sArI AzA rAkhI sAruM vartana karo, bIjA pratye mAyALu bano ane dAna karo. - zrImaMto ane garIbo baMne samAna che. temanI vaccenI bhedabhAvanI dIvAla toDavA mATe temaNe kahyuM ke dareke potAnA parasevAno roTalo meLavavo joIe - khAvo joIe. 'devonuM rAjaya tamAruM che.' ema kahI temaNe, garIbone lAdhavagraMthi kADhI nAkhavA kahyuM. soyanA nAkAmAMthI kadAca UMTa pasAra thaI jAya te zakya che paNa zrImaMtone svarga maLavuM azakya che.' Ama kahIne temaNe daridrono svarga parano adhikAra darzAvyo. 'darekane roTalo meLavavAno sarakho adhikAra che.' 'prabhu upara vizvAsa rAkho, te badhAnuM bhaluM icche che." 'bhUla thaI hoya to pastAvo karo, prabhunI pAse besIne ekarAra karo. pApIne eka vakhatanA pApa mATe na dhikkAro. sahu sarakhA che, koI UMca ke nIca nathI. "saunA bhalAmAM ApaNuM bhaluM che.' khristI dharmamAM be varga che. (1) khristI (2) yahUdI, baMne mATe pavitra karAro che. yahUdIo musAnA jUnA dharma karArone (Old Testament) mAne che, tenI sAthe ghaNI camatkArika vAtone joDe che. Isu AvA bhautika camatkArone avagaNe che. (3) "paisA tamane zAMti nahIM Ape, enuM baLa nahIM mAnazo. e jaze tyAre tamane saMtApa thaze.' (4) 'tame tamArA zatru upara paNa prema karajo, kadI koIno dveSa to karazo ja nahIM, je tamane herAna kare temanuM hita icchajo.' (pa) 'tame potAne dIna ke dayApAtra mAnazo nahIM, tame to A duniyAnuM nUra cho. jagatano prANa cho.' (6) jUnA zAstrono uccheda karavA huM Avyo nathI paNa tenA satya rahasyane zodhI, samajAvavA ane tenuM pUrNapaNe pAlana karAvavA Avyo chuM." (7) 'tamArA karma ane vANI tamArA hRdayanuM pratibiMba che.' sarvadharma darzana 84 sarvadharma darzana Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUsAnA jUnA karAronI daza AzAo (Ten commandaments) A nIce pramANe che : (1) mA-bApano Adara karo. (2) koI jIvane na mAro. (3) corI na karo. (4) vyabhicAra na karo. (5) jUThA sAkSI na bano. (6) potAnA khetara mATe nokara-cAkaranI jhaMkhanA na karo. (7) kAmamAM aThavADiye eka divasa rajA pALo, kAraNa ke pRthvI racanAre paNa pRthvI banAvatAM eka divasanI rajA pALI hatI. (8) jagatakartA IzvaranI mUrti na raco. (9) mane ja mAno ! huM kahuM te devane mAno. bIjAne pUjazo to dhanotapanota thaI jaze. (10)tane parezAna kare tene tuM parezAna kara. dAMta phoDe teno dAMta phoDa, paNa prANa na le ! Isue navA karAra pramANe navA siddhAMto darzAvyA, jenI carcA ApaNe prathama karI gayA chIe. temaNe badhAMne samAna gaNyAM, AkhA vizvamAM bhrAtRbhAva Ubho karyo, bhagavAna aMge zraddhA vadhArI, tenA zaraNe jaIne pApano ekarAra karIne zAMti meLavavAnuM kahyuM. bhagavAna to asIma prema, kSamA ane karuNAno bhaMDAra che tema kahyuM. dharmanAM dvAra badhAMne mATe ughADyAM ane zikSaNa - sevA ane Arogya nimitte dAna, prArthanA tathA sarvajanakalyANano amara saMdeza jagatane Apyo che. romana ketholika ane proTesTanTa ema be mukhya varga uparAMta aneka peTA zAkhAo khristI dharmamAM Aje jovA maLe che, paraMtu mukhyatve e badhAMnI upAsanA paddhati samAna che. tethI teomAM ekatA ane baMdhutvanI bhAvanA khUba ja vikasatI rahI che - vikasatI raheze. sarvadharma darzana 5 khristI dharmanA tahevAro - khristI dharmanA tahevAromAM nAtAla eTale Isu khristInI janmajayaMtI. jo ke 25mI DisembarathI 1 jAnyuArI sudhInA sAta divasa khUba dhAmadhUmathI ujavAya che. chatAM 25mI Disembare Avato nAtAlano tahevAra, khristIono sauthI moTo tahevAra che. duniyAbharamAM A tahevAra ujavAya che. khristIo devaLamAM jaI prArthanA kare che. nAcagAnano kAryakrama paNa rAkhavAmAM Ave che. bALakone managamatI bheTa sAMtAklojha nAmano devadUta Ape che. nAtAlavRkSane zaNagAravAmAM Ave che. nAtAlavRkSa e dAnavRkSa che. nAtAla uparAMta, sAro zukravAra tathA punarjIvanano ravivAra (Ester Sunday) khristIonA mukhya tahevAra che. bhagavAna Isune vadhastaMbha para caDAvyA te divasa zukravAra hato. A divase Isu maraNa pAmyA tethI lokone zoka thayo paNa te ja divase IsunI vAta lokone samajAI - dharma samajAyo eTale te divasane sAro zukravAra kahe che. 'guDa phrAIDe' tarIke jANIto A divasa, upavAsathI zAMtithI pasAra karavAmAM Ave che. zukravAre Isuno vadha thayo te ja divase emane daphanAvavAmAM AvyA. e samaye emano priya ziSya, emanI pAse hAjara na hato. tethI Isu, emanA daphananA trIjA divase, ziSyane darzana ApavA, punarjIvita thayA evuM khristIo mAne che. A punarutthAnanA divasane 'IsTara sanDe'nA tahevAra tarIke khristIo dhAmadhUmathI ujave che. jAnyuArI nAma 'jAnusa' nAmanA deva parathI paDyuM hovAnuM manAya che. jAnusa e gaNapati jevo vighnahartA deva manAya che. koIpaNa kAryanI zarUAta enI stutithI thAya evo e deva hato AthI pahelI jAnyuArI e jAnusanA utsavano umaMgabharyo divasa jAhera thayo ane navA varSanA prathama divasa tarIke duniyAbharamAM ullAsathI ujavAya che. k sarvadharma darzana Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azojathuSTra(pA2sI darzana) ASHO ZOROASTE (PARSI DARSHAN) Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizva vAtsalya - AtmaciMtana (rAga : savaiyA ekatrIsA) dharma amAro eka mAtra e "sarva dharma sevA' karavI, dhyeya amAruM che vatsalatA vizvamahIM ene bharavI; 'sakaLa jagatanI banI janetA vatsalatA sahumAM revuM e ja bhAvanAnA anuyAyI banavAnuM sahune teDuM. ...1 jarathostI dharma nAtajAtanA bheda amone leza nathI kaMI AbhaDatA, deza-vezanA ziSTAcAra vikAsa mATe nahi naDatA; nirbhaya banIne jAnamAlanI paravA kadIe nava karIe, ama mAlikInI vastuno mUDha svArtha paNa pariharIe. ...2 brahmacaryanI jayota jagAvI satya prabhune maMdirIe, jagasevAne AMca na Ave e vyavasAyo AcarIe; saguNa stuti karIe sahunI niMdAthI nyArAM rahIe, vyasano tajIe sadguNa sajIe TApaTIpa khoTI tajIe....3 khAvuM, pIvuM, haravuM, pharavuM, sUvuM, jAgavuM ane vadavuM, sarvakriyAo karatAM pahelAM pApa vikArothI DaravuM, chatAM thAya gaphalata je kaMI te kSamA mAgI haLavA thaIe, sarva kSetramAM rahIe topaNa AtmabhAna nahi vismarIe....4 - munizrI saMtabAlajI jarathustI dharma (pArasIono dharma) bhAratavAsIonI dhArmika udAratA ane sahiSNutA ajoDa che. vizvanA jarathustI, khristI tathA islAma Adi dharmone A bhUmimAM sthAna maLyuM che. A dharmane potapotAnA dharmano pracAra ane prasAra karavAnI taka paNa A dezamAM maLI che. IrAnanA parsa prAMtamAMthI, dharmane bacAvavA mATe, sthaLAMtara karIne bhAratamAM UtarI AvelI prajA, pArasIone nAme hiMdamAM vasI che. eka judo dharma pALatI prajA , hiMdu prajA sAthe sarasa rIte bhaLI gaI che ane kazAthe saMgharSa vinA bhAratanI anya prajIo sAthe rahe che. A pArasI prajAno dharma te jarathustI dharma. jarathuSTranA samayamAM pracalita dharmane "majhadayastI' (IzvaranuM jJAna dharAvanAra dharma) kahevAmAM Avato. hato. A dharmamAM jarathuSTra karelA sudhArA pachI te 'jarathustI dharma" tarIke oLakhAya che. mULamAM A dharma ekezvaravAdI hato chatAM prajA ghaNIvAra anekezvaravAda tarapha DhaLI jatI hatI. te vakhate melI vidyAnuM paNa sAmrAjaya hatuM. loko jAdu, vahemamAM mAnatA - corI, lUMTaphATa, julama vagere sAmAnya ghaTanA hatI. A parathI spaSTa thAya che ke adharmanA sAmrAjyano nAza karavA mATe jarathuSTra sarvadharma darzana sarvadharma darzana Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pavitra jarathostI dharma sthApyo. jarathuSTranA AgamanathI pApano aMdhakAra dUra thaI IrAnanI kSitije puNyanA prabhAtano udaya thayo. prakAzano payagaMbaraH aSo jarathuSTra I.sa.pUrve 660nA AsapAsanA gALAno e samaya hato. IrAnamAM cAre tarapha trAsanuM sAmrAjaya phelAyuM hatuM. duSTatA dinapratidina mAjhA mUkI rahI hatI. sajajanone zAMtithI rahevuM muzkela banI gayuM hatuM. asaranA agresara ahimAnanA sAthIo cAre tarapha hiMsAnuM tAMDava khelI rahyA hatA. manuSyo trAhi trAhi pokArI rahyA hatA. abola pazuo para asIma atyAcAra gujArAto hato. pazuoe ekaThAM thaIne IzvaranA siMhAsana pAse rahetA pavitra baLada gosuravAnane vinaMtI karI : 'gosuravAna ! duniyA para trAsanuM sAmrAjaya phelAyuM che. amArA jevAM abola prANIo para asIma atyAcAra gujarI rahyo che. TheraThera hiMsA, bhaya, chaLa kapaTa ane avizvAsa vyApyAM che. amAro A avAja IzvaranA kAne pahoMcADe. duHkhI prANIonI rakSA karavAnI emaNe javAbadArI lIdhI che." gosuravAne eka hajAra manuSyonA samUhanAda jevaDo nAda kADhIne Izvara AgaLa phariyAda rajU karI : "he dayALu deva ! te A jagatanA rakSaNanI javAbadArI konA upara choDI che ! atyAre vasuMdharA para vinAzanAM vAdaLAM chavAyAM che. rasakasa vinA vanaspati sukAI rahI che. pRthvI paranAM pANI apavitra banyAM che. nirdoSa manuSyo ane pazuono vadha thaI rahyo che. A javAbadArI Ape svIkArI che, ethI Apa satvare adA karo.' gosuravAnano aMtarano pokAra sAMbhaLIne Izvare kahyuM : 'duniyAnA duHkhI jIvone duHkhathI mukta karavA huM smitama jarathuSTrane mArA pratinidhi tarIke dharatI para mokaluM chuM.' are prabhu ! A to koI moTA devanuM kAma che. eka mANasathI A kAma kevI rIte pAra paDaze ?" Izvare maMda maMda hAsya veryuM. pazcima IrAnanA mIDiyA prAMtamAM vasatA poruzastanI dharmapatnI dugaDonI kUkhe eka tejasvI bALakano janma thayo. janma thatAM ja AkhI kudarata AnaMdathI khIlI UThI. cAre tarapha divya prakAzanI AbhA patharAI. sAmAnya rIte bALaka janmatAMnI sAthe raDavA mAMDe che. jyAre jarathuSTa to janmatAM veMta khUba hasavA lAgyA. lokone navAI lAgI : "are ! A bALaka kevuM ? janmatAM veMta khaDakhaDATa hase che. enA mukha para kevuM divya teja che. UDatI UDatI A vAta duSTa rAjAne kAne AvI. ene vahema peTho : 'kaho, nA kaho, A bALakamAM koI IzvarI Aza che. jo e jIvato rahyo to mAro khAtamo bolAvI deze." A vahemathI prerAIne duSTa rAjAe jagatanA A trAtAnuM mRtyu nipajAvavA eka duSTane mokalyo. corapagale eNe gharamAM praveza karyo ane bALa jarathuSTrane pAraNAmAM ja pUro karavAne IrAde Doka maraDI nAkhavA hAtha laMbAvyo. paNa tyAM to eka camatkAra thayo. kakaDabhUsa karatI sUkA lAkaDAnI DALI bhAMge ema eno laMbAyelo hAtha bhAMgI gayo. duSTa to "o bApa re !" karato jAya bhAgyo ! ekamAM rAjA saphaLa na thayo eTale bIjA duSTane mokalyo. teNe bALa jarathuSTrane uThAvIne rastA para pheMkayo. DhoronA paga nIce chuMdI nAkhavAne IrAde e daitya aneka Dhorone bhaDakAvyAM, paNa tyAM to eka baLada AvIne bALa jarathuSTranI upara cAra paga khoDIne enuM rakSaNa karato Ubho rahI gayo. bALa jarathuSTrano vALa vAMko na thayo. mahAjulamI rAjAe trIjo dAva ajamAvyo. eka daitya bALa jarathuSTrane sarvadharma darzana 90 sarvadharma darzana Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upADIne varuonI boDamAM nAkhI Avyo. manuSyonAM lohItarasyAM varue bALa jarathuSTrano vALa sarakho paNa vAMko karyo nahi. enA poSaNa mATe eka meMDhI laI AvyA ane bALa jarathuSTranA moMmAM dUdhanI zeDa karI. amAnuSI tattvoe bALa jarathuSTra para aneka julmo gujAryA. paNa bALa jarathuSTrane koI mArI ne zakaryuM. kRSNane mAravA kaMse aneka kapaTa karyA, paNa jema kRSNa bacI gayA ema jarathuSTra paNa bacI gayA. bhagavAna kRSNanA ane jarathuSTranA jIvana vacce ghaNuM sAmya che. kaMsathI bacavA kRSNane gupta rAkhyA hatA ema jarathuSTrane paNa gupta rAkhyA hatA. pUtanAnA jherathI kRSNane mAravA prayatna thayelo. kRSNa gopAlana karyuM hatuM ema, jarathuSTranA pitA ghoDA vagere Dhora ucheratA hatA, kRSNane mAravA aneka asurone mokalelA evo ja prayatna jarathuSTra mATe thayelo. jarathuSTra sAta varSanA thayA tyAre temane vidvAna ane sadAcArI gurune tyAM vidyAbhyAsa mATe mUkavAmAM AvyA. gurue temane zIla ane sadAcAranI, suMdara keLavaNI ApI. duSTone thayuM ke jarathuSTra sadAcArI pAkaze. duSToe jUThI jUThI vAto karIne temanI buddhi bhraSTa karavAno prayatna karyo. paNa guru ane emanI satata sAvadhAnIne pariNAme eka paNa malina vicAra temanA magajamAM ghusyo nahi. paMdara varSanI vaye jarathuSTranI keLavaNI pUrI thaI. jarathuSTranA pitA poruzastanA zarIra para ghaDapaNa gherAvA mAMDyuM. dehano koI bharoso na hato, eTale potAnAM saMtAnone ekaThAM karIne kahyuM : 'dIkarAo ! have huM gharaDo thayo chuM. kyAre kALanI nobata vAge e kahevAya nahi, mATe mArI hayAtImAM ja mArI badhI ja milakata tamArA pAMcamAM vaheMcI dauM.' jarathuSTre kahyuM : "pitAjI ! milakatanA pAMca nahi, cAra bhAga pADo. mAre A milakatamAM kaMI paNa bhAga joIto nathI.' 'tyAre dIkarA ! tuM zuM laIza ?" pozaste pUchyuM. 'pitAjI ! mane mAtra pavitra kamarapaTo Apo.' e paherIne temaNe potAno nizcaya jAhera karyo : "huM mArA pitAnI milakata para AdhAra na rAkhatAM jAtamahenata para ja AdhAra rAkhIza. ne have pachInI mArI jiMdagI huM IzvaraciMtanamAM ne dharmanI sevAmAM gALIza." A arasAmAM dezamAM bhayaMkara duSkALa paDyo. mUThI dhAna ane cAMgaLA pANI mATe mANaso ane pazuo taraphaDI taraphaDIne maravA lAgyAM. jarathuSTra A joyuM ane emanuM komaLa dila dravI uThyuM. garIbo ane mUMgA prANIo mATe emaNe keDa kasI. gheraghera jaIne emaNe duHkhI loko ane prANIo mATe ghAsa ane anna bheguM karavA mAMDyuM. ghAsa ane anAja bheguM karIne prANIo ane mANasone emaNe jIvatadAna ApyuM. eka vakhata emanI najare eka kUtarI caDI. | bicArI maravAne vAMke jIvI rahI hatI. bhasavAnI ke pUMchaDI halAvavAnI paNa zakti rahI na hatI. dharatI sAthe TAMTiyA ghasatI e karuNa rudana karI rahI hatI. enI AvI asahAya dazA joIne jarathuSTrane dayA AvI gaI.. paLanoya vilaMba karyA vinA e tyAM besI gayA ane enA zarIra para mamatALu hAtha pheravatAM bolyAM : 'raDa mAM. huM hamaNAM ja tArA mATe khAvAnuM laI AvuM chuM.' jarathuSTra utAvaLe pagale gAmamAM doDyA. lokonI pAsethI bhIkha mAgIne roTalAnAM becAra baTakAM bhegAM karyAM. anna vinA taraphaDI rahelI mAne roTalo devA dIkaro doDe ema maratI kUtarIne bacAvavA jarathuSTra doDyA. hAthamAM roTalAnAM be-cAra baTakAM che ane ekIzvAse e doDe che. rastAmAM Thesa vAgI. paganI AMgaLI cirAI gaI. sarvadharma darzana 91 92 sarvadharma darzana Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva paramAtmAnuM ane temanI cha vividha zaktionAM pratIkonuM temane darzana thayuM. paramAtmAe pUchyuM : 'pyArA jarathuSTra ! bola, tAre zuM joIe che?" 'prabhu ! mAre to kaMI na joIe. mane mAtra pavitratA Apo.' aSI eTale pavitra, tyArathI teo aSo jarathuSTra tarIke vikhyAta thayA. chatAMya enI paravA karyA vinA pharIthI doDavA mAMDyuM. hAMpha evI caDI gaI ke doDavAnI tAkAta na rahI; chatAM khUba zrama karIne teo tyAM pahoMcyA. emanI mahenata mAthe paDI. kUtarIe to e pahoMce e pahelAM ja sadAne mATe AMkho mIMcI dIdhI hatI. jarathuSTra mRta kUtarInA deha pAse beThA. hAthamAMnA roTalAnAM baTakAM enA mukha pAse mUkyAM. AMkhamAMthI AMsunI dhArA vahevA lAgI. e bolyA : "are ! huM tArA mATe roTalo levA doDyo ane tuM cAlI nIkaLI ! du:khI mAnavanI, prANInI sevA karavI e jIvanavrata banI gayuM hatuM. bIjAnuM duHkha jue ane emanuM hRdaya karuNAthI bharAI jAya. raste cAlyA jatA hoya ane ko'ka gharaDI strI ke puruSane bojo UMcakIne jatA jue to tarata ja emano bojo jAte UMcakI le, koI mAMduM hoya ane koI sevA karanAruM na hoya to khaDe page enI sevA kare. samAjano eka varga duHkhamAM sabaDyo karato hato jyAre bIjo eka varga mojamajAmAM mazagula hato. A amIra vargane Izvara sAthe koI snAnasUtaka na hatuM. khAIpIne AnaMda karavo e ja emanuM jIvanadhyeya hatuM. potAnA svArthanI ADe koI Ave to ene mAravo eTaluM ja emane jJAna hatuM. du:khIjanone sukhI kevI rIte karavA? bhAnabhUlelA amIrone sadAcAra kevI rIte zIkhavavo ? A be dhUna emanA magajamAM savAra thaI gaI. A be prazno laIne TheraThera ghUmavA mAMDyuM .moTA moTA paMDito, zAstrIo ne DAhyAjanone pUchavA mAMDyuM. paNa koIe saMtoSakAraka javAba nA Apyo. jarathuSTranuM mana becena banI gayuM. Akhare gharabAra choDI pahADano rasto lIdho. dasa varSa sudhI sAduM jIvana ane sAtvika khorAka laI ciMtanamagna rahevA lAgyA. dasa varSanA prArthanAmaya jIvanane aMte parama ema kahevAya che ke jarathuSTrane sAta vAra paramAtmA(ahuramajhadanA darzana thayAM hatAM. jyAre IzvaranAM sAkSAta darzana thayAM tyAre temaNe ahuramajhadane prArthanA karI : "he paramAtmA ! tuM sRSTinuM rahasya samajIvanArI pavitra vANI saMbhaLAva.' ahuramajhade temane satya-asatyano bheda samajAvI satyanuM svarUpa samajAvyuM. pachI teo ahuramajhadanA saMdezavAhaka banyAM. pachI dharmapracAranuM kArya AraMvyuM. A vakhate zetAne paNa lalacAvIne pathabhraSTa karavAnA prayatnomAM bAkI rAkhI nahIM, mAna, vaibhava, yaza vagere sarva prakAranI lAlaco ApI. paNa teo makkama rahyA ane pracArakArya karatA rahyA. paNa karuNatA e rahI ke prathama daza varSa sudhI to pracArakAryamAM temane sariyAma niSphaLatA ja maLI. lokone Izvarano saMdeza saMbhaLAvavo hato paNa koI sAMbhaLavA ja taiyAra na hatuM. jyAM jAya tyAM loko emanI mazkarI kare. emanA para dhULa, kAMkarA vagere pheMke. chatAMya enI paravA karyA vinA Izvare soMpeluM kArya emaNe to jArI rAkhyuM. mahinA-be mahinA nahi, pUrAM daza varSane aMte emanA dUranA pitarAI bhAIe emanI vAta mAnI ane emano anuyAyI thayo. pachI to jarathuSTra gAmegAma pharavA mAMDyuM. lokono trAsa sahana karIne paNa lokone Izvarano saMdeza saMbhaLAvavA lAgyA. sarvadharma darzana 93 sarvadharma darzana Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e samaye IrAnamAM mAnI nAmano eka dharmapaMtha cAlato hato. e dharma pAkhaMDI hato. jarathuSTre mUrtipUjA ane jAduno chaDecoka virodha karavA mAMDyo. ane lokone kahevA lAgyA : 'ahuramajhada (Izvara) eka che. e sarvajJa che : sarvazaktimAna che ane sarvano sarajanahAra che. e parama dayALu che. e prakAzasvarUpa che. sUrya-caMdra enI AMkho che. AkAza enuM vastra che. pRthvI ane AkAzano e ja AdhAra che. pANI, vAdaLAM, vAyu ane vanaspatino e mAlika che. enAM sAkSAt darzana karavA hoya to prakAzanI pUjA karo. aMdhakArathI dUra raho. aMdhakAra e ja asura (ahiramAna) che. jUTha, kapaTa, lAbha, lAlaca e ja aMdhakAranAM svarUpo che. Izvarane pAmavA mATe prakAzano rAha pakaDo. namra bano, udAra bano. saunI sAthe bhalAI ane saccAIthI varto. vicAramAM sAcA bano, AcAramAM sAcA bano, manathI sAcA bano. jarathuSTre A mATe traNa zabdo vAparyA che : "mananI, gavanI ane havanI. prakAza e ja IzvaranuM svarUpa che. e prakAza ApaNane sUrya, caMdra ane agni Ape che. prakAra e ja jIvana che. mATe agnine pavitra gaNIne enI pUjA karavAnuM kahyuM che. jarathostIo agiyArIomAM agninI pUjA kare che. A agni e ja paramAtmAnuM pragaTa rUpa che. A pUjAno agni judI judI soLa jagyAethI ekatra karavAmAM Ave che ane hajAronA kharce seMkaDo vidhio dvArA zuddha karI ene pUjApAtramAM padharAvavAmAM Ave che. e soLa jagAomAM eka smazAnanI citA paNa che. agnine pavitra gaNyo hovAthI pArasIo zabane bALatA nathI. pArasIoe agninI jema pANIne pavitra gaNyuM che. pANI zarIrane pavitra kare che. roja snAna karavuM, chidrovALAM mATInAM vAsaNa vAparavA nahi. dhAtunAM vAsaNo paNa dhoIne sApha rAkhavAM. kudaratI hAjate jaI AvyA pachI hAthapaga dhovA. bIjAnuM boTeluM pANI pIvuM nahi. malina ke saDelI cIja kUvAmAM ke nadImAM nAkhavI nahi. maDadAne aDakavuM nahi. sarvadharma darzana 95 pRthvIne paNa pavitra gaNI che. ene 'ahuramajhadanI dIkarI' kahI che. namratA e pRthvIno guNa che. mANase e guNa dhAraNa karavo joIe. sarva dhaMdhAmAM khetI e uttama dhaMdho che. je anAja vAve che e dharma vAve che. je anAja laNe che e dharma laNe che. mATe he jarathostI ! tuM buddhinI sAthe hAthapaga halAva. khetI kara. anAja ugADa. dharatIne hariyALI ane phaLadrupa banAva. dharatIne je lIluDAM vastra paherAve che enA para dharatImAtA prasanna thAya che, paNa dharatIne lIluDA vajrathI je vaMcita rAkhe che ene gheraghera bhIkha mAgavI paDe che. agni pavitra, pANI pavitra, dharatI pavitra, traNe pavitra eTale zabanA aMtima saMskAra kevI rIte karavA e prazna AvIne Ubho mATe jarathostI dharme 'dukhamA'nI vyavasthA karI che. vasatithI ghaNe dUra koI UMcI TekarI para eka moTuM goLAkAra makAna bAMdhavAmAM Ave che. tene dakhamuM kahe che. emAM traNa goLAkAra gelerIo hoya che : puruSanI, strInI ane bALakanI. A gelerImAM zabane mUkavAmAM Ave che. thoDI vAramAM pakSIo ene sApha karI nAkhe che. zabanAM hADakAM dakhamAnI vaccenA kUvAmAM nAkhI devAmAM Ave che. jarathostI dharmano TUMka sAra ATalo ja che : mana, vacana ane karmathI sAcA bano. bIjA pratye sahAnubhUti rAkho. verIne paNa vahAla karo. mUMgA prANIo pratye dayA rAkho. badhAne mAphI Apo. paNa jUThuM bolanArane mAphI Apazo nahi. mAtApitA ane gurunI sevA karo. mAbApa ane gurune duHkhI karavA jevuM duniyAmAM bIjuM koI pApa nathI. je mA-bApane rAjI rAkhe che te sukhI thAya che. saMsArano tyAga karI, saMnyAsI thavAnI jarUra nathI. saMsAramAM je sIdhI rIte rahe che e saMnyAsIno paNa saMnyAsI che. IrAnanA zahenazAha gustAsyane dharmanI vAto sAMbhaLavAmAM rasa hato. dharma zuM ? khoTuM zuM ? zuM karavAthI Izvara rAjI nathI ? zuM karavAthI mANasa sukhI thAya ? A badhuM jANavAnI tAlAvelI ene lAgI hatI. 96 sarvadharma darzana Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jarathuSTra kahyuM : huM koI jAdugara nathI. huM nekIno cAhaka chuM. meM mana, vacana ne karmathI koIne khoTo upadeza ne Apyo hoya to tamAro ghoDo sAjo. thAya." gustApe jarathuSTranI vAta sAMbhaLI ene maLavAnuM nakkI karyuM tyAre ene darabAranA paMDito ane zAstrIoe rokavA ghaNA prayatno karyA; paNa rAjA mAnyo nahIM. jarathuSTrane AmaMtraNa ApyuM. jarathuSTra AvyA tyAre paMDito ane zAstroe dhamakI ApI : 'tuM ahIMthI cAlyo jA. nahIMtara ahIM tAruM mota thaze." jarathuSTra jarAya DagyA nahi. e to rAjadarabAramAM AvIne UbhA rahyA. jarathuSTranuM tejasvI mukhamaMDaLa joIne gustAsya to Abho banI gayo. darabAranA purohito, paMDito ne zAstrIoe kahyuM : - "rAjana ! AnI jALamAM kayAM phasAva cho ? A jarathuSTra to jAdugara che, bhAmaTo che. ene dharmanuM kaMI ja jJAna nathI. ene lokomAM potAnuM AgavuM zastra calAvavuM che.' 'enAmAM jJAna nathI to enI sAthe zAstrArtha karI ne ene harAvo." paMDitoe bhegA thaIne agharAmAM agharA savAlo emane pUchyuM. jarathuSTa sAdAmAM sAdI rIte enA javAbo ApIne rAjA sahita prajAjanone chakka karI nAkhyA. rAjAne khAtarI thaI gaI ke A kharekhara jJAnI che. paMDitonA hAtha heThA paDyA eTale kapaTa karI, rAjAne bharamAvI jarathuSTrane kedamAM nakhAvyA. banavAkALa e ja vakhate rAjAno vahAlo ghoDo aceta thaI gayo. azvapALe rAjAne khabara ApI. tene sAro karavA pazu-vaidone bolAvyA, paNa kaMI phAyado thayo nahi. rAjAnA manamAM vicAra Avyo : "meM nirdoSa (pavitra) mANasane kedamAM nAkhyo, eTale to AvuM nahi banyuM hoya ne !' jarathuSTrane kedakhAnAmAMthI bahAra kADhyA ne ghoDAne sAjo karavA prArthanA karI. tarata ja ghoDo haNahaNATI karato Ubho thaI gayo. rAjAne jarathuSTranI saccAI upara bharoso beTho ane jarathuSTranA dharmano svIkAra karyo. pachI e dharmano sAro evo pracAra thayo. gustApe taherAnanA rAjA arajAspane kahevaDAvyuM : 'jarathuSTrano dharma sAro che. Apa e dharma aMgIkAra karo." ajANye javAbamAM jaNAvyuM : "e to badhuM dhatiMga che, emAMthI tuM nIkaLI jA; nahIMtara mArI talavAra e kAma karaze.' gustAspanA dIkarAe arajaste mokalelI e ciThThInA TukaDeTukaDA karI nAkhyA ane kahevaDAvyuM : "tArAthI thAya e karI leje !' AmAMthI moTo bhaDako thayo, ajANye ociMto humalo karyo. e divase koI tahevAra hato. aSo jarathuSTra potAnA aMzI ziSyo sAthe agninI upAsanA karI rahyA hatA. arajAspanI vikarALa senA mAramAra karatI gAmamAM ghUsI gaI, cAre tarapha mArAmArI ane kApAkApI zarU thaI. eka TukaDI maMdiramAM ghUsI ane e sainikoe aSo jarathuSTra sahita eMzI ziSyone haNI nAkhyA. maMdirano nAza karyo. asaMkhya mAnava-hatyAthI lohInI nadIo vahI. enAthI maMdirano pavitra agni olavAI gayo. Ama, aSo jarathuSTra hajAro ziSyo sAthe dharmanI khAtara balidAna ApyuM. emanA avasAna pachI jarathostI dharma khUba phelAyo, paNa I.sa. 641mAM IrAnano chello jarathostI bAdazAha Arabo dvArA hAryo. IrAnamAM musalamAnanuM rAjaya thayuM. jarathostI dharma pALavAnuM muzkela banyuM eTale sarvadharma darzana 97. 98 sarvadharma darzana Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkhyAnI dRSTie A dharmano naMbara chello Ave che. enA anuyAyIonI saMkhyA Azare lAkha-be lAkhanI haze. A saMkhyA ochI thavAnuM kAraNa ema jaNAya che ke A dharmamAM janmelI vyakti sivAya bIjA koIne e dharmamAM dAkhala karavAmAM AvatA nathI. A dharmanA anuyAyIono moTo bhAga bhAratamAM ane emAMya khAsa karIne gujarAtamAM sauthI vadhAre vase che, aSo jarathuSTra-jIvana ane kAryaH pAMcaso pArasI kuTuMboe dharma khAtara vatanano tyAga karyo ane bhAratanA saMjANa baMdare AvyA. tyAre saMjANamAM jAdI rANA nAme rAjA hato. pArasIoe nadI rANA pAse rAjyamAM Azaro mAgyo tyAre jAdI rANAe pUchyuM : 'tamAro dharma zuM che e mane samajAvo." eka pArasI vidvAne soLa zloka lakhI potAno dharma samajAvyo. rAjAe khuza thaI rahevAnI paravAnagI ApatAM kahyuM : 'tamAre hathiyAra choDI devAM. ahIM rahevuM hoya to ahIMnI bhASA bolavI paDaze. tamArI strIoe ahIMno pozAka paheravo paDaze. lagnanI vidhi savAre nahi karatAM sAMje karavI paDaze. pArasIoe A badhI zarato mAnya rAkhI ane saMjANamAM TharIThAma thayA. eka kathA evI paNa cAle che ke pArasIoe jyAre rahevAnI rajA mAgI tyAre jAdI rANAe saMketamAM chalochala bharelo dUdhano eka glAsa sAme dharyo. tyAre pArasIoe temAM sAkaranI gAMgaDI nAkhIne e rAjane Apyo. jAdI rANA ema kahevA mAgato hato : 'mArA rAjayamAM vastI cheka kAMThA sudhI ThasoThasa bharelI che. tame ahIM kyAM rahezo ? pArasIoe emAM sAkaranI gAMgaDI nAkhIne ema kahyuM ke, "bhale ApanA rAjyamAM ThasoThasa vastI hoya. jema dUdhamAM sAkara bhaLI jAya ema ame ApanI vastImAM bhaLI jaIzuM.' A javAbathI rANo khuza thaI gayo ane pArasIone potAnA rAjayamAM vasavAnI chUTa ApI. saMjANamAM vasyA pachI pArasIoe potAnA dharmanuM maMdira "Ataza baherAma' bAMdhyuM. dhIme dhIme pArasIo valasADa, vAMsadA, surata, bIlImorA, navasArI, khaMbhAta, bharUca, aMkalezvara vagere sthaLe phelAyA. jarathuSTrano yuga nakkI karavAnuM muzkela che. temanA jIvananI vigato darzAvatAM sAdhano ati alpa che, 'jarathuSTra vistA bhASAno zabda che. A pArasI payagaMbara spitI jarathuSTra kahevAya che, kema ke temanA kuTuMbanA vaDAnuM nAma sthita hatuM. jarathuSTra dharmaguru kuTuMbamAM janmyA hatA. 'jarathuSTrano eka artha 'sonerI sitAro' ane bIjo artha 'pILA raMganA UMTo dharAvanAra' thAya che. IrAnanA raya zaheramAM emano janma thayo hato. janmatAMnI sAthe A bALaka rovAne badale hasyuM hatuM. temanA janma vakhate temanI mAtAnA mastakanI AsapAsa teja jhabakatuM hatuM. A hakIkatanI jANa te samayanA rAjA ane tenA cAra bhAIone thaI, jAduvidyAnA jANakAra e lokone khyAla AvI gayo ke A bALaka mahApratApI thaze ane temanAM pApI karatUtono aMta AvI jaze. teoe, bIjA jAdugaranI sAthe maLIne A bALakano nAza karavAno prapaMca racyo. tenA para aneka prakAranAM saMkaTo UbhAM karyA, paraMtu teono parAjaya thayo. bALaka jarathuSTra teone mahAta karyA. jarathuSTra sAta varSanA thayA tyAre temanA pitAe temane bhaNavA mokalyA ane teo uttama keLavaNI pAmyA. jarathuSTranuM mana dunyavI tAlIma mATe nahIM paNa khudAI jJAna mATe talasatuM hatuM. jayAre teo paMdara varSanA thayA tyAre temanA pitAe milakatanI vaheMcaNI karavA mAMDI temAMthI jarathuSTra mAtra eka kustI (janoI, kamarabaMdha) sivAya bIjuM kazuM lIdhuM nahIM. vIsa varSanI vaye temaNe gRhatyAga karyo. teo atyaMta dayALu hatA ane duSkALagrasta vistAramAM jaI, teo nidhanone ane vRddhone sahAya karatA hatA. pazuo para teo prema rAkhatAM sarvadharma darzana 99 100 sarvadharma darzana Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane prabhune rIjhavavA mATe pazuonuM balidAna ApavAnA krUra rivAjano virodha karyo. eka parvata upara jaI, dasa varSa sudhI temaNe IzvaranuM dhyAna karyuM aMte temane ahuramajhadanAM ane cha amezAspado (IzvaranA mahAna phirastAo athavA zaktio)nAM darzana thayAM. temane samajAyuM ke IzvaranI sAcI bhakti samAjano tyAga karIne nahIM, paNa samAjamAM rahIne, samAjasevA dvArA thaI zake che. AthI teo parvata parano ekAMtavAsa choDI samAjamAM pAchA pharyA ane payagaMbarI kArya zarU karyuM. temaNe temanA jamAnAnA jaDa karmakAMDIo sAme jehAda jagAvI. AraMbhamAM to badhethI temano joradAra virodha thayo, paraMtu teoe makkamapaNe virodhano sAmano karI 'jarathustI dIna'no - dharmano pracAra karyo. jarathuSTra dayALu, premALa, sevAbhAvI, prabhuparAyaNa yogI hatA. daMbha, jUTha ane anItinA kaTTara virodhI hatA. badIno saMpUrNa aMta Ave ane nekIne saMpUrNa vijaya sAMpaDe te mATe teo satata puruSArtha karatA. pApa sAme satata laDavAnuM deDha manobaLa dharAvatA hatA. jarathustI dharmamAM jevuM jarathuSTranuM mAna che tevuM bIjA koInuM nathI. AdhyAtmikatAmAM jarathuSTrane koI pahoMcI zake tema nathI ane temano darajajo. phirastA barAbarano gaNavAmAM Avyo che, ane te mAtra ahuramajhadathI ja Utarato che. TUMkamAM, te yugamAM jarathuSTra eka atimAnava hatA, mAnavazreSTha hatA, Izvaraputra ke avatAra tarIke emane pArasI zAstromAM oLakhavAmAM AvyA nathI. prAcIna majhadayasnI dInamAM je uttama hatuM tene jarathuSTra potAnA dharmamAM cAlu rAkhyuM hatuM. e majhadayasnInA traNa maMtro che - (1) yathA ahu vairyo (pavitra mana ane sevA) (2) aSama vohu (3) ke dhahe hAtAma (baMneno mukhya vicAra che satya). A apa tamAma - jarathustI sadguNono mULa AdhAra che. A traNa maMtronuM divasamAM anekavAra dharmiSTha jarathustIo paThane kare che. IrAna ane agnipUjAno saMbaMdha khUba prAcIna ane ghaniSTha hovAthI jarathuSTra enI pUjA cAlu rAkhI hatI. evI ja bIjI kriyA navajota che. A kriyAmAM pArasI kizora ke kizorIne sapheda sadaro ane 72 tAravALI vaNelI UnanI kuratI (janoI) paherAvavAmAM Ave che, tyAre ja te bALakane vidhipuraHsara jarathustI dharmamAM dAkhala thayeluM gaNavAmAM Ave che. A kriyA pUrve thayelI bALakonI bhUla mATe temanAM mAbApane javAbadAra gaNavAmAM Ave che ane navajota pachI bALako pote tene mATe javAbadAra gaNAya che. A navajotanI kriyA jarathustI pahelAM homa nAmanA mahAtmAe dAkhala karI che ane sudharelA dInamAM cAlu hatI, Aje paNa cAlu che. ekezvaravAdanI sthApanA jarathuSTranuM mahattvanuM kArya che. jarathuSTra pazuyajJo sAme joradAra pokAra uThAvyo ane nItiparAyaNatA para vizeSa bhAra mUkyo che. teo vAstavadarzI hatA ane tethI jagata mithyA ke mAyA che tema svIkAratA na hatA. dareka prakAranA atireka tarapha temane aNagamo hato. AtmAnI unnati temane priya hatI paraMtu te sAthe jagatanI samRddhi paNa teo icchatA hatA. tethI ja temaNe pariNIta jIvananI himAyata karI che. A dharmamAM lagna e saMyamI ane saMskArI karma che ema gaNavAmAM Avela che. 77 varSanI vaye jarathuSTra A dharatI parathI kAyamI vidAya lIdhI. mAnavajAti pratye uttama prakAranI pharaja bajAvI, naitika mUlyono sarasa vAraso jagatane ApI javAnI pavitra pravRtti temaNe karI hatI. jarathustI dharmanA siddhAMto: jarathustI dharma tattvajJAna karatAM nIti - sadAcAra tarapha vadhAre abhimukha che. teno jhoka jaTila AcAra tarapha che teTalo vicAra tarapha nathI. Izvara nIti ane bhalAIno bhaMDAra che ane nIti eTale IzvaranuM sahetuka anukaraNa evI A dharmanI mAnyatA che. A dharma prArabdhanuM mahattva darzAvela hovA chatAM puruSArtha upara vadhu bhAra mUkyo che. puruSArtharahita mAnavImAM nIti-anIti jevuM kazuM raheta nahIM tethI puruSArtha svIkAravo joIe. jarathustI dharma eka ja IzvaramAM mAne che - ekezvaravAda ane "ahuramajhada'nA nAme oLakhAve che. majhada = jJAnI ane ahura = astitvano dAtA. Ama, ahuramajhada eTale 'mahAjJAnI astitvano dAtA.' ahuramajhadano sarvadharma darzana 101 102 sarvadharma darzana Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sauthI Agavo ane lAkSaNika guNa te tenI apAra bhalAI che. tethI A dharmane 'bhalA dIna' tarIke oLakhavAmAM Ave che. nekInuM anukaraNa ane badIthI prayatnapUrvaka dUra rahenArane Izvara prApta thaze. A dharmamAM bhalAI ane sukhane samAnArthaka gaNavAmAM AvyA che. paraMtu jarathuSTranA pharamAna mujaba je mAthAbhAre pApIo sudhare nahIM ane sudhAravA mAge paNa nahIM teno zastrathI sAmano karI parAjita karavA joIe. satya, zuddhi ane pavitratA mATe puruSArtha karavo joIe. 'aSa' = satyamAM badhAya guNa samAI jAya che. sahelo, sAdo ane vyavahAru che. jarathustIo pahelAM dharmane mAne che, pachI karmane vakhANe che. teo mAnasanI (neka vicAra), gavazanI (neka vAcA) ane kunazanI (neka vartana)nI tripuTImAM zraddhA dharAve che. vicAra ane vAcA zuddha hoya paNa jo te zuddha karmomAM na pariName to tenI kazI kiMmata nathI. karma to mANasanA cAritryanI sAcI kasoTI che. 'satkarmonuM sAruM phaLa ane kharAba karmonuM kharAba phaLa' mANasane avazya maLe che evI mAnyatA A dharmamAM paNa che. mAnavIe rojiMdA karmo to karavAnAM ja paNa pavitratA ane bhalAInAM karmo khAsa karavAnAM che. koI zatrune mitra banAvavo, koI duSTane pavitratAno paMtha batAvavo ane koI ajJAnIne jJAnanuM dAna karavuM e sarvottama dhArmika kAryo che. jarathustI dharmanI mukhya AjJAo che - bhalAI, paropakAra, sevA ane sakhAvata. (dAna), niSkAma zreyanAM kAryo karavAM, zubha kAryo karavAM e sAcI pharaja che. jIvana pApano sAmano karavA mATenI eka raNabhUmi che ane emAMthI palAyana thavuM te kAyaratA che. jarathustI dharma saMnyAsa athavA saMsAratyAganI viruddha che. saMsAra choDIne nAsI javAno koIne hakka nathI. Ama chatAM A dharma sAdhusaMtonI viruddha nathI. IzvaraprAptino mArga te manuSya kalyANano ja mArga che. kema ke janasevA e ja prabhusevA che. Izvara kAMI janatAthI judo nathI. A dharma kahe che, "hRdayathI saMnyAsI bano, saMyamI jIvana gALo ane saMsArI paNa pavitra jIvana gujAro - saMsAramAM raho, saMsAranI pharaja adA karo, prabhumaya jIvana gALo." jIvana svama nathI, paraspara bhalAI batAvavA mATenI sonerI taka che. A dharma niSkriyatAne vakhoDe che. ALasane mUrkhAI gaNe che. udyogI mANaso ALasane roga gaNe che - pApa gaNe che. lAMbu AyuSya ane mitAhArI jIvana moja karavA mATe nahIM paNa chevaTa sudhI sArAM kAryo karavA mATe yAcavAnuM che - mAnavajAtanI sevA mATe yAcavAnuM che. jarathustI dharma eTale evuM prabhumaya jIvana jemAM prema karatAM zreya upara, zarIra karatAM AtmA upara ghaNuM vadhAre dhyAna ApavAnuM pharamAna che. samAjamAMthI prApta karelAM dhanane, samAjamAM ja, lokakalyANa mATe vAparavuM joIe. sArvajanika hitamAM, pArasIone vizeSa rasa che. A dharma, janatAnI sevA dvArA janArdanane prApta karavAno mArga darzAve che. jarathustIo AzAvAdI che, zraddhALu che. AzAvAda sAthe AnaMda ane hAsya saMkaLAyelA hoya che. pArasIomAM hAsyavRtti sArA pramANamAM maLI Ave che. hAsya dharmayukta hovuM joIe ema teo mAne che. A dharma dunyavI pragatinI paNa himAyata kare che, loko sukhI, saMskArI ane samRddha bane evuM icche che. paradharma sahiSNutA A dharmamAM sahaja che. sau dharmo IzvaraprAptinA paMtha che. tethI jarathustIo anya dharma ane saMskRtimAM je kAMI zreSTha hoya tene AvakAre che. "jeTaluM mAruM teTaluM sAruM.' ema nahIM paNa "jeTaluM sAruM teTaluM mAruM.' evo jharathostIono mata che, sahiSNutAno mata che. sahiSNutAnAM aneka dRSTAMto paNa maLI Ave che. strIone, prAcInakALathI yogya svataMtratA A dharme ApI che. strIno daraje keTalIka bAbatamAM puruSa samAna hato. puruSanI jema strInI ArAdhanAnI - guNIyala strInI ArAdhanAnI A dharmamAM himAyata karI che. strInA sauthI mahAna saguNa tenI nirmaLatA ane pativratApaNuM gayuM che. A dharma svacchatAno AgrahI che. zarIrazuddhi, ghara, zerI, kuvA vagerenI zuddhino Agraha rAkhavAmAM Ave che. ApaNe upayogamAM laIne chIe te sarva vastuo zuddha hovI joIe, kAraNa ke asvaccha vastuono upayoga kare te manuSya pavitra nathI. ema A dharma mAne che. AthI A dharmamAM nIcenI AjJAo ApI che. sarvadharma darzana 13 104 sarvadharma darzana Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) keTalIka nAza pAmelI vastuo jamIna para paDI hoya che, tenI AsapAsa pharavuM nahIM. (2) pANImAM hADakAM, vALa, marelA jAnavara, carabI vagere nAkhavAM nahIM, (3) gaMdA, aMdhArA kUvAnuM pANI vaparAzamAM levuM nahIM. svacchatAnA A Agrahane lIdhe ja pArasIo zabane dATatA ke bALatA nathI, mAMsAhArI pakSIone khAvA de che. kadAca svacchatAnI sAthe, mRtyu pachI paNa paropakAra karavAno khyAla AmAM samAyela che. pavitra Ataza ane agnimaMdiroH jarathostI dharmamAM ahuramajhadanA pratIka agni (Ataza)nuM atyaMta mahattvanuM sthAna che. 'tamAma cIjone pavitra karanAra Ataza tAruM ane anya tamAma AtazonuM huM ijana karuM chuM." kudaratanAM sarvocca tattvane IzvaranA pratIka tarIke svIkAravAmAM AvyAM che, prakAza, agni evAM tattvo che, je sauMdarya, zuddhatA ane pavitratAmAM ApaNane IzvaranuM sacoTa smaraNa karAvI zake che, Ataza pAse sukha, dIrdhAyu, DahApaNa, zakti ane AbAdI vagerenI mAgaNI karavAmAM AvI che. Ataze mAtra pArthiva vastu nathI, divyazakti ane manuSyanI sarvocca AdhyAtmika zaktinuM pratIka che. agni haMmezAM zuddha rahe che, tamAma malina vastuone bALIne teno nAza kare che, temAM vinA kAraNe gaMdI, apavitra vastu nAMkhanAra zikSApAtra Thare che. jarathustI dharmamAM traNa prakAranAM agnimaMdiro che. (1) Ataza baherAma (2) Ataza AdarAna (3) Ataza dAdagAha - sauthI zreSTha prakAranuM maMdira te Ataza baherAma che. tenA Ataza mATe judI judI jAtanA Adezo jevA ke gharano Ataza, rAjAne tyAMno Ataza, senApatino, sonIno, luhArano. kuMbhArano, kaThiyArAno, vIjaLIno - evA badhA maLIne 16 Atazo bhegA karI, eka varSathI paNa vadhu lAMbA samaya sudhI tenA para ati lAMbI ane sUkSma kriyAo karI tene pavitra karavAmAM Ave che. AvI rIte pavitra thayelA agnine maMdiramAM akhaMDa baLato rAkhavAmAM Ave che. sauthI sakhata zArIrika ane mAnasika kasoTIomAMthI pAra UtaryA hoya evA mobedonI enA upara satata dekharekha hoya che. AvA Ataza baherAmanI saMkhyA bhAratamAM mAtra ATha che - temAMno sauthI vadhu pavitra, mahAna ane aitihAsika che te udavADAmAM che. te 'IrAnazAha'ne nAme oLakhAya che. bhAratanA pArasIomAM Ataza baherAma mATe 'agiyArI' zabda khUba pracalita che. e zabdanuM mULa saMskRta agni AgAra" athavA "agninuM nivAsasthAna" evo thAya che. jarathustI dharma sAdo, sIdho ane vyavahAru che, temAM azakaye AdarzonI vAto nathI. te dayo, prema, ahiMsAmAM mAne che. jagatanA vyavahAramAM nyAyanuM sthAna rahevuM joIe, evo saMdeza Ape che. 'karo tevuM pAmo ane vAvo tevuM laNo' evI jarathustI dharmanI dRDha mAnyatA che. dhArmika AzAvAdane svIkAre che. A dharmanuM dhyeya, satya, ahiMsA, prema, dayA, paropakAranI bhAvanAthI bharelI cAritryavAna vyaktio pedA karavAnuM che. 'atimAnava'mAM A dharma mAne che. teo deza ane samAjanA kalyANa mATe bhAre bhoga Ape che ane samasta pArasI koma temane mATe gaurava laI zake che. emane lIdhe jarathustI dharma UjaLo rahyo che, raheze. pArasI dharmanA tahevAro : pArasI dharmanA sthApaka azo jarathuSTrano janmadivasa, pahelA mahinAnA chaThThA divase thayo che. tene 'khoradAda sAla' tarIke ujavAya che. pArasI navA varSane 'patetI' kahe che. pateta eTale kSamAyAcanA mAge che. navA varSano pahelo divasa te 'navarojha' tarIke oLakhAya che, UjavAya che. 21mI mArcano A divasa navA varSe, vahelA UThI, snAna karI, navAM kapaDAM paherI agiyArI (maMdira)mAM jaI pArasIo pUjA kare che. gharane zaNagAre che. garIbone dAna Ape che. mIThAI ApI, "sAlamubAraka' pAThave che. Ataza baherAma (maMdira)mAM jaI bhalI duAo mAMge che. agninI pUjA kare che, ekezvaravAdamAM mAnanArA pArasIo hiMdu dharmanA tahevAro Ujave che. 'navajota'nI ujavaNI paNa sarasa rIte thAya che. putra ke putrI, sAta, nava ke agiyAra varSe dharmamAM praveza kare che. A divase bALakane DhAkAnI malamalano sadaro paherAvavAmAM Ave che. kastImAM 72 tAra gheTAMnI UnamAMthI vaNAya che. A kustI sadarAnI upara kamare traNa vakhata vIMTavAmAM Ave che, mAthe malamalanI TopI rAkhI prArthanA kare che. divasamAM pAMca vakhata prArthanA kare che. sarvadharma darzana 15 106 sarvadharma darzana Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvadharma prArthanA OM tatsat , zrI nArAyaNa tuM, puruSottama guru tuM, siddha buddha tuM, skaMda vinAyaka, savitA pAvaka tuM. brahma majada tuM, Adyazakti tuM, Izu pitA prabhu tuM, rudra viSNu tuM, rAma kRSNatuM, rahIma tAo tuM. vIra prabhu tuM, Atma teja tuM, sahajAnaMdI tuM, vAsudeva go-vizva rUpa tuM, cidAnaMda hari tuM. advitIya tuM, akAla nirbhaya AtmaliMga ziva tuM, OM tatsat , zrI nArAyaNa tuM, puruSottama guru tuM. tAo dharma cInanA lokonI e mAnyatA che ke dharma to mANasa mAtrane mATe naisargika ane svAbhAvika bAbata che. dharma to mAnavasvabhAva sAthe joDAyeluM tattva che. tAo dharmamAM vizva ane mAnavanuM mULabhUta aikaya svayaMsiddha mAnyuM che. "tAo'no artha : 'tAo' zabdanA aneka artha maLe che - prakRti, Izvara, buddhimattA, brahmana, paramatattva vagere. 'daivImArga' e arthamAM 'tAo' zabda vadhu pracalita che. tAo dharma svarUpasiddhino mArga che. te sanAtana mArga che, jenA para tamAma astitva dharAvatI vastu cAle che. chatAM AmAMnI koIe tenuM nirmANa nathI karyuM, kAraNa ke enuM astitva svayaM che. tAo dharmanuM pravartana ApanAra mahApuruSa mahAtmA lAotsu hatA. A vyaktivAcaka nAma nathI paNa eno artha 'prAcIna guru' (old Master) thAya che. temanuM kharuM nAma 'li' hatuM. vRddha bALaka ane prAcIna guru tarIke teo, tAo dharmamAM jANItA che. teoe spaSTapaNe darzAvyuM che, "samAja sudhAraNA karatAM pahelAM tamArI jAtane ja sudhAro ane AMtarika zuddhi para bhAra mUko." lAotsue lakhelo 'tAo-te-ciMga' tAo dharmano AdhArabhUta graMtha che, tenI racanA 81 nAnAM prakaraNomAM karavAmAM AvI che. temAM ekAMta AtmaciMtana para vizeSa bhAra mUkavAmAM Avyo che. duniyAnAM darzanomAM A graMtha sauthI gahana zAstragraMtha che, evo paNa eka abhiprAya che. temAMnA vicAro samajI zakAya tevA che. temAM je vicAra-mauktiko paDyAM che te Aje sarvadharma darzana 17 108 sarvadharma darzana Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa ApaNane mArgadarzana ApavA samartha che. je jANe che te bolato nathI; je bole che te jANato nathI. je sAco che te zaNagArato nathI. je zaNagAre che te sAco nathI.' sat ane asat ekabIjAne janma Ape che. muzkela ane saheluM ekabIjAnI pUrti kare che. = saMskAranuM daivIpaNuM ane paramatattvanI vAstavikatAno svIkAra e be bAbatone lIdhe, upaniSadanA vicAro sAthe ghaNuM sAmya maLI Ave che. dareka vastunI zreSThatA mATe traNa bAbato darzAvatA A dharmamAM ullekha che - prema, namratA ane sadAcArapUrNa jIvana gALavuM. A traNa aMzothI, premathI vIratA, namratAthI mahAnatA ane sadAcArathI adhikAranI rakSA prApta thAya che. tAo dharmanA siddhAMta vyaktigata sAdhanA sudhInA hatA tethI tenI lAMbI vyApaka asara cIna upara paDI nathI. AkAza athavA svarga, pRthvI ane mAnava e tAo dharmanA tattvaciMtananI traNa mukhya samAMtara bhUmikAo che. A traNeya paraspara saMkaLAyelA che. prakRtinI badhI ja ghaTanAomAM A pArasparika saMbaMdha rahelo che. tattvanI zodha ane prApti karavI e A dharmano mULabhUta hetu che. namra ane nirabhimAnI banIne ja mANasa mahAna banI zake - 'tAo'ne pAmI zake. kudaratamAM je kAMI bane che te haMmezAM khabara na paDe e rIte bane che - svayaMbhU rIte bane che. svabhAva pramANenuM vartana e kudaratamAM Adarza sthiti che. A sthitimAM ja AkAza ane pRthvInI prabhAvaka zakti pUrepUrI kArya karI zake che. kudaratamAM dakhala karanAruM tattva e mAnavIya ahaM ane tenI vAsanAo che. kutrimatA UbhI karanArA jJAna ane icchAne dUra karI manuSya kudarata sAthe ekAkAra thavAnuM che. namratA, saMtoSa ane sAhajikatAnA AcAramArga dvArA tenI prApti - anubhUtinI zakyatAo darzAvIne tAo dharme jIvanano eka sarasa namUno rajU karyo che. A dharmamAM paNa mAnavakalyANa mATenI keTalIka uttama AcArasaMhitA varNavavAmAM Avela che. sarvadharma darzana 109 10 zino dharma ziTo ke zito dharma-jApAnI prajAno prAcIna dharma che. I.sa. pU. 660thI teno AraMbha thayAnA ullekha maLI Ave che. A dharmanuM mULatattva sUryapUjA che. e uparathI evuM paNa anumAna karavAmAM Ave che ke, AryanI koI eka zAkhA tyAM jaIne vasI hovI joIe ane prAkRtika devonI pUjAnA himAyatI Aryoe sUryapUjA AraMbhI haze. A dharmanA graMtho pramANe Izvare jApAna (beTa)ne utpanna karyo che ane jApAnanA prathama rAjA mikoDo e svargamAMnA sUryadevatAno pRthvI uparano sAkSAt avatAra hato. TUMkamAM, jApAnanI prajAnI mAnyatA evI che ke potAno deza ane rAjA daivI che. 'sanAtana kALathI avicchanna cAlI AvelI rAjagAdI para mikADo bese che.' A dharmanA cAra zAstragraMtho maLe che. A dharmanA koI paNa mULa zAstragraMtha nathI paraMtu pAchaLathI saMpAdita karavAmAM AvyA cheH (1) ko-jI-kI (2) nihonagI (3) yaMga ziki (4) menio ziuM, zito dharmanA siddhAMto 110 ciMto dharmamAM sUkSma tAttvika vicAraNA thayela nathI paraMtu nIcenI traNa bAbatonI spaSTatA upakAraka banI raheze. sarvadharma darzana Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) kamInuM svarUpa (2) aneka devavAda (3) jApAnanI daivI utpatti. (1) "kamInuM svarUpa : zito dharmamAM paramatattvane 'kamI' kahevAmAM Ave che. 'kamI'nA16 abhiprAya maLe che. tene traNa vibhAgamAM joI zakAya che. (1) zuddha athavA pavitra (2) uttama athavA sarvocca (3) vicitra, gUDha ke alaukika, kamI e samagra vizvanuM paramatattva che. 'ekalA manuSyo ja nahIM, pazu-pakSI, choDa, vRkSa, samudra, pavana tathA alaukika sAmarthya ke jene mATe bhaya Upaje ane jenAthI bhaya thAya te padArthono 'kamI'mAM samAveza karavAmAM Avyo che. (2) aneka devavAda : jayAre badho aMdhakAra dUra thayo tyAre AkAza ane pRthvI utpanna thayA tyAra pachI devo utpanna thayA. AraMbhamAM be devo hatA pachI devonI saMkhyAmAM vadhAro thato gayo. eMzI ayuta karoDa ke AThaso karoDa devono ullekha maLe che. A rIte zito dharma aneka devavAdI che. sUrya, caMdra, tArA, pRthvI, parjanya ane dhummasadevI vagere jApAnanI prajAnA AdaraNIya devo che. temAM sUryadevInuM sauthI vizeSa mahattva che. jApAnanA rASTradhvaja upara paNa sUryadevInuM pratIka jovA maLe che. (3) jApAnanI daivI utpattiH jApAnanI prajA mAne che ke jApAna deza Izvare sarjelo che ane tenA upara rAjaya karanArA rAjAo paNa daivI aMzo che. sUryadevanA pratinidhirUpe rAjAne mAnavAmAM Ave che, tethI ziTo dharmamAM rAja-rASTrabhakti ane sUryapUjA be mahattvanA aMzo che. jApAnanA nAnA bALakane paNa ema zIkhavavAmAM Ave che ke tamArA mAtApitA to tamArA janmadAtA mAtra che, kharAM mAtApitA to tamAro deza che. rASTrabhaktine khUba mahattva ApavAmAM AvyuM che. naitika siddhAMto zito dharmamAM naitikatA aMge koI tAttvika ke saiddhAMtika vicAraNo jovA maLatI nathI, paraMtu pavitratA ane vaphAdArIne lagatA niyamo maLe che. 'A jagatanI sarva vastuono tyAga karI svaccha zarIra ane pavitra hRdayathI dararoja tame mArI tarapha Avo." A pavitratA bAhya ane AMtarika ema be prakAre keLavavAnI che. potAnA rAjA ane rASTra paratve UMDo Adara ane niSThApUrvakanI vaphAdArI A prajAnA lohImAM vaNAI gaI che. anya naitika AdezomAM satya, akrodha vagere saguNono mahimA darzAvavAmAM Avela che. je satya bole che tene IjA thatI nathI. je jUTho che tene avazya bhogavavuM paDe che. uparAMta, je kharAba che tenI niMdA karo, je sAruM che tene uttejana Apo. koInI IrSA karazo nahIM, AMkho lAlacoLa thavA dezo nahIM. daza niyamonuM vizeSa pAlana karavAnuM A dharma darzAve che, (1) devonI icchAnuM ullaMghana karazo nahIM. (2) pUrvajo pratyenuM RNa bhUlazo nahIM. (3) rAjayanI AjJAnA bhaMgano aparAdha karazo nahIM. (4) devonI gahana kRpA ane sArApaNAne bhUlazo nahIM. (5) samagra vizva eka kuTuMba che, te bhUlazo nahIM. (6) tamArI potAnI vyaktigata maryAdAo bhUlazo nahIM. (7) tamArA kAmamAM ALasa karazo nahIM. (8) bIjAo gusse thAya to paNa tame gusse thazo nahIM. (9) zikSaNane Thapako maLe tevuM karazo nahIM. (10) anyanI zikhAmaNathI doravAI jazo nahIM. zito dharmamAM darpaNa, talavAra ane motInI mALAnI pUjA karavAmAM Ave che. darpaNane pavitratA, nItimattA, prAmANikatA ane saguNonuM pratIka, talavArane bahAdurI, daDhatA ane nyAyanA sadguNonuM sUcaka tathA motInI mALAne paropakAra, sajajanatA, AjJAMkitapaNuM saguNanuM sUcaka gaNavAmAM Ave che. uparAMta A dharmamAM aihika sukho mATenI prArthanAo karavAmAM Ave che. devapUjAmAM devane dravyanI Ahutio ApavAmAM Ave che. svarga-naraka sarvadharma darzana 111 112 sarvadharma darzana Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke mokSano khyAla, A dharmamAM jovA maLato nathI ane AtmasAkSAtkAra jevI, pAralaukika bAbatane paNa A dharmamAM sthAna nathI. prajAkIya ane rASTrIya sukha-saMpatti mATe jarUrI sadAcArano, emAM Agraha rAkhavAmAM Avyo che. svArthatyAgamAM rahelI vairAgyabhAvanAnuM A dharmamAM sthAna che. A dharmamAM, dharma tathA rASTrabhakti ema baMneno samanvaya jovA maLe che. jApAnI prajAnA vikAsamAM A dharmano ghaNo moTo phALo che. dezaprema, pavitratA, prAmANikatA ane niSThA Adi sadguNono je Agraha jApAnI prajAmAM jovA maLe che te ziMto dharmane AbhArI che. Aje paNa A dharmanuM mahattvanuM sthAna, vizvanA vidyamAna dharmamAM che. yahUdI dharma (JUDAISM) prAraMbha : vizvanA thoDAka jUnA dharmomAMno eka yahUdI dharma che. eka mAnyatA mujaba Azare 3,700 varSa pahelAM A dharmano prAraMbha thayo che. vartamAnakALe ijharAyalanA pelesTAina ane jorDanamAM A dharma pALanArano mukhya vasavATa che. lagabhaga 14 karoDa loko A dharmanA anuyAyIo che. jemAMthI ardhA uparAMta loko eTale ke pa0 TakAthI vadhu saMkhyAmAM amerikAnA judA judA sTeTamAM rahe che. sthApaka : tIvru (yahUdI) lokonA dharmapitA abrAhama che. Mosoe (devadUta)nI madadathI paramAtmAe A dharma sthApyo che. A dharmanI thoDIka jANItI 3 zAkhAo A pramANe che : (1) jUnI (Orthodox) (2) rUDhicusta-saMrakSaka (Conservative) (3) sudhArAvAdI (Reformist) A traNa mukhya zAkhA (vibhAga) uparAMta prAdezika ane vibhinna AdhyAtmika vicAro dharAvatI peTA zAkhAo paNa che : sarvadharma darzana 114 sarvadharma darzana Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yahUdI dharmanI vizeSatA : karavAthI Izvara prasanna thAya che. tethI dareka vyaktie nyAya, dAna, prAmANikatA, naitika mUlyo ane sadAcArI jIvana jIvavA mATe puruSArtha karavo joIe. yahUdI dharma ane yahUdI prajAnA vikAsano itihAsa ekabIjA sAthe gADha rIte saMkaLAyela che. A dharmanA Moses - phirastAe lokone sadAcArI jIvana jIvavA mATe cokkasa prakAranA likhita niyamo ApyA che. A niyamone vaphAdAra rahevAthI, jagatamAM yuddhane - azAMtine taka maLaze nahIM. sarvatra zAMti sthapAze. mukhya dharmagraMtho : A dharma ekezvaravAdI che, arthAtu eka paramAtmAmAM mAne che. ekathI vadhAre Izvara hoI zake nahIM. A dharmamAM lokakalyANa ane lokonA zaikSaNika-dhArmika vikAsa para mukhya bhAra mUkavAmAM Avyo che. dharma e bIjuM kazuM nathI. paraMtu A dharatI paranA mAnavIne sAcA arthamAM mAnava banAvanAra zikSita ane bIjAne upayogI banAvanAre mahattvanuM prerakabaLa che. IzvaranI najaramAM jagatamAM badhAM rASTro ane prajAsamUho sarakhA che. Izvare mAnavI temaja prakRtinuM sarjana karyuM che, tethI A dharmamAM koI UMca ke nIca evo bhedabhAva svIkArela nathI. mAnavIno vikAsa karanAra mukhya traNa paribaLo che : (1) naitika - pavitra jIvana (2) sAcI AdhyAtmikatA (3) dhArmika zraddhA - dharma vizenI vyApaka-yathArtha samajaNa . AvI dhArmika zraddhAne deDha karavA mATe cokkasa niyamo - spaSTa Adezo ane jIvananA badhAM kSetrone AvarI letA uttama jIvanamUlyo hovA anivArya che. AvA niyamo sau koIe svIkAravA joIe ane je koI AvA janakalyANanA kAyadAnuM ullaMghana karaze tene zikSA karavAmAM Avaze .Exile -deza nikAla karavAmAM Avaze. dhArmika samUhathI ene ekalo rahevAnI pharaja pADavAmAM Avaze ane A rIte ekalo rahyA pachI jo te tenI vartaNUkamAM parivartana lAvaze to teno pharIthI dharmasaMsadamAM svIkAra karavAmAM Avaze. eno aparAdha mApha karI ene punaH mULanI jema badhI dhArmika sAmAjika pravRttio badhAM sAthe rahIne karavAnI taka ApavAmAM Avaze. mANasa mAtramAM, sArI ane kharAba ema baMne prakAranI vRttio hoya che tethI kAM to te IzvarIkAnUnanuM pAlana kare athavA e kAnUnane toDavA mATe, zetAnanI asara nIce, prabhAva nIce kharAba vartana kare. IzvaranA niyamonuM pAlana karavuM e sarvottama nIti che. AvuM pAlana yahUdI dharmano mukhya dharmagraMtha hIbrU bAibala 'olDa TesTAmenTa' (OLD TESTAMENT) che. A graMthanA prathama pAMca siddhAMto - "TORAH (Teaching) sauthI vadhu upakAraka che, yahUdI loko tene pUrI zraddhAthI svIkAre che. A graMthane AdhAre 10 AjJAo ApavAmAM Ave ane e dhArmika AjJAo (TEN COMMANDMENTS)no Adeza ApavAmAM Avyo. daza AjJAoH (1) mArA sivAya bIjo koI tArA mATe Izvara hoya nahIM. (2) tArI upAsanA mATe tuM koI paNa prakAranI pratimAnuM nirmANa karIza nahIM. svarganI ke pAtALanI athavA to dharatInA peTALamAM rahelA pANInI koI pasaMdagInI vizeSatAne tuM vaMdana ke namaskAra karIza nahIM. paramAtmAne nAme, IzvaranA nAme tuM khoTA sogaMda khAIza nahIM. ArAmanA (sabAtha)nA divasane tuM smRtimAM rAkhaje ane te divasa pavitratAthI pasAra karaje. (5) tamArA pitA ane mAtAne mAna Apaje. (6) tuM koInI hatyA (khUna) karIza nahIM. sarvadharma darzana 115 116 sarvadharma darzana Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) te parastrI-parapuruSa gamana karIza nahIM. (8) tuM corI karIza nahIM. (9) tArA pADozInI viruddhamAM tuM khoTI sAkSI (jubAnI) ApIza nahIM. (10) tuM tArA pADozInuM ghara, patnI, puruSa ke strIgulAma, teno baLada ke gadheDA vagere je tenuM hoya tenA para tAro khoTo mAlikIhakka (kabajo) jamAvIza nahIM. A daza AjJA mAnavIne, paramAtmAe ' SINAT' parvata parathI upadezarUpe ApelI che ane mAnavInA vikAsa mATenA A uttama kAyadA che - mahattvanA dastAveja che. yahUdI dharma mAne che ke A jagata zAzvata nathI, Izvare ene sajaryuM che ane Izvara ja eno nAza karaze. koI paNa dharmaguru(Priest)e mAnavI ane IzvaranA saMbaMdhamAM avarodha karavo na joIe ke na to koI paNa svarUpamAM paramAtmAne darzAvavo joIe. kuTuMbajIvanane sarasa-saphaLa banAvavA mATe IzvaranI upAsanA, bhakti, prArthanA, dAna, tathA pavitra divasa ane utsavo dhArmika utsavonuM Ayojana, upakAraka nIvaDe che. yahUdI dharme vizvane, " SABBATH " - ArAmanI sarvottama bheTa ApI che. sebAthanA Agamana sAthe zarIra ane AtmAne ArAma maLe che. Izvare cha divasamAM pRthvI ane svarga, sAgara ane bAkInuM badhuM sajaryuM ane sAtamA divase ArAma karyo. evI ja rIte ApaNe sahue cha divasa kAma karI, sAtamo divasa ArAma ane pavitratAthI mANavo joIe, A "ArAma'no divasa, zukravAre sUryAstathI zarU thaI zanivAranA suryAsta sudhIno hoya che, A divase koI paNa prakAranI sAMsArika pravRtti karavAnI nathI. gharamAM rahIne athavA to devaLamAM (SYNAGOGUE) jaIne prArthanA karavAmAM pasAra karavAno hoya che. zukravAre sAMje, gharamAM dIvA athavA mINabattI, gharanI strIoe pragaTAvI dhArmika maMtrono pATha karavAno hoya che. A dharmamAM prArthanAne khUba mahattvanuM sthAna che. dareka yahUdIe divasamAM traNa vakhata prArthanA karavAnI hoya che, (1) savAre, (2) bapore, (3) sAMje . uparAMta yahUdI dharma, yahUdInA jIvananI lagabhaga badhI ja pravRttio mATe niyamo darzAve che. AhAranA niyamo, vANI ane vartananA niyamo, vyApAranA niyamo. dhArmika graMthomAM bAibala (PSALM OF LIFE) jIvananuM saMgIta - pustakamAM ghaNA padonuM saMkalana che. A pustakanA padothI anuyAyI, Izvarane pavitra, zAMta, umadA jIvana jIvavAno mArga batAvavA mATe vinaMtI kare che. utsavoH (1) sebAtha : sebAtha vizenI vAta AgaLa varNavI che. (2) navuM varSa (ROSH HA SAANAH) tIzarI mahinAno prathama divasane navA varSano AraMbhano divase gaNe che. A divase jorazorathI vAjiMtra-raNazIMguM vagADI AnaMda vyakta karavAno che, temaja kharA hRdaye pazcAttApa vyakta karI, pApanI kSamAyAcanA karavAnI che. pavitra yahUdI potAnAM badhAM pApano ekarAra karI, e pApane sAgaranA peTALamAM padharAvI haLavo thAya che, A daza divasano utsava che. (3) sukoTa : (SUCCOT) A prAkRtika tahevAra che. jayAre khetara-vADI anAja ane phaLathI samRddha hoya che tyAre paramAtmA pratye AbhAra vyakta karavAno A tahevAra che. nava divasa sudhI cAlanArA A tahevAranA AraMbhanA ane aMtanA be maLIne cAra divasa vizeSa pavitra gaNAya che. be mukhya dhArmika kriyAo para A tahevAramAM vizeSa bhAra hoya che : 118 sarvadharma darzana sarvadharma darzana 117 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 1. bUthamAM - jhUMpaDAMmAM rahevuM 2. judI judI jAtanA choDa sAthe Izvarane vaMdana karI AbhAra vyakta karavo. (4) pAsa ovara "PASS OVER" : A 'pAsa ovara' tahevAramAM AthA vagaranI keka na khAvI ane bIjI bAjuthI Atho vagaranI keka ja khAvI, enI sAthe A tahevAra UjavavAmAM aneka niyamo saMkaLAyelA che. (5) upavAsa ane vilApanA divasa : A dharmamAM varSa daramiyAna pAMca sArvajanika upavAsa karavAnI AjJA che, AmAMnA cAra upavAsa parataMtra thavAnI nirAzA ane devaLanA nAza sAthe ane pAMcamo upavAsa vizuddhi sAthe saMkaLAyela che. AmAMnA pratyeka upavAsa sUryodayathI sUryAsta sudhI karavAno hoya che. sAmAnya rIte yahUdI prajAne mATe "People of the book" - pustakanA loko evuM vizeSaNa vAparavAmAM Ave che - arthAtu emanA badhA dharmasiddhAMto likhitarUpe maLe che. hakIkate temane mATe, People of Study - arthAtu 'abhyAsu loko' vadhu yogya vizeSaNa che. yahUdI dharmanI aneka vizeSatAo khUba AkarSaka, rasaprada ane mananIya che. konphayuziyasa dharma cInanI prAcIna saMskRtine Aja sudhI jIvaMta rAkhanAra paribaLomAM konphayuziyasa dharma mukhya che. cInamAM mukhya traNa dharmo pracalita che. (1) tAo dharma (2) bauddha dharma (3) konphayuziyasa dharma. cInanI koI paNa dhArmika ke sAMskRtika paraMparA A dharmanI asarathI mukta nathI. cInanA A mahAna dharmanI sthApanA mahAtmA konphayuziyase karI che, temane daivI ke avatArI puruSa tarIke pUjavAmAM Ave che. A dharmanA zAstragraMthomAM - (1) pAMca praziSTa kRtio (Five classics). (2) cAra graMtho (Four books) no samAveza thAya che. kophyuziyasa dharmanA siddhAMto : A dharmanA tAttvika siddhAMtomAM Izvara, AtmA, jagatanuM naitika zAsana ane mANasanA mULabhUta naitika premano samAveza thAya che. teo Izvarane saguNa mAne che. Izvara paripUrNa ane premALa vyakti che ane tenI aMtaryAmI kriyAzaktine kAraNe sRSTino uddabhava ane vikAsa zakya sarvadharma darzana 120 sarvadharma darzana Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bane che. IzvaranA astitva uparAMta, AtmAnI amaratAno siddhAMta paNa temaNe svIkAryo hato. Ama chatAM, A dharmanuM mukhya lakSya to mANasano laukika vyavahAra ane sAmAjika vyavasthA che. arthAtu, mAnavatAvAdI dharma che. A mAnavatAvAda paNa viziSTa prakArano che, Adhunika mAnavatAvAdanI jema temAM pAralaukika tattvono niSedha nathI. mANasanA mULabhUta svabhAvagata nItiprema upara A dharma vizeSa bhAra mUke che. 'A jagatamAM sarvatra naitika zAsana pravarte che. naitika niyamathI zAsita, A jagatamAM mANasa paNa apavAda nathI. mANasamAM, svabhAvagata mULabhUta nItiprema che. mANasa mULabhUta rIte zivatva ane mAMgalyano cAhaka che ane tenI pAse naitika vikAsanuM saMkalpa svAtaMtrya che. naitika siddhAMto : (1) pAMca mahAna saMbaMdho : vyaktinuM samAjamAM sthAna nakkI karanArA vividha saMbaMdhomAM pAMca saMbaMdho sauthI vadhAre mahattvanA ane mahAna che. A saMbaMdho nIce mujaba che : (1) pitA ane putra : pitAmAM prema ane putramAM pitRbhakti. (2) moTAbhAI ane anujaH moTAbhAImAM saujanya ane nAnA bhAImAM namratA ane AdarabhAva. (3) patipatnI: patimAM vartaNukanuM aucitya ane patnImAM AjJAdhInatA. (4) bujhurgo ane yuvAnoH bujhurgomAM mAnavatA ane yuvAnomAM AmanyA. (5) rAjA ane prajA : rAjAmAM paropakAra ane prajAmAM vaphAdArI. A pAMca mahAna saMbaMdhamAM paNa pitA-putra ane rAjA-prajAnA saMbaMdho para konphaziyasa dharma vizeSa bhAra mUkyo che, kAraNa ke, kuTuMba ane rAjaya e be sauthI agatyanI sAmAjika saMsthAo che. jevI rIte kuTuMbano vaDo pitA che tevI rIte rAjA e samagra prajAno netA che. rAjAno mukhya guNa paropakAra che. vyaktie pitAne ane rAjAne pUrepUrA pUjayabhAvathI mAna ApavuM joIe ane bhaktibhAvathI sevA karavI joIe. 'mArA putra pAsethI mane je rItanI sevAnI apekSA hoya tevI sevA mAre mArA pitAnI karavI joIe. mArI nIcenA amaladAra pAsethI mane je rItanI sevAnI apekSA hoya tevI sevA mAre mArA rAjAnI karavI joIe - mArA anuja pAsethI mane jevA vartananI apekSA hoya tevuM vartana mAre mArA moTAbhAI pratye karavuM joIe.' catura mAnavInI vartaNUkamAM pAMca saguNa pragaTa thayA karatA hoya che : (1) svamAna, (2) udAratA, (3) nikhAlasatA, (4) gaMbhIratA, (5) paropakAra. uttama mAnavI bolatAM pahelAM Acare che ane pote kArya karyuM hoya te ja bIjAne karavAno upadeza Ape che, tema tenAM vicAra, vANI ane vartanamAM saMpUrNa ekarUpatA hoya che. tenI kartavyabhAvanA ghaNI tIvra hoya che. niHsvArthabhAve te pragaTa kare che. uttama mAnavano Adarza : konphayuziyase uttama mAnavano Adarza varNavatAM lakhyuM che. Avo mAnava - (1) pakSApakSInA pUrvagrahathI vimukta rahe che. (2) te zAMta ane svastha hoya che. (3) tenAmAM zoka ke bhaya nathI. (4) bIjAnA sArA guNonuM gaurava ane naThArA guNo para vizeSa bhAra mUke nahIM. (5) anyane anukULa thavA prayatnazIla paNa khuzAmata karato nathI. (6) e gauravasaMpanna hoya che paNa abhimAnI hoto nathI.. (7) potAne je joItuM hoya te potAnA aMtaramAMthI zodhe che. (8) zuddha dRSTie jovuM, spaSTapaNe sAMbhaLavuM, mukha para, ceSTAmAM Adara, vANImAM prAmANikatA, vyavahAramAM niSThA, samAdhAna meLavavA tatpara, krodhanAM pariNAma vicAre, lAlaca nahIM paNa pharaja bajAvavA mATe utsAha. (9) saguNasaMpanna hoya tenI ja maitrI karo. sarvadharma darzana 121 122 sarvadharma darzana Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10)potAmAM doSa hoya chatAM tene sudhAravA nahIM e ja kharekharo doSa 13 (11)saMskAra ApanArI lalitakaLAomAMthI tAjagI meLavo. kavitAthI cAritryanuM ghaDatara thavA dezo. konphaphyuziyase nIti ane dharmanI je prakriyA vyavasthita rUpamAM ApI che temAM paramezvaranI mAnyatA ane pUjAno svIkAra karavAmAM Avyo che, pUjA, stuti ane yajJa vagerethI bhaktibhAvanI abhivyakti thAya che. paraMtu A dharma, badhI vidhio karatAM potAnI jAta ane samAja pratyenI naitika pharajane vizeSa mahattva Ape che. mANase potAnI jAta pratye vaphAdAra rahevuM ane mAnavabaMdhuo pratye prema rAkhavo e A dharmano mukhya Adeza che. vairAgyabhAvanAnI apekSA rAkhatA A dharmanAM keTalAka kathano noMdhapAtra yuddha saMdarbhe hiMsA, dharma ane nIti mANasa abhimAnI ane dravyano lAlacu hoya to bhalene enAmAM cAritryanA tamAma guNo hoya topaNa e guNo jarAye lekhAmAM levA jevA nathI. jo mANasa potAnI pharajane paheluM sthAna Ape ane phaLane gauNa sthAna Ape to te mahAna thaze ja. pharaja prathama che - lAbhano vicAra pachI karavo. bhogamAM, niSkriyatAmAM sukha nathI - sukha samRddhi sAthe nathI saMkaLAyeluM, khAvAne mATe sAdo khorAka, pIvAnuM pANI ane vAMkA vaLelA hAthanuM ozIkuM enI sAthe paNa sukha hoI zake. konphayuziyasa - lokone saguNa zIkhavanAra mahAna zikSaka hatA. teone deDha zraddhA hatI, 'je manuSyo sArA thAya to kuTuMbo sArAM thAya, rAjyo sArAM thAya ane tethI AkhuM jagata sAruM thAya.' konphayuziyasa dharma mAne che ke jo sadupadeza ApavAmAM Ave to mANaso sArA thaI zake tema che. mANasane sArA karavAnI pravRtti karanAra A dharma mahAna che. vizvanI koI paNa dharmaparaMparAe yuddhanI tarapheNa karI nathI. yahUdI prajA jene pavitra gaNe che te musA payagaMbarane yahovAha deve sinIya parvata para je karAro ApyA tenA sAtamA karAramAM jaNAvyuM che ke "koI paNa prANInI hiMsAthI virAma pAma.' navA karAranI hastI Isu pachI thaI che. IsunA jIvana ane upadezamAM prema, kSamA ane paropakAranAM tattvo khIlelo che. Isu verano badalo levAnI sApha nA pADatA kahe che ke 'tamArA DAbA gAle koI tamAco mAre to jamaNo dharavo.' | kurAne zarIphanA khudAnuM nAma ja 'rahimAna' che. jenA jIvanamAM prANImAtra pratye dayA abhipreta che te 'rahimAna' che, azo jarathuSTranA upadezano sAra temanA ahUramajhadanA karAranAmAmAM samAI jAya che. pavitra vicAra, pavitra vANI ane pavitra karma tenuM mULa che. sUryapUjA, samudrapUjA ane agnipUjA jIvananI pavitratA mATe che. jarathostI prajAnA prabhunuM nAma ja jo pAka che to dayA, pavitratA ane paropakAra tene priya kema na hoya ? - tamAma bhAratIya dharmoe anyanA jIvanano adhikAra jhUMTavI levA mATe yuddhanI tarapheNa karI nathI. chatAMya vizvanA itihAsa tarapha daSTipAta sarvadharma darzana 124 sarvadharma darzana Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karIzuM to jaNAze ke asaMkhya yuddho prAcIna kALamAM thayAM che, madhyakALamAM paNa aneka yuddho thayAM ane sAMprata kALamAM paNa yuddha thaI rahyA che. AzcaryanI vAta to e che ke moTA bhAganA yuddho dharmane nAme thayAM che. Ama dharma ane yuddha vacce eka chUTI na paDI zake tevI lIMgaTha gAMTha vaLI gaI che. AtaMkavAdane nAbUda karavA amerikAe yuddhanI bherI vagADI che. tAlIbAnoe islAma dharmanI sAmenA AkramaNane khALavAnA nAme yuddhanI jehAda jagAvI che. sArvabhaumatva ane trAsavAdane dUra karavA mATe pAkistAna sAme bhAratamAM yuddhanuM raNaziMguM vAgI rahyuM che. pariNAme vizvamAM yuddha nagArAMnAM aneka paDaghama vAgaze. bhAratIya darzano, rAmAyaNa ane mahAbhArata jevAM mahAkAvyo ane gItA jevA pavitra graMthomAMthI yuddhamAM viveka, nIti ane ahiMsA dharma zuM che tenuM mArgadarzana maLI rahe che. bhagavAna mahAvIra ane buddha to ahiMsA ane karuNAnAM avatAra kahevAyA. temaNe sarvathA hisAnivAraNanI ja vAta karI che. temanA kALamAM paNa aneka yuddha thayAM che. paraMtu temanA anuyAyI rAjAo ane senApatioe te samayamAM yuddha veLAe paNa je AcaraNa karyuM tenuM nirIkSaNa rasaprada raheze. jJAnI puruSoe ahiMsAne samajavA mATe keTalAMka staro nirdhArita karelAM che. temaNe hiMsAne cAra vibhAgamAM vibhakta karI che. A staro tenI vastusthiti para nirdhArita hoya jANIbUjhIne koI khAsa saMkalpa, nirdhAra sAthe, IrAdA sAthe ja hiMsA AcaravAmAM Ave te saMkalpI hiMsA che, saMkalpI hiMsA AkramaNAtmaka hiMsA che, dareka mAnavI mATe te parihArya che. daDha saMkalpazakti vaDe te nivArI ke aMkuzita karI zakAya che. saMkalpI hiMsA, veravRtti, dveSa, IrSAnuM pariNAma che, jenuM pariNAma haMmezAM nakArAtmaka hoya che. potAnuM dhAryuM pariNAma lAvavA anyane trAsa Apavo, AtaMka phelAvavo, pIDA karavA ke taDapAvavA mATe karavAmAM AvatI hiMsA, saMkalpI, hiMsA che. bIjo prakAra AraMbhI hiMsAno che, je AjIvikAtmaka hiMsA che, khAna-pAna, ghara-gRhasthI saMsAranA rojiMdA vyavahAra calAvavA mATe che te AraMbhI hiMsA che, je mAnavasukha mATenAM bhautika sAdhanonA sarjana ane saMrakSaNa mATe che. jIvana-vyavahAramAM ghara calAvavA aneka prakAranI hiMsA thatI hoya che. jIvanamAM sAvadhAnI ke jAgRtithI A hiMsA ochI thAya ke nivArI zakAya che. kuTuMbanA bharaNa-poSaNa arthe dhaMdhA-vyavasAya mATe khetI-vADI, vepAraudyogamAM je hiMsA thAya che te udyogI hiMsA trIjA prakAranI che. mAnavamana ja pravRttionuM mULa srota che. mATe saMsAramAM ahiMsA AcaravI paDe che, paraMtu sAvadhAnIpUrvaka, nyAya-nItipUrvaka, saMyamapUrvaka jIvana jIvanAra A hiMsAne nivArI ke ochI karI zake che. hiMsAno cotho prakAra che virodhI hiMsA. zatrunA AkramaNa samaye dezane, nagarane, parivArane, kuTuMbane ke potAnI jAtane bacAvavA mATe anyAyano pratikAra karavA mATe, AjhAdInI surakSA mATe, sArvabhaumatva mATe, rASTranI zAMti mATe je yuddha karavAmAM Ave, te virodhI hiMsA che. te pratyAkramaNa hiMsA arthAtu AkramaNano vaLato javAba surakSA-bacAva mATe je hiMsA AcaravAmAM Ave che te virodhI hiMsA che. bhautika saMsthAno para potAnuM astitva rAkhavA jeo icche che teo A hiMsAne sahaja gaNe che. virodhI hiMsA saMpUrNapaNe TALI zakAtI nathI. strIonA ziyaLanI rakSA, potAnuM, kuTuMbanuM, rASTranuM rakSaNa karavuM e dareka vyaktinI prAthamika pharaja che. nirdaya zatrunA AkramaNa samaye potAno bacAva karavo, rakSaNa karavuM pharajarUpe che, sArvabhaumatva mATe dezanI sarahadonuM rakSaNa kartavyarUpe che. AthI A virodhI hiMsAne saMpUrNapaNe TALI zakAtI nathI. svabacAva arthe hiMsA AcaravAmAM Ave tyAre manamAM kaSAya, dveSa, veravRtti utpanna na thAya tenI kALajI rAkhI sAvaceta rahI vartavAmAM Ave te icchanIya che, sva-rakSaNa samaye je hiMsA AcaravI paDe, katala karavI paDe, maravuM ke mAravuM paDe to mukhya lakSa rakSA-bacAvanuM hoya, naitika pharaja ke kartavyanI bhAgarUpa hoya to te anicchanIya ke vajarya gaNavI muzkela che. zarata | sarvadharma darzana 125 126 sarvadharma darzana Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTalI ke A pharaja dharmanA mArge nyAyanItipUrNa hovI joIe. virodhI hiMsAnA uttama udAharaNa che maryAdA puruSottama rAma ane zrIkRSNa. anyAyano pratikAra jyAre ahiMsAthI zakya na hoya tyAre virodhI hiMsAno Azraya anivArya thaI rahe che. sAmAnya jIvanamAM anyAyano pratikAra Avazyaka manAyo che. anyAyano pratikAra na karanAra vyakti ADakatarI rIte to anyAyanI anumodaka ja gaNAya ne ? anyAyanA pratikAra mATe ja gAMdhIjIe svAtaMtrya-saMgrAmanI ghoSaNA karelI. Adhunika yugamAM mahAtmA gAMdhIjIe AMdolana dvArA ahiMsaka satyAgraha dvArA dezane AjhAdI apAvI. AvI ahiMsA kAyarono dharma nathI. 'ahiMsA paramo dharma'no aMcaLo oDhI ahiMsAne DhAla svarUpa rAkhI potAnI azakti chupAvavI te daMbha che. ahiMsAnA AvA "mahorAM' janatAne nirbaLa karI mUke che. aitihAsika yuddhaprasaMgonA pAtro para ciMtana karIe tyAre satI sItAjI, vibhISaNa, yudhiSThira, arjuna, bhIkha, droNAcArya, vidurajI, bhagavAna mahAvIranA samayanA biMbisAra, zreNika, ceDA rAjA , ceTaka rAjA, rAjA udAyana, kalIMganA rAjA azoka, kumArapALa rAjAnA maMtrI udayana ane mahAnItijJa cANakaye jevA mahApuruSonI bhAvanA ane manomaMthana tapAsavA jaivA pathadarzaka che. ekabAju samarAMgaNamAM yuddha to bIjI bAju haiyAnA kurukSetranA AMtara manomaMthananuM tumula yuddha caramasImAe pahoMcyuM hatuM. yuddhottara vinAzanAM karuNa dezyonI kalpanAthI eka rAkSasI vikSubdha banI sItAjI pAse jaI yuddhanAM bhayAnaka pariNAmonuM citra rajU karI kahe, 'A yuddhathI lAkho vidhavA banaze, "he sItAjI, Apa strI cho to strIjAti pratye dayA anukaMpA lAvI laMkApatinAM dAsI banI jAo ane A dAruNa yuddhane aTakAvI do.' sItAjI bahu ja mArmika javAba Ape che, 'jayAre jayAre strIo mArA jevI paristhitino bhoga banaze tyAre mAruM daSTAMta laI vicAraze ke rAmanI mahAsattvazAlinI sItA paNa jo laMkApatine zaraNe thaI gaI to ApaNuM zuM gajuM ? Avo vicAra karI te kanyAo ane strIo parapuruSane AdhIna thavA lAge to ? bhaviSyamAM karoDo strIo kulaTA bane tevI paraMparA sArI ke vartamAna yuddhamAM lAkho strI vidhavA bane te sAruM ? rAkSasI zuM bole ? ahIM ziyaLanA rakSaNa mATe virodhI hiMsA anivArya banI jAya che. itihAsamAM bIjuM AvuM ja udAharaNa che zrIkRSNa-arjunanuM, arjunane kurukSetramAM temanI sAme UbhelA temanA svajano sAme yuddha karavAmAM rasa na hato. te udAsIna hato. viSAdayogamAM aTavAyelA arjunane AtmA, paramAtmA, dharma, pharaja ane kartavyanI preraNA zrIkRSNa ApI, ane arjunane yuddha mATe pravRtta karyo. baMne pakSe viSTikAra banI yuddha TALavA zrIkRSNa aneka prayatno karyA, svayaM dUta banI duryodhananI sabhAmAM jaI pAMDavone mAtra pAMca gAma ApavA vinaMtI karI, duryodhana na mAnyo. satya, nyAya ane nIti mATe yuddha eTale virodhI hiMsA zrIkRSNa mATe ahIM pharajano bhAga banI. zrIkRSNa to faITTca sApunAm dharmanI punaHsthApanA karavA avatAra dhAraNa karelo. sAttvikono AdhAra ane saMrakSaka evA lokarakSaka zrIkRSaNe bhagavata bhaktinI Toca jevA bhISmapitAmaha ane droNAcArya jevA sadguNasaMpanna ane satapravRtta mAnavono saMhAra zA mATe karAvyo ? sukSma mAnavasaMbaMdho ane vahevAronA pAragAmI zrIkRSNanI prajJA adabhuta hatI. emanI najara mAnavajAtanA kalyANa para maMDAyelI hatI. satya, nIti ane nyAyanI sAme temane mana game te vyakti gauNa hatI. adharma ane anyAyane pakSe besanAra vyakti adharma ane anyAyano anumodaka banI jAya che. adharma ane anyAyane zaraNa ApanAra dharmI vyakti paNa adharmI banI jAya, e nyAye zrIkRSNa pArthane bANa caDAvavAnI preraNA karI, yuddhane ja kalyANa mAnyuM. droNAcArya game tevA bhadrapuruSa hovA chatAMya adharmano pakSa laI brahmazastra choDI hajAro nirdoSa mAnavono saMhAra karavA taiyAra thaI gayA hatA. zrIkRSNanuM tenI sAme levAyeluM pagaluM pote je pakSamAM UbhA hatA tenA yogakSema mATenuM hatuM. zrIkRSNanI raNanIti dharma ane nyAyanA rakSaNa sarvadharma darzana 127 128 sarvadharma darzana Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe hatI. dharmapuruSa, adharma ane anItine zaraNa Ape to te adharmI banI jAya che, A uparathI ApaNe tAratamya kADhavAnuM ke je deza AtaMkavAdI ane trAsavAdIone zaraNa Ape te dezane AtaMkavAdI ke trAsavAdI, jAhera karavo joIe ane tene aparAdhI gaNI daMDa devo joIe. bhagavAna mahAvIranA samayamAM bhavitavyatA ane karmodayane kAraNe keTalAMka yuddho thayAM, e samayanA rAjAo ane keTalAka senApatio zrAvakanAM vrato pALatA. adharma ane anyAyanA pratikAra mATe paNa yuddhane aMtima zarsa tarIke ja apanAvatA. yuddhakALamAM paNa temanA jIvanamAM dharma, nIti, dayA ane nyAyane sthAna hatuM. udAyana rAjAe rAjA pradyotane parAsta karyo, rAjA potAnA nagaramAM pAchA pharI rahyA che. mArgamAM ja chAvaNI nAkhIne rahyA. udAyana rAjA saMgrAmamAM keda karelA pradyota rAjAnI bhojana vagerenI potAnI pramANe ja saMbhALa rAkhatA. paryuSaNa parva AvatAM udayana rAjAe upavAsa karyo. rasoiyAe pradyotane pUchyuM, 'Aje zuM jamazo ?' A sAMbhaLI ujajainiyati pradyotane lAgyuM ke Avo prazna Aja sudhI thayela nathI. nakkI A upahAsa mAruM baMdhana ke vadha sUcave che, AvuM vicArI rasoIyAne temaNe pUchyuM ke AvuM pUchavAnuM kAraNa zuM ? rasoIyo bolyo, 'rAjana, Aje paryuSaNa parva che, tethI amArA svAmI sAthIo sAthe upoSita thayA che, arthAt saue upavAsa karela che mATe tamArA ekalA mATe ja rasoI banAvavAnI che." pradyote kahyuM ke, "he pAcaka, mArAM mAtA-pitA zrAvaka hatAM tethI huM paNa A mahAparvano upavAsa karIza." rasoiyAe pradyotanAM A vacano rAjA udayanane kahI saMbhaLAvyA, tethI udayane kahyuM ke, kArAgRhamAM rahIne paryuSaNa parva pALanAra pradyota mAro dharmabaMdhu thayo. tethI turata ja temane kArAgrahamAMthI mukta karo. tamAma hiMsAnA prAyazcita rUpe pratikramaNa karI pradyotanI kSamA mAgI ane pApathI nivRtta thayelA te nirmaLa AtmAe rAjayamI choDI zuddha sAdhupaNAno aMgIkAra karyo, udayana rAjA chellA rAjarSi thayA. bhagavAna mahAvIranA paramabhakta zreNikanA putra kuNika ane hallavihalla vacce paNa yuddha khelAyuM. halla ane vihallanA bhAgamAM AvelAM divya kuMDala, vastro, hAra ane secaka hAthI moTAbhAI kaNikane paDAvI levA hatA. halla ane vihalla mAmA cUTaka rAjAne zaraNe gayA. caiTaka dharmI zrAvaka puruSa hatA. yuddha, dharma, hiMsA-ahiMsAnuM tenuM manomaMthana adbhuta hatuM. je paristhitimAM haNavA nimitte nahi chatAM anivArya rIte tyAM thatI hiMsA dravyamAM hiMsA che ane bhAvamAM ahiMsA che, to tevI hiMsA evI pApakara nathI ane evI baMdhanakara paNa nathI ke je pApa ke baMdhabaMdhana na harI zake, kAraNa ke A samajaNavALI vyakti potAnI thayelI hiMsAno garva nathI letI ke hiMsAne phALe vijaya nathI caDAvatI. paraMtu UlaTI hiMsAmAM pote ja nimitta thayela che tenuM prAyazcita jarUra karaze. rAjA ceTaka yuddhabhUmimAM paNa vratone aMgIkAra karatA ane ceDArAja to samarAMgaNamAM paNa sAmAyika ane pratikramaNanA pavitra bhAvomAM rahetA. ceTakane pakSe laDanAra nAgarathIno pautra varUNa, satya, nyAyI ane zrAvakanAM dvAdazatratane pALanAra hato. kaNikano senApati yuddhanI mAgaNI karato samarAMgaNamAM 'dhA kara, ghA kara' no pokAra karato dhasyo. uttaramAM varUNa bolyo, ke, "he mahAbhuja, huM zrAvaka chuM ane mAre evuM vrata che ke koInA upara prathama prahAra karavo nahIM. svarakSaNa mArI raNanIti ane dharma che.' mRtyu samaye varUNe samarAMgaNamAM tRNano saMthAro karI saMlekhanA vrata sAthe samAdhimaraNane AtmasAt karyuM. - rAjA kumArapALe maMtrI udayanane soraThanA rAjA samarane jItavA mokalyo, yuddhasthaLe ghavAyelA maMtrI udayana chellI ghaDIo gaNAto hato, senApatie udayananI aMtima icchA pUchI to teNe kahyuM ke mArI aMtima icchA paMca mahAvratadhArI sAdhunAM darzananI che, samarAMgaNamAM sAdhu kyAMthI lAvavA ? senApatie yukti karI ane eka bahurUpI taragALAne sAdhu veSa paherAvI lAvyA, bahurUpIe AbehUba jaina sAdhu kahe tema udayanane aMtima dharma saMbhaLAvyo. udayanane khUba zAMti thaI. bahurUpIne thayuM ke sarvadharma darzana 129 130 sarvadharma darzana Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArA eka divasanA sAdhupaNAnA nATakathI udayanane zAMti, samAdhi ane sati maLI to hakIkatamAM A sAdhupaNAnI keTalI bhavya ane divya tAkAta haze ? bahurUpInA manomaMthane tenA jIvananI dizA badalI nAkhI. sadgurunA zaraNamAM jaI sAdhupaNAnuM teNe jIvanabhara AcaraNa karyuM. abhayA rANInI abrahmacaryanI mAgaNIno anAdara karanAra, sudarzanane abhayA rANIe zULIo caDAvavA lagI dAva khelyA chatAM, chevaTe sudarzananuM satya tarI AvyuM. tyAre rAjAne hAthe thato abhayArANIno vadhu e ja sudarzane aTakAvyo. bharapUra hiMsAnA mukhamAM AbAda ahiMsA paLAvI ane kaTTara virodhIno premabharyo sAmano karI vijaya meLavyA pachI ja vijayamALA virodhIne ja paherAvIne ja prema pAtharavo, e ahiMsAnI saphaLatA che. Aje samagra vizvamAM sattA ane jamInanI lAlasA, AtaMkavAda ane dharmajhanUnane kAraNe yuddhanAM nagArAM vAge che tyAre satya, nyAya, nIti ane vivekanuM ciMtana jarUrI che. satyanA pakSa mATe ane anyAyanA pratikAra mATe DAhyA ane zANA puruSo yuddhone aMtima sAdhanarUpe ja svIkAre che. zAMtine jhaMkhatI mAnavajAtane Aje yuddhanI nahi paraMtu yuddhane nivArI zake tevA prajJApuruSa buddhanI jarUra che. krodha, mAna, mAyA ane lobhanuM je ugamasthAna che, je bhItaramAM phUMphADA mArI rahela che, tevA aSTakarmanA kAlInAga sAme pratyeka mAnave yuddha karI tene parAsta karI nirmaLa banavAnI bhAvanA ja parama kalyANakArI che. sarvadharma darzana 131 14 dharma ane dharmajhanUna : eka vizleSaNa AtaMkavAdIone dharmajhanUnanAM viSa pivarAvavAmAM AvyAM che dharma e jIvana jIvavAnI kalA che. dharma mAnasika zAMti mATe che. saMsAramAM paribhramaNa karatAM karatAM Atmapradeza para lAgelAM karmonI nirjarA karavA mATenI prakriyA, te dharma che. dhAraNa karI rAkhe te dharma, jIvane durgatimAM paDato aTakAvI dharI rAkhe te dharma che. AtmAno svabhAva te dharma che. kALanAM sAMprata pravAhamAM dharma sAthe jhanUna joDAI gayuM che. alabatta anAdikALathI dharma sAthe AvuM thatuM AvyuM che. dareka pakSe evI dRDha mAnyatA baMdhAI jAya ke huM karuM te ja dharma che. sAmeno pakSa adharma AcarI rahyo che, tyAre dharmamAM jhanUna pravezI jAya che. yudhiSThira ke rAmane dharmanuM pratIka gaNIe to duryodhana ke rAvaNa jhanUnanuM pratIka che. AtmA ke padArthano mULa svabhAva dharma che eTale, dharma e prakRti che. potAnA dharmanI paraMparAmAM rahIne sadAcAra, ahiMsAyukta sat dharmanuM pAlana te saMskRti che ane dharmajhanUna te vikRti che. dharma ane dharma jhanUna baMne aMtima cheDA che. hakIkatamAM dharmane jhanUna sAthe kazI nisabata nathI, kazo ja saMbaMdha na hoI zake, paraMtu durbhAgye dharma ane dharmajhanUna evI sarvadharma darzana 132 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAMtara cAlatI bAbata banI gaI che ke temane chUTI pADavI muzkela che. dharma to amRta che ane jhanUna viSa che, to A amRtamAM viSa koNa, kyAre, kevI rIte ane zA mATe bheLave che ? dharma sAthe jhanUna joDAya to dharmano cheda UDI jAya. dharmajhanUna ApaNAmAM rahelA pUrvagrahone kAraNe pragaTyuM che. dharmanI sAcI samajaNa na hoya tyAre jhanUna pragaTe che. keTalAMka mukhya tattvo dharmajhanUnanAM preraka che, emAMnA eka che kahevAtA dharmaguruo. teo potAno svArtha sAdhavA mATe cokkasa dharma ke sAMpradAyika ToLAMo UbhAM karIne potAnuM Adhipatya ke varcasva jamAvavAnuM kArya kare che. AvA dharmanetAonA sthApita hita (vesTeDa inTaresTa) dharmajhanUnanI jananI che. bIjuM tattva pUrvagraha che. eka sApanuM gAma hatuM. AkhA gAmamAM dareka jagyAe sApa dekhA de. sApa paga parathI cAlI jAya, sApa bALako sAthe rame. bahAragAmathI AvelA bhAIe gAmavALAne Azcarya sAthe pUchayuM, "AvA kALotarA nAganA samUha sAthe rahetA tamane Dara nathI lAgato ?" A sApanuM gAma che. ahIM nAga karaDatA nathI." gAmavALAe zAMtithI pratyuttara Apyo. - A gAmamAM eka noLiyAe janma lIdho. noLiyAnAM mA-bApe kahyuM ke ApaNe sApanA gAmamAM rahIe chIe, paraMtu e ApaNA duzmana che. noLiyAnuM baccuM kahe, kema duzmana ? bApA kahe, "A duzmananI paraMparAthI che. keTalIya peDhI pahelAM ApaNA paradAdAne sApanA paradAdAe mArela, mATe tane sApa maLe tyAre lAga joIne tene mAraje." baccuM kahe, "mArI sAthe to A duzmanI nathI, to zA mATe mAruM ? A sApe mAruM to kazuM bagADyuM nathI." bApe gAmanA badhA vaDIlone bhegA karI kahyuM ke "A baccuM mAruM mAnatuM nathI. samagra noLiyAnI jAta mATe A kalaMka che." badhAMe maLIne noLiyAnA baccAne samajAvyuM. na mAnyuM to badhAMe pUrvagrahane kAraNe bhegA maLIne ene mArI nAMkhyuM. ApaNI mAnavajAtamAM AnA karatAM bhayaMkara jhera-dveSa che. bIjA dharmamAM janma levo te duzmanInuM kAraNa kema hoI zake ? mAtra pUrvagrahane kAraNe dharmamAM jhanUna bhaLe che ane pariNAme lohInI nadIo vahe che. koI paNa dharmamAM janmelI vyaktinA lohIno raMga lAla ja hoya, to bhedabhAva zA mATe ? bIjA dharma viSe gerasamaja thavAnuM vAstavika kAraNa anya dharmo viSenI jANakArI ke samajaNano abhAva hoya che. hakIkatamAM ApaNuM ciMtana tyAM sudhI pahoMcatuM nathI. pariNAme bIjA dharma pratye vaimanasya ke dharmajhanUna tarapha ApaNe vaLIe chIe. bIjAnA mata pratye sahiSNu rahI ekabIjA dharmane, barAbara samajIe to ja pUrvagraha dUra thAya. kaTTara dhArmika ane sAMpradAyika vADAbaMdhI, najIka rahenAra vacce paNa vaicArika aMtara vadhArI de che. eka vastune vividha dRSTikoNathI joIe,vastunA pratyeka bhAgane jovAthI, eka ja vicArane deza-kALa, vyakti ane paristhitine lakSyamAM laIne jovAthI te vyakti ke vicAranuM anekAMta dRSTithI darzana ke ciMtana karatA te cokkasa pUrvagrahamukta bane. pUrvagraha ane svArtha prerita dharmajhanUna to anekAMtano hatyAro che. anekAMta dRSTi dharmanAM mULabhUta tattvonI rakSaka che. e jIvatI haze tyAM sudhI dharmamAM vikRti nahi pese. anuyAyIonI zraddhA ke aMdhazraddhA, bhoLapaNa ane ajJAnano phAyado kahevAtA dharmaguruo ja uThAvatA hoya che. rAjakAraNamAM dharma jarUrI che paraMtu dharmamAM rAjakAraNa keTalAMya aniSTone janmAve che. dharmaguruo potAnA anuyAyI ToLAnA kadano vistAra karavA mATe, saMpatti sattA vadhAravA, jAhera kAryakramomAM vizALa vargane AkarSavA mATe keTalIka vicitra paddhatio apanAvatA hoya che. potAnA ahamune poSavA AvA kahevAtA dhArmika netAo anuyAyIone satata kahetA hoya che ke, ApaNo dharma ke saMpradAya ja sAco dharma che. vaLI anuyAyIonI vaicArika zUnyatA ane gADariyA pravAhane kAraNe dharmaguruone phAvatuM maLI jAya che. sarvadharma darzana 133 134 sarvadharma darzana Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartamAna samayamAM vizvamAM je ghaTanAo banI rahI che te, AtaMkavAdIone dharmajhanUnanAM viSa pivarAvavAmAM AvyAM che te tenuM pariNAma che. ema ThasAvavAmAM Ave che ke, "A dharmanA rakSaNanuM kArya che, te karavAthI tamAruM mRtyu thAya to paNa tame bhAgyazALI cho. A mRtyu tamane jannata Apaze, svarga ke mokSanAM sukho Apaze.' Atmavilopana, AtmasamarpaNa, mAnavabomba ke krUra AtmaghAtI humalAo dharmajhanUnanI nIpaja che. dharmane eka cokkasa vartuLamAM pUrI devA mATe, saMkIrNa rekhAo doravA mATe ane dharmajhanUna mATe dharmanA vikRta arthaghaTano paNa javAbadAra che, jema ke gItAmAM kahyuM che : maiyAnuM svadharmo viguNaH paradharmAt svanuktiAnuM svadharme nidhanuM zreyaH paradharmo bhayAvaha. sArI peThe Acarela karatAM guNarahita paNa svadharma sAro che. svadharmamAM mRtyu pAmavuM sAruM che paNa paradharmamAM jIvavuM bhayaMkara che. A AkhA zlokamAM sva eTale AtmA ane para eTale jaDa zarIra. e rIte artha ghaTADavAno che. vahevAramAM loko arthaghaTana kare ke, pote AjIvikA mATe je dhaMdho karatA hoya, bhale te bahu damavALo lAgato na hoya chatAM paNa tene vaphAdAra rahevuM, anya loko je dhaMdho karatA hoya tenA prati AkarSAIne sva-AjIvikA ke dhaMdho vagara vicAre choDI devo te bhayaMkara che. gItAnA A pavitra zlokanuM nizcaye AtmalakSI je arthaghaTana thAya, paraMtu kahevAyelA satyane mArImacaDIne potAnA matabalamAM A rIte pherave che. 'potAno saMpradAya - svadharma sAro, bAkInA ThIka nahi." dharmaguruonA sAMpradAyika mAnase kevaLa dharma vacce ja bhedabhAvanI bhIMto UbhI karI che evuM nathI. eka ja dharmanA vividha saMpradAyo vacce paNa bhedabhAvo pedA karyA che. dharma ja zAMtinuM sAdhana che, te pavitra sAdhanane dharmajhanUna dvArA vikRta banAvI teno hAtho banAvI bhAI - bhAIo vacce gaLAM kApa laDAIo karAvI che. mAnavajAtane AmAMthI sapuruSo ke sadguruo ja bacAvI zake. dharmajhanUna mATe dharmAtaraNa ane sarakArI kAyadAo paNa javAbadAra che. itihAsa batAve che ke bhAratIya saMskRti para anekavAra dharmAtaranAM AkramaNa thayAM che, vaLI anya dharmIo dvArA maMdirone bhraSTa karavAnuM kArya thayuM che. mohammada gajhanIe somanAthanA maMdira para anekavAra hallA karelA. bhAratamAM 1498mAM porTugalanAM vAsko-DI-gAmAe praveza karyo. te pUrvabhUmikAmAM A prakriyAnuM maMDANa thayuM. I.sa. 1542mAM senTa jheviyara Avyo. te samaye sthAnika mAchImAro sAgarI cAMciyAothI bhayabhIta hatA. tenI salAmatInA badalAmAM pacAsa hajAra mAchImAronuM dharmaparivartana karAvyuM ane keTalAMka maMdiro bhraSTa karyo. e samaye thANA jillAmAM IsAI banelA lokone kRSNa aSTamInA pavitra divase nirmaLa ane vimala sarovaramAM snAna karAvI punaH mULa vaidaka dharmamAM lAvavA zuddhi karAvatA hatA. portugIsa zAsakoe moTI saMkhyAmAM gauhatyA karI sarovaranuM pANI lohIthI lAla karI zuddhi karAvanAra purohitanI katala karI nAkhI. bhayanA sAmrAjaya heThaLa thANe, vasaIthI govAnA samagra vizALa vistAramAM sAta lAkha lokone IsAI banAvyA. iTAlIthI bhArata Avela rAvarTa DI' novelI nAmanA pAdarIe romathI Avela brAhmaNa saMnyAsI tarIke potAnI jAtane oLakhAvI. ye zuveda'nI racanA karI. tene pAMcamo veda gaNAvI svaracita 'IzopaniSada'mAM IzunAM guNagAna gAyAM. narmadAkinAre A pAdarI pravacana pachI bhAtano prasAda vaheMcato. teNe lAkho lokone rAisa krizciyana banAvelA. aMgrejonA kALamAM AvI pravRtti cAlI. svAtaMtrya pachI dhamataranI pravRttinI tapAsa karavA 1954mAM madhyapradeza sarakAre niyogI paMcanI racanA karI, paMcanA coMkAvanAra ahevAla chatAM koI akaLa kAraNasara sarvadharma darzana 135 136 sarvadharma darzana Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahevAla abharAIe caDAvyo. khristI dharmapracArako kudaratI ke mAnavasarjita Aphato vakhate rAhatakAryanA oThA heThaLa dharmapracAranuM kArya sadIothI kare che ane tenuM lakSya dharmAtaraNa che. tAjetaramAM aphaghAnistAnamAM khristI rAhata kAryakaronI dharapakaDa karavAmAM AvI tyAre e bAbata bahAra AvI che. proTesTanTa khristI mizanarIo khristI dharmanA pracArakone binasAMpradAyika gaNAvIne muslima, hiMdu ane bauddha dharma pALatA dezomAM ghusADe che evo ahevAla voziMgTana posTe tAjetaramAM pragaTa karyo che. veTikana ane amerikA dvArA bhArata sahita vizvanI hajAro khristI mizanarIone maLatA videzI madadanA pravAhanA kAraNo zodhavA javuM paDe tema nathI. 30 me, 1936nA harijananA aMkamAM pU. gAMdhIjIe lakheluM ke khristIvAda e sAmrAjyavAdI dharma che. itihAse mahAtmA gAMdhInA A vidhAnanI yathArthatA sAbita karI che. dharmAtaraNanA AkramaNane pariNAme dharmajhanUna pedA thatuM hoya che. DivAiDa enDa rUlanI nItine kAraNe muslimone rAjI rAkhavA bhAratanI vastImAM bhAgalA paDAvavAnA badairAde aMgrejo e hiMdu-muslimamAM vALo TALo rAkhI muslimone mAnItA gayA ane ema cAlatuM ja rahyuM. svarAjakALamAM muslimonA mata meLavavA sAmAnya nAgarikonI sArasaMbhALa levA karatAM muslimonI vadhu khAtira baradAsta karI laghumatI zALAone dezanA kAyadAthI para mUkI tenI tapAsa na thaI zake, saMcAlakone saMpUrNatA ApI, anyone nahi. muslimo mATe vArasAhakka, strIzikSaNa ane nokarImAM rakSaNa jevA alaga kAyadA thayA. samAna nAgarika dhArAne badale tene vizeSa savalata ApI. hajayAtrALuo mATe bhArata sarakAre lAMbA gALA sudhI madada cAlu rAkhI. bhAratanA anya dharmIo mATe badrInAtha, kedAranAtha, vaiSNodevI, dvArakA, sameta zikhara, zrInAthadvArA ke kAzI jevI tIrthayAtrA mATe AvuM kazuM nahi, A rIte sarakAranA keTalAka kAyadAo paNa dharmajhanUna pedA karavAmAM kAraNabhUta bane che. AtaMkavAda sAme amerikAnA yuddhamAM dhIre dhIre, jANye-ajAye dharma saMpradAyanA raMgo bhaLatA jAya che. dharmajhanUna vakaratuM jAya che tyAre bhAratanA islAma birAdaroe potAnI bhUmikA spaSTa karI levI joIe. eTaluM ja nahi, tAlibAno lAdenanI jehAdamAM muslimone dharmane nAme joDAI javA lalakAre che, paraMtu birAdaro mATe AvA upadezothI potAnI jAtane dUra laI javAno samaya pAkI gayo che. pAkistAna AtaMkavAdane poSe che te AkhI duniyA jANI gaI che. to te jovA ane sAMbhaLavA islAma dharmanetAoe AMkha-kAna ughADavAno samaya thaI gayo che. rAjakAraNamukta dharma, svArthamukta dharmaguruo ane mUlyaniSTha rAjakAraNIo dharmamAM jhanUna bhaLatuM aTakAvI zake. dareka deza potAnI rASTrIya ane AMtararASTrIya nItimAM anya dharmono vivekapUrNa svIkAra kare to dharmajhanUna aTake. gujarAtamAM pU. saMtabAlAjI nAme eka sAdhu thaI gayA. temaNe mahArASTra ane gujarAtamAM 1964thI 1970 vacce keTalAMka Azramakendro sthApyAM. temanA tamAma AzramamAM sarvadharma samanvaya ane sarvadharma upAsanA munie varSo pahelAM ApelAM A sUtro AjanA samaye pratyeka bhAratavAsIoe prArthanArUpe bolavA jevA che : * vizvazAMti ke liye bhArata meM zuddha aikyanI vRddhi ho aura aikyavirodhI tattva dUra ho. vizvamAM vistaratuM jatuM komavAdanuM jhera dUra thAo, dUra thAo ane maitrIbhAvanA sakriya thAo, sakriya thAo. * kAzmIranA praznamAM bhArata-pAkistAna saMbaMdho premALa ane sudRDha bano. saune sadbuddhi maLo, sabuddhi maLo. bhArata kI bhUmi, AtaMkavAda aura bhraSTAcAra se mukta bano aura mAnava mAnava eka bano aura neka bano. dharmasthAnaka bhedabhAva kA sAdhana miTa jAye aura mAnavaaikya kA sAdhana bana jAye, sarvadharma darzana 138 sarvadharma darzana Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * gauvaMza hatyAbaMdhIno kAnUna banAvavA mATe bhArata sarakArane preraNA ane zakti maLo, zakti maLo. vizvavAtsalyano Adarza deza-videzamAM prasaro ane te mATe vizvanAM zubha baLono anubaMdha thAo. ane aMte ApaNe umerIe H * * dharmamAM bhaLeluM dharmajhanUna dUra thAo ane zuddha dharma dvArA satpuruSonuM yogabaLa jagatanuM kalyANa karo, kalyANa karo. sarvadharma darzana 139 15 darzana sAhityamAM AtmaciMtana bhAratIya saMskRtine ghaDanArAM paribaLomAM sAhityanuM yogadAna mUlyavAna rahyuM che. sAhitya, saMgIta ane lalitakalAothI mAnavajIvana sabhara bane che, madhura bane che, sAhitya ane kalAnA sarjanano uddeza zubha tattvanAM darzanano hoya to ja te sArthaka gaNAya. 140 darzana eTale jovuM te tattvajJAnane eka viziSTa dRSTikoNathI samajavAno prayatna kare che. vyAvahArika satyanuM darzana to ghaNAM loko karI zake che, paraMtu pAramArthika satyanuM darzana bahu ja thoDA karI zake che. darzana e ja samAja, sabhyatA tathA saMskRtino amUlya bhaMDAra che. koI paNa sabhyatA tathA saMskRtino vAstavika paricaya meLavavA mATe tenI dArzanika vicAradhArAnuM jJAna meLavavuM jarUrI che. pAzcAtya darzanamAM aneka dezonI vicAradhArAono saMgama thayo che. temAM mukhyataH grIka, khristI temaja Adhunika vicAradhArAnI triveNIno saMgama thayo che. grIka dArzanikoe sarva prathama jaDajagatanuM vivecana karyuM. pachI aMtarmukhI STi apanAvI cetana AtmAnuM vizleSaNa karyuM ane A baMneno samanvaya tattvamAM karyo. yuropane dhArmika aMdhavizvAsathI mukta karI darzananuM svataMtra vaijJAnika vizleSaNa karavAmAM vizeSa phALo grIkadarzane Apelo che. sarvadharma darzana Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuropanI dArzanika paraMparAmAM sokreTisa, pleTo ane madhyayuganI ciMtanadhArA para erisToTalano ghaNo prabhAva paDelo che. pUrvanuM tattvajJAna AtmajJAnane pradhAnatA Ape che. pazcimanuM tattvajJAna, tArkika tema ja bauddhika bAbatone vadhu mahattva Ape che, tenI dRSTi bahirmukhI che. AdhyAtmika rahasyonI zodhane badale jagatanA vyAvahArika praznonI carcAmAM tene vizeSa rasa che. DaoN. rAdhAkRSNananA mate pUrvamAM dharmano artha moTe bhAge 'AtmaparAyaNa' jIvana thAya che mATe ahIM dharmane nAme bahu jhaghaDA thayA nathI ke lohInI nadIo vahI nathI. vizvanI tamAma dArzanika paraMparAoe AtmA viSe ciMtana ane manomaMthana kareluM ja che. pazcimanI saMskRtie vicArazailI para bhAra Apyo. temaNe vicAradhArAne Philosophy evuM nAma ApyuM. pazcimanuM vicArazAsra jyAM pUruM thAya che, tyAMthI pUrvanuM darzana AgaLa vadhe che. bhAratIya ciMtakone anubhava thayo che ke keTalAMka satyo mAtra vicAravAthI pAmI zakAtAM nathI, paraMtu koI paNa satyane pAmavA mATe tenA vicAranuM dohana, ciMtana, manana ane maMthana karavuM paDe che to ja e vicAra AtmasAt thAya. AcaraNa pachI ja satya pAmI zakAya che. AdhyAtmika paribhASAmAM tene ApaNe AtmasAkSAtkAra paNa kahI zakIe. AtmAnubhUti pachInA ciMtanamAMthI ja darzana pragaTe ane te ciMtana, ciraMtana banIne zAstra banI jAya che. je sAhitya ane kalAmAM dharma, tattvajJAna ane darzana, abhipreta che tevuM sAhitya koI paNa saMskRtine jIvananuM baLa pUruM pADanAra, enuM poSaNa saMvardhana karanAra UMcuM paribaLa banI jAya che. vedo, zrutio, smRtio, upaniSado, purANo, gItA jevA graMtho ane rAmAyaNa ane mahAbhArata jevAM mahAkAvyomAM Thera Thera dArzanika AtmaciMtananuM nirUpaNa thayuM che. upaniSada kahe che ke, veda RSi praNIta nathI e paramAtmAnA potAnA udgAra che. vedanuM prAmANya svIkAranAra darzano e vaidika, darzana, nyAyavaizeSika, sAMkhya-yoga, pUrvamImAMsA ane uttaramImAMsA (vedAnta) A cha sarvadharma darzana 141 darzano 'Astika darzano' ke vaidika darzana kahevAyAM. jyAre cArvAka, jaina ane bauddhadarzano vedanirapekSa vicArasaraNI dharAvatA hoI temane avaidika darzano kahe che. vividha vicAradhArAovALAM A darzano ekabIjAnAM virodhI nahIM paNa ekabIjAnAM pUraka che. bhAratIya darzanonuM svarUpa AdhyAtmika che ane te jIvananI vadhu najIka che. darzananuM aMtima lakSya mokSaprApti hovAthI 'jJAna khAtara jJAna' nahi, paNa mokSa mATe jJAnaprAptinI vAta che. 'vidyA ene ja kahevAya je mukti apAve.' A vidyA athavA ajJAna ApaNA sarva duHkhanuM mULa ane AtmA mATe karmabaMdhananuM kAraNa che. jJAnaprApti bAda jagata pratye jovAnI mANasanI diSTa badalAI jAya che. te ja kharo 'vaiSNava jana' ke zrAvaka bane che. mokSaprApti mATenA sAdhanAmArgamAM tyAga ane vItarAga tathA saMnyAsInI bhAvanA pAyArUpe rahelAM che. tyAga eTale karmatyAga nahi, vairAgya eTale narI niSkriyatA nahi. tyAgano sAco artha karmaphaLatyAga. zrIkRSNe A vAta gItAmAM niSkAma karmayoga dvArA samajAvI che. nyAyadarzananA praNetA gautama muni che. satyane jANavA mATe jJAnanAM sAdhanonI vistRta carcA A darzanamAM karelI che. AtmA dehathI bhinna che, jagatano kartA Izvara che vagere bAbato anumAna pramANa dvArA siddha karavAno prayatna karyo che. icchA, dveSa, prayatna, duHkha, jJAna vagerene AtmAnA lakSaNo kahyAM che. vaizeSika darzanamAM praNetA kaNAda munie dravya, guNa, karma, sAmAnya, vizeSa, samavAya ane abhAva A sAta padArthonA dharmo saMbaMdhI darzananuM nirUpaNa karyuM hoI tene vaizeSika darzana nAmajJAnano abhAva che, te gaNyuM che. puruSa prakRtithI judo che ema samajavuM tenuM nAma vivekajJAna ane vivekajJAna e ja mokSanuM sAdhana kahyAM che. prakRti svayaM vikAra pAmI A jagatarUpe pariName che. A darzana mAnatuM hoI pachI tene IzvaranA svIkAranI jarUra rahetI nathI. sAMkhya darzana dvArA kapila munie upaniSadanI mAnasazAstrIya vicAradhArAne dArzanika pratiSThA ApI che. yogadarzanamAM pAtaMjali munie 'yoga eTale 142 sarvadharma darzana Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cittavRtti nirodha" ema kaheluM che. vidvAno yoga zabdano artha jIvAtmAne paramAtmA sAthe joDavo ema paNa kare che. jaiminI munie racela pUrvamImAMsA sUtromAM upAsanA ane jJAna mAtra karmanI samajaNa ApavA mATe ja che. karmane ja vedono madhyavartI vicAra gaNI yajJa anuSThAnanuM vidhivat varNana karyuM che, jayAre uttaramImAMsA vedAntI karmakAMDanuM khaMDana karI AtmasAkSAtkAra tathA brahmajJAnane ja vedonI madhyavartI vicAradhArA gaNe che. gItAmAM zrIkRSNa AtmA vize kahyuM che ke : nainaM chidanti zastrANi, nainaM dahati pAvakaH / na cainam klendantyApa: na zoSayati mArutaH / / zastra chedI zakatuM nathI, agni bALI zake nahi, pANI DubADI zake nahi ane pavana zoSI zake nahi. kabIrajI ane gaMgAsatI jevA aneka dArzanika saMta-kavioe gIto racyAM, to vedAnta darzananAM sUtro para zaMkarAcArya, rAmAnujAcArya, nimbArka ane vallabhAcArya jevAe vidvattApUrNa bhAgyo racyAM. Adhunika yugamAM svAmI vivekAnaMda, rAmatIrtha, ramaNa maharSi, mahAyogI araviMda, TAgora, AnaMdazaMkara dhruva, paMDita sukhalAlajI, munizrI saMtabAla, AcArya vinobA ane gAMdhIjInA sAhityamAM ApaNane dArzanika AtmaciMtananI jhalaka jaNAya che, to ozo ane kRSNamUrtie AgavI dRSTithI AtmAnI vAta karI che. - vedAnta dArzanika sAhityamAM AtmaciMtananI vicAraNA karI have avaidika darzanomAMnA eka cArvAka darzanamAM AtmA viSenA khyAlano abhyAsa karIe : temanA mate AtmA jevuM koI caitanyarUpa ane svayaMprakAza tattva che ja nahi. caitanya viziSTa evuM je ApaNuM A bhautika sthULa zarIra e ja sAcuM che. te mAne che ke pRthvI, jala, teja ane vAyunAM jaDa tattvomAMthI caitanya viziSTa evA zarIrano prAdurbhAva thAya che. dehAtmavAdI cArvAka darzananA mata mujaba Izvara jevuM koI pAramArthika sata tattva astitva dharAvatuM nathI. bhautikavAdI ke jaDavAdI darzana hovAne kAraNe ahIM dArzanika AtmaciMtanano nakArAtmaka abhigama jaNAya che. bhAratIya saMskRtinI brAhmaNa ane zramaNa e be mukhya dArzanika paraMparA gaNAya. zramaNa paraMparAmAM bauddhadarzana ane jaina darzana sAhityamAM AtmAnuM viziSTa ciMtana karavAmAM AvyuM che, bauddhadarzanamAM tripiTaka graMtha ane tenI bhASya ane TIkAonA vipula sAhityamAM vividha rIte AtmaciMtana nirUpAyeluM che. buddha parivartanazIla deSTa dharmo sivAya koI aSTa sthAyI dravya ke Atmatatvano svIkAra karatA nathI. temanA mate A saMsAra anitya che. kSaNika che. jene ApaNe jIvAtmA kahIe chIe, tene eka niraMtara cAlatI prakriyAno pravAha gaNe che. jIvanI ekasUtratAne kAraNe jalatA dIpaka sAthe sarakhAvI che. temaNe sukha duHkha jevAM saMvedanone AtmAnI guNarUpe svIkAryA. cetanAnI bhinna bhinna avasthAno svIkAra karyo. paraMtu caitanya tattvanI nityatAne svIkArI nahIM. roga, dveSa ke sukha duHkha jevAM saMvedano jenI sAthe joDAyelAM che, te bhautika klevara pote ja AtmA che ane tRSNAonA bujhAI javAthI nirvANa tarapha laI jaI zakAya che evo buddhano mata hato. anAtmavAda ke narAtmavAda e buddhidarzananuM viziSTa AtmaciMtana che. jainadarzane karmavAda ane mokSanA saMdarbhe pAradarzaka AtmaciMtana rajU karyuM che. temanA mate sthUla padArthanuM darzana carmacakSuono viSaya che ane AtmasvarUpanuM darzana divya cakSuono viSaya che. darzanAvaraNIya karmanA kSaya ke kSayapakSamathI carmacakSu rUpa dRSTi prApta thAya che ane padArthadarzananI dRSTi khUle che, pachI mohanIya karmanA kSaya-upazama ke kSayopazamathI AtmAnA zuddha svarUpanuM darzana thAya che. dArzanika karmavijJAna dvArA, AtmAnI zuddhikaraNanI prakriyAnA kramika vikAsanA tabakkAne guNasthAnaka (guNanAThA)nA saMdarbhe samajAvI che. cAra anuyogamAMthI dravyAnuyogamAM AtmAnI samajaNa ApI che. cha dravya, nava tattva ane ATha karmanI gahana ane sUkSma carcA dvArA AtmAthI paramAtmA sudhI pahoMcavAnuM mArgadarzana Apela che. sarvadharma darzana 143 144 sarvadharma darzana Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "AnaMdaghana che AtmA, AnaMda emAMthI maLe, anya na valakhAM mArato, e mAravAthI zuM maLe." AtmA sat, cita, AnaMdasvarUpa che. satuM eTale nitya, cita eTale jJAnayukta caitanya ane AnaMda e paramAtmA svarUpa che. AtmA tarapha aMtaradRSTi ja AnaMda ApI zake, bahAra game teTalA bhaTakIe paraMtu para padArthamAMthI AnaMda maLI zake nahi. AnaMda karyajanya nathI. AtmAnI potAnI anubhUti che. utarAdhyayana sUtramAM bhagavAna mahAvIre kahyuM ke AtmAnA svarUpanuM ajJAna che tenAthI ja badhAM duHkho utpanna thAya che. "sva'nA jJAnamAM du:khanAza abhipreta che. jaina Agama sAhityanA AdhAre aneka graMthonI racanA thaI. AcArya umAsvAti, kuMdakuMda AcArya, AcArya haribhadra suri, siddhasena divAkara, hemacaMdrAcArya ane upAdhyAya yazovijayajI jevA mahAmanISIoe potAnA sAhityamAM jainadarzana pramANenA AtmasvarUpanA vicAro spaSTa karyA che. avadhUta AnaMdaghanajI banArasIdAsa ke zrImad rAjacaMdra jevA mahAna jaine kavioe potAnI divya kAvyakRtimAM AtmAnI amaratAne gAI che. jainadarzana anekAMtavAdI che, tethI te AtmAnA judA judA svarUpe darzana karAve che. karmathI lepAyelo jIvAtmA sarva karmothI mukta thAya che tyAre zuddhAtmA bane che. dravyAtmaka dRSTie AtmA nitya che, eTale mULa dravya tattvarUpI AtmAno kyAreya nAza thato nathI, paraMtu paryAyAtmaka dRSTie AtmA anitya che, eTale karmone kAraNe te eka ja paryAyamAM nitya rahI zakato nathI, TakI zakato nathI. dAkhalA tarIke eka gatimAM tenuM AyuSya pUrNa thatAM karma anusAra bIjI gatimAM athavA bIjI yonimAM javuM ja paDe che. Ama anekAMta dRSTikoNathI pracalita dRSTibiMdu ane satya ke yathArtha daSTibiMduthI AtmAnI sthiti spaSTa karI che. jainAcArya haribhadrasUrie AtmAne cha pada dvArA samajAvyo che. (1) AtmA (2) nitya che. (3) karmano kartA che. (4) karmaphaLano bhoktA che. (5) AtmAno mokSa che. (6) ane mokSano upAya sudharma che. bhAratamAM anya darzanoe karelI tAttvika vicAraNA cha padanI aMdara samAI jAya che. uparAMta AtmAne anaMta jJAna, darzana ane vIryazaktino svAmI kahyo che. tejapuMja sacita ane AnaMdasvarUpa AtmAne anaMta sukhano svAmI kahyo che. AtmAno mULa guNa jJAna che. akSaranA anaMtanA bhAganuM jJAna AtmAnI je dazAmAM hoya te AtmAnI prAthamika avasthA che. tene nigodanI sthiti paNa kahe che. karmakSaya pramANe AtmAno zuddhatAno kramika vikAsa thAya che. kevaLajJAnanI prApti, A vikAsano aMtima tabakko che. tyAra pachI Atmo siddhatva pAmI digaMtamAM birAje che. anaMta tIrthakarI kahetA AvyA che ke rAgadveSa choDavAthI karma AvaraNa tUTatA AtmaguNonuM pragaTIkaraNa thatAM AtmA vItarAgI bane che ane te muktAtmA bane che. jainadarzana sarva bhavi AtmAmAM paramAtmA thavAnI yogyatA batAvI che. A darzano te sanAtana satyonI khojamAM ghUmatI samasta mAnavajAtinI buddhipratibhAnuM atyaMta kImatI phaLa che. bhAratIya darzanasAhityamAM AtmaciMtana dvArA mokSaprAptinAM sAdhano ane mArga batAvyAM che, manovaijJAnika ane vaijJAnika satyo para AdhArita A darzanomAM dharma ane tattvajJAnano suMdara samanvaya che. buddhi sAthe zraddhA para bhAra mUkIzuM. viveka sAthe puruSArtha ane nItimattA para lakSa rAkhIzuM to A paraMparA svaparanA kalyANanuM kAraNa banaze. sarvadharma darzana 15 LYE sarvadharma darzana Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 dharma eka ja mAnavadharma IzvaranI upAsanA dharma che, paraMtu pUrva tarapha moM rAkhIne ke pazcima tarapha e rivAja che, prabhu AgaLa mastaka namAvavuM e dharma che, paraMtu mastaka namAvIne ke TopI utArIne e kevaLa rivAja che. rivAja aneka hoI zake che, dharma aneka na hoI zake." (rAjakAraNIoe sarvadharma samabhAvanA pavitra khyAlane vicitra godaDI banAvI dIdhI che.), 'have A sarvadharma samabhAvavALI godaDI bahu kAma ApavAnI nathI. e godaDI to have mAtra koI netAnA maraNaprasaMge pAtharI zakAya evI thaI gaI che, ane e saMpradAyonI kApalIo sIvIne banAvelI godaDI dharmanuM saLaMga vastra nahotuM jayAre mane lAgyuM ke A saMpradAyonA kaTakA joDIne banAvela godaDI (ala phAtihA) aMtima samayanI prArthanAmAM ja kAma Ave evI che. jayAre koI netAnuM avasAna thAya che tyAre A godaDI Telivijhana upara jouM chuM. moTI moTI relIomAM, moTA moTA netAo AvIne moTAM moTAM bhASaNo ApIne, jUnI dhULa besADIne, navI dhULa UDADIne cAlyA jAya che. moTI moTI sabhAomAM buddhicAturya dekhAya, paNa hRdayasaMparka to zunya ja hoya che ! vyaktigata saMparka vinA A asaMbhava che. lokasaMparka ane nityasaMparkanI AvazyakatA che.' 'koIe kahyuM che ne ke 'dayA dharma kA mUla hai'huM emAM thoDo vadhAro sUcavuM chuM. karuNA dharmanI zAkhA-DALI che. maitrI-dharmanAM pAna che. prema dharmanuM phUla che ane paramezvara dharmanuM phaLa che.' mAnavanuM jIvana sukhamaya bane ane AtmaguNono vikAsa thAya tevI prarUpaNA kare te dharma che. jIvamAtranI pIDA haravAnI preraNA karavAno mArga dharmamArga che. svAmI zrIkAnta ApTee sarvadharma samabhAvanA vicArano sthApita hito ane netAoe durupayoga karyo che, jethI sarvadharma samanvayanA kAryane nukasAna pahoMcyuM che tenI vyathA vyakta karatAM mAnavadharmane kendramAM rAkhI kahyuM che ke, 'vividha saMpradAyonI vicitra mAnyatAonA aMdhakArabharyA jaMgalo vacce nI satyanI pagadaMDI zodhavAmAM keTakeTalI mAnasika yAtanAomAMthI pasAra thavuM paDe che e to mArA jevo koI yAtrI ja samajI zake, svadharmanA gharathI mAMDIne sarvadharmonA jaMgalomAMthI pasAra thato huM Aje gItAnA Adeza pramANe 'sarvadharmAnuM parityajaya'nA vizALa ane prakAzamaya medAnamAM AvI pahoMcyo che. jema jema mAnyatAonA jaMgala chUTatAM gayAM tema tema temane praNAma karato huM AgaLa vadhato ja rahyo. chevaTe Aje huM e nirNaya para Avyo chuM ke "dharma aneka che ja nahIM, rItarivAja aneka che." 'svacchatA dharma che, paraMtu trikAla-snAna ke hAtha-moM paga dhovA e paristhiti pramANeno rivAja che. aMtima saMskAra dharma che, paraMtu ene agnisaMskAra karavo ke daphanAvavuM e rivAja che. paramezvaranI prArthanA e dharma che. e mauna rAkhIne karavI ke Dholaka vagADatAM karavI e rivAja che. sarvadharma darzana 147 148 sarvadharma darzana Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 paMtha ke saMpradAya zarIra che ane dharma AtmA che eka evuM sthaLa hoya jayAM eka jhADa hoya, eka pAMdaDuM hoya, eka phaLa hoya te jhADa para eka phUla hoya, tenI eka DALa para eka paMkhI beThuM hoya to tene bagIco na kahevAya, kAraNa ke temAM upavananI samRddhi nathI. je udyAnamAM hajAro choDa, vRkSa, velIo hoya, hajAro phaLa-phUla hoya te bagIcAnI zobhA raMgaberaMgI pataMgiyAM vadhAraze. madhukara guMjArava karaze. hajAro pakSIone dUra dUrathI tyAM AvavAnuM AkarSaNa thaze ane sarva pakSIone tyAM ja MIGRATE thavAnuM mana thaze. bagIcAmAM vRkSo bhinna hoya paNa vRkSatva eka ja hoya, pakSIonA alaga alaga avAjo hoya paNa mAdhurya eka ja hoya, phUlonI sugaMdha vividha hoya paNa saudarya eka ja hoya te ja upavananI sAcI samRddhi che. ema dharmo ghaNA hoya, te dharmonA paMtha, saMpradAyo, phirakA ke gaccha aneka hoya paraMtu dharmatattva eka ja hoya evuM svIkArIe to bhinnatAmAM ekatva haze ane te ekatva ja dharmaparaMparAonuM rakSaNa ane saMvardhana karaze. paMtha, mata, garaccha ke saMpradAya vyavasthA mATe che. saMpradAya zarIra che, dharma AtmA che ema svIkArI paMtha, phIrakA ke saMpradAyamAM rahI dharma karavo te mAnavajAtano Adarza che. alaga alaga kALamAM, te dezakALanI sAMprata sthitine lakSamAM rAkhI, alaga alaga dharmapravartako, RSimunio, saMto, AcAryo ane satparuSoe zAstro, prAMta ke bhASAne kAraNe AcAra ke vicAranI bhinnatAne kAraNe vividha dharmapaMthonI preraNA karI tethI aneka paMtha ane saMpradAyo astitvamAM AvyA, paraMtu te saghaLAmAM je sanAtana ane pUrNataH satya che te dharmatattva ja che. satyane kadI zAstronuM oziyALuM banAvI zakAya nahi. prazna udbhave ke vividha dharmonA aneka paMtha saMpradAya, gaccha ke pakSa ke mata ahaMkAranuM pratIka ke vikAsanuM ? dezakALa pramANe jene dharma, paMtha ke saMpradAyanI paraMparA vidhi nidhAnamAM je kAMI potA karatAM vadhu sAruM che tenuM bIjo saMpradAya vivekapUrvaka anusaraNa ke svIkAra karaze to teno vikAsa ja thavAno che. Azramo, pavitra tIrthasthAno, maMdiro ke maMdironA vahIvaTa karatI peDhIo, dhArmika saMsthAo ane tenA TrasTIo, mahaMto, saMto, AcAryo, maTha ane tenA adhipationI paramata sahiSNutA ane pAramArthika dRSTi saMtonuM utkRSTa cAritrya ane TrasTIonA hisAbanI pAradarzakatA koI paNa vivAdane TALI zake. anya dharmI ke anya paMthI mATe sahodarabhAva pragaTa kare to paMtho ke saMpradAyo vikAsanuM pratIka banI zake, muni vAtsalyadIpa dharmane AkAzI jaLa kahe che. AkAzanuM pANI pRthvIne sparza nathI karatuM tyAM sudhI tenA svAda ane guNa ekasarakhA hoya che. pRthvI para paDyA pachI tenA guNadharmo badalAI jAya, samudramAM paDe to khAruM, pRthvI para amuka sthaLe paDe to pacavAmAM bhAre ane amuka sthaLe paDe to pacavAmAM halakuM. pRthvInA pANImAM bheda che paNa AkAzanA pANImAM abhedatA che. sarvadharma darzana 150 150 sarvadharma darzana Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma e AkAzamAMthI varasatuM pANI che, temAM kayAMya bheda nathI. AdhyAtmika AnaMda rUpe dharmanuM darzana eka ja che paNa paMthano sparza thayA pachI temAM 'tArA' 'mArA'nI vikRti na praveze tenI sAvacetI rAkhavI paDe. dharmane saMkucita dIvAlomAM pUrI devAno nathI ke nathI baMdhiyAra banAvavo, jo tene mukta saritArUpe vahevA daIzuM to jaLarUpI dharma nirmaLa raheze. e dareka paMthanA lokonI dharmatRSAne tRpta karaze ema dharmathI anekonAM kalyANa thaze. taLAva, kUvA, vAva ke sarovaranA pANIne ApaNe A amuka kUvAnuM pANI ke A amuka sarovaranuM pANI evAM bhinna bhinna nAma ApI zakIe. e to alaga alaga jagyAe maryAdita rIte mAtra pANI sAcavavAnI sahaja vyavasthA che. te tamAma sthaLonA pANImAM jalatattva eka ja che. AkAzI jaLa sarvatra ane satata varasatuM hoya che, ene ApaNe zuM nAma ApI zakIe? evuM ja dharmatattvanuM che. nirmaLa jhAkaLabiMdu rUpe e jaLane ApaNe jhIlI levAnuM che. amara muni vihAra karatAM karatAM eka gAma pahoMcyA. rAtavAso karavA sthaLanI zodhamAM hatA. AzramanA eka mahaMte temane kahyuM ke, 'jainonI dharmazALA che tyAM jAva.' muni dharmazALAmAM pahoMcyA. rAtavAso karavA dharmazALAnA vyavasthApakane pUchayuM, te kahe, "sthAnakavAsI sAdhu mATe ahIM vyavasthA nathI. muni AgaLa cAlyA, ekAMta jagyAmAM eka jhUMpaDI hatI. jhuMpaDInuM bAraNuM baMdha hatuM. munie bahArathI pUchyuM : "rAtavAso karavo che., jagyA maLaze ?' jhUMpaDInAM bAraNAM kholI aMdarathI eka saMte munine AvakAryA. muni kahe che - saMte jhUMpaDImAM ja nahi, mananAM bAraNAM kholI nAkhyAM. dharmamAM sAMpradAyika kaTTaratA ke saMkucitatA, vizALatA ane maitrIbhAvanAM bAraNAM baMdha karI de che. - saMta kahe - 'mahArAja, bIjuM to kAMI nathI thoDuM dUdha che te lezo ?" muni kahe, "jaina sAdhu sUryAsta pachI kazuM na le, paraMtu tamArA prema ane snehanuM amRta to meM laI lIdhuM che.' dharma ane paMthane alaga karavA jarUrI che. paMthamAM jyAM sudhI dharma jIve che tyAM sudhI to temAM eka nahi paNa hajAra paMtho hoya to paNa te mAnavajAta mATe varadAnarUpa che. paMtha dharmarahita bane tyAre te khAbociyAnI jema saDe che. mATe ja jJAnIoe paMthane zarIra ane dharmane AtmA kahyo. AtmA gayA pachI zarIra saDavA mAMDe che, mATe tene agnidAhathI visarjita karIe chIe. mahattva saMpradAya ke paMthanuM nathI, mahattva dharmanuM che. paMtha ke saMpradAya prerita vAda vivAdomAM aTavAzuM to sadharmano mArga cUkIzuM. "Atmatattva'ne pAmavAnI jhaMkhanA rAkhIzuM to game te saMpradAya paMtha, gaccha ke matamAM hoIzuM topaNa AtmadharmanA rAjamArga prati jaI zakIzuM. mAnavadharmanA satata smaraNa sAthe AtmalakSmI sAdhanA, vicAra, sarvadharma samabhAva, A mATe sarvadharma upAsanAmAM vilIna thaze to svaparanA kalyANanuM kAraNa banaze. sarvadharma darzana 151 151 152 sarvadharma darzana Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 sarvadharma samabhAva mAnavajIvanamAM dharmanuM ghaNuM mahattvanuM sthAna che, vizvamAM bhAgye ja evo koI pradeza haze jyAM eka athavA bIjA prakAranA dharmanuM pAlana na thatuM hoya. dharma vinAnA mAnavajIvananI kalpanA zakya nathI. AjanA vaijJAnika yugano mAnavI potAne nAstika tarIke oLakhAvavAnI svataMtratA darzAve che te kharekhara svataMtratA ke navInatA nathI, zraddhAnuM sAcuM avalaMbana ene prApta thatuM nathI tethI e lAcArIthI AvuM bolato hoya che. kavizrI suMdarame yathArtha kahyuM che : 'vizvanA sau bAga sukAze ane sUrya zazInA dIpa bujhAze paNa aMtaranAM valakhAM tAre arathe baMdha na thaze rAma, tuMhI tuMhI." A rIte dharma ke IzvaranI zodha, mAnavInI sanAtana zodha che. 'sAdhanA nAme anekatA' e mujaba IzvaraprAptinA bhinna bhinna mArgo che. koI paNa eka dharma ja zreSTha che ane anya dharmo enI tulanAmAM nabaLA che, AvI adhUrI - ekAMgI, jaDa mAnyatAmAMthI ja eka dharma ane bIjA dharma saMgharSa, vera-virodha, bhayaMkara jhaghaDA ane saravALe mAnavajAta mATe azAMti thaI che. | vizvano koI paNa dharma sanAtana jIvanamUlyo uttama nIti-niyamo, satya ane ahiMsAnA, vizvakalyANanA uttama AdarzathI vimukha che nahIM, hoI zake nahIM. jagatanA koI paNa dharmanuM aMtima lakSya to - mAnavImAM rahetA doSone - aMdhakArane dUra karI, guNanuM gaurava karI, enAmAM guNano vikAsa thAya ane aMdhakAra dUra thAya e ja hoya che. dharmane nAme jaDatA, aMdhazraddhA, jhanUna ane dharmAdhatA ke jehAda jagAvIne A dharatI paranA mAnavajIvanane duHkhamaya banAvavAthI koIne sukha maLe ja nahIM. dharma to punita tattva che, yugayugathI alaga alaga rIte lokakalyANanI uttama pravRtti dharma karI rahela che. samAjanuM dhAraNa, poSaNa ane satyasaMzodhana dharme karyuM che. alaga alaga samaye dharma-saMsthApakoe ane dharmaguruoe mAnavajAtine sanmArge vALavA mATe apAra kaSTo sahana karyA che - balidAno ApyAM che. sarvadharma samanvaya, sarvadharma sahiSNutA karatAM sarvadharma samabhAva AjanA yuganI sauthI mahattvanI jarUra che. dharma samanvayano artha suMdara guNono samaya che, A samanvayathI mAnavI kema unnata bane, sAcA arthamAM mAnava bane e ja pradhAna uddeza che. sarvadharma sahiSNutAmAM, bAhya sahiSNutA ane udAratA tathA vyApaka svarUpe badhA dharmono svIkAra karavAnI dRSTi rahelI che, paraMtu sarvadharma samabhAva, ApaNI pAsethI anya koI paNa dharma pratye vizeSa bhAva, manathI paNa udAratA ane vizALatA dharAvavAnI apekSA rAkhe che. A apekSA pUrI thAya e mATe badhA dharmono udAratAthI, samabhAvathI, AdarathI abhyAsa karavo paDaze ane e abhyAsane aMte je navanIta prApta thaze te ApaNI dharma vizenI samajaNane saMpUrNa banAvI ApaNane sAcA arthamAM 'dhArmika' banAvaze. sAMpradAyika saMkucitanA dUra thaze ane vizvadharmanI kalpanA sAkAra thaze. koI paNa vyakti janma letAM pahelAM dharmano svayaMvara karIne janma letI nathI. paraMtu je dharma ene vArasAmAM maLyo che eno garva karavo ke mAro ja dharma zreSTha che ane bIjAno nahIM, emAM mithyA abhimAna che, sarvadharma darzana 153 154 sarvadharma darzana Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garva che. AvI mithyA mAnyatAnuM khaMDana sarvadharma samabhAvathI ja zakaya banI zake. sAMpradAyika kleza-dveSanuM mULa kAraNa to ajJAna ane ahaMbhAva che. anya dharmo pratye Adara jAgatAM, temAM rahela satya jANavA maLaze, vera-virodha zamaze ane sAcI diSTa Avaze. bhagavAna mahAvIra svAmIe sUtrakRtAMga sUtramAM darzAvyuM che, jeo kevaLa potAnI mAnelI vastunI prazaMsA kare ane bIjAnAM satya-vacanonI niMdA ane dhRNA kare che ane bIjAonI sAthe dveSa kare che, teo saMsAramAM janmamaraNanA AvA cakramAM ja rahe che.' bhagavAna mahAvIranA 'anekAnta'no eka artha 'samanvaya karavo' ke udAramatavAdI banI anya dRSTibiMdune tapAsavuM - svIkAravuM evo thAya che. sarvadharma samabhAvathI dRSTinI vizALatA Avaze ane kalyANaka banI raheze. AcArya hemacaMdracArye somanAtha pATaNamAM zivamUrtinuM darzana karatI veLAe kahyuM, 'mAruM pUjana koI nAma sAthe nisbata dharAvatuM nathI, vItarAgarUpI mahAguNa sAthe nisbata dharAve che. nAma bhalene zaMkara ho, brahma ho, viSNu ho athavA jinezvara ho !' AnaMdaghanajI paNa A prakAranuM kahe che, "bhAjanabheda cAhe teTalA ho ! paNa mULa mATI eka ja che; tema rAma-rahIma, kRSNa-karIma jevAM nAmo cAhe teTalAM ho ! paNa mULe sadguNa mUrti te sau che.' dharma ke majahaba to samAjamAM saMgha, zAMti ane sadAcAranA pATha zIkhave che. satya, ahiMsA, nyAya ane premano pracAra kare che tyAre sAMpradAyika jhaghaDAomAM A guNone ja DhAMkI devAmAM Ave che. koI dharma laDAI karavAnuM kaheto nathI. islAma dharmamAM, insAna mAtra, 'khudAnA putro' che evuM vidhAna che. emAM kyAMya evo ullekha nathI maLato ke amuka pradezanA loko ja khudAnA putro che ane bAkInA nathI. islAma dharma anusAra eka lAkha covIza hajAra payagaMbaro che ane tene khudAe dareka koma ane mulakamAM mokalyA che. eTaluM ja nahIM, mahammada payagaMbara ane A payagaMbaro eka ja che. AvI udAtta bhAvanA mAna upajAve che. samanvayanAM bIja badhA dharmomAM che, kevaLa vizALatA keLavI tene sarvadharma darzana 155 jovAnI - samajavAnI jarUra che. dharma ekatAnuM sAdhana banI rahevo joIe. svAmI vivekAnaMde yathArtha kahyuM che, 'ame badhA dharmanI mahattAne AvakArIe chIe. amAre tyAM koI paNa prakArano Agraha sevAto nathI. hakIkate to badhA dharmomAM samanvayanuM tattva vadhAre che. virodhanuM ochuM' vedamAM paNa kahyuM che ke satya eka ja che paNa tene jANanArA vidvAno alaga alaga nAme rajU kare che. zrImad bhagavad gItAmAM spaSTapaNe darzAvyuM che, dareke potAnA dharma upara cAlavuM joIe ane bIjAne tenA dharma upara cAlavA devA joIe. darekane potAno dharma zreyaskara' che. A satya samajAI thaze to badhA dharmo pratye samabhAva keLavavAmAM khUba upakAraka banI raheze. saMtabAlajIe kahyuM che : dareka dharmane tenA sthAne rahevA daIne ApaNe temanI vacce prema ane zraddhAnA bhAva sthApavA mAgIe chIe. te te dharmonA bAhyasvarUpamAM ekarUpatA nahIM paNa ekatA ANavA mAgIe chIe. dharmo vacce ja viSamatA-vibhinnatA ane tenA kAraNe vaira-virodha che tene dUra karavA mAgIe chIe - sarvadharmabhAvathI svadharma-upAsanA vaDe.' gAMdhIjIe sarvadharmabhAvanI sAdhanA karIne vizvadharmaguruno mArga khullo karyo che. temanI pAse game te deza, koma, veza ke dharmano mANasa koI paNa prazna laIne jato tene teo dharmanA gajathI mApI uttara ApatA. gAMdhIjI pAse badhA dharmanA loko AvatA. eka tarapha prArthanA thatI hoya ane bIjI tarapha namAja bhaNAtI hoya ! prArthanAmAM gAMdhIjI kurAnanI AyAto paNa bolAvatA. teo kahetA ke kurAnanI vAto gItAthI alaga nathI. badhAmAM eka ja prakArano upadeza che. gAMdhIjI darekane kahetA ke tamAro dharma, bIjAnA dharmathI judo nathI ke mahAna paNa nathI. badhA dharmo pratye Adara keLavazo to dharmane nAme koI samasyAo UbhI nahIM thAya. hakIkate to badhA dharmo sArA che. kalyANakAraka che. vizvanA pratyeka mAnavInI zAMti mATenAM sarasa avalaMbano che, mAtra tene anusaranAranI kharAbIone kAraNe te dharmane kharAba kahI zakAya nahIM. sarvadharmasamabhAva 156 sarvadharma darzana Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keLavavAthI badhA dharmo sAthe maitrI baMdhAze, badhA dharmone e potAnA gaNaze. krodha, Aveza ke jhanUna kyAreya dharmanAM tattvo rahyAM nathI. koI paNa dharme tene pramANabhUta mAnyA nathI dharmane nAme pAzavI ane hiMsaka vRttino dora koI chUTo mUke enI javAbadArI dharma upara na lAdI zakAya. dharmanI pavitra bhAvanAnuM vAstavika svarUpa samajavAmAM Ave to keTalI muzkelIo dUra thaI jaze !! DaoN. rAdhAkRSNe kahyuM che, binasAMpradAyika hovuM eTale dhArmika dRSTie nirakSara rahevuM evo artha thaI zake ja nahIM. sAMpradAyika saMkucitatA choDIne UMDI AdhyAtmikatA keLavavI e ja binasAMpradAyika hovAno kharo artha che.' UMDI AdhyAtmikatA ane dhArmika sahiSNutA sarvadharmasamabhAvathI AvI zakaze. dhArmika jIvana jIvavAnuM bIjAM prANIo mATe zakya ja nathI, mAnavajAti mATe ja e zakya che. je mANasa mAnavajAtinI A vizeSatAne dhyAnamAM laIne dhArmika jIvana gALe che te bhaya ane AkramakatAnI vRttithI mukta thaI zake che ane uttama prakAranuM jIvana jIvI zake che. dharma mANasane nirbhaya banAve che. gAMdhIjInA vicAro ane Adarzone mUrtimaMta svarUpa ApavAnI satata pravRtti karanAra AcArya zrI vinobA bhAvee sarvadharma samabhAva para vyApaka ane saraLa ciMtana rajU karyuM che. teoe yathArtha rIte darzAvyuM che ke dharma vyakti ane vyaktinI vacce verajhera, virodha ke azAMti sarjavA mATe che ja nahi, dharma eTale zAMti ane sahiSNutA. anya matavAdIo pratye udAratA ane jyAMthI maLe tyAMthI zubha ane maMgala tattvo svIkAravA mATenI tatparatA. AvI tatparatA jo hoya to, vyaktivyakti vaccenI ke dharma-dharma vaccenI azAMti ApoApa zamI jAya che ane mAnavakalyANa mATenI sAcI dizA prApta thAya che. badhA dharmone bheLA karavAnI dRSTie gAMdhIjIe sarvadharma prArthanA calAvI hatI. badhA dharmomAMthI thoDuM thoDuM laIne gAMdhIjInI prArthanA cAlatI. dharmabhAvanA e mANasanI vizeSatA che. mANasanI dharmabhAvanA haMmezA aMdarathI eka preraNArUpa thatI rahe che. dharma zabda eTalo vizALa ane sarvadharma darzana 157 vyApaka che ke tenI badhI arthachAyA batAvanAro zabda meM Aja sudhI bIjI koI bhASAmAM joyo nathI. dharma ApaNo caturvidha sakhA che. ApaNA vyaktigata, sAmAjika, aihika ane pAralaukika jIvana mATe mitranuM kAma kare che. A saMdarbhamAM badhA dharmono samanvaya thavo joIe ane te mATe A badhA dharmonA mukhya graMthonoye samanvaya thavo joIe. kharuM jotA, jene ApaNe dharmagraMtho kahIe chIe te pUrepUrA dharmavicArathI bharelA nathI, moTA moTA dharmagraMthomAM paNa evA aMzo hoya che, jene AjanI kasoTIe kasIne dharmavicAra ke sadvicAra tarIke mAnya nahi karI zakIe. mATe ApaNI vRtti sAra grahaNa karI levAnI hovI joIe. uparanA vicAro saMta vinobA bhAvenA che. temanI bhUdAna caLavaLamAM pUrva pAkistAnanI yAtrA vakhate ane kAzmIra yAtrA vakhate ApelAM pravacano parathI saMta vinobAjI sarvadharma samanvaya ane samabhAvanA puraskartA hatA te pratIta thayA vinA rahetuM nathI. dharma mAnavajAtano sadAno mitra che, sobatI che. mANasane mANasa banAvanAruM tattva dharma che arthAt mANasane mANasa tarIke jIvavuM hoya to dharma tene mATe anivArya thaI paDe che. manusmRtimAM darzAvyuM che, 'je mANasa dharmanuM rakSaNa kare che te mANasanuM dharma rakSaNa kare che.' A rIte mANasanA mANasapaNAnuM rakSaNa dharmathI thAya che. uparAMta samAjanI rASTranI ekatA ane sthiratA TakAvI rAkhavAmAM dharmano ghaNo moTo phALo che tene dhyAnamAM rAkhIne mahAbhAratakAre dharmane prajAjIvanano AdhArastaMbha' gaNAvyo che. dhArmika jIvana phakta maMdira-masjidamAM ke kriyAkAMDamAM samApta na thavuM joIe, paraMtu mANasanA samagra vyaktitva ane vyavahAra sAthe e vaNAI javuM joIe. DaoN. rAdhAkRSNe kahyuM che, dharma e kevaLa amuka mAnyatA, amuka lAgaNI ke kriyAkAMDa nathI paNa parivartita jIvana che. mANasanA dharmanI parIkSA tenI bauddhika mAnyatAothI nahIM paNa tenA cAritryathI ane valaNathI thAya che. mANasane ApaNe temanI mAnyatAothI nahIM paNa mAnyatAonA phaLathI oLakhIe chIe.' jJAna, bhakti, vairAgya ane nIti e dhArmika jIvananAM cAra 158 sarvadharma darzana Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgo che, evuM svAminArAyaNa saMpradAyanA zrI sahajAnaMda svAmIe darzAvyuM che. bhagavAna mahAvIranI vANImAM ahiMsA, saMyama ane tapa e traNa dharmanAM AdhArastaMbho che. hakIkate to badhA dharmonuM aMtima dhyeya mAnavIne vadhu sAro - vadhu guNavAna banAvavAnuM rahyuM che. dharma e mAnavasamAjanI ekatAne jALavI rAkhanAruM paribaLa hovuM ghaTe. sarvadharmasamabhAvathI A kArya uttama rIte thaI zakaze. pujya saMtabAlajInI A jANItI prArthanA akhila vizvanI mAnavajAta mATe kalyANakAraka, mAMgalyakAraka ane AnaMdadAyaka banI raho - e ja sAcI dharmabhAvanA che. 'sarvathA sau sukhI thAo samatA sau samAcAro, sarvatra divyatA vyApo, sarvatra zAMti vistaro.' OM zAMtiH zAMtiH zAMtiH sarvadharma upAsako mATe sAta vAranI prArthanA noMdha : sarvadharmanA upAsakone sAte vAre vividha dharma saMsthApakanuM smaraNa rahe e arthe je te vArane divase je te saMsthApakanI smRti tAjI rahe evI munizrI saMtabAlajIe racelI prArthanAo : (1) somavAra - rAma pavitra pharaje sattAtyAgI, Adarzo suMdara ApyA; jJAna zauryanI prApti sAthe, strI zUdrA pazuo tAryA. eka patnIvrata pUraNa pALyuM, TekavaNI che jIvataramAM; evA rAmanuM smaraNa karIe, je bhAratabharamAM vyApyA. sarvadharma darzana 159 160 (2) maMgaLavAra - mahAvIra caMDakoSI jhera vame tyAM, vIre to amRta pIrasyuM; yuvA nArInAM sparzo jIravI, zuci vAtsalya prabhunuM vikasyuM. zULo be kAne bhoMkANI topaNa mahAvIra zAMta rahyA; gaja sukumAra ziraAga caMpAI, toya na krodhI lagAra banyA. evo aDaga abhaya banIne, premI akrodhI vIra banuM; namrapaNe vItarAga prabhunA caraNe samatA kSamA grahuM. (3) budhavAra - buddha prANImAtramAM vera tajIne, karuNA hradaye dharanArA, roga, jarA ne mRtyu joI, suta vita dArA tajanArA. mohamAyAno tyAga karIne, saMnyastane AcaranArA; madhyama mArgo buddha prabhujI, svIkAro vaMdana pyArAM, (4) guruvAra - kRSNa samatA kAryakuzaLatA sevI, Asakti phaLanI tyAgI; anyAye paDakAra karAvI, nyAya pratiSThA arpAvI. kurukSetramAM gItA suNAvI, sarvajIvone hitakArI; evA yogI kRSNa prabhunA, caraNe jAuM jIvana vArI. (5) zukravAra - mahammadasAheba mAtRcaraNe svarga vase che, gulAmane mukti dejo, vyAja tyAga karI mAnavakaSTa, sahAyano lhAvo lejo . bhrAtRbhAve imAnadArIthI, vizvAsu sahunA banajo; hajarata mahammada payagaMbaranI, A zikhAmaNa ura dharajo. sarvadharma darzana Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) zanivAra -aSo jarathuSTra, zastro choDI eka maMca para, rASTra rASTro eka thajo; rASTrabhaktinA pATha bhaNo ne vizvazAMtinuM dhyeya ho . pavitra vicAra-vANI-vartane gupta sakhAvata dila bharajo; jarathostInA dharmagurunI A zIkha sahu haiye dharajo . (7) ravivAra-Izu mRtyu samaye paNa mAphI prArthI, patitone pAvana thAvA; dharma mULa nItine cIMdhI, vizvajano bhegA maLavA. prema prabhunA putra banIne, naitika brahmacaryane varavA; evA Izune smarIe sneha, sevAbhAva jage bharavA. vividha dharmanA maMtra - stuti - prArthanA gaNeza vaMdanA * vakratuNDa mahAkAya sUryakoTisamaprabha / nirvighnaM kuru me deva sarvakAryeSu sarvadA / / Meaning : Urus -curved trunk; HETTY - large bodied; une million suns; mama - with the brilliance of; nirvapna - free of obstacles; purumake; } - my; TUMva: - Lord: sarva kAyaeN in all work; sarva - always O Lord Ganesha of large body, curved trunk, with the brilliance of a million suns, please make all my work free of obstacles- always. lakSmI stuti * padmAsane sthite devi, NarabrahmasvarUpiNI / sarvaduHkha hare devi, mahAlakSmI namo'stute / / - sarvadharma darzana 162 sarvadharma darzana Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Meaning : My salutations to Devi Mahalaxmi who, sitting in the lotus posture, of the nature of Truth, is the destroyer of all sorrows. sarasvatI vandanA * yA kundedu tuSArahAra dhavalA yA zubhra vastrAvRtA / yA vINA vara daNDa maNDitakarA yA zveta padmAsanA / / yA brahmAcyuta zaD-kara prabhutibhi: devaiH sadA vanditA / sA mAM pAtu sarasvatI bhagavatI ni:zeSa jADyApahA / / guru stotram * gururbrahmA gururviSNu gururdevo mahezvaraH / guruH sAkSAt parabrahma tasmai zrIgurave namaH / / Meaning : Prostrations to: the Teacher who is Brahn. ., Vishnu Mahesha. He alone is the = Supreme Reality. Meaning : tvameva mAtA ca pitA tvameva, tvameva bandhuzca sakhA tvameva / tvameva vidyA draviNaM tvameva, tvameva sarvaM mama deva deva / / Meaning : yA - who; kunda - white jasmine flower, indu - moon; tuSAra frost, dew; hAra - garland; - dhavalA - white and pure; - zubha white and radiant; - vastrA clothes; - AvRttA adorned with; - vINA Veena; - vara beautiful; - daNDa arm; -maNDita - adorned; karA - palm; theta -white; padmAsanA - lotus throne; brahmA- Brahma; acyuta - Lord Vishnu; zaMkara - Lord Sankara; prabhutibhi: beginning from; devai - by the Lords; sadA - always; vaMditA respected; sA - she (That); mAM - me; pAtu - protect; sarasvatI Saraswati; bhagavatI -Goddess: ni:zeSa - without any remnant; jADya - -Lazy; ApahA - remove. May Goddess Saraswati, who is fair like the Jasmine coloured moon and whose pure white garland is like frosty dew drops, who is adorned with radiant white clothes and on whose beautiful palm and arm rests the Veena, whose throne is a white latus, and who is surrounded and respected by Gods beginning with Lord Brahma, Lord Vishnu and Lord Mahesh, protect me. I beseech her to totally remove my laziness and sluggishness. You alone are my mother, father, brother and companion. You alone are Knowledge and Prosperity. O Lord, you mean everything to me. gAyatrI mantram * OM bhUrbhuva: sva: tatsaviturvareNyam / bhargo devasya dhImahi dhiyo yonaH pracodayAt / / Meaning : OM - Om. symbol of the Para Brahman; bhUH - Bhu-Lok (Physical Plane); bhuvaH - Antariksha-Lok (Astral Plane); svaH - Svarga-Lok; tat. - That, Transcendent Reality i.e. Paramatman; savituH - Sun i.e. Pratyaksha Narayan, Isvara or Creator (as we sarvadharma darzana 163 164 sarvadharma darzana Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cannot see God with our mortal eyes); -worthy of choosing for worship and adoration; bharga: -remover of sins and ignorance; resplendent (Jnana bestower of glory and effulgence; Svarupa) shining; we meditate (with intelligence); ferer:: - totality of Buddhi and understanding; : - which (who); 7: our (to entire Universe); -- enlighten, guide, impel (forceful existence of darkness in its totality) We meditate on that Isvara's (i.e. Pratyaksha Narayan's Symbol i.e. Sun) glory who has created the Universe; who is fit to be worshipped; who is the embodiment of Knowledge and Light, who is the remover of all sins and ignorance. May He illuminate (enlighten) our (entire universe's) intellects. Meaning : karAgre vasate lakSmIH karamUle sarasvatI / karamadhye tU govindaH prabhAte karadarzanam / / - prAtaH vandanA Early morning (on getting up) - palm (complete); 3 at the tips (of all the fingers); basate resides; Lakshmi - Goddess of Prosperity; palm; mUle at the base of; Knowledge; - centre; Krishna, Controller of Senses; darzanam see with reverence On the tips of the fingers resides Goddess Lakshmi, On the wrist resides goddess Saraswati, In the centre of the palm resides: Lord Govinda Himself, Every morning one should look at the palm with reverence. - - - -- - - Saraswati - Goddess of indeed; nife: Govinda - Lord - in the morning; - palm; sarvadharma darzana 165 * Sikh Prayers 166 13 satinAmaM karatA purakhu nirabhau niraveru akAlamUrati ajunI saibhaM guru prasAdi // japa // The Only Infinite One, The Only Supreme Being (God), The Eternal, The Universal Spirit, The Creator, The All-Pervading, The Sovereign, The Harmonious, The Immortal, The Embodiment, The Unincamated, The Self-Existent, The Enlightener, The Bountiful. Mul Mantra Adi sacu jugAdi sattu / hai bhI sacu nAnaka hosI bhI sattu / / He was Eternal before time was bom, He was Eternal when time began to run its course, He is even now Eternal, and He will be Eternal for all times to come. - Japji Sahib sarvadharma darzana Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A Buddhist Prayer Baha'i Prayers When someone is wronged, he must put aside all resentment and say, "My mind shall not be disturbed; no angry word shall escape my lips; I will remain kind and friendly, with loving thoughts and no secret spite." A Islam Prayer Thou seest, O Lord our suppliant hands lifted up towards the heaven of Thy favour and bounty. Grant that they may be filled with the treasures of Thy munificence and bountiful favours. Forgive us, and our fathers and our mothers, and fulfil whatsoever we have desired from the ocean of Thy grace and Divine generosity. Accept, O Beloved of our hearts, all our works in Thy path. Thou art, verily, the Most Powerful, the Most Exalted, the Incomparable, the One, the Forgiving, the Gracious. The Daybreak Revealed at Mecca In the Name of Allah, the Beneficient, The Merciful Say : I seek refuge in the Lord on Daybreak from the wrath of that which He created. From the evil of darkness when it is intense. And from the evil of malignant witchcraft. And from the evil of the envier when he envieth. - Baha'u'llah A Zoroastrian Prayer To think a good thought, to speak a good word, to do a good deed is good. It is the best thing: it is ever-lasting happiness: everlasting happiness comes to him tyho is virtuous for the sake of virtue, which is best. - Zend Avesta sarvadharma darzana 9E sarvadharma darzana Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena - mAMgalika dhamma zaraNaM pavAmi : dharmanuM zaraNa aMgIkAra karuM chuM A cAra maMgala, cAra uttama ne cAra zaraNa kare che, bhavasAgaramAM na DUbe te, sakaLa karmano ANe aMta, mokSa taNo sukha leha anaMta, bhAva dharIne je guNa gAya te jIva tarIne mUkate jAya, saMsAra mAhI zaraNAM cAra, avara zaraNa na hoI je nara-nArI Adare, tene akSaya avicaLa pada hoya, aMgUThe amRta vase, labdhitaNAM bhaMDAra, guru gautamane samarIe to, sadIya mAnavAMchita phaLadAtAra. bhAve bhAvanA bhAvIe, bhAve dIje dAna bhAve dharma ArAdhIe , bhAve kevaLajJAna , sattAri maMgala : saMsAramAM cAra (alaukika-lokottara) padArtha maMgala che. arihaMtA maMgala : arihaMta devo maMgala svarUpa che. siddhA maMgala : siddha bhagavaMto maMgala svarUpa che. sAhU maMgala '; sAdhu (sAdhvIjI)o. maMgala svarUpa che. kevali-pannato : kevalI (sarvajJa) prarUpita. dhammo maMgalo : dharma maMgala svarUpa che. sattAri loguttamA : lokane viSe cAra vastu uttama che. arihaMtA loguttamA : arihaMta devI lokamAM uttama che. siddhA loguttamAM. : siddha bhagavaMto lokamAM uttama che. sAhU laguttamAM ; sAdhu (sAdhvIjI )o lokamAM uttama che, kevali-pannato. : kevalI (sarvajJa) prarUpitA dhamma loguttamAM : dharma loka saMsAramAM uttama-zreSTha che. yattAri zaraNe : cAranAM zaraNAne pavanajAmi : aMgIkAra karuM chuM. arihaMtA zaraNe : arihaMta devonuM zaraNa pavAmi : aMgIkAra karuM chuM siddA zaraNe : siddha bhagavaMtanuM zaraNa pavAmi : aMgIkAra karuM chuM. sAhU zaraNe : sAdhu/ sAdhvIjI )onuM zaraNa. pavAmi : aMgIkAra karuM chuM kevali-pannata : kevalI (sarvajJa) prarUpita sarvadharma darzana sarvadharma darzana Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNavaMta baravALiyA "guMjana'nAM pustako sarjana tathA saMpAdana hRdayasaMdeza prIta-guMjana (100 varSanA praNaya kAvyono pratinidhi saMgraha) A kalApIdarzana che. zrImad rAjacaMdra eka darzana - ahiMsA mImAMsA samasena vayarasena kathA - caMdrasena kathA saMkalpa siddhinA sopAna * Glimpsis of world Religion introduction to Jainisim Commentray on non-violence - Kamdhenu (wish cow) * Glorry of detechment ja kAmadhenu (hindI) che bhAratIya saMskRtimAM dAnabhAvanA jJAnadhArA (bhAga 1thI 4) - (jJAnasatramAM rajU thayelA vividha lekhono saMgraha) cheadhyAtmasudhA (DaoN. madhubahena baravALiyA sAthe) ja vicAramaMthana - adhyAtma AbhA dArzanika dRSTA chejainadharma (paricaya pustikA) amaratAnA ArAdhaka adhyAtmaniSTha saMtabAlajI ApanI sanmukha ja marma sparza vItarAga vaibhava Agama darzana (jinAgama paricaya pustaka) ja jJAnasAdhanA ane sarasvatI vaMdanA je vizvavAtsalyano saMkalpa vAtsalyanuM amIjharaNuM (mAtRvAtsalyanA vividha svarUpo) sarvadharmadarzana A aNagAranAM ajavALAM uranijharA (kAvyasaMgraha) tapAdhirAja varSItapa (jainadarzanamAM tapa) dAmpatyavaibhava (dAmpatyajIvanane lagatA lekhono saMcaya) uttama zrAvako che bhagavAna mahAvIra ane saMyamajIvana ke mRtyunuM smaraNa (mRtyuciMtana) Email : gunvant.barvalia@gmail.com. (M) 98202 15542 sarvadharma darzana 172 sarvadharma darzana Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNavaMtabhAI baravALiyAno paricaya saMdarbha graMtha sUci jagatanA vidyamAna dharmo jayendrakumAra A, yAjJika dharmAnubaMdhI vizvadarzana munizrI saMtabAlajI hiMdu darzana zrImatI astara solomana Rgvada paricaya AcArya viSNudeva sAMkaLezvara parvacakra - ApaNA utsavo DaoN. bhAnubahena vyAsa jarathuSTra darzana phirojha kAvasajI dAvara hiMdu dharmadarzana AcArya viSNudeva sAMkaLezvara pa. zIkha dharmadarzana Do. upendra ja. sAMDesarA jaina darzana TI. ke. tukala (a. citrA zukla) avaidaka darzano pro. sI. vI. rAvaLa IsAI dharma rAmanArAyaNa nAgaradAsa pAThaka islAma darzana ismAila nAgorI jainIjhama harbaTa vorana gautama buddha dharmAnaMda kosaMbI jaina dRSTie gItAdarzana munizrI saMtabAlajI bauddha dharmadarzana nagInabhAI jI. zAha juDAI jhama meyara veksamena svAdhyAya saMcayana (pra. jI.) sumanabhAI zAha ane gurudayALa siMha mahAmAnavano meLo rajanIkAMta paTela amarelI jillAnA khAMbhA gAmanA vatanI guNavaMtarAya mAdhavalAla baravALiyAe muMbaImAM sI.e. sudhI abhyAsa karyo. thoDA varSo prekTisa karyA pachI hAla TekSaTAila prosesa inDa.mAM pravRtta che. guNavaMtabhAIe dharma, adhyAtma, kavitA vagere viSaya para 40 jeTalAM pustakonuM sarjana-saMpAdana karela che. kAThiyAvADa sthA. jaina samAja, ghATakoparanA mukhapatra "kAThiyAvADI jaina', jaina jAgRti senTara senTrala borDa, muMbaInA mukhapatra "jAgRti saMdeza' phorama oNpha jaina inTara emyuala, "enalAiTanamenTa, bhArata jaina mahAmaMDaLanA mukhapatra jainajagata' (gujarAtI vibhAga) muMbaInA mukhapatramAM sevA Apela che. muni saMtabAlajI prerita vizva vAtsalya prAyogika saMgha muMbaIamadAvAdanA mukhapatro 'vizvavAtsalya"mAM mAnad taMtrI tathA TrasTI che. akhila bhAratIya sthAnakavAsI jaina konpharansanA maMtrI che. "jaina prakAzanA sahataMtrI tarIke sevA Apela che. muMbaImAM keTalIka vyAkhyAnamALA ane parisaMvAda guNavaMtabhAInA pramukhasthAne yojAya che. phAra isTamAM siMgApora vageremAM jainadharma para temanAM saphaLa pravacana yojAyelAM. dharma ane adhyAtmanA viSayo para muMbaI dUradarzana para emanA vArtAlApa avAranavAra yojAya che. ahaMma spIrIala senTara saMcAlita saurASTra kesarI prANaguru jaina philosophikala liTararI rIsarca senTaranA guNavaMtabhAI onararI ko-orDineTara tathA TrasTI che. jemAM jainadharmanA prAcIna graMtho paranuM saMzodhananuM kArya uparAMta inTaraneTa para jainadarzana sAhityanA pracAranuM kArya thAya che. prakAzana kArya tathA jJAnasatronA Ayojana thAya che, sarvadharma darzana 174 sarvadharma darzana Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI saurASTra dazAzrImALI sevA saMgha, bRhad muMbaI sthA. jaina mahAsaMgha, jaina adhyAtma sTaDI sarkala ghATakopara vi. saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che, tathA cembura jainasaMghanA TrasTI che. temanAM dharmapatnI DaoN. madhubahene hindI sAhityamAM saMzodhana kArya karI DaoNkTareTa Ph. D. prApta karela che. guMjana baravALiyAnA nAme temanA dharma, adhyAtma uparAMtanA vividha viSayo para lakhANo muMbaI samAcAra, janmabhUmi, dazAzrImALI, 'jainaprakAza', 'kAThiyAvADI jaina', 'zAsanapragati', 'dharmadhArA', 'jainasaurabha', 'vinayadharma', 'jainakrAMti', 'prANapuSpa' vageremAM pragaTa thAya che. muMbaI samAcAramAM pragaTa thayela guNavaMtabhAInA lekhane 1997nA muMbaI 'jaina patrakAra saMgha zreSTha patrakAra evorDa'nuM prathama pAritoSika prApta thayuM che. ema. bI. baravALiyA phAunDezana, ceriTebala TrasTa holisTika helthakerane lagatA prakalpo calAve che, tenA TrasTI che. - yogeza bAvIzI sarvadharma darzana 175 sarvadharma darzana Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvadharmadarzana guNavaMta baravALiyA uhi hiMdu dharma 9 boddha dharma tAo dharma Ihi jena dharma 8i islAma dharma di khristI dharma vahi pArasI dharma phi jyuDo dharma zinTo dharma uTa konphayuziyasa dharma ki zIkha dharma